Õîëäîð Âóëêàí : äðóãèå ïðîèçâåäåíèÿ.

Ïðîèçâåäåíèå Õîëäîðà Âóëêàí "Ñòðàííûå ïèñüìà Ìèçõàïïàðà" íà óçáåêñêîì ÿçûêå, íà ëàòûíå. Xoldor Vulqon. "Mizxapparning maktublari " asari o'zbek tilida, lotin imlosida

Ñàìèçäàò: [Ðåãèñòðàöèÿ] [Íàéòè] [Ðåéòèíãè] [Îáñóæäåíèÿ] [Íîâèíêè] [Îáçîðû] [Ïîìîùü|Òåõâîïðîñû]
Ññûëêè:
Øêîëà êîæåâåííîãî ìàñòåðñòâà: ñóìêè, ðåìíè ñâîèìè ðóêàìè
 Âàøà îöåíêà:

  
  
  
  
  Xoldor Vulqon
  
  
  
  Mizxapparning maktublari
  
  
  
  
  
   (Hajviy қèññà)
  
  Marhum qiziqchi Hojiboy Tojiboyevning porloq xotirasiga bag"ishlanadi.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning birinchi maktubi
  
  
  
  
  
  Ushbu yozyatgan xatim shomoldek shoshib, daryodek toshib tez kunlar ichida yetib malim bo"lsinki, o"shal bizga dushmon do"latlarga qochib ketib, ettan - bettan pirzdntmizga kesak, har - xil nersalardi otyatgan muxalipat vakillariga deb bilgayman. Assalomu aleykim, hurmatluk muxalipat vakillari. Yaxshi yuripsilarma? Dimag"lar chog"ma?Kecha donalardi donasi, przdntimizga tosh otyatkanilar to"rasida telbazo"rda aytishti. O"z ko"ziminan ko"rishibti. Eshitib ancha xapa bo"llik. Shuytib tosh otasilarma? Przdntmizga tiyib ketsa nima bo"ladi - a? Ko"zi irg"ib chig"ib qosa, yo bosh - moshi yollip, peshanasi nosqovog"dek g"urra bo"sa munga kim juvopparadi?
  
  Przdntimiz silardi chet do"latlarga chig"orib yuborganiga rahmatilarmi bu? Xo"kmatimizga ming rahmat, osmonimiz misappo. Hoyatimiz poravan. Oylûxlardi voxtida olyappiz. Do"latimiz g"amxo"rlûxlariga labbay deb juvopparib, tabiat injûxlûxlarini motanatminan mordanavar yengib yillûx pilonlardi ortig"iminan bajaryappiz. Iye, vo"zimdi tanishtirmappanu. Meni atim Mizapparjon. Metirkamda Muzg"oppor. Pasportimda Mizhappar. Qishlag"doshlar erkalatib Bilshappaljon, goyida aytkani erinip Shappali deyishadi. Muna tanishivollik. Aytkanday, nima deyatuvdim? Ha, Xo"kmatka rahmat. Nondi orzon qilli. Odam osh, go"sh yemasayam o"lmaydi. Bizga to"lüka non orzon bo"sa bo"g"ani. Kiyim yirtilsa yamab - yasqab kiysa bo"ladi. Lekin, qorindi yamab bo"lama? Muna, yaqindayam qopti qo"ltig"lavop non istab yuruvdik. Xozir non xo"kmatka rahmat, bor. O"sha qop qo"ltiqlab yurilgan paytlardagi bir voqiya xich esimdan chig"meydi. O"zi achinarlik voqiya ommo, esimga tushsa kulgim kep vo"zimdi to"xtatomiman. Tovba qillim, astaxprillo deb tindag"imga qarasamam kulgim to"xtamaydi. Qoreng, Lattaqishlag"lik qandashimiz Qurumbo"y poqta moyi istab bozorga borsa, bir valadi baklashka, shisha bo"nkalarda paxta yog" sotyatkanakan. Narxini so"rasa yog"purush orzon narxti aytibti. Qurumbo"y "Orzonginaykan, ko"prog" olo"rey, ortib qosa picha ustama qo"yib qo"ni - qo"shnilarga sotvoraman" deb uch letr opti. Kegin ox yog"di uyiga opkesa onasi bechara ancha xursan bo"p esi ketibti dagin, o"shi poqta moydan olib, extiyatkallikminan qozonga quyibti. O"choqqa o"tinminan tezagdi qalab yaqip endi bir osh qileyk emasa deb mayda - chuydalarni to"rg"ashtirishga tushipti. Ommo poqta moyi hadeganda qizib dog" bo"lo"rmapti. Qurumbo"y olovdi yanayam balatlatipti. Bir mahal ding, mundey qarashsa, qozondagi yog" qaynayatkanimish. Keyin bilishsa, so"vdo"gar xaramidan bo"g"an Qurumbo"ydi aldab, poqta moyi o"nniga uch letrlik shisha bo"nkadagi sovuq choydi bervorganakan, svo"luch. Qurumbo"y bechara bir xapta yo"l kira sarp qp bozorga qaxnadi. Lekin yog"purush xaramidan bo"g"andi topomadi. Endi muna qimmat bo"sayam yog"lar bor. Hamma nersa yetallik. To"xliqqa sho"xliq deb ba"zi bir odamlar chirag" o"chyatganidan shikoyat qiladi. Menga qosa, iliktir degan narsani, chirag"di umuman o"chirib teylash kerak. Teskari aylantiraman deb icho"chigdi kavlayatkanda nechta odam to"k urib o"ldi. Nechtasini tomidagi primichkasidan o"t chig"ib uyi yonib ketti. Bu iliktr degani kapori ziyonakan odamga. Chirag" o"chsa yana qayta yaxshibasmi, bola - chaqalar ettaraq uxleydi. Qishlag"imizda xar kuni ettadan kechgacha chirag" o"chadi. Kecha kechki payt og"ilxonada mollardi tagini tozalayatsam, ko"chada odamlar "Urrrro"o"o"o"v !" deb baqirvoruvdi yuragim yomon bo"p qolishiga jichcha qolli. Revolyutsiya boshlanib Boshiga budenovka kiyip ot choptirip, qilich o"ynatip Saytmirat akam boshliq mu xalipat kepti deb o"ylappan.
  Yug"irib ko"chaga chig"ib "Ha, nimaga baqiryapsilar?" desam "Chirag" yonganiga baqiryappiz" diydi. Bu odamlarga xayronsan. Birovlari gaz yo"q deb g"udranib yuradi. E, menga qosache, gazdiyam umuman yo"qotvorish kerak! Shu gazdi deb bultur uyimizga o"t ketib qolay degan. Qaxraton qish. Eshak chilla. Sovuuuq. Gaz yo"q. Eski - tuski, juldur japolarga o"ranib, so"vqatib, gildirab o"tiramiz . Hamsoyamiz O"rinbo"y mato"r o"rnatib quvirdagi bor gazdi tortivog"an kunlar. Qishlag"da hamma mato"r qo"yvog"an. Menam o"gey dadamminan o"gey onamga oytip maslaxat qipturib "Temirchilik"dan mato"r opkellim. Kanserva bo"nkasiga joylangan mato"r. Uyga kelib mato"rdi uladim. Qorasam, gaz guvillab yonyapti. Hash - pash deguncha uyimiz isib xommom bo"p napas obo"mey ketti. O"gey dadamminan mehribon o"gey onam xursaaaant, becharalar. Men poqtalik pufaykamminan, itting terisinnan tikilgan telpagimdi chechip maykachan bo"vog"anman. Tellab kettik. Bir mahal ding, binasa "Chirrrr - chirrrr" qip turip mato"r "Baaaaaang"g"g" !" etib portillab ketsa bo"lama? Mehribon o"gey onam bechara qo"rqib ketib "Voy dod, yardam berinar !" deb baqirdi. Men neso"pqog"anman. Rangim axagdi singari oqarib ketgan. Qorasam pechkamiz oldidagi po"stakminan matras yonyapti. Yug"iriib borib olovdi tepalay boyladim. Bir voqt shimimga o"t ketib poychalari tizzamgacha yonib ketdi. Shimim bir sekuntti ichida sho"rtik bo"pqolli. Yaxshiyam baxtimizga moto"r o"lib, gaz O"rinbo"ylardikiga o"tib ketdi. Olovdi bir narsa qib o"chirdik. O"sha - o"sha gazdan qo"rqaman. Shu - shu qishda tezak yoqamiz. Endi aytovrsam gap ko"p, ko"mir oz.Ko"mir umuman yo"q. Hurmatlik muxalipat vakillari, silarga maslaxatim chet do"latlarda indamey yuro"rinar. Bizminan ishinar bo"masin, xo"ppi? Indaqa tosh otmenar, ayb bo"ladi. Toshti bir - birinarga otib yuro"rinar.
  
   Hurmatminan Mizxappar.
  
  
  21 inji yonaver, 2008 inji yil. Soxot 19 dan 15 milit o"tti.
  
  Chapayip kalqo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning ikkinchi maktubi
  
  
  
  Ushbu yozyatkan maktupim ham To"pondi singari o"kirib, Dovuldey bo"kirib tez kunlar ichiga yetib oy kabi ravshan bo"lsinki, o"shal chet do"latlardi misappo havosidan napas op o"z mo"xo"rkasini chekib yurgan hurmatlik Saytmirat akamga deb bilgayman. Assalomu aleykim, Saytmirat aka. Mendan so"rasez, menam yurippan chorig"imdi sudraaaab. Gapti cho"zmay yangilixlardan boshlo"reymi? Xo"p bo"ladi, aka. Birinji yangilik, Lataqishlag"lik qandashimiz Qurumbo"y qamalib ketti. Ayp o"zida. U guzarda menga uchrashib "Mizxappar, zo"r yangilix bor. Bitta qo"y so"yib ziyofat qisang aytaman" dedi. Men o"ylanib qoldim. Kegin: - Mayli, hoyatimiz poravan, osmonimiz misappo, hamma yo"q yetarlik. Indaqa bo"sa, ettaga kechki payt soxot o"n ikkilarda Tulkimozordagi somovorga to"planinar, bitta qo"y mendan - dedim. Qurumbo"y ishanmadi. Ha mayli, ishanmasang ishib ket, xojatxonaga chuship ket - dedim dagin, ettasiga so"zimdi ustidan chig"ib somovordi orqasida o"roqminan bitta qo"ydi so"ydim. Ayag"lari panjalik, mo"ynida tasmasiminan zanjiri bor, qulag"lari kesilgan qo"ydi.
  Indaqa akilleydigan qo"ydi go"shti ko"kyo"talga doriykan. Pajennik kamandada ishleydog"on pochcham aytti. Xullas o"vqat piship dimlamani suzip opkesak Qurumbo"y xazar qp men itti go"shini yemiman dedi. Yo"ldashvo"y ayttiki, menga arag" o"sa bo"ldi, eshakdi go"shi bo"sayam yo"raman dedi. Men bo"pti indaqa bo"sa - deb tijorattan qarzga bitta arag" apkellim. Araq teppeykan. To"y to"ydek o"sin, pichag"vozlig o"masin deb kiygiz kitopka yozdirib yana bitta arag" opkellim. U araxtiyam oq urdik. Kegin yana opkellik. Shuytib deng, kayptan ko"zimizi jiliti chig"ib go"layip qollik. Men aqldi borida bilivolish uchun Qurumbo"yga: - Endi yangilikti ayt - dedim. Qurumbo"y chinchalag"iminan chishini buytib kavlab: - Muxalipatka yozgan maktupingdi sayt elon qipti - dedi kekirib. Qoreng, beadapligini, sizi Sayt dedi. Men: - E, Qurumbo"y, sen indaqa o"zingdan kattani senlashti urganma - desam, u injayib meni Qishlaqi , tuppppppoy, valinka dedi. Menam sarig"manda, achchig"im tez. Achchig"im chig"sa birovdi o"ltirmaslikka kapolat beromiman. Shartta o"nnimdan turip qiyomlardi tepalab, dastaxondi ustidan yurib borib Qurumbo"yga: - Nima deding? Qulag"im sal og"irroq, yana bir qaytarvor - dedim Yusup Yalangto"shka o"xshap. Men ancha - mincha qorateminan shug"illanganmanta. Mindey qorasam, dastaxonda boyana men irillay digan qo"ydi so"ygan o"roq yotipti. O"rag"di shappida ob endi Qurumbo"ydi so"yyatsam melisa kep qolli. U melisani ati uchaskabo"y Shgabuddinip. - Ha, nimaga mushlashishyapsan ikoving? - dedi strashniy letlant Shgabuddinip. Men bor gapti ayttim.Uchaskabo"y Shgabuddinip daptarga binasalardi yozib Qurumbo"ydi axtarip so"kti: - Ey - dedi, sen iplos - dedi - Saytmirat Sattaruvichti kimligini bilasami o"zi? Yigirma yildan baqa shunday katta qomaqxonani bir o"zi moxoratminan boshqarib kelyatkan byuk, tarixiy sarkardani senlaysanmi -a, e, xaramidan bo"g"an ko"rnamak?! - dedi. Qurumbo"y indamey turo"rmastan: - Men Mixalipatdagi saytti aytyappan deb o"tiriptita, qoreng. Bu gapti eshitib Uuchaskabo"y Shgabuddinip ko"zi kasasidan chig"di. Kegin yarmini o"rischalab yarmini o"zbekchalap: - Nu paskudaaaaa! Sen hali Saytmirat Sattaruvichga to"xmatam qilasami?! Vsyo, kayuk tebe, kazyol! Men senga muxalipatti ko"rsataman! Ya tya poqaju gde raki zimuyut!- deb baqirdi dagin, Qurumbo"ydi rugzakka o"xshab osilgan ketiga teviiib - tevib uchastkaga apketti. Yaqinda so"t xo"km chiqarib Qurumbo"ydi "Men Xizbittaxlildi a"zosibasman" diyishigayam qoramey majbuur to"qqiz yilga kesvorishti. Beadaplik yomonakanta, Saytmirat aka. Mana Qurumbo"y beadapligi tupaylik qomalip ketti. Otam raxmanlik mashoyixlardan matal aytaritti:
  
  Aningdek bulbuli shirin napastir,
   Tilidin ul giriptori qapastir.
  
  Kecha deng, Qurumbo"y bitta melisaga picha pora berip qomaqxonadan menga xat chig"oripti. Men melisadan xatti ollimu o"qigani, to"g"risi yuragim betlamadi. Rasaaaa aynip - achip, changitip so"kkan bo"lsa kerak dedim dagin baribir qizig"ip xatti ochtim. O"qisam, Qurumbo"y: - Rahmat senga, Mizxappar. Bu yaxshiligingdi u dunyoyu bu dunyo unutmiyman. Muna, sen tupaylik shundey baxtka misharrap bo"p to"qqiz yilga qomalivoldim. Sendan intimos, bizi uydegilarga aytip qo"y, ularam tezda bita - yampa jinoyat sodir qip xich yo"q besh - o"n yilga kesilishvosin. Chunki, qomaqxonadegi hoyat tashqaridagi hoyattan yaxshiykan. Bu yerda nonminan o"vqat, kiyim - bosh berisharakan - dep yozipti. Xoyran bo"llim. Becharani bosh - moshiga melisalar buytip temir - pemirminan urgan bo"sa tom - pomi ketip qog"anga o"xsheydi deb o"yladim. Kegin: - E, baladan xazar, o"zidan kelip o"zidan ketsin dedim dagin, ko"lmak suvda qo"limdi yuvip qo"ltig"imga arttib endi uyga kirip ketyatsam janazaga chaqirip qolishti. Surishtirsam, uchaskabo"y Shgabuddinipti ustodi, boshlig"i, byuk sarkarda, sizi odashiz Saytmirat Sattaruvich vopot etipti. Men ishanmadim. Chunki Saytmirat Sattaruvich juda yosh, hali saksongayam kirmovdilarta, bechara. Men avvallari rahbarlar ya"ni bo"shliqlar o"lmasa kerak dep o"ylarittim. Ularam o"larakan. Obbo dep to"ppini kiydim dagin, usti boshimdi changiga tayammum qip janazaga jo"nadim. So"viiq, qor uchqunlap turipti. Paytovani qalin o"rap kazo"n o"tigimdi kiyvog"anman. Pochcham bergan o"tikdi. Saytmirat Sattaruvichti uyiga borsam odamlar uyasiga cho"p tiqilgan eshak arini singari to"zib yotibti. Kunda gay - guy qip, arag" ichip, turlik - tuman voz - vozlarminan shug"illanuvchi tomomi katta bo"shliqlar qo"l qovushtirip, mulla mushuk bo"b, qotorlaship turishipti xar zamonda ko"cha chetiga yoqip qo"yilgan to"ngak olovida isinib. Ichkarida madikar bozoridan pulga yollab opkelingan yig"ichi paryod chekip o"zini - o"zi urip "Mehribonim akammoooo, akammooo!", "Nomozxonim otammoooo, otammoo, otammo!" dep yig"lashyapti. Bir mahal eyniga kastim - shim, ayag"iga kavush, boshiga qora do"ppi kiygan, soqolini yaxshilap qirtishlagan domla kep: - "Qaniy emasa, mo"htaram o"rtag"lar, saplaninar, janaza o"qiymiz" dedi. Sap tortip janaza o"qishti boshladik. Domla Xo"kmatminan yutvoshimizdi shunaqa uzaq duvo qildiki, chachti qayzg"ag"iga o"xshap yag"yatkan qorga qorap turip so"vqatip, zerikip kettim. Muni ustiga domlani ikkita kurak chishi og"zini yumsayam yopilmasakan. Domlaga qoraaaap turip, birdan deng kulgim qistap ketti. "Bratets krolik" mitpilm esimga chuship quyondi ko"z ollimga keltirmaganimdayam kulgidan portlagudek bo"p buytip lunjim shishmagan bo"laritti. Kulgimdi zo"rg"a tiyip turippan. Zo"riqip bo"ynimgacha qiyyyyp qizarip ketganman. Shayton yomon bo"larakan, Sayitmirat aka. Ayniqsa ollimda turgan odam menga qayrilib qoraganda bettar bo"ldi. U odam chachini taqirbosh pashistlarga o"xshap oldirip do"ppisini salapanga o"rap kiyvog"anakan. Chidabo"madi. Qo"l qovushtirganimcha yerga qoravolip yelkalarimdi silkitip ovozsiz kulo"vrdim. Kulyappan, kulyappan qani endi kulgim to"xtasa. Shunda "Siniqdan boshqasi yuqadi" degan maqoldi to"g"riligiga qoyil qollim. Kulgiyam epidemiyani singari bir zumda boshqalarga yuqarakan. Qorasam yanimda turgan sapdoshlarimdan bittasi (Nazarimda uniyam shaytoni tezrag"akami) menga o"xshap yerga qoravolip astoydil kulyapti. Kegin deng ikalamiz bir - birimizga teng qoravorippiz. Ikalamiz bir - birimizga qorap nasha chekvog"an bangilardi singari kulo"rip qatip qoldik. Bir pas bizga qorap turip boshqalaram kulishga tushti. Kulgi ommaviy tus olli. Bizga domlayam qo"shilli. Bir mahal mundey qorasak, o"likdi egalariyam kulyapti. Kulo"rip ko"zlarimizdan yash chig"ib Xudoyo tovba qildim, Janaza buzalaq bo"lli.Xullas, Saytmirat Sattaruvichti vopoti kulgiga, xursanchilikka, aylanip ketti. Shunaqa gaplar. Mayli emasa, Saytmirat aka. Vaqt sal ziqrog"iydi. Men talaga borishim kerak. Chapayip kalxo"zida shudgarga yaxob beryappiz. So"raganlarga salom deng.
  Barchaga hurmatminan kalxo"znik Mizxappar.
  
  
  2 inji pebrol, 2008 inji yil. Kunduz soxot 13 dan 22 milit o"tdi.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning uchinchi maktubi
  
  
  
  Ushbu maktupim shomoldi singari tezlikminan yetip mag"lim bo"lsinki, o"shal bizdi poravan hoyatimizdi ko"romedaqan chet do"latlardi misappo xovosidan napas op, o"z vodkasini ichib yurgan Saytmirat akamga deb bilodurman. Assalomu aleykum, hirmaxlik Saytmirat aka. Qalay, qozonday qorayip, somonday sarg"ayip, "Adashkan it kabi Pirqat qoyan borg"im bilolmasman" dep ashillalardi aytip, balalaykalardi chob yuripsizma shuytip? Dimag"lar chog"ma? Bir mashoyix aytkanakan:
  
  Vatandin ayri ko"ngildi bilingki yayratip bo"lmas,
   Baayni bandi bulbuldi chamansiz sayratip bo"lmas.
  
  Endi mendan so"rasez, menam yurippan aka, Chapayip kalxo"zida ishlap, shudgarlarga yaxob berip. Talalar oppoq qorminan qoplangan. Qoraaaap turip g"azal yozgiz kepketadi. Romontikaga berilip ketmey - a, aka? Xo"p bo"ladi. Yaqinda Qurumbo"ydi ko"rgani Qomaqxonaga borip kellim. Yaxshimi, yomonmi, Qurumbo"y qandashimiz. Sulton suyagidan tonmapti deyishkan eskilar, ke, shu g"aripti yo"xlap sovop ish qiley dedim dagin, bir yumalaq pamil choyminan to"rtta lo"li kovopti ikkita nondi orasiga op qomaqxonaga bordim. Borsam Qurumbo"y qomaqxona tashqarisida melisalarminan yaqalaship yurganakan. Melisalar uni xaydap: - E, qanaqa odamsan Qurumbo"y Qoramoygutalin Mo"riqul Tezak Tappitutuniy?! Xit qivordinu! Mana, qo"lingda so"tti qorali! Senga amnisiya tegdi, endi ozodsan! Bor, uyinga jo"na! - desa Qurumbo"y: - Nimaga endi menga amnasiya tegarakan?! Meni ozod qilishka haqqinar yo"q! Men oliy so"tka appilasiya, kassasiya shikoyati yozaman! Nega meni qamalish xuquqidan maxrum qilyapsilar?! Bu masalani oliy so"t chechmasa men Xumoyun Rayis O"ch tashkilotiga arz qilaman! - deb baqirdi. Melisalar binasa qp qochip turmani dorvozasini tambalavolishti. Qurumbo"y turmani dorvozasini mushlap : - Dorvozani och, iploslar! Och diyappan! - dep bag"irdi. Temir dorvozani dang"illatip tevip charchap oxiri mizokaraga kirishti: - Yaxshi, kelinglar kelishib olaylik. Men kamramda qop ketkan kirzavo"y o"tiglarimdi olamanu qaytip chig"aman - dedi. Melisalar ichkaridan: - Pashyo"l ti na uy! Seni o"zi zo"rg"a chig"ordik! Ichkariga kirvoseng seni yana sudra - sudra qilib yurishga toqatimiz yo"q! O"tigingdi xozir o"zimiz opchig"ipparamiz! - deyishti. Bir pastan kegin tikanli sim tortilgan duvoldan Qurumbo"ydi poyma - poy, tovoni yo"q kirzavo"y o"tiglari uchip o"tip "Top!" "Tup!" aytip chushti. Men borib Qurumbo"yminan salomlashtim. - Ha, kellingma, Mizxappar - dedi u o"tiglarini kiyishka xarakat qib.. Shu payt ichkaridan bitta melisa bag"irdi: - E, bratan, sizdan intimos, shu qandashizi aldap - suldap biyyettan apketing! Jonimizdan to"ydirvordiyu bu muttaxam Qurumbo"y Qurumsaq! Qamoqxona tarixinda bunday chiqin maxbusti endi ko"rip turippiz! - dedi u. Men Qurumbo"ydi insopka chaqirip: - Qurumbey, esingdi yig", o"shna. Yur, tezraq biyyettan keteyk - dedim. Qurumbo"y yerda yotkan mushttan kattaraq toshti opturip soqchilar minorasiga qoratip otti. Yaxshi sallat bola chap berip qolli. Emasa peshanasidan darcha ochilip qolaritti. Qurumbo"y o"zicha: - Ha, senlar shashmey tur, kampramat yig"ip qo"yimman. Yaqinda hammeni yaseyman - dep g"udranip qo"ydi. Men Qurumbo"ydi tinchlantirib aptabo"z bekatka qorap sudradim: - Do"sim, indaqa, tosh otma. Indan ko"ra ozod bo"g"aninga suyunsangchi. Boshinga qo"nmoqchi bo"g"an baxt qushini shuytib kaltak op haydeysami? - dedim. Qurumbo"y: - Men baribir qomalmey qo"ymayman, vek volya ne vidatü! - deb baqirgancha ollimga tushib keta boyladi. Yo"l yo"lakay men qizig"ib: - Qurumjon, hali Kampirovot yig"dim dedingma? Nima u? - deb savolga tutdim. Qurumbo"y chuntirdi : - Mujik, senda ponyatka boma o"zi? Kampramat bu vertuxaylardi grexlariyu! Qobil dubakka kompramat bor. Qara, o"zim kambaxolman. Shkonkada o"tirib "svetoy"imga chefirdan quyib icheyeeb ota kayp qilib o"tirsam. Qobil kirib semeykalargacha ashmonatü qilli. Men, Qobil, bu ishing za padlo desam. U menga qorab turib: - Ariston Qurumbo"y Qoramoygutalin Mo"riqultezak Tappitutuniy, sen kegingi payitta juda aqilli bo"p ketyapsan. Senga Qobil nukopoti berish keragakan - dedi. Qanaqa u Qobil nukopoti? - dedim men xayron bo"b. Mana, manavinaqa nukopot! - depturib Qobil qo"lidagi to"qmaqminan bo"ynimga qo"yvoruvdi og"riqdan tiriship mandalajo"pqollim. Xamma tomirlarim bitta bo"p, qo"llarim akashako"pqoldi - db qomag"da ko"rganlarini izaq voqt gapirdi Qurumbo"y. Men Qurumbo"yga: - Qo"y, buytib melisalarminan olishma o"shna, indaqa Qobillardan ixtiyat bo"g"in. Eski kitoplardayam keladiki, Qobil degan bola Xobil degan ukasini toshminan urib o"ltirganakan - dep unga nasaxat qildim. Qurumbo"y bo"sa: - Voy iplooos, u hali Xobil degan o"z ukasiniyam toshminan urib o"ltirganakami? Yaxshi aytting. Uniyam kampramatga qo"ship qo"yaman. - dedi Qurumbo"y. Biz aptobo"z astano"pkasigacha jim bordik. Astano"pkada odamlar to"planib turgan jeytta Qurumbo"y yana gapirishga boshladi: - Mizxappar, sen "Chigirtka o"yindi" bilasanmi? dedi. Men yo"x - dedim. U chuntirishka chushti: - Zonada kamboxollar to"planamiz dagin, ikkita gugutti ob shiqqillatib, chertib buytip cholib zonovskiy qo"shig"lardan xirgoyi qilamiz, Vek volya ne vidatü - Qurumbo"y shundey deb turib cho"ntagidan ikkita gugut olli dagin, shiqqillatib, chertib cholib ashilla ayta boyladi.
  
  Turma meni makonim,
   Aara vay,
   Odinochkasi do"konim
   Aara vay.
   Ara vaaay vay,
   vay vay vay vay
  
  
  Bu qanaqa "Eralash" bo"ldiykin dep astano"pkadegi odamlar xoyran. Ular xoyran bo"g"an sari Qurumbo"y avjiga chig"adi.
  
  Vladimirskiy tsentral
   Veter severniy
   Povesilsya tam prokuror...
   Izvozchik, otvezi menya rodno"y,
   Ya kak veterok segodnya volüniy.
  
  Qorasam, bir-ikkitasi jinnixonaga tilpon qilib psixbrugadani chaqirish uchun maslaxatga massi kiydirishyapti. Men shartta taksi ushab Qurumbo"ydi moshinaga tig"dim dagin, uni binasa qilib aldab - suldab uyiga teylap keldim. E, xayriyat, qutuldim - deb yursam Yaqinda u uyga taklifnoma teylab ketibdi. o"qisam, Qurumbo"y meni to"yga taklip qipti. Uylanyaptikan. Qoryaxon degan qizga. Uyda itti terisidan tikilgan telpax boriydi. Ashi telpaxti "Adabyot va sinnat"gazitasiga o"rab pochcham bergan kirza o"tigimdi kiyip to"yga jo"nadim. To"yanani ko"rib Qurumbo"y xursanto"pketti. U karisti qo"yini terisidan tikilgan admanka telpaxti kiyvoldi. Qurumbo"y Qizil to"y qig"anakan. Kelinam o"tiribti to"ridagi istolda har zamonda cho"ynakka quyilgan araxtan qittak - qittak urip. Mexmonlarga barmatuxa tortishkanakan. Hammasi mos, bunni qizarib ko"zlari g"ilayo"pqog"an. Otarchi "Lazgi"ni aytyapti. Mamadiyorminan uch - to"rttasi o"rtani changitib, oyoqlarini shiqillatib, yelkalarini uchirib muqom qp o"yinga tushyapti.Bir mahal uch to"rtta yigit Qurumbo"yminan Qoryaxon tevalap o"tkan poyondozdi tolaship ketti. Tez orada poyondoz talashkanlar soni yana ko"payib ular bir - birini tortib dupir - dupirrrr qilib iyaqqa, dupir - dupirrrr qilib biyaqqa suriladi, gox duvolga borib urilsa, gox xandakka ag"anab ketishadi. Bir maxal ding, ular o"ljani tolashyatkan bo"rilardi singari ixrab, xirillab uzumdi so"kichagini ustuniga borib uriluvdi, tolxodadan qilingan ustun chirip qog"anakan, sinib "qars!" aytti dog"in, so"kichak qiyshayib ag"anab ketti. To"yxona chirag"larini simi so"kichakka baylanganakanta, simdan o"t chig"ib "porr! - porrr!" deb suvorka bo"p taaars! aytib portillap ketdi. Xotin - xalaj qiychuv qildi. G"ovur g"uvir to"palan to"s! Terrorchilik amalyoti sodir bo"ldi shikilik deb o"ylagan Amrikoni mexmon Mister Makento"sh qo"rqip ketib: - O, mayn Got! Mamma miyya! - db bag"irdi. So"g"in, chirag" o"chti. Mamadiyor omborxonadan sheytanchiraxti opchig"ip yaqib: - Tomom, endi o"rtaq miymanlar ilixtraseptagi transparmatur otvordi. Endi bir ikki oy Lataqishlaxta suvit yonmeydi! dedi. Mahallamizdi o"rtakash ustasi Komil sotarash to"ydagi qaxnashchilarga mrojayt etip: - To"y tomom! Qona emasa, hamma uy - uyiga, kapa to"yiga! dedi. Odamlar xapo"lib tarqap ketishti, Men Qurumbo"yminan xayrlashib: - Bo"pti emasa, Qurumboy, Qoryaxonminan baxtli bo"nglar. Muna mo"vi so"vug"di kunid uylanvog"aning yaxsho"ldi, oshna. Do"sim, endi indaqa qamalishti o"ylamag"in - dedim. Qurumbo"yo"sa: - E, yuzoshti o"tvosin. Xotinimminan oylaviy qomalvolamiz dedi. Men diydi, ulardi tinch qo"yip qo"ymiman. Tuxmat qilaman. Uyimga ato"m bo"mpa tashavorishti diyman. Sen muxalipatminan qalinsan. Mixalipatka maktup yozseng, ular qomalishimga yardam bervorishadi - dedi.
   Mashnaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli emasa, men shashilyatuvdim. Dorilangan chigitti chigito"raga tashishim kerak. Bohorda u chigitlardi kilyankani tagiga ekamiz. Aytkandey, qochan kelasilar? Tezraq kep diktaturdi ketiga tevip - tevip taxtasidan chushirinar endi. O"zbek Xalqi qiylanip kettiyu. Yetar endi Vatangadeyo"lip yurganinar. Qaytip kelinar.Omalekigin urush qimenar. Urushtan poyda chug"meydi.
  
  Xurmat minan Mizxappar.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  Mizxapparning to"rtinchi maktubi
  
  
  
  
  Po"stinga o"ranib, telpaxlardi kiyvob, sandalda o"tirib so"vixdan gildirab yozyatkan ushbu xatim tez kunlar ichida yetim maalim bo"lsinki o"shal chet do"latlarda do"llerlardi yig"ib, galustugdi tag"ib, sho"rtik kiyip kulüturniy bo"p yurgan xurmanlik Saytmirat akamga deb bilgayman. Solom, Saytmirat aka. Qaley, oyila ozalar xammalari yaxshi yurippa ? Xa yaxshi. Mendan so"rasez, menam yaxshi yurippan. Chapayp kalxozida ishlap,nosqovoqqa non bomi deb. Pillani pulini xaliyam og"animiz yo"q . Kecha achcho"t maylis bo"ldi. Bormasamam bo"larakan. Endi, achcho"tta besh-to"r so"m berishsa bita - yampa xunajin opqo"yaman desam qarz o"p chiqtimta,qoreng. E, yil o"nakki oy ishlab qarz o"p chiqamiya, odam. Picha g"o"zapoya sotib jiynab qo"yg"an pulim boriydi. Shu puldi yemey-ichmey ixtiyatlap yaxshi niyyatminan bitta ozg"in pichima qo"y oluvdik. Yetimdi og"zi oshka yetganda bunni qonapti deb tuvri aytkanakan mashoyixlar. Kecha oxuriga pichan tashab qo"yay emasa deb mindey og"ilxonaga kirsam ko"zimizdi oqu qorosi, yakkayu yolg"iz pichima qo"yimiz tilini buytib chig"arib sovuxdan muzlab xorom qotib yotibti. Chet do"latlarda odamlar itlariga kiyim kiydirarakan desa kularittim. Qoreng, ular ixtiyat qilarakanta itlarini. Menam qo"yimizga eski tuski telpaxlardi, poyma-poy bo"sayam kazo"n etixlardi, po"payka, pinjaxlardi kiydirib qo"ysam qo"yimiz bechara o"lmey qolamidiykin deb ancha apsuslandim. Yo"q yaxshi qossop qo"shnimiz picha pul berib qo"yimizdi o"ligini apchig"ip ketti. Qo"ydi o"ligini nima qilarikin, sira axlim yetmadi. Binasaga ishlatsa keraxta.
   Biyil qish qattix keldi. Qossop xaramidan bo"g"an puldi rozo"mey berganakami bilmiman u bergan pulga bitta tovug" oluvdik deng, tuqum tug"sa go"shti yo"g"ida quymaq qib yeb turamiz deb. Shuniyam kechasi maxalliy alkashlar uvillab ketib somovorda pishirib yeb ayag"ini bizdi xovliga otvorib ketishibti. Qorasam to"vug"di ayag"iga xat beylanganakan. Xatti ochib o"qisam.- Mizxappar, o"shna, bundan kegin bozordan tovuq oseng sal semizrag"ini og"in. Biz tez-tez tovuqsho"rva ichib turishimiz kerak. Duxtir aytkan. - deb yozip qo"yipti. Qurumbo"ydi to"yidan kegin ilixtraseptagi transparmaturdi bo"nkasi otvorib bir oydan beri suvit yonmayatganiychun tovuxti katagiga to"k ulamaganiydimta. Xapo"lib iloyo ilovondo teshib chiqsin deb o"g"rilardi jaxriya qarg"adim. Qish juda cho"zilip ketti. Tezraq bohor keseydi. Biyil bohor kelamikin o"zi ? Qurumbo"ydan so"rasam mixalipatchilar biyil siyosiy bohor keladi diyishyapti - dedi. Siyosiy bohoram bo"lama ? - desam. Bo"ladi, Mizxappar, bo"ladi. Men siyosiy bohorga atap qamaqxonada g"azalam yozganman, doratqog"ozga diydi. Qaniy emasa o"qichi - desam u buytip qo"lini ko"tarip
  
  Kameramdi oldida bir to"p
   O"lik oppox bo"lip gulladi,
   O"zbek - o"zbexti aldap qul qilib,
   Rus, Qozoqqa sotip pulladi,
   Har bohorda shu bo"lar takror
   Har bohor xam shunday o"tadi.
   Yaqinda vo bo"ladi deya
   Przdn bizdi aldap ketadi.
  
  deb qamoqxonada doratqog"ozga yozgan g"azalini yottan o"qidi. Nazarimda, shoyatki mengayam ixtibor kucheysa deb shunaqa pisqi-posot g"azallardi yozip yurarakanta bechara o"zicha daxo bo"p. U yana Siyosiy bohor kesa januptan Qaldirg"och, Karxo"naq, Chittak, Jiblajibonlarminan billa Baxit qushiyam uchip keladi - dedi. Qo"ysengchi - desam. Vek volya ne vidatü deb qasam ichti. Uni aytishicha baxt qushi Marip akamlardi uyini arqasida ishlamey yotkan suv minorasiga uya qurarimish dagin tuqum tug"ib bola ocharimish. Baxit qushi qanaqa bo"ladi o"zi ? - dedim qizig"ip. Qurumbo"y samovordi yer qimillaganda yorilgan jeytga so"vix chig"masin deb yapishtirip qo"yilgan pilakatti ko"rsatti. Mindey qorasam pilakatta mo"yni uzuuuuun bir xunuk obdastaga o"xshagan qushti rasmi turipti . Men ayttim baxay, baxit qushi kesa yaxshi. Ommo u qush uya qurip tuqum tuqqanda Yo"ldashvo"yminan Mamadiyorga ixtiyat o"lish kerak. Araqqa zakuska topomasa bu xaramilar yarim kechasi suv minoraga chig"ip baxit qushini tutip, tuqumini quymaq qip o"zini qozonga bosvorishadi dedim. Gaping tuvra - dedi Qurumbo"y . Keginn ikalamiz maslaxatka massi kiydirip , taxtadan baxit qushiga atap bir uy bir daliz oldi ayvon kvaltura qurdik dog"in burgadirimiz Kibryoxon akamdi yaniga bordik. Unga chuchuntirip yaqinda siyosiy bohor kelyaptiykan . Baxit qushiyam uchip kelarakan. Shu chun mano"vi bir uy bir daliz oldi ayvon kvartirani Qoradayrani bo"yida o"skan qari toldi ko"rinadaqan jeytiga o"nnatip keleyk diyappiz desak Kibryoxon akam gapimizdi maquldab kettik indaqa bo"sa ddlar baliqchilar kiyadigon eeeeeski kapusho"nlik yomg"irpo"sh kurtkasini chirindini ustidan ob kiyip. Biz uni aytkanini qp Qoradayroga qorap jo"nadik. Kibryoxon akam oldimizda ketip boryaptilar buytip - buytip jilpanglap yurip. Biz Qoradayrodi jorliklari ustidagi tor so"qmaxtan izaq yurdik. Bir maxal Kibryoxon akam mindey o"grilib "Tor jeytta osh yegandan ko"ra keng jeytta mush ye" deb mashoyixlar tuvra aytishkanakan. Tor so"qmaxta ketimdan ergashib turtip - itaro"rip qiynavordinar, men orqaga o"tvoley - dedi. Qurumbo"y ancha bilimlik logir ko"rgan bolata - Yo"g", siz akaxonimizsiz , burgadirsiz. Mixalipat tilida burgadirlardi, bo"shlixlardi lidir diydi. Siz lidirsiz. Shu chun siz doim oldimizda bo"lishiz kerak, biz lidrdi arqasidan boramiz- deb Kibryoxon akamdi xurmat qldi. Men lidir - pidir degan narsalarga qizixmasamam Qurumbo"ydi gapiga qo"shildim. Shuytib men , Qurumbo"y va Kibryoxon aka uch kishi qushti inini tolga o"nnatip kellik. Burgadir ayttiki, Mizxappar siyosiy bohorminan baxit qushiyam keladi diyapsilar. Baxit qushiga meni uncha ishanchim yo"g"raq. Dmaqchimanki, baxit qushiga kvaltura berilsa u O"zbekistonda shareyitlar yaxshiykan, tekin kvaltira berarakan xammenar shiyaqqa kelo"rinar dep bashqa qandashlariniyam chag"iradi. Natinjada ming - millionlap baxit qushlari uchip keladi. Vatanimizdi misappo osmoni baxit qushlaridan qooop - qorayip qorong"i bo"p u yovuz qushlar uzun - uzun dumlariminan shomol chig"arip uchip qo"qqistan przdntimizdi cho"qivosa nimo"ladi? Shuni o"ylamadinarmi? Saal mano"vi oshqovoxti ishlatiynar. Indan ko"ra o"g"itti taship talalarga sharbat chig"orinar dedi. Shu - shu muna maxalliy o"g"itti qopka sob tashiyappiz. Siyosiy bohor kelishini orzig"ip kutip.
  
  Mayli emasa, Saytmirat aka. Men tezraq o"g"itti tashiy. Xayr, aka, so"raganlarga solom ayting. Hammaga hurmat - ihtiromminan Mizxappar.
  
  2008 inji yil, 13 pebrol. Chapayip kalqo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning beshinchi maktubi
  
  
  
  
  Derzindi panaryog"i dep o"ylap tutantiriq qilish maxsatida o"chaxtagi tezakka quyip, gugut chag"ip alangada chachlarimdi olmish prasani, mo"ylovimdi yarmi kuyip ketip yozyatkan maktupim zudlikminan yetip molim bo"lsinki, o"shal impralizmdi o"chag"i bo"g"an izaq ellarda, registronlarda qisqichbaqa, langust - mangustlardi alvon turlik ko"katlarga qo"ship yep, iskuzmi, okey, tenkyu dep yurgan xur mentlik Saytmirat akamga dep bilodurman.Solom, mister Saytmirat aka. Qalay, Vatandashtlar yaxshi yurippa? Ha, yaxshi. Ko"z tiymasin. Menam yurippan, aka, so"lagim og"ip, ketmonimdi yelkaga teylap, qo"ltig"imdi g"art - g"urt qeylap.
  Kecha qoreng, so"lagim taladagi tutka ilaship qog"anakan to uyga yetip kegunimcha uzilmapti. Nazarimda so"vig"im oship ketipti o"xsheyt. Pasmaxallalik Mezmonali aka degan do"xtirga uchrasam yutamin yetishmaganidan mukchayip qog"an duxtir quvvv - quv yo"talip: - Uka, sizminan biz qandashakanmiz - ddlar. -Iye, nimalar dyapsiz Mezmonali Kalamushtabassumovich, men qanaqasiga sizga qarindash bo"laman? Yuz tuzilishimiz o"xshameydiyu. Meni kallam sharsimon, siz bo"sa qoreng, qanaqa eshshakbetsiz.Burnnizam asvopka o"xsheydi.(Duradgarlardi asvopiga) Muni ustiga qoshiziyam qirib, mo"ychinakminan terip yurarakansiz - ddm men duxtir Mezmonali akani ko"kyo"tali yuqib qomasin degan ezgu maxsatminan ûlaji boricha napas omaslikka harakat qip.
  - E, Mizxapparjon, biz dardqandashakanmiz dmaqchiman.Bu dard quruq non - choy ichip yuro"rishti oqibatida poyda bo"ladi. Qona inni hich yo"q xaptada bir qozon qaynap tursa so"vixchanlixtan qutulip misappo bo"p ketarittik - dedi og"ir bemor duxtir Mezmonali Kalamushtabassumovuch.
  Kegin kutilmaganda istoldi cholip ashilla ayttishka tushti:
  
  Borip ayttim taviiplargaaa: -
  Bu dardimga davooo bormuuuu?
  Taviiiplar aytti: - ey, lodoooon!
  Bu dartti bedavo derlaaaaar.
  Qaniii Majnunminan Shiriiin?
  Qaniii Laylominan Porxoooot?
  Ulaar o"tti bu olamdaneyeeyeey,
  Bu olam bevapo derlaaaaaar!..
  
  
  Gapti aynaltirmey yangilixlardan boshlo"rey - a, aka? Xo"p bo"ladi. O"tkan xapta Qurumbo"ydi xotini Qoryaxondi to"vi aynip qolli. Qurumbo"y uni "Tez yardam"ga bosip baniysaga oborsa Qoryaxondi duxtirlar kilyankani orqasiga olib o"tishvop navbatminan izaaaaq tepshirip terapiyaga yotqiziship qo"yipti. Qurumbo"y xotiniga: - Qoryavoni, shashilishta xich narsa omey kelo"rippan.Emasa men uyga borip sizga to"viq sho"rva qip, chaynak - piyala, dastaxon, yog"och qoshiq apkeley vek volya ne vidatü - depti dagin, uyiga ketipti. Bechara to"viq sho"rvani op, qanatlari yo"q shayton avarasini mnp sakkiz - sakkiz qip baniysaga kesa, terapiyada xotini yo"q. Xoyraaaaaan bo"p bitta duxtirdan: - Duxtirboy, mano"vi palatkada meni xotinim yotuvdi Qoryaxon degan, pamilasi Mallayuva. Qani u? - desa duxtir: - xaligi, o"zga sayyoralik gumanoidlarga o"xsheydaqan xotinmi? - dep so"rapti. - Ha - ha, bo"yi bir metru yigirma sakkiz santimetr, qorato"ridan kegan, g"ilay, bir oyog"i sal kaltaroq, qorin sogan, og"zi katta, baqbaqasi suzma xaltaga o"xsheydigon, qalin payvasta qoshlik, ikki beti bulüdogdi yuzidek osilgan, yuzi Tundrada bug"u baqadigon ayollardi yuziga o"xshaship ketadi - dep juvop beripti Qurumbuy.
  - U bizdi kasalmasakan, raddomga o"tkizvordik - depti - duxtir. Qurumbo"y bettar xayron bo"p: - Iye, nimaga raddomga o"tkazasilar? desa duxtir buytip yelka qisipti. Qurumbo"y yug"irganicha qopdagi chaynak piyala yog"och qoshiqlardi shiqirlatib, raddom tomonga o"tipti dog"in, xotinini surishtiripti. Surishtirsa, bir oq xalat kiygan ment sestra tuynixtan boshini chig"arip: - Kiyov bola, suyunchini cho"zing! Patma - Zo"vra qiz ko"rvoldiz! Sizdi tug"uriqxona mamryati nomidan tabrikleymiz! Sizga oilaviy baxit, Vatanimiz taraqqiyoti, dimkrotik jamyat qurish yo"lidagi bunyotkorlik poxoliyatingizda ulkan muvappaq - paq - paq uyatlar tileymiz!- depti. Bu gapti eshitip Qurumbuydi tomi ketip qolishiga jichcha qopti. Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaanchadan kegin o"ziga kep: - Iye, qizig"u, uylanganimga endi bir oy bo"g"an bo"sa qaytip parzan ko"raman? Qoryavoni yumronqozixmidiki bir oyda tuxsa... Ey, mentsestralar! Yorimdi chaqirvorinar. Bir militka qorap qo"ysin biyaqqa - depti. Mentsestralar Qoryaxondi derazani yaniga apkelishipti. Qurumbo"y xayajondan tellap, tomog"i qurip, yag"ir do"ppisiminan bo"ynini buytip artip: - Qoryavoni, sizdi tug"di dep eshittim, shu rosma? Axirr... - desa, xotini; - Ha!? Nima, axir? A? Nima axir? Shungayam rashk qilyapsizmi?! E, xaloyiq! Bu rashkchi, zolim erdi dastidan dooood! - dep raddo"mdi boshiga ko"tarip bag"iripti. Qurumbo"y mijg"ilangan yag"ir to"ppisini boshiga kiyipti dog"in achchuvi chig"ip: - Qoryavoni, siz meni qulag"imga uyg"urlardi lag"manini ilmeng. Bu ishiz uchun sizi moykaga tortip qo"yarittimu lokigin kekirdagingizdi ochkan shtir, yuragizga sanchilguvchi buguz zatochkayam xoram bo"latta. Soddaroq qip aytsam siz so"yishkayam noloyiqsiz, vek volya ne vidatü . Bugundan ixtiboran siz qumtalaqsiz! Yani, yer yuzidagi tamomi sahro, biyobonlardi qumini xesbicha talaq qildim sizdi!Xayr, yaxshi qoling, barishnya - dep Lattaqishlaqqa qaytipti. Qoryaxon toy paxtadek ulkan ketini qilpillatip o"yinga tuship: - Ketsang ketovur yorim ! ha! Yana bitta sevgonim! - dep ashilla aytipti. Shundan kegin Qurumbo"ydi qaynasi qo"shmachi Xongirl opa Qoryaxondi raddomdan apchig"ip, so"tlarga picha kaplama qildi dagin, ikssprtizadan "Patma - Zo"vra chaqalaqlar Mallayip Qurumbo"y Chirmashvek uliga qorashlik" degan mazmunda qoror chiqartirdi. So"t Qurumbo"yga ikkita yo"ldi taklip qilli. Birinjisi, bolalardi yaxshilikcha tan op aliment to"lash, ikkinchisi tuban jinoiy moddaminan zonaga ravona bo"lish. Qurumbo"y indaqa rasvo moddaminan qomalish mujik odamga za padlo dep aliment to"lashka rozi bo"lli. Bir tomonda qarrrri - ena, yana bir yaxta norasta Patma - Zo"vra buvaxlar. Shulardi o"ylap Qurumbo"y bir kuni menga: - Mizxappar, o"shna, men inni biznesminan shug"ullanmasam bo"meydi shikilik - dedi budenopkasini qo"ltig"iga qistirip, tindaxlari ayixti tindag"iga o"xshap vo"sip ketkan ikki qo"lida boshini xapsalaminan, g"art - g"urt etkizip, qayzg"aqlarini qor yag"yatkandi singari to"zg"itip, maza qp qaylab.
  - Qanaqa biznes? Hozir bu diyorlarda biznes qoptimi? - dedim men. Qurumbo"y budenopkasini qayta boshiga kiyip: - Men lo"lilarminan yirik xalqaro shartnomani imzolab, vo"zimdi biznes partnerlarima supatlik alimin yetkazip berishti o"z zimmamga ollim - dedi. Men xoyran bo"p:- Supatlik alimin? Qayttan olasan supatlik alimindi? - dedim.
  Qurumbo"y: - Istalbaga chig"ip bog"bonlardi qaychisiminan alimin simlardi qirg"aman dagin, sotip sezonda picha pul qivolaman. Baribiram suvit yonmey simlar bekar yotipti. Nabodo bita - yampasi nima qilyapsan dep so"rasa ilixtrasepta ishlayappan, liniyalardi yangilayappiz diyman. Gapimga ishanishmasa, jinnixonadan berilgan qizil muqovalik idastinamdi ko"rsataman.Ettaga ettaman Parg"ona kanoldi bo"yidagi liniyani qirg"ip sotaman - dedi.
  - Ixtiyato"g"inta, o"shna. Tag"in to"k - po"k urip senga binasa bo"sa... shirindan shakar norasta parzanlaring, o"n gulidan bir guliyam ochilmagan huriliqo, opatijon, mo"rchamiyon xotining bor, bshaqaga tirmishka chig"ip ketkan bo"sayam - dep nasaxat qildim men.
  Ettasiga guzarga chiqsam burgadur Kibryoxon akamlardi uyini ketida Yo"ldashvo"yminan Mamadiyor Xalq so"zi, adabyot sinnat gaziytalaridan qalpaqf qib kiyvop Kibryoxon burgadirdi duvolini oxlashyatkanakan.
  - Xormenar. Ha, bu, ja asteydil duvol oxlap qopsilar, tinchlikma? - desam Yo"ldashvo"y: - Chapayp kalxo"ziga Przdn kelyaptiykan shunga yarimta araqqa dagavo"r qib, Kibryoxon burgadirdi duvolini oxlap shuytip ish qip yotippizda, Mizxappar - dedi. Mindey qorasam, maxalla kamketti rayisi maktap bollardi ishlatip arixlardi qirg"ag"idagi ajirixlardi qirdirip tozalatyapti. Birpastan kegin qishlaqqa jo"nnalislar kep maxalla kamkettan intervyu olli. Maxallakamket mikrapo"ndi op gapirip ketti: - Xurmentlik przdnmizdi kalqo"zimizga kelishlari biz diyqonlardi ilxomlantirp jvardi. Xo"kmatimizga rahmat, muna ishqip xamma yo"xlar jtarlik. Ilixtrlar bor, gazlar qo"rqinchilik ravushta guvildap yonip yotipti. Xoyatimiz poravan. Muna biyaxta osmonimizam misappo. Oylixlardi muna, o"z voxtida middattan ikki uch oy oldin olyappiz. Xo"kmatimiz g"amxo"rlixlariga labbay dip juvopparip kalxo"zimiz diyqanlari tabiyat injixlixlarini mordanavar yengip yillix pilonlardi ortig"iminan bajarip kelyapti. Jun, sut pilla, tuqum, poqta va sabzavot maxsloxlardi yetishtirip bir misqolinyam novut qmey ena vatan amborlariga topshiryappiz. Har vosh qo"ydan besh oltitadan qo"zi op yangi tuvilg"an qo"zichaxlardi tirigicha terisini shilip etidan raxparlarimiz ichun tandir kovopga barra, va shuningminan birgalixta rayslarimiz telpax qip kiysin dgan maxsatta kulrang qorako"lteri yetishtirmag"damiz!Meni taklpm shu przdnimiz o"mirlarini oxirigacha bizga przdn o"sin dep silardan shuni intimos qip qolarittim. Kegin silardan intimos, ûlojo"sa mano"v oseyishtalixti soxlap turganlariychun przdnimizga Cherno"bl nukopotini bersenar... Men maxalla kamketti gaplariga xoyran bo"p tursam Ilixtrasepti boshlig"i To"lanip kep qoldi. U ko"chada og"ir paltulardi, kuya yegan telpaxlardi kiyvop so"vixtan paltularini kiyip, bedanavozlardi singari qo"llarini yengilariga yashirvog"an bekarchilarga: - Akalar , o"n besh, yigirma milittan kegin suvit yonadi dedi. Odamlar xursan bo"p poppon - poppon qip uylariga qorap yugirishti. Meni yuragim shuvvvv etti. Tezda "Qurumbo"ydi ogoxlantirish kerak!" dgan pilaso"pik pikr kelli miyyama dagin, yug"irg"ilaganimcha Porg"ana kanoldi bo"yiga qorap choptim.Kanoldi bo"yiga yetey dganimda qishlag"imiz piqarolari "Urrrrrrreyeeyeeyee!" dep bag"irip suvit yonip qolli. Do"simdi ogoxlantirishga ulgimey qollim. Qurumbo"y bu payit istalbaga chig"vop simdi qirqiyatkanakan. Bir maxal simdan qizg"ish - zangori o"t chig"ip turip Qurumbo"y yerga "Poooop!" aytip chushti. Yug"irip yetip borganimda Qurumbo"y qo"lida bog"bonlardi qaychisiminan buytib dalada cho"zilip yotganakan. Becharani ko"zlari baqrayip, yag"ir pinjagidan tutun chig"yapti. Boshiga tankislardi shlyomini kiyvog"anakan raxmanlik.Qurumbo"yga qoraaaap turip nimagadur ich ichimnan xo"rligim kep hoyotta ro"shnolik ko"rmagan do"simga raxmim kelli. Do"slardi tirixligida qadriga yetmasakanmiz, Sayitmirat aka. Odamdi o"lgandan kegin qadri bilinarakan.Alamdan aptim bujmaydi.Xuradigan qo"ydi terisidan tikilgan, olmish prasanini kuyalar yeb teylagan telpagimdi ko"zlarimga bosip: - Ha, tirikchilix dep to"k urip tirrang qatkan do"simma. Endi norasida qizlaringdi kim bag"adi?! Xotiningam qayta bokira qizbo"p uylanmagan yigitka trmishka chig"ip ketti. Tirikligingda seni bilip - bilmey ranjitkan bo"sam haqqingdi xalol qil, vo"zbekcha aytsam qattiq quruq gaplarimdan rozi o"g"in, o"shna. Bizi taraplarda tirikchilik o"tkizish tubsiz botqoqqa botkan odamdi sakrashka harakat qilishidey qohramonlik. O"zbekiston qahramoni unvonini xalqti tolap, zulm qig"an kalamushlarga, sotqin, ityalaq, yalamaqoshiq, laganbardor yuvindixo"rlargamas, senga o"xshagan xech vaqo qolmagan yurtta tirikchilik o"tkizip oilasini bag"ip ro"zg"or tervatkan oddiy odamlarga berish kerak! Sen tirikchilik yo"lida qoxramanlarcha xolok bo"lling, do"sim! Joying Jannatta bo"sin, Qurumbo"y...Men hozir sening o"ligingni qishlag"imizga tashrip buyirgan przidintti ayag"ini ostiga oborib teyleyman! Przidnt ko"rip qo"ysin ishsizlik oqibatida xalqimiz qandek og"ir hoyat kechiryatkanini! - deb bo"zlap yeg"ladim. Kegin do"simdi jasadini yelkamga ortmoqlap qishlaqqa qorap jo"nadim.Qurumbo"y roxmanlik o"lsayam o"z kaspiga sodaqatminan bog"bonlardi qaychisini qo"lidan qo"yvormadi. Men dalani kesip o"tkinumcha xarsillab charchap qollim. Qishlaqqa yetey dganda napas roslap o"likdi yerga qo"ydim dagin, telpagimdi boshimdan ollim. Bir mahal mindey qorasam, Qurumbo"ydi yuzlari buytip uchip - uchip turip tirilip ketsa bo"lama?Men shaship uni betiga qoratip shapalaq torttim.Ikki yelkasidan ushlap siltap, dixaniyasiga tizzamminan tevip yuziga kalla qo"ydim: - Qurum! Qurumbo"y! tirikmisan, o"shna?! - dep bag"irdim. Anchadan kegin Qurumbo"y vo"ziga kep, xirildap: - E, Xudoyim, men osiy bandang Qurumboydi kechir! Men u dunyo yo"q dib Charliz Darvinga ishanip yuro"rganakanman.Muna u dunyo borakan. U dunyoyam biz yashagan dunyoga o"xshaship ketarakan, Xudoyim! - dedi.Men shoship qollim: - E, Xudoyim, do"simdi qaytarip berganing uchun o"zinga shukr! - dep bag"irdim men osmonga qorap. Kegin Qurumbo"yga: -Do"sim, sen u dunyodamassan! Bu dunyodasan! Xudoga shukr, o"lmey qolling! - dedim. Kegin uni suyap qishlaqqa jo"nadim. Qishlaqqa kirib borib qorasek bekarchi odamlar yana ko"chaga to"planip sigart chakip turishipti. Ha, tinchlixma? - desam, Mamadiyor xapo"lip: - Iploslar suvitti yana o"chirishti - dedi. - Nimaga o"chirishadi? - dep so"rasam, Yo"ldashvo"y: - przdn Chapayp kalqo"ziga to"xtamey boshqa yaqqa qorap survoripti. Przdn o"tip ketishiminan gazdiyam, suvittiyam taqa - taq o"chirishti - dedi xapa bo"p. Mayli Qurumbo"y o"lmey qolli shungayam shukr - dedim men. Odam indaqa noshukro"mashkeragakanta, Saytmirat aka. Mayli emasa, men talaga borey. Iskuvatir buzulip qopti. Zovurlardi belkuraxminan qo"lda ko"vlayappiz. Burgadur Kibryoxon akam: - Mizxappar, ota - buvalarimiz ketmon, belkuraxlarminan Kotta Porg"ana kanolini qirig" besh kunda ko"vlavorganakan. Bizam ota - buvalardi an"analarini dovom ettirishimiz kerak. O"rtag" Istalin O"sman Yusupupga xazillaship: - O"sman, shu seni Maskuvaga apkevoley diymanu xamma yag"dan kanol qazip qizil maydondi kavlavorasamikin dep qo"rqaman - deganakan - dedi. Biz ashnaqa kavlashka usta, noxoyatta talantlik xalqakanmiz, Saytmirat aka. Ashunchun dooooyim bir - birimizdi kavlap turamizakan. Xo"p, xoyr emasa. Barcha Vatandashtlarga duo deng. Hurmatminan kalxo"zchi Mizxappar.
  
  
  
  
  Yigirma birinji pebrol,
  Ikki ming sakkizyuzinchi yil.
  Chapayip kalqo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning oltinchi maktubi
  
  
  
  Ushbu yozyatkan maktupim Qurumbo"ydi urgan ilixtir to"kiday tez yetib molim bo"lsinki, Vatanda mulla mushuk bo"p chet do"latga chig"ip botiro"lip qo"rsayip yurgan Qog"oz urushi qoxramani xurmaxluk Sayitmirat akamga dep bilodurman. Solom, ser. Yuripsizma, shuytip? Mendan so"rasez, menam yurippan, ishlap. Qurumbo"ydi pirmasida. Pirmada Yo"ldashvo"y kastir. Mamadiyor bo"g" o"ltir. Men qorateminan shug"illanganim ichun Qurumbo"yga telbaxranitelman. Bizdi kallik tufta indaqa palancha dilixtir, pistoncha bo"g" o"ltir dep odam ajratish yo"q. Kechasi ega - bega pirmamizdi e"lonlarini kiliglap yapishtirip kelamiz dagin, opista uxleymiz. Opisimiz qabristondi tovut, guvala - suvalalar turedaqan omborxonasiga jeylashkan. Qurumbo"y dilixtirta, ashunchun u tovutta uxleydi. Yaqinda qoreng, yam kechasi Qurumbo"ydi so"tkasi jiringlap qolli. Biz tovutti ichida murda yiydig"on vurdalaklar urushyapti dep o"ylap qo"rg"ip kettik. Tilponga qulaq sosek, bir odam chiyildaq ovozminan:
  - Allo, bu Mizxapparmozorqurumyo"ldashmamadiyorlahatinterneshnl LTD Kompani firmasimi? - dp so"radi. - Ha, ha -ddi Qurumbo"y o"zini tanishtirip bizga buytip ko"z qisganicha. - Yaxshemesez, akamello"?! Bachalar katta beloptme? Man sunnaychi G"urrakalon belaman! Mani odatem qayerga mexmo"nga bo"rsam, kim belan gaplashsam ovozine yashrincha diktapo"nga yo"zib olaman.Xullas kalo"m, man bir nersa tyo"g"risida sezga savo"l bermo"xchiman? - ddi G"urrakalon. Kegin dovom etti: - Byuyurtma belan shartno"ma arqalik bo"nkadaki xesop raqamlaringa pulü sursam beladme? - dedi buyurtmachi G"urrakalon sunnaychi. - Nuknyyeshno, knyyeshno G"urrakalon okaxon. Yaxshisi bu to"rada bosh bo"g" o"ltirdi o"ziminan gaplashing. Har holda u xesop - kitop soxasini yetuk blimdoni, malakalik muttaxasis. Narxo"zdi bitirgan - dedi Qurumbo"y tilpondi Mamadiyorga uzatip.
  Mamadiyor tilpondi op: - Da! Bo"sh bo"g" o"ltir Qulmatp Mamadiyor eshitadi! A? Qanaqa xesop raqam? Apandimisiz? Bo"nkada xesop raqam maqadi? Muna, xich undey chg"n xesop raqam yozilmag"an. Balig"di rasmi bor xolos. Kambala dep yozip qo"yilinipti, muna - dedi to"rtovimiz oq urgan orax shishasini yanida yotkan kanserva bo"nkasiga qorap Mamadiyor.
  Qurumbo"y logir ko"rgan, lobovoy ko"zlariyam ochiq, ponyatkalik ancha donishment bolata. Achchuvi chig"ip: - Day suda, eeee, xarrrrip, Razve tak razgavaruvayt s klentami?! - dep tilpondi Mamadiyordan tortivoldi dagin, mijozdan kechirim so"radi. - Sunneychi G"urrakalon oka, xapo"mess, bo"g" o"ltirimiz o"zi shunaqa sal tomi ketip qog"an. Ixtibor bermeng. Tuvrasinessam, pul to"rasida, bizga naqi yaxshi. Prchislina puldi o"ttiz poyizini sudxo"r dollerpurushlarga berip obnalichka qib yuramizmi.
  Naqini berip qo"yo"ras, Aha, gap yo"q, G"urrakalon okaxonim.Xo"p bo"ladi G"urra...Kelishdik. Koordinatalardi yozvoley emasa?Hozir G"urrakalon oka, bir milit. Qurumbo"y shunday dep bloknotiminan ruchkani tayallap dovom etti: - Ha, eting, okaxon, anov , anaqa, o"lgan odamdi pamilasini. Hozir... Boz... zariiip... Bozarip Sotqin Sotarovich. Tuman xokimi... Iye, Sotqin Sotaruvich o"llimi? Eeeeeee, shunaqami? Vo bachchag"aaaaar! Eldi qarg"ishiga qob o"lli deng? Vo, yaramaaas! Shuncha begunox odamlardi noxaq qomatvorganakami? Iplos, itemgan odamidiykanta - a? Yoshkina xotini beva qoptimi?... Eeee, qizig"misiz. Men biro"di gapini biro"ga sotmiman. Yo"o"o"q, xovotir omeng, bizi tilpondi quda tomon eshitmeydi. Aha, kelishdik, bratan. Hozir, yozip qo"yyeyin. Taaaaaq, znachitü, Uch xonalik qabiiiir. G"urrakalon, qabir biz go"rkovlarding tilida qabrtira diyiladi. Demak, uch xonalik, cherdak, yertula hamda balko"nlik qabrtira duvollari yevroremunt qilinadi. Yaxshi, okaxonim. Duvollariga oboy yapishtirilmeydi - a ? Potolokka naqsh ishlanadi. Sharqona chorqirra, islimi naqshlar. Lyustrani atrofiga aylana gotik naqshlar -a? Yaxshi, G"urrakalon opa... Mexmonxona zalini duvoliga manzara ishlanadi, shundeymi? Aaaaa, qoyadan kiyikka xirillap teylanmaxchi bo"p turgan yo"lbarusti rasmini chizelixma? Xo"p, sunneychi G"urrakalon okaxonim... A? Ha endi ab"ekttagi ishti ko"lamiga qorap matiryal sarip qilinatta. Taaaaaq, sakkiz bo"nka finskiy emalü bilel, o"mbesh bo"nka emulüsiya, olti xil ko"ller, yigirma to"r xillik badiiy moybo"yaq, olti qop albastir, sakkiz bo"nka polovo"y kraska, besh xalta farba, yetti qop gips, ikki bo"nka bessvetniy lak, o"n shisha rastvaritelü, o"n shisha atseton, bitta kanistirda alip, pigment, FTs, cho"tka - po"tka degandey. Haa, pulimi? A, endi ishka qorap insoppinan ko"ynizdan chig"arganizi bero"ras, G"urrakalon aka. Biz sovoptalap odamlarmiz... Ja, indaqa mol - dunyo dep o"zimizdi o"zimiz kesvormimiz... A? Ikki yuz do"ller? Iye, es vomi, G"urrakalon oka? Ikki yuz do"ller to"r kishiga nimo"ladi ? Klara setkin dahasiga borip qizlarminan bir matta ziyopat qisak tugeydiyu u pul. Yana kraskasi ichida bo"sa. Indaqamasta endi Kalong"urra aka. Biz uyeda tansa chushmimiz, ishleymiz. Picha qo"shing. Ha, bu boshqa gap. Kishi voshiga yuz do"llerdan bo"sa narmannik. Emasa, kelishdik. Qabrtiradan ko"yniz to"qo"sin, sunneychi G"urrakalon aka, ulgutamiz. Silar mayyitti yuvip, kapanlap, liturgiya - piturgiyalardi o"tkizguninargadovur qabrtirayam tayyyyaro"ladi. Asteydilo"lip ikki kun ishlasak, tayyalavoramiz. Kerago"sa kechasiyam ishleymiz. Pardo"n, nima ichasilar? - deysizmi? E, oraxmi, kanyaxmi, vinami bizga parqisi yo"g", oka. Gradusi bo"sa bo"lli. Kayp bersa kerasindiyam anov qib ichvoro"ramiz.Xuvaxaxaxaxaxaxaxxaaaa! Xixixixixiiiiiiyyyyyq!..O"XXxxxxxxxxxxx! MXXxxxxxxxxxxx! Xi - xi...xi-iiiyyyyq... o"xxuv, ixm... A? Kulmeymi? Xo"p beladi sunneychi G"urrakalon okaxonim. Gap yo"g"... Bo"pti, ashi xushyorxonani olliga, telbaxranitelim Mizxapparminan yetip boramiz. Shartnomaniyam estan chig"ormey apkeng. Xo"p, hayr. Qurumbo"y shuytip tilpondi o"chirdi. Ettasiga ettaman xushyorxonani yanidagi ko"peda mijoz sunneychi G"urrkalon akaxonimizminan uchraship, shartnomaga barmaq mo"xrlarimizdi bostik dagin, mijoz quygan oraxti teng bo"lip urip opiska qayttik. Opiska borsak Yo"ldashvo"yminan Mamadiyor tayyaro"p turganakan yarimta viynani ichvop. Qurumbo"ydi buyrug"iminan go"r kavleydaqan asvop - anjomlardi qopka sollik dagin, o"rislardi go"ristoniga qorap jo"nadik. Qabristonga borsak, bitta narkamo"n yigit mozordi toshtan qilingan krestti sotish maxsatida sag"anadan sug"irip chig"oryatkanakan. U qabristondi gegrapiyasini yaxshi bilganiychun bizga komnuslar ko"miledaqan jeytti ko"rsatti. Biz asheytka borip eynimizga eski - tuski jandalardi, qo"llarimizga quruvchilardi qo"lqoplarini kiyvopp, kirka, belkuraxlarminan qabrtirani kovlashka boshladik. Yer muzlap qog"aniychun kovlash ancha qiyin bo"lli. Bir narsa qip yerdi bir yarim metr kavlaganimizda deng kaaaatta echkemar chig"ip nedurki sen meni qishda bezo"vta qilasan dep Mamadiyordi quvip qolli. Mamadiyor qochip boryatip ochiq mozorga ag"anap chushti. Bechara chuqurdi ichidan xutti ko"p qavatlik uydi yomg"ir quviriga chuship ketkan mushuxti singari ayanchlik nola qip, bizi yardamga chog"irdi. "Mizxappaaaaar! Yo"ldashvo"o"o"o"o"y! intimos, yordam berinaaaar!" dep rasa bag"irdi. Men qorateminan shug"illanganim ichun izag"dan turip belkuraxminan echkemardi buytip xaydadim. Echkemar tamag"ini liqillatip, tilini buytip - buytip chig"arip laxatti atropida eynalip yuripti Mamadiyorga zahar solaman dep. Yo"ldashvo"y bo"sa: - Mizxappar, to"smey turgina, hozir uni o"ltiraman. Kegin u echkiemardi terisini shilip shushulkada tulum qilamiz - ddi dagin qo"lidagi kerkini eynaltirip - eynaltirip turip oooootvoruvdi kirki echkemarga tiymadi. Echkemar o"rag" - bolg"a rasmi chizilgan tosh yodgorlixti yorig"idan qabrga kirip ketti. Mamadyor bo"sa: - Do"slarim, men kapanga o"ralgan yumshaq nersani bosvollim! Qo"xyappaaaan! Tezraq meni xandedan chig"orinaaaaaar! - dep poryat chekaritti. Biz Mamadiyordi xandaxdan chig"arip yana qabrita kovlashti dovom ettirdik. Kechka yaqin sunneychi Kalong"urra bizga yemaq - ichmaq, kraska - praskalardi teylap ketti. Kechki payt qorindi yayayayaxshilap to"yg"izip G"urrkalon apkegan dvijok ilixtr istansani ishga chushurdik dagin, qabrtiraga suvit ulap tag"in yerdi qazishka kirishtik. Odam bolasi ko"ro"vrsa ko"nikip ketarakan. Uch xonalik qabrtirani kavlaguncha tashqariga yarim qop chayon, ikkita toshbaqa, besh - o"nta ilondi apchig"ip teyladik.Ilonlar tilini kaldiratip vishillap yuripti. Men yashligimda ilonlar iiiiiiiiiiiii dep, bo"rilar bo"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o" dep, tulkilar tuuuuuuuuuuuuuu dep, eshaklar eeeeeeeeeeeee dep yursa kerak dep o"ylarittim. Indaqamasakan, eshaklar faqat IA - IA - IIIIIII - AAAAAAAAAA! diyishtan boshqasini bilmasakan. Xullas, qabrtira duvollarini vodoemulüsiyaminan bo"yap pilisosta kraska chachip duvollarga gul sollik.Potoloklariga naqsh ishlap, Sotqin Sotaruvich yotadaqan xona duvoliga Qurumbo"y manzara chizdi. Manzarani Yo"ldashvo"y ayovsiz tanqit qip: - Qurum, xapo"maginu o"shna, tuvrasini aytsam, chizgan kiyiging kenguruga o"xshap qolli. Yo"lbarusti bo"sa xuddi kulyatkan Arangutanga o"xshatip qo"yding. Bunaqa xalturaga G"urrakalon pul berama?. Qaytaga bizdi so"tka berip ketkan tomomi xarajatlardi undirvoladi - dedi. Qurumbo"y o"ylneyeep turdi dagin, indaqa bo"sa manzarani tagiga izox yozip qo"yamiz - ddida, mindey istrelkaminan chizip turip "Ushbu yo"lbarus. Ixtyat bo"nglar, tishlap olsa jovopgarlixti mo"ynimizga omimiz" dep yozip qo"ydi. Shundan kegin kechasiminan ishlap charchap, eshik - derazasiz qabrtirada kraskalardi sassig"idan xovo yetmey buvilip, gangirap xutti o"zga sayyorada yurganga o"xshap qollik. Qurum potolokka naqsh chizganda menam yardamlaship naqshlardi konturini yurgizip chiquvdimta. Tepaga qoragan mo"yqalamdog"i bo"yag"lar asta sekin yengimdan sizip qo"lim, yelkalarm, qonnilarimgacha bo"yag"o"p ketipti. Rastvoritelminan yuvsam bo"yag"lar battar shuvalip, sasip - jiyip kettim. Shunnan kegin tashqariga chig"ip xovo yangilap kellim.Ettasiga soxot o"n birlarda gulchambarlarga ko"milgan o"lixti gropini orkestr sadolari ostida qiyo - chiyo qilip qabristonga opkelishti. Men Sotqin Sotaruvich kristiyon bo"sa xamma yo"xti buxor tutatkan mitropalitlar, yepiskoplar, poplar, dyakonlar bosip ketsa kerak dep o"ylo"vdim. Yo"q, undey chiqin nersalar bo"madi. Sotqin Sottaruvich o"lyatip: - Man tilimda dermokratman deganmanu ommo Markszm, Lelinzm g"oyalariga sodiq xudosiz kamnusligimcha qog"anman. Yesli cho", mani kamnuslar oromgoxiga dapn qilinar - dp vaysiyat qig"anakan. Izaq vidolashuvlardan kegin Sotqin Sotaruvichti "Kapital" degan kitopka qo"ship ko"mdik dagin kiyimlarimizdogi turpaxlardi qoqip sunneychi G"urrkalondi yaniga bordik. G"urrkalon 400 AQSh do"llerini uzatuvdi Qurumbo"y puldi kraska qo"llariminan op buytip sanap paxtalik shimini kistasiga solli. - Bizgachi? - dedi Yo"ldashvo"y Qurumbo"yga norozi qorap. - Ha, olasan ulushingdi, ochko"z. Do"ller bozorda kurska chag"ip so"mga aynaltireyk, kegin bo"lashamiz - dedi Qurumbo"y achchuvi chig"ip. So"g"in go"r kavledaqan asvoplarimizi qopka sob ko"chaga chig"dik. Qurumbo"y bizga: - Senlar ano"vi istalavo"yda o"tirip turishkin, men g"irrrr etip borip mano"vi ko"kavo"y bakslardi o"zimizdi so"mga almashtirip kelaman - dedi. Mamadiyor Qurumbo"yga: - Qaytishingda yarimta oraxminan gazakiga kalla go"shi opke - dep tayinladi. - Ha, ho"o"o"o"p, napsing chukillamey o"lgur, shisha g"aribi - dep qo"ydi Qurumbo"y qovog"ini sob. Biz istalavo"yga kirip Qurumdi kelishini kutip o"tirdik. Uni kutip o"tiro"rip zerikip kettik. Bir mahal Mamadiyor istoldi cholip xonish qipqolli:
  
  Ne zamonkiiiim bir parigaaaaaa
  Oooooshnoman naaaylayiiiiin.
  Shul sababdiiiiiin rangi ro"yimaaaaaa
  Kahraboooooooo, man naaaaaylayiiin.
  Nooozini xaddaaaan oshirdiiii voyaaaaaa
  Dilrabooooooo, man naaaylayiiin.
  
  Yo"ldashvo"y Mamadiyorga tanbex berdi: - Qo"ysangche, e Mamash. Och qoringa achchiq somsa qmagin. Hozir qo"shig"di mavrudimi? O"zi Qurum kemey jaxlim chig"ip turipti. Menimcha u xaramidan bo"g"an bizdi profilga qo"yip qochvordi o"xsheyt. Biyeda gadeyga o"xshap o"tiro"rmey do"ller bozoriga kireyxchi. Biz qopti orqaladik dagin, bozor tomon yurdik. Do"ller bozoriga kirip mindey qorasek, Qurumbo"ydi melisalar tutvop och biqiniga tepyatkanakan. Qurumbo"y bechara bizdi ko"rdiyu xursan bo"p, "Ana sherixlarim! Ishanmasenar ashilardan so"renar! U bakslardi bizga qabrtira ko"vlaganimiz ichun sunneychi G"urrkalon bergan!" dep bag"irdi. Uch -to"rtta melisa: - Ux, ti, saobshniklari o"z ayaxlariminan kep qolishti! Stoy ! Strelyayu! Soprotivleniye bespolezno! bazar okrujyon ! - dep kalxatlarday bizga teylanishti. Mamadiyorminan Yo"ldashvo"ydi melisalar quvlap tutip, xutti yirik kantrabandistti, narkabaro"ndi, barigani xibsga olganday qo"llarini qayrip kishanbant qilishti. Men qorateminan shug"illanganmanta. Shu uchun kappon tamonga qorap qochtim. Ommo melisadan qochaman dep istalbaga urildim dagin, poooptip yiqildim. Melisalar meniyam xibska olli. Uchaskaga borganda bildikki, biz peshana teriminan kavlagan qabrtira ichun G"urrkalon sunneychi apris soxta do"llerlardi berganakan. Qoreng endi, shunaqa noinsop odamlaram bo"lamiya, Saytmirat aka? Muna endi firibgar G"urrakalon sunneychini dep yemagan somsaga pul to"lap o"tirippiz. Ishimiz tergovda. Yo menam bita yampa baxana ishlatip, BMTni allap, meni xo"kmat appazissioner poxolyatim tupaylik qomaganidi, qo"riqchilardi ko"zini shamg"lat qip avaxtadan qochip chig"dim desammikin? Shunda ixtisodiy jnoyatim yopilip ketaritti... Mayli emasa, Sayitmirat aka, men tezraq proklyaturaga borey. Tergovchi kutip qomasin. Aka, navodo proklyaturadan qaytip chig"mey qomalip ketsam picha xamirturish qo"ship "Byuk muxalipatchi, o"liklarning Isosi, tengsiz sarkarda, fidoiy ritsar, yetim - yesirlardi pushti - panoxi, qalami qilichdanam o"tkir jo"nnalist, mahalliy demokratiyaning padari buzrukvori, mislsiz kurashchi Mizxappar Taxtayipka OZODLIK!" dep gula ko"tarinar. Qoxramanga aylanip bita - yampa nukopot osam aqchasini arra qlamiz.
  Hurmatminan Mizxappar.
  27 inji pebrol, 208 yil. Chapayip kalqo"zi.
  
  
  
  Mizxapparning yettinchi maktubi
  
  
  
  Saytmirat aka, solom - alik qilishkayam vaqt yo"q. Favqulotta mo"him yangilig. Qurumbo"ydi bu saparam qomashmaganiydi u achchuvi chig"ip: - Mana eeeeendi mendan ko"rasan prizdento"lishti dep turip oppozisiyaga o"tip ketti. U hozir Qoradaryo tomondagi yilg"inzorga qamishtan chayla qurip uyigayam kemey ashag"da muhojirlikda yashayapti. Kecha kechasi qoreng, daraza taqillap qolli. Sheytanchiraxti ko"tarip borip derazadan mindey qorasam, bir kepka kiygan qizg"ish soqollik odam menga buytip qorap turipti.
  
  Kto tû? - desam - Eto ya, Mizxappar , derazani och, o"shna - ddi. Ovozidan tanidim, Qurumbo"yakan. Itti po"stagidan soqol - meylo"v qip, jag"iga kiliglap yapishtirvopti dagin, G"ilademir Ilich Lelimbovomga o"xshap shapka kiyvopti. Derazani ochip: - Ha, tinshlixma? - desam Qurumbo"y kistasidan qurilishta ishlatileydaqan qora qog"oz parchasiga putilgan xat chig"orip menga berdi dagin, "Shey isheyk" diyishimgayam qoramey " Rahmat, o"shna, boshqa sapar bapirja pirsato"pqolar. Men xalqaro qidiruvdaman. Meni qidirip yurishipti vek volya ne vidatü" dep ketip qolli. Xatti ochip sheytanchiraxti yorug"ida mindey o"qisam, xatta: - Qizilaskar Mizxappar, Revolyusiya nomiminan buyuraman, ettaga kechasi soxot 1:00 da derazani ochip sakrap otka mnip, Qoradaryo tomondagi Cho"chqaxona xarobalariga qorap choping. Cho"chqaxona olliga sizni revolyusiyon kamtetti o"zasi, qizil askar Yo"ldashin kutivoladi, t. ch. ka.
  
  Prexsidatelü Revkoma Komissar Qurumchuk
  
   - dp yozip qo"yipti. Ettasi kuni Cho"chqaxonaga borsammikin yo bormasammikin dep kechkacha ikkilanip yurdim. Kechasi soxot 1:00 da derazani ochib ko"chaga sakradim dagin, o"gay dadamminan o"gay onamdi "Qayoqqa?!" diyishigayam qoramey tumanda cho"chqaxona tomonga qorab jo"nadim. Bir tomonda ota - enani oldash gunoxo"sa, ikkinji tomonda xarbiy sir. Saldat odam xarbiy sirdi oshkor qilama? Shuytip Cho"chqaxonaga borsam Yo"ldashvo"y meni kutip turganakan. Yirtiq ko"jinniy kurtkasini kiyip, yaqasini ko"tarvopti. U iyax - biyaqqa alanglavop qani, marhamat, yurovrsinlar, yurovrsinlar - dep meni ichkariga boshladi. Vayronaga kirsak tomi o"prilip chushkan shtab kanselyariyada Qurumbo"yminan Yo"ldashvo"y o"tirganakan. Bir ayag"i yo"q istoldi ustida sheytanchirax yonyapti. Sheytanchiraxti yorug"idagi "Xalq so"zi" degan gaziyta dastaxonda yarmi ichilgan viyna, bitta pamadori, ikita istikon turipti. Qurumbo"y gaziytani bir chetini buytip yirtip turip unga mo"xo"rka o"radi dagin tiliminan yalap, o"ramani yapishtirip qo"lbola sigart qib sheytanchiraxti piligida tutashtirip chakti. Kegin menga qorap: - Keldingizmi, qizilaskar Mizxappar? - dedi. Xutti shundek, o"rtaq kamandur - dedim men. Qurumbo"y: - yaxshi dedi dagin, mo"xo"rkani chekip - chekip, uni Yo"ldashvo"yga uzatip: - Chekasizmi, chekist Yo"ldashin? - dedi. Yo"ldashvo"y o"ramani ob: - Rahmat, Kamandur - dedi.
  Kegin mo"xo"rkani chekti. Chektiyu birdaaaaan deng, tamag"i qichiship, tilini buytip ko"vacha qip chig"orip, qo"yga o"xshap yo"talovrdi, yo"talovrdi. Anchadan kegin: - O"o"o"o"o"o"o"o"o"xxxx, o"tkir mo"xo"rkekan, o"pkama sanchilip qolli. O"lip qolayozdim. Vooooxx... Bir sapar 96 graduslik texnichiskiy ispirtti suv qo"shmey ichvorip shunaqa sal qog"aniydim kartishka kavlagani ketvorishka - dep qo"ydi. Qurumbo"y bu mahal eynagi yo"x qorang"i derazaga xovotirlikminan qorap qo"ydi dagin, qo"ynidan kitop chig"ordi. Men u kitop Xitlerding "Mayn kampf" degan kitopi bo"sa kerak dep o"ylaganiydim. Indaqamasakan. Kitopti betiga "O"zbek xalq ertaklari. Chalpak yoqqan kun" dep yozip qo"yilinipti. Qurumbo"y kitopti ochip gapira boyladi: - Avvalo assalomu aleykum, hurmaxlik "Buyuk yalang"ayaqlar" partiyasining kengash o"zalari. S"ezdimiz qaxnashchilari.Xurmaxluq deptatlar. Biz Xo"kmat teppasiga kemaqchio"sek, avvalo cho"pchaxlarga ixtibordi kuchaytirishimiz kerak. Cho"pchaxlarda zo"r kurash usullari bor. Misolchun manabeytga bir cho"pchax bor. Qayerdaydi, ha, muna... Shunda chol o"g"illarini buytip chog"irip ularga bittadan cho"pax beripti dagin, qani emasa, shu cho"paxlardi sindirinarchi? -depti. O"g"illar cho"paxlardi sindiripti. Oqsoqol hayroooon bo"p o"g"illariga: - anavi xodalar bog"lamini sindiromasenar kerak? - depti. To"ng"ich o"g"il xodalar bog"lamini buytip dast ko"tarip turip qarsillatip sindirip teylapti. Buni ko"rib oqsoqol: - Vey, shuncha kuchlaring vorakan, ishlasalang bo"miyma - a ?! - depti. O"g"illari uyatip yerga qoraaaap turganakan oqsoqol gapida dovom etipti: - Endi Men qarip qollim. Sen parazit, tekinxo"rlardi baqishga pinsam yetmayapti.
  Uch birdey xo"kiz ettadan kechkacha yeb - ichib tilvizir ko"rip yotisho"rasami? Senlaram mindey odamlardi uvllariga o"xshap ko"chaga chig"ip ishlap picha pul topib ro"zg"orga yardamlashishsengo"meydimi? Bet bomi senlarda, noinsop ablaxlar? - depti. Shunda to"ng"ich o"g"il: - Ota, shaharda zovut - pabrikalar xanqayip yotkan bo"sa, Rassiyaga borsak taqirboshlar armaturalarminan urip boshimizdi yorsa. Nima qilishimiz kerak? - depti. Bu gaplardan oqsoqoldi achchuvi chig"ip: - Hv, xo"p, rasyaga qozog"istonga bormalaring. Hich yo"q ucho"ving bitta hampani o"nnatip novvoychilik qiseng bo"miyma? Ya bo"masa talaga chiq Mizxapparminan billa. Ya bozorga borip arava sudra. Tirixchilixti aypi yo"q. Qaytishta topkan besh to"rt tanga pulinga ikkita non ko"tarip keseng kechqurun o"zlaring yiysanu zahardi yegandey! Menga yapishvolishasami, darmayedlar?! Chiqish, dovoy nauy - dep chol o"g"illarini ko"chaga qorap sura boshlapti. Shunda o"rtancha o"g"il ostonaga ayag"ini tirap: - Jon ota, bizdi ko"chaga xaydameng, intimos. Biz ko"chaga chiqqani qo"qamiz - deb yig"lapti. Chol hayron bo"p: - Iye, nimadan qo"rqasanlar? - desa, kenja o"g"il: - Ko"chaga chig"sak melisalar cho"mchegimizga Xizbittaxlildi varaqasini sob 159 inji istatyaminan qomatvorsa maqamiz? - depti. - Vey, shuyam problemami, a? Shuyam problemami?Muna, onenga aytamiz, kistalaringa qum sop qalmaxti leskasiminan chireylix qip tikiberadi - depti oqsoqol... Bu gapti eshitip to"ng"ich o"g"il: - Ûûûûûû- xû - xû - xûûûûûû - dep beo"xshov kulipti...
  Qurumbo"y ertaxti shu yergacha o"qigan payit izaxtan qutulgan itlardi xurgan ovozlari eshitillidi. Qurumbo"y sheytanchiraxti puflap o"chirmaxchiydi eynagi yo"x derazada akulani ko"zlariga o"xshap ko"zlarini olmasi irg"ip chiqqan, ayyorona tabassumlik kalamush bashara kimas ko"nnidi. Mindey qorasek, u qo"shni qishlaxtan kepqog"an mahalla posvoni stukach Hebbixonakan. U: - Xormaaaayna, ha asto"ydil, maqilupsila betta? -dedi kessak qiskan qovundi singari qiyshiq eshak kallasini xutti chataq odamlarga o"xshab bir tomonga qiysheytirip xunuk injeyganicha. - Ha, nima, endi seni dep ulpatchiligam qimeylixma? - dedi Qurumbo"y achchuvi chig"ip. Hebbixon eynagi yo"x derazadan ichkariga kirdi dagin, istolda turgan viynaga qorap: - Sila pomidorminan zakska qilasilami?-dedi. Ha, sen pamldori yemeysami? - dedi Qurumbo"y. Hebbixon: - man kolbasa, bodring bilan zakska qilaman, o"rgiley -dedi. - Birdaaan qurumbo"ydi achchuvi chig"ip: - E, g"ildira, biyerdan padla. Sen stukachminan gaplashisham bizga za padlo, vek volya ne vidatü. Qurumbo"y shundey dep turip bir - ikki metr orqaga chistallidi. Kegin deng shimini poychalarini buytip shimadaladi dagin, yug"iriiiiiiiip kepturip uchiga randani tig"i makkamlangan patinkasiminan Xebbigulüdi ketiga biiir tepuvdi Hebbigulüdi shimi yirtilip ketti. Hubbixon ketiga o"grilib shimini yirtilgan jeytiga qorap turdi dagin, yig"lap Qurumbo"ydi yaqasiga osilli: - Ha, yigitgina o"lgur jumaymak! Qoratappak! Xappi, sani! Partiya tuzganingdiyam, qizil askar deganingdiyam, kamisarligingdiyam mahalla kamketka aytaman! Mahalla kamket mani pochcham bo"lalla! Opamdi ogan - dedi.Buni ko"rip Qurumbo"ydi ensasi qatti dagin istoldagi shishani buytip op "O"rtoqlar Revolyutsiya xavp ostida !" diya shishaminan Xebbigulüdi kallasiga bir uruvdi shisha sinip Hebbigulü qushidan ketip qolli. Qorasak, Xebbigulü sulayip yotipti. Mamadiyor uni tomirini buytip tepshirip ko"rip qo"liminan kekirdagina tortip "Tomom" degandey ishora qildi. - Vek volya ne vidatü. Kajetsya ya yego zamochil - dedi Qurumbo"y. - Da, kamandur, mokruxa - dedi Yo"ldashvo"y. - endi nima qilamiz? - dedi xovotirlikminan Mamadiyor. Qurumbo"y o"ylanip turdi dagin: - Meni miyyamga bir pilaso"pik pikr kelli o"rtag"lar. Bu stukach padla, loxmach setkani ayag"iga anavi omochti beylab daryaga tashavorsak, uni o"ligini itam topomeydi dedi. Kamandurdi ho"kmi ho"kta, "Xo"p" dep Hebbigulüdi jasatini ko"tarip sohilga obordik. Kegin traxtirdi omochini ayag"iga beylap turip bir ikki uch! deya daryaga uloqtirdik. Bu payt Kuyganyor tomondan Chapayip kalxozi talalarini yoritip oy chig"di. Biz sheytanchiraxti ob cho"chqaxonaga qayttik. Kegin partiyamizdi s"ezdini o"tkazip uyga jo"nadik. Muna endi sheytanchiraxti yorug"ida sizga xat yozip o"tirippan. Itim Tsezarü nimagadur bezovtalanyapti. Har ixtimolga qarshi quroldi tayallap qo"yo"rey. Lekin qurolimga gap yo"xta. Rogatka s opticheskim pritselom.O"q - doriyam shuyedeykan, yaxshi. Muna, maxsus charxlap qirralari chiqarilgan toshlar.E, bu revolyusiyanerlik qiyin bo"larakan. Bo"pti emasa, Saytmirat aka. Sheytanchiraxti o"chiryappan. Pufffff! O"xxxxx bllllat, yana mo"ylo"vim kuydi.
   Hurmatminan Mizxappar.
  
  Chapayp kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning sakkizinchi maktubi
  
  
  
  Solom, Saytmirat aka. Aytsam ishanmeysiz. Haligi so"vixta xoram qatkan qo"yimizdi o"ligini sotvog"an qossop boriydiyu ashini deng, kecha melisalar moshiynaga bosip apketishti. O"lgan qo"ydi go"shini sotganiychunmas, siyosiy ishminan qo"lga olishti. Bir kun burun kechasi Qurumbo"y, Men, Mamadiyor, Yo"ldashvo"y to"ro"vmiz partiyamizdi poxoliyati aks etkan siyosiy pilakatti ashi qomalgan qossopti do"kanini duvoliga kiliglap yapishtirip keluvdik. Ettaman qiy - chuv bo"p qoluvdi yug"iriiiip ko"chaga chig"sam melisalar qossopti qo"lga olishyatkanakan. Bechara qossop: - Men przdntimga sodiqman! Meni bu siyosiy pilakatga olaqam yo"q , jon akalar! - diyishigayam qoramey qo"lini qayrip ketiga teviiiip tevip apketishti.Yo"ldashvo"ydi qossopka rahmi kep: - Shu ishimiz yaxsho"madita, Bechara ancha - mincha nasyaga go"sh berip turaritti - dedi. Qrumbo"y bo"sa achinishti o"nniga : - Indaqa ko"ngilchan bo"meng, qizilaskar Yo"ldashin. Bu bir xesopta yaxsho"ldi. Nmaga desangiz, qossop topkanini tergovchiga topshirip qomaxtan chig"sa xo"kmatka qarshio"lip bizdi saplarga qo"shiladi. Partiyamiz yana bitta yalangayaqqa ko"payadi - dedi. Shuytip uy - uyimizga tarqaldik. Men kechkacha qossopga achinip yurdim. Endi, yaxshimi , yomonmi har xolda hamkasip. Menam qossoppanta. Qancha - qancha akilleydaqan qo"ylarini so"yip ulpatlarga yedirvorganman. Kechki payt po"shta qutisiga buytip qorasam, xat kepqopti. Xat qog"oz qopti parchasiga yozilganakan. Uyga kirip sheytanchiraxti yaqip xatti o"qisam:
  
   - Gvardiyachi qizilyalangayaq Mizxappar. Revolyusiya nomiminan buyuraman! Bugun kechasi soxot 1:00 da derazani ochip otka sakrap mning dagin, yo"l - yo"lakay Kolchak, Denikin qo"shinlarini tor - mor qip, bosmachilar to"dasini yorip o"tip, tinch aholini qilichdan o"tkizib cho"chqaxona tomonga qorap choping. U yerda sizdi oq gvardiyachilarga qarshi olip borilgan daxshatli janglarda motanat ko"rsatip tanasi yetmish yamoq bo"p ketkan qoxraman komisar Mamadiyarenko kutivoladi.
  
  T. Ch. K. Prexsidatelü Rev. Koma general mayo"r Qurumchuk
  
   dep iks shaklida imzo chekip qo"yipti. Obboooo - dep o"ylanip qollim. Borey desam o"tkan sapargini singari yana bita - yampasini yostig"ini quritip qo"yamizmi diyman. Bormey desam ettaga pop aytip Qurumbo"y prizdento"pqosa o"rag"da yo"q,, mashaxta yo"q xirmonda xoziro"lamami dep o"ylap qo"yaman. Oxiri borishka qoral qildim. Kechasi kakraz soxot 1:00 da derazani o"gay dadamminan o"gay onamga sezdirmey ochtim dagin, sakrap ko"chaga chig"dim. Shuytip zovurdi ustiga qurilgan taxta ko"prikdan o"tip go"riston tomondagi so"qmax yo"ldan cho"chqaxonaga qorap jo"nadim. Oydinda qabristondagi sag"analar juda xunuk ko"rinarakan. Qabristondi yanidan o"tyatip seskanip kettim. Chunki, ortimdan kimdir izma - iz kelyatkanga o"xshadita. To"xtasam uyam to"xtaydi, qoreng. Yursam yana ergashadi. Men shappa to"xtap mindey o"grilip qoradim. Qorasam, biz ayag"iga omoch beylap dayroga ulaqtirgan Hebbigulü turiptita xundey baxrayip qorap. Yuragim chig"ip, talag"im yollip: - Sginü! Sginü! Ne chistaya sila! - dedim.
  U bo"sa chataq odamlardi singari boshini bir tomonga qiyshaytip zaharxandaminan: - Haaaaa, odamxo"r qotillar! Mani ayag"imga traxtirdi omochini beylap dayroga otip o"ldi dep o"ylashuvdingma?! Sanlar omochti pratez ayag"imga baylashganakansanla! Qamaqxonada loxmachlik qip Ho"kmatka xizmat qig"animda sanlaga o"xshagan bitta uying kuygur ZEK oyag"imdi tepip sindirganiydi. Gangrena boshlanip duxtirlar oyag"imdi kesip teylagan.Kegin tuman ijtimoiy ta"minot bo"limidan anashi yelim pratez oyag"imdi beruvdi. Muna, asqatti.
  Senlar o"shaniyam ko"p ko"rishting! Muna, yog"ochtan yangi oyaq qivoldim, suvolichlar! Hebbigulüdi o"ltirishomesan! Yana kamunustlarimish bular! Kamunust shunaqa bo"lama?! Sanla ho"kmatti teppasiga kelishseng xalqti qirg"in qip begunox odamlardi qonini daryo qilishasanakanta - a, jallotlar?! - dedi. Men bundey chiqin arvoxti xich ko"rmaganiydimta. Shuchun nur yili tezligida choptimmi bahay, cho"chqaxonani olliga qandey keganimdi, eshigi uvirdap ketilgan jeyttan Mamadiyordi hay - haylashiga qoramey uchip ishtopkanselyariyaga qandey kirip qog"animdiyam bilmey qollim. Qorasam, tomi o"pirilip chushkan ishtop kanselariyamizdagi sheytanchiraxti yorug"ida soyalari devday - devday bo"p partiyamizdi raxnamosi Qurumbo"yminan kastir Yo"ldashvo"y o"tirganakan. Ular meni ko"rip qo"rqip ketishti. O"rinlaridan turip: - Tinshlixma?! - diyishti jo"r bo"p. Men xarsillap, tilimdi chig"orip, napasim buvilip ularga bo"g"an voqiyani aytippardim. - O"zingizdi qo"lga ong, qizil botir Mizxappar. Ayp o"zimizda. Bizdan ozgina xomlik o"tipti. Omochti iplosti ayag"igamas, mo"yniga beylap ulaqtirmaganakanmiz.- dedi Qurumbo"y o"tirgani jey ko"rsatip. Men rahmat dep ag"darilip yotkan cho"chqa oxurini ustiga o"tirdim. Yo"ldashvo"y bir ayag"i yo"q istolda turgan grapindagi barmatuxadan istikonga quydita menga uzatip: - Qizil poxlavan Mizxappar, shu qo"lbola barmatuxakni ichvoring, shoyatki, ayag"izi qaltiragani to"xtasa - dedi. Men baniyyati shipo dep qo"llarim qaltirap istikondagi zahri qotildi oq urdim. Anchadan kegin Qurumbo"y: - Xo"p, mayli. Indaqa xuropotlardi yig"ishtirinarta,. partiyamizding no"vbattan tashqari plenumini boshleyeyk. Truba zovyot, vek volya ne vidatü! - dep grapindagi barmatuxadan istikonga quyip ichti dagin, gapida dovom etti: - Hurmanlik partiyamiz o"zalari, plenum ishtirokchilari, mo"htaram deptatlar. Butun dunyoga malimki, partiyamiz shu kunlarda og"ir iqtisodiy - siyosiy va moliyaviy qiyinchilixlardi boshidan kechirmag"da! Biz bugun bu moliyaviy inqirozga barham bermasak izaqqa bormimiz, dizaqqa boramiz! Partiyamizdi moliyaviy bo"xroni yuzasidan kimda qandey pikr bo"sa, marhabat, takliplarini o"rtaga teylasin. Biroz jimlixtan kegin: - Menga so"z berinar! - dep qo"lini ko"tardi Yo"ldashvo"y. - Marxabat, so"z qizilyalangayaq Yo"ldashinga - dedi Qurumbo"y trupkasiga mo"xo"rka tig"ip. Kegin mo"xo"rkani tutashtirip chekip qo"shimcha qildi: - Lokigin, hurmaxlik deptatlar, reglamentka amal qilinar. Bir soxottan ko"p gapirgan deptatti mikrapo"ni o"chiriladi. Qisqa, chuchunarlik qip gapirinar.Marxabat, uchinchi mikrapo"n .
  Yo"ldashvo"yam an"anaga amal qip barmatuxadan istikonga to"ldirip quyip ichti. U yana quyyatkaniydi Qurumbo"y hay - haylap to"xtatip qolli. Shundan kegin Yo"ldashvo"y o"vzini kaptining arqasiminan buytip artip gapirishka boshladi: - Men qisqa gapiraman. Menda partiyamizdi moliyaviy inqirozdan opchig"ish ichun "Bonkani urish kerak" degan ajeyip taklip bor. Bu "Ish"ga bevosita rahbarlik qilishni zonalarda o"tirip katta tajibalar oshirgan, partiyamizdi mangu roxnamasi, donalardi donasi, genrol polko"vnik Qurumchik janobi oliylariga topshirsak. Nima diysilar? - dedi. Bu gapti eshitip men qarsak chovordim. Mamadiyor qarsak chomadi. U so"z op Yo"ldashvo"yga: - Bonkani uramiz diysizma? Yo piray! E, bonkani ursak nima bo"lishimizdi bilasizma uzi? Bonka bizi urip qo"ymasin! Gapka Qurumbo"y aralashti: - Qizilaskar Yo"ldashindi taklipi tuvra. Bizdi do"latta dindorlardi, jo"rnalislardi, siyosatchilardi qomeydi. Omo, bonkani urgandi qomameydi. Baxuzuro"linar. Bizi do"latta indaqa bonkani urganlar tiqilip yotipti.Ulardi bittasiyam qomalgani yo"q. Shuchun, urtaq deptatlar, bu taklipti men hozir ovozga qo"yaman. Qana, emasa qizilaskar Yo"ldashindi bonkani urish to"rasidagi taklipiga ovoz berinarchi, xurmatlik deptatlar. Qarshilar bitta, betaraplar bitta. Taklip ko"pchilik ovoziminan ma"qullandi. Tabriklayman, qizil botir Yo"ldashin. Qurumbo"y shunday diya trupkasini Yo"ldashvo"yga uzatip: - Chekasizmi, chekist Yo"ldashin, - do"stlik trupkasi - dedi. Yo"ldashvo"y qo"liminan trupkadan o"zini buytib zashishayt etip ortiga chistarildi: - Yo", yo", raxmat, tashakkur, apandim. Men noska o"tvoldim - dedi. - Da, nu malladesss! Noska o"tvop yaxshi qipsiz. Chunki nos bizdi ota buvamizdan qog"an milliy mo"xo"rkamiz. Iloji bo"sa xammamiz nos chekishga o"tib milliy an"analardi og"ishmey dovom ettirishimiz, kelajak avlotlarga ibrato"lishimiz kerak - deb Yo"ldashvo"ydi maqtadi Qurumbo"y. - Bonkani urish oson ishmas o"rtaq genrol, oldin loyixa, xaritalar chizip, katta tayyargarlik ko"rish kerak. Kinoda ko"rganman - dedim men. - Xovotir omang, o"rtaq qizilaskar Mizxappar. Men hammasini o"ylap miyamda pilon chizip qo"yimman. Ettaga qorang"ida turtinip yurmay kunduz kunila urip qo"yaqalamiz bonkani, vek volya ne vidatü - dedi Qo"rumboy. - Xa, indaqa bo"sa yaxshi dedim men. Shuytip uy-uyimizga tarqalishdik. Ettasiga o"gay dadam minan o"gay onamga bor xaqiqatti aytib qaytip kemasam mayendan rozo"linar deb rozi-rizolchik so"rap xayrlashtim. Men endi manaqa picha yolg"iz yarim yetimmanta. Ashi tirik yetimligimdi xesopka ob o"gay dadam minan o"gay onam menga xich qattiq gapirishmeydi. Ular shiship yig"lashdi. Mehribon o"gay onam hatto ko"ynagimdi yaqasiga tez tasir qiladaqan zaxardi tikip: - ulim, novodo qo"lga chuship qoseng yaqangdi buytip chishlagin. Osongina dunyo g"am-tashvishlaridan qutulasan dep nasaxat qilli. O"gay dadam bo"sa bechara meni bag"riga bosip ko"ziga yosh minan: - Ancha -mincha urip - tevip, kaltaklap, boshingdi boltaminan urip yorip qo"yganlarimga , prtavagaz kiydirip xovo o"tkazeydaqan shlangkasini buklap tomog"ingdan kislorot o"tkizmey qo"yganlarimga, tovoningdi pichaxminan yorip ichiga ko"ztikandi tig"ip bedapayada uzuuuun qamchiminan savlap quvlaganlarimga rozo"g"in - dedi. Silaram xaqqinardi xolol qilinar - dedim men. Bu gapimdi eshitip o"gay dadam minan o"gay onam osmonga qorap yig"lab bo"riga o"xshap ulishti. Qo"ni-qo"shnilar xayron. Mizxappar armiya ketyapti shekili dep. Ayniqsa itim Tsezerü minan xayrlashyatkanimda qo"shnilaram yig"lavorishti. Men Tsezarüdi mo"ynidan quchaqlap - Bo"pti emasa, Tsezarjon, bir peytlar qarindoshlaringdi so"yip ulpatlarimga yedirvorganiydim. Rozi o"g"in, hayr, o"shna. Sen ancha - mincha ulpattan, do"sttan ishonchliraqsan.Do"stim dep ishanganlarim meni qo"llarimdi, qo"ltig"imdi uqalab zum o"tmey meni boshqalarga yomonleydi. Sen it qiyopasidagi odamsan. Do"stlarim esa odam qiyopasidagi qanjiq itlarakan. Apsus, ming apsus, it tilidan xich qayda dars berishmaydi. O"qitishsa it tilini o"rganip ashi tilda ilmiy ish yoqlarittim. It tilida she"rlar yozip qomoqxonadan senga jo"natarittim - dedim. Itim bechora kaltagina dumini likkillatip g"inship yig"ladi. Senam bergan suvaklaringa rozio"g"in dedi shekilikta. Men xurjundi ko"tarip ko"chaga chig"ip ketyatsam o"gay dadam yig"lap: - Ulim, bir militka to"qtap tur, men hozir - dep uyga kirip ketti. Kegin "Zenit" rusumlik pataparatimizdi apchig"ip: - suratga chuship qo"yyeyk , sen Mizxappar o"rtada tur.Hamma kulip tursin, hozir manabettan qushcha uchip chig"adi - dedi. Shuytip suratka chushtik. Meni o"gay dadam minan o"gay onam, mahalla - ko"y, qo"ni-qo"shni, yoshu-qari, yoru birodarlar, heshu aqrabolar ko"zlarida yoshminan qo"l siltap kuzatip qolishti. Itim bechara Tolmozorgacha menga ergaship kelli. Qayt dep shuvvalo yalinsamam kelovrdi. Noiloj pochcham bergan kirza etigimminan jag"iga besh - olti matta tepuvdim iney ketdi. Aytilgan jeytka borsam jamaxat jam bitta men kam bo"p turganakanman. Qurumbo"yga ergaship yo"lga chig"dik. Yo"l yursagam mo"l yurip bir tepalikka yetkanimizda Qurumbo"y to"xtashka buyurdi. Xoyran bo"p to"xtadik. Shunda Qurumbo"y safar xaltasini yerga qo"yib undan mushtey, mushtan kattaraq toshlardi olli. Kegin toshlardi bizga tutqazdi dagin, o"zi yigirma metrcha jeyga yurip borip bir to"nkaga kansarva bonkasini qo"ydi. So"ng bizdi yanimizga kep: - Ha, qona emasa, urinar bonkani! - dedi. - Nega? dedim men xayron bo"p. - Buni bonkani urishka nima olaqasi bor? - dedi Yo"ldashvo"y. - O"zlaring bonkani uramiz diyishdinu. Ana bonka. Nega urishmayapsan, vek volya ne vidatü? - dedi Qurumbo"y xayron bo"p. Bu gapti eshitip Mamadiyor ovozini chig"ormey yelkalarini silkitip kulovrdi dagin, kulovrdi.Kulo"rip qo"lidan toshi chuship ketti. Unga Yo"ldashvo"y jo"r bo"lli. Endi menam kulaman dep tursam, Qurumbo"y achchuvi chg"ip Mamadiyordi xippa tomog"idan bo"g"di dagin: - Yyenangdi polondaqasiga kulyapsanmi-a, ey?! - dedi. Kegin bizga qorap: - Nega hanqayib turishipsan, yardamlashishsengo"meydima? Bundey chiqin xoyindi mo"yniga tosh beylap daryoga cho"ktireyeyk! - dedi. Qoreng, shunday tentak odam partiyamiz roxnamasi bo"sa, biz qandey qip xo"kmat teppasiga kelamiz, Saytmirat aka? Shulardi ko"reyeeyep turip ko"ynagimdi yaqasidagi zaxardi chishlavogim kelli.
  Mayli emasa. Men endi uyga borey. Butun dunyodagi o"zbek Vatandoshlarga solom aytip qo"ying.
  Hurmatminan qizilyalang"ayaq Mizxappar.
  
  
  
  
  Mizxapparning to"qqizinchi maktubi
  
  
  
  
  Saytmirat aka, yaqinda qoreng, Qurumbo"ydi jin cholip ketsa bo"lama.Havariz bor, bechara Qoradayrani bo"yidagi qamishzorga chayla qurip muxojiratta yashayatuvdi. Ovvollariyam ko"zlari bejo bo"p, olma - kesak terip yuraritti. Endi tomomila tentago"pqoldi, boyaqish. Uni jinnio"pqog"anini jahonda birinchi bo"p men sezip qollim.
  U ishpionskiy kinodagiga o"xshap: - Radada - daaaaaaaan! - dep turip meni pajennik kamandada ishleydog"on pochcham tuvilg"an kunimga bergan kirza o"tigimga tikilip qoldi dagin: - Qrasnaarmeys Mizxappar, prikazivayu ot imeni revo"lyusiyonnogo kamketa nemedlenna sûmayte sapagi!- dedi. Pachemu? - dedim men xoyran bo"p. - Atstavitü, qrasnagvardeys Mizxappar ! Ne zadavatü glupiye vopro"si! Nasha partiya u pro"posti! Na grane ishsheznaveniye! - dep bag"irdi u. Men o"tigimdi chechip paytamaminan turippan buytip. Qurumbo"y o"tigimdi op atvetkaminan tovonlarini ko"chirip teyladi. Men xoyran bo"p: - Tovorishch kamandur, chto" za eta akt vandalizma? - desam agar Qurumbo"y: - bu o"tigdi tovonlariga bizdi ovozimizdi eshitip turish ichun spesslujbalar qo"ng"iz o"nnatkan bo"lishi munkim - dep juvoppardi. Muna endi shuytip tovoni yo"q etixlardi kiyip yurippan. Tunovgun qoreng, Qurumbo"ylardikiga maxtapta o"qiydaqan jiyani keganakan. Maxtaptan nari katakbuysini sag"inip. Qurumbo"y ashi Kalmurza degan jiyanini dermantindan qilingan popkasini op, pichaxminan tilip, yirtip, tilka - pora qipteylapti. Kalmurza yig"lap: - Tog"ajon, nimaga popkamdi buytip yirttiz?! - desa Qurumbo"y: - Popkanga MXX mikro peredachchik o"nnatkan bo"lishi extimoli bor - depti. Kegin indeyslardi tamagavkasiga o"xshagan boltani op xolamdi hay - haylashigayam ixtibor bermey uydi duvollarini chopip, shuvaxlarini ko"chirip teylapti. Kegin lo"mminan uydi taxta pollarini ko"chiryatkanakan xolam bechara ko"chaga chig"ip: - Yardam berinaaaar! Bolamdi tomi ketip qolli! - dep paryot chekkanakan machitka ketyatkan Lattaqishlaq mahallasini domlasi shayx Gaynutdin hazratlari yug"irip kiripti dagin, Qurumbo"ydi insopka chag"irsa Qurumbo"y domlani kekirdagidan xippa buvip duvolga tirapti. Kegin: - Govori, kto tebya poslal?! Na kogo tû rabotayeshü kazel?! Govori, skatina! Iyaginga soxta saûal jovshtirvollingma diyman! Atvechay seychas je! - dep domlani soqolidan buytip tortipti. Tortsa domlani soqoli uzulip ketipti. Qurumbo"y xoyran bo"p tursa domla: - Ne ubivayte menya, tovarish Qurumbo"y ya vsyo rasskaju! Da, priznayusü srazu, chto ya yavlyayusü taynûm agentom menturû. Rabotayu starshey mulloy v mestnom mechete. A chto prikajete delatü? Kak to nado prakormitsya. Doma yestü deti i jana molodaya. Oni ojidayut menya. Tak chto proshu Gospodom bogom otpustitü menya. Za mnoy, kak govoritüsya ne zarjaveyet. To yestü, otpushchu vashi grexi, moy sûn - depti.
  Bu gaplardi eshitip Qurumbo"ydi butunley tomi ketipti. Kakras ashi mament mahalla kamket kepqopti dagin, paxtalik shimini kistasidan tilponini op jinnixonaga zuvonak qipti. Psixburgadayam dorvozani tagida poylap turganakami, bir zumda kirip kepti. Mahalla kamket ularga vaziyatti yotig"iminan chuchuntiripti: - Bu odam siyosatminan shug"illanip biroz vosvosaga chuship shunaqa gangirvosho"pqoldi depti. - Yolg"on! O"vzinga qorap gapir! Men dunyodagi eng sog"lom odamman! Olamdagi tamomi pilaso"piyalardi rodanachaynigi men bo"laman! Olim palit o lagman!- dep bag"iripti Qurumbo"y. - Yaxshi, yaxshi- depti duxtirlardi kattasi. Kegin Qurumbo"ydi tinchlantirip dovom etipti: - Siz bulardi gapiga millaqo ixtibor bermeng. Biz sizdi xaliq va vatan olliga qig"an mislsiz xizmatlarizi qadirleymiz. Shu chun manavi arzimas so"vg"ani qabul qilgaysiz. Bu ko"ynaxti sizga xalqimiz, qolovrsa xurmaxlik przdntmiz nomidan so"vg"a qilamiz. Bu qimmatlik so"vg"ani mo"htaram przntmizdi shaxsan o"zlari berip jvardilar. Yaxshi kunlarda kiyip yursin dedilar. Qana emasa, bir kiyip ko"ringchi sizga tuvra kelamakan. E, anaaaa! Xutti o"zizdi razmerizakanta. Qullug"o"sin. Yarashkanini qoreng! Omale, yengi saaaal uzunrag"akan, mayli xichqisi yo"q. Yengilarini buytip yig"ishtirip qo"ysagam bo"ladi. Duxtir shuytip allap Qurumbo"yga kiydirilgan ko"ynaxti yengilarini tezlikminan marsko"y uzel qip beylap teylapti. Shuytip Qurumbo"y yana jinnixonaga chushti. Ettasiga bu shum xabardi eshitip Yo"ldashvo"y, men, Mamadiyor ucho"vimiz cho"chqaxona xarobasidagi rezidensiyamiz kiro"rishiga partiyamizdi boyrag"ini teskari o"nnatip qo"ydik dagin yamtani meydalap maslaxat qip irrilleydigan qo"ydi go"shtidan dorilikka sho"rva qip Qurumbo"ydi ko"rgani jinnixonaga bordik. Yo"l - yo"lakay Yo"ldashvo"y Qurumbo"yga achinip: - Bechara, bir xesopta jinnixonaga chushkaniyam yaxshio"pti. Binasa qip shuyettan paspo"rt ovosa pinsaga o"tvoladi - dep qo"ydi. Biz jinnixonaga borip xoyran qollik. Bu jinnixona deganini nomi xunugo"g"animinan Qrim, Tsxaltubalardi singari kurort zo"neykan. Dam olip, ulpatlarminan osh qip jiydaqan jidaaaa bir ajeyp, baxovo, shinam jeylarakan. Bir mahal mindey qorasak, Qurumbo"y "Xaloyiq so"zi" gaziytasidan qalpaq qip kiyip mehribon do"xtirlardi nazoratida darag"lardi axakminan oqlayatkanakan. Eynida Amirkani boyrag"iga o"xshash yo"l - yo"l ko"ynak, ayag"ida qo"njisi qirg"ip teylangan piyma. Borip solom bersak, Qurumbo"y bizdi tanimadi. U meni qo"limdagi dori sho"rva jeylangan xurjunga qorap: - O"shna, qo"lizdegi yuk nechi kila keladi? - dedi. Bu gapti eshitip Mamadiyor menga qoradi. Men Yo"ldashvo"yga qoradim. Kegin uchalamiz shu axvolga chuship qog"an kamandurimizdi achchiq qismatiga achinip yerga qoraganimizcha duxtirlardanam uyatmey unsiz yig"ladik. Oxiri Mamadiyor chidomey: - Bu yana nima ko"rgilik, Kamandur?! - dep Qurumbo"ydi buytip quchag"lavoluvdi "Xaloyiq so"zi" gaziytasidan qilingan qalpaq Qurumbo"ydi boshidan chuship ketti. Shunda xutti chala - pucha o"rilgan buvdeyzorga o"xshatip naridan - beri qirtishlangan Qurumbo"ydi chachlariga qorap turip battar yig"lavordik.Becharani tindaxlariyam vo"sip parandalardi tindag"iga o"xshap ketipti.Qayillip ketkan tindaxlarini ko"rip qalmaxmi diysiz. Qoreng, endi. Shundey Donishment odam shuytip tentago"pqosa. E, teskari aylaneydaqan kaj raptor palak! - dep uyga keguncha yig"lap kellik. Ayniqsa uni "Voqtlar kelip muxolipatchilardi hammasi SNB chi, SNB chilar esa muxolipatchi bo"p chig"masa dep qo"rqaman" degan gaplarini eslap haqiqatanam bu dunyoda yaxshiga kun yo"g"akan dep qo"ydik. Shunaqa dunyoyakan. Mayli emasa, Sayitmirat aka. Suvax bersa dumini likillateydaqan qo"ylardi terisini kaustichiskiy sodaminan uyitip, oshlap, xirom qp teri bozorga apchig"ishim kerak. Barcha muxilopotchilarga solom ayting. Hurmatminan Mizxappar.
  
  
  30 mart, 2008 yil.
  Tungi soxot 12 dan 30 milit o"tti.
  Vasiliy Ivanuvich Chapayip nomlik kalqo"z.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ninchi maktubi
  
  
  
  
  Solom, Saytmirat aka. Chapayip kalxo"zida ishlar ko"payip ketip xat yozganiyam qo"l tiymayapti. Muni ustiga partiyamizdi lidiri jinnixonaga yotvob siyosiy ishlaram o"zimizga qog"an. Kecha deng bitta qo"ydi "Max - max" dep suvaxminan allap, tutip, ayag"larini simminan beylap so"yyatuvdik qo"y xaramidan bo"g"an qutulip qog"anakami bilmiyman "Xrrrrrr" dep turip Yo"ldashvo"ydi ayag"ini chishlavosa bo"lama. Yo"ldashvo"y bechara qo"y chishlavog"an jeytiga xamirturish qo"yip yuripti endi Bechara "Qutulip qosam ma qaman? - dep xovotirlanip nuqul yig"leydi.- Qutulgan qo"y chishlavog"an odam qirq kundan kegin aynakka qorasa, aksi o"ziga yirtqich xoyvan bo"p ko"nniydikan -dedim men. Bu gapimdan Yo"ldashvo"ydi ko"yni xiyla taskin topti.
  
  Shuytip deng, xaligi qo"ydi so"yip terisini shilip, panjalarini aloxida qip cho"chqaxonaga jeylashkan partiyamizdi opisidagi qozonga teyladik. Sho"rva jonvor qaynap jigari ezilip, hil-hil pishti. Kegin sho"rva dod dep ketmasin ichun yamtani meydalap shishani qoqladik dagin, sho"rvadan termiska quyip Qurumbo"ydi ko"rgani jinnixonaga qarap jo"nadik. Endi Qurumbo"y cherdagi balkoniminan billa ketkan, ichi qora alkasho"sayam har holda partiyamizdi mangu almashmas diktator lidiri, qolovrsa donish ment siyosatchi. Bahay, jinnixonaga kapa tikip OShlik e"lon qigan bo"sa hayri exson qileyk, ochidan o"lmasin dedikta. Bir mahal jinnixonaga kirsak, do"xtirlar vûzûldap iyaxtan biyaqqa chopib yuripti. - Tinshlûxma?! - desak , ular o"vzlariga tunuka voranka tutip bizga: - Yo"lda turmenar, akalar! Chekaga chiqinar! Pirzdn kelyapti! - dep bag"irdi. Biz xoyran bo"p to"qtap qollik. Kegin shoship o"zimizdi chetka ollik. Bir mahal ding, ko"rpisti arqasidan traxtir prasepini g"ildiragiga o"nnatilgan usti ochiq taxta aravani guldir - guldir qip itarganicha bir to"da jinni chig"ip kepqolli. Taxtadan yasalgan kartejda bizdi tomi ketkan lidirimiz Qurumbo"y tik turganicha qo"lini buytip siltap kelyapti. Taxta kartej Glavvrachminan duxtirlar turgan jeytka keganda to"xtadi.Qurumbo"y moshiynadan chushuvdi glavvrachminan duxtirlar yugirip borip ta"zim bajo qilli. Qurumbo"y qo"llarini buytip orqaga qip: - Haaaa, duxtirboylar, qalay enni, iyax - biyaxlar? - dedi. - Rahmat, o"rtaq pirzdn. Hamma yo"xta aseyshtaliq. Muna, hamma yo"q yetarlik. Xoyatimiz poravan.Oylûxlardi voxtida olyappiz.Mundan tashqari muassasamiz osmoni misappo - dedi glavvrach.Qurumbo"y yana minasalar dep gapira boshladi. Men yanimda turgan jinnixona qorovulidan: - Qurumbo"y pirzdno"pqog"anmi? - dep so"radim xoyran bo"p. Qorovul kuldi. So"g"in bosh cheyqap: - E, so"ramang. Yaqinda Nevrologiya va epilepsiya o"kirigida ajeyip seylo"v bo"lli. Seylo"vda shu Qurumbo"y aka degan yigit "Buyuk yalang"ayaqlar" partiyankasinnan pirzdnlikka o"z nomzotini qo"ydi.Do"xtirlaram jinnilardi ko"yniga qarap hojatxona qog"oziga saylov bulitinlardi pechatlappardi, yoshulli. Seylo"v kuni sog"lom odamlardan tashqari tamomi Qurumbo"yparast seylo"vchilar xojat qog"oziga qadaqlangan bulitinlardi unitazlarga tushirishti.Kanalizatsiya quvirlariga xojat qog"oz bulitinlar tiqilip qop unitazlar toship ketti, xonalar najosatka to"lip, oxiri najosat jinnixonani panjaralik derazasidan oship sharsharani singari sharildap oqip chusha boyladi.Yo"laxlarda najosatka siyg"anip bir neshta do"xtirlarminan jinnilardi to"qmoqminan uradig"on vospitatil yigillar yiqilip mayip bo"lli.Hamma yo"q sasip - jiyip ketti.Bir mahal mindey qarasak, karidordan najosatminan billa glavvrachti divaniyam oqip chig"di. Biz divanga chiqvop taxtaminan eshkak eship kechkacha "Estü kto jivoy?" dep yurdik.Bir maal kimdur "Churrrr! Churrrr!" qip chuttak chop qoluvdi mindey qarasak ekta duxtir teskari bo"p oqip yurgan istolga osilip turishipti. Shashmenar, o"rtaxlar dedik dogin ulardi qutqardik. Ettasiga Qurumbo"y: - Muna sanlaga demokratik saylovdi oqibati. Pirzdn tayinlansa shunaqa palakatlar bo"maritti - dep diktatura apzalliklarini gapirdi...
  Biz yana Qurumbo"ydi gaplariga qulaq tuttik. U xomon to"xtamey gapiraritti. So"z orasida u: - Xurmaxluk o"rdaglar, an"anamizga ko"ra 2008 yildi psixburgada duxtirlariminan jinnilar yili dep eg"lon qisak, shunga nima diysilar? - dedi. Bu gapti eshitip duxtirlarminan Qurumbo"ydi atropidagi jinnilar to"dasi "Urrreyeeyee!" dep qarsak chovorishtiyu. Qarsak tingach glavvrach: - O"rtaq pirzdn, inni, shu birato"la 2009 yildiyam nomlapparsangiz, yoshulli dedi. Qurumbo"y chachi chola pucha olingan boshini qaylap turip: - 2009 yildi poraxo"r valadizinolar, zolimlar va zulm yili deya eg"lon qisak qandey bo"ladi? - dedi. Do"xtirlarminan bir to"da jinnilar battar qarsak cholvorishdi. Bir maxal Qurumbo"y bizga tikilip: - Kim anavi cho"mchegiga qo"lini tiqip turganlar? Naga ular mani gaplarimga qarsak chalmiyopti? - dep so"rap qolli.Glavvrach unga chuchuntirip: - O"rtaq pirzdn, ularga ixtibor bermeng. Ular anaqa, muxolipatchilar bo"sa kerak - dedi. Bu gaptan Qurumbo"ydi qovog"i uyilip, apti bujmayip, rangi ko"kardi: - A?! Nima deding? Muxolipatchi diysanmi? Qonaqa muxolipatchi? Bizdi muassasamizda indaqa muxolipat dgan nersa yo"q! Ular terroristlar, xalq dushmoni, Vatan xoinlari! Ulardi tutip bitta - bitta qamaqqa teylap, qiynap o"ltirgan odam sovoppi tayida qoladi desam agar buyam etaylik, mubalog"a bo"meydi - dedi u. Uni bu gaplaridan ilhomlangan jinnilar to"dasi jangovor qiyqiriqlarminan bizga qorab yugirdi.Biz sho"rvani teylab tizg"iraganimizcha chopib jinnixonadan zo"rg"a chiqvollik. Kegin duch kegan apto"buzga chig"vop yuragimiz taka - puka bo"p, xansirap, ayag"larimiz qaltirap anchagacha o"zimizga kelomadik. Ishonsez meni ayag"larim haliyam qaltirayapti. Siz xatti tezroq o"qivong. Men sheytanchiraxti o"chirmaxchiman. Kerasindi tejamasam bo"meydi.Bir ikki uch! Qog"ani guruch! Puff!.. O"xx, bellllat, sheytanchirax ontallip ketti! Iiiii, pinjagim yonyapti! E, yordam berinaaaar! I, a , xax xayriyat o"chti. Yaxshi bu sapar meylovim kuymadi. Xo"p indaqa bo"sa tmasam, Saytmirat aka, xayr. Barcha O"zbek muhojirlariga alangalik solom ayting. Hurmatminan Qizilaskar Mizxappar.
  
  27 inji aprelü, 2008 yil.
  Tungi soxot 12 dan 24 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n birinchi maktubi
  
  
  
  
  Solom, Sayitmirat aka. Yaxshi yuripsizma, daydip? Bir xesopta chet do"latka qochip ketkanizam yaxshi bo"g"anakan. Yo"ldashvo"yminan boyana shu to"rasidan tortiship qollik. Men : - Yo"ldashvo"y, shuytip talama - tala, shudgarma - shudgar, xavlima - xavli qochip, cho"chqaxonalarda bekinip poxoliyat oborgandan ko"ra bizam Saytmirat akamga o"xshap Norveygyagami, Shvexsiyagami, Kanadiyagami, Angiliyagami ya bo"masam Amrkiyyagami qochip keteyk - desam Yo"ldashvo"y : - E, Mizxappar, senda porasat degan nersa borma? Angiliyada maqasan? Iyaxlarda bari narkamo"n, kamarboz, gazzop, kallakesar yovvoyi odamlar yasheydikan. Men bultur shaxarda Angiliyadan kegan sayag"minan gaplashkanman. Ashinda u " Ay xav a tu son end von dovdir" degan.
  
  Ular o"z qizini dovdir, o"g"lini son diydikan. Parzanlariyam otasini poda, onasini moda diyisharakan. Shuyam xurmatmi inni? Indaqa parzantti boridan yo"g"i yaxshibasmi? Qani endi zomon ko"tarsa inday chiqin bollardi kampet beraman dep allap iyag" - biyaqqa qarab xich kim yo"g"o"sa xippida bo"g"ip o"ltirip qo"ysang. E shunaqayam axloqsiz bo"lama bola dgan? Tag"in ular O"zbekcha gapirishka tili kemey odamdi piypil , bolani chuldirin, uydi xovuz diydikan. Ulardi uyiyam yo"qshkilixta. Xovuzda yasheydikanta mundan chig"di. Vey, madaniyatlik odam xovuzda yashiyma - a? Eng yomoni ular senminan biz so"yib qozonga boseytirgan panjalik, achchuvi chig"sa chishlavoleydaqan qo"ylarini qattiq xurmat qilarakan. Ulardi odma o"xshap kiyintirip ko"chada yetalap uyga kirgach devonda billa yotarakan. Xaaaa, ishano"vr.
  Ulardi qo"yini tutip qozonga bosish iyaxta tursin, jonvor nechi kilo go"sh qilarikin? dep yaxshi niyyatta ko"zingdi qiriminan buytip qarap qo"ysengam nedurki sen itimga yomon ko"zminan qarading dep paliysa - meliysa qip qamatvorishdanam toymedikan.Evropiyada yasheydiqan xravazashitnik pochcham aytkan.
  Xar jeytti qilma orzu xamma jeytga bor toshminan torozu degan mashoyixlar. Shu chun boshqa do"latlarga qochip ketmey shiyaxlarda oraxti urip, dori sho"rvalardi ichip yuro"reyk - dedi. Yo"ldashvo"yminan shuytip gaplaship turuvdik bir maal mindey qarasak, Cho"chqaxona tomonda Mamadiyor cho"michminan buytip bizdi imlap chaqiryapti. Borsak sho"rva pishkanakan. Darro"v yamtani meydalap urdik dagin, sho"rvani ichip qog"anini tirmska quyip qeydasan jinnixona dep Qurumbo"ydi ko"rgani jo"nadik. Borsak, jinnixonada to"s to"palan bo"lyatkanakan. Surishtirsak, partiyamizdi roxnamasi Qurumbo"y glavvrachti urip qushidan ketkizip uni oq xalatiminan qalpag"ini kiyip qochip ketipti.
  Obboooo! - dep to"ppimizi op boshimizdi qeylap qayzg"ag"ini to"zitip tursak lidirimizdi daragi chig"ip qolli. Bita vrachti aytishicha Qurumbo"y qovun bozorida pattachini garovga og"animish. Endi xar xolda qizixta. Tekin tomosha. Qovunbozoriga qarap choptik.Etip borsak tomomi sollot meliysalar aptamat, piltali miltixlarminan tish - tindag"igacha quroldanip, boshlariga paypaxlardi kiyvop Ago"n ! desa bozordagi olarmanu sotarmandi qavat qip otip qirip teyleymiz dep bozordi qurshap tayyyyyallanip turishkanakan.Bozorda odam ko"p, g"ovur - g"uvir, birov arava sudrap: "Po"sht, Po"sht!" desa yana birov: "Kep qoleng, karkishka orzon bo"pketti!" dep bag"irgan, yana kimdir : - " Adashmeng, nisholdani dodaxo"jasi sho"tta!" dep qiyqirgan, birovdi kistasini jupkallar kesip ketkan, it egasini tanimeydi.
  Qurumbo"y bo"sa pattachini tomog"iga aynagdi sinig"ini tirap kappon tomonga sudrayapti. U : - Manga besh yayam ming o"zbek so"miminan bitta ural matasekl berinar! Aks xolda pattachini so"yaman! Vek vole ne vidatü! - dep baaaag"irip shovqin sop qasam ichsa pattachi yig"layapti xotin kishiga o"xshap.Bechara qo"qqanidan ishtoniga siyvoripti. Bozordagi odamlar xoyran. Birov : - "Nimo"lyapti o"zi?!" desa birov: - " Kinochilar shikilik. Qandeydur boyavik kinoni suratka olishyapti o"xsheydi!" dep bag"iradi. Yana kimdur " Ee, otanga raxmaaaaat! Bizdayam talantlik aktyorlar borakanu! Qara, xutti xoyatta rostanam bo"lyatkanga o"xshap ro"l o"ynayaptiya bachchag"arlar! Xalqimiz Musaqil bo"g"andan berika kinomoto"rGraflar jinni ketti , itam ko"rmeydaqan bema"ni kiynolardi suvratka olo"rip jonga tiyip kitti! Milyon - milyon kilametir lentalardi isrop qip bujjettan chushkan xalqti milyart - milyart so"m pullarini shomolga sovurishyatuvdi!
  
  Muna mashnaqa kinolar ishlasa bizdi kinoaktxo"rlarimizam, rejeso"rlarimizam O"skarminan nukopatlanaritti!" dep bag"irdi. Shu payit meni oldimda turgan opiser kanneydan gapirip : - Pukoro, Malayip Qurumbo"y, pattachini zudlixminan ozod qing emasa radikal choralardi qo"lleymiz! - dedi. Qurumbo"y bo"sa bettar bag"irdi: - Mani qomamasenar shuytip odamlardi mo"ykaga torto"raman! Turma meni qadrdon uyim! dotsentlar ponyatka bergan! Akademiklarminan bitta krugda bitta svetoyda chefir ichkanmana! Karifanlarminan kasyak zabitü qip krukka qo"yip otakayip qip pitacho"g o"ldirganman! Xo"mmi! Eynimda yilt yangi roba, boshimda pokrûshka, ayag"imda qbtsûlar, blatarülarminan kasyakka vodyara vdagonka qilarittik! Dmoqchimanki, sandaqa vertuxaylardi endi ko"ryatkanim yo"q ! Karoche, manga baribir! Yo mani qomalaring yo besh ming so"m pulminan matasekl berlaring!Aks holda pattachini moykaga tortaman! Do"zaxda tagjoy ichun nalig yig"adi, vek vole ne vidatü!.. Qurumbo"ydi gaplaridan g"azaplangan opiser: - Bu xarami jinni teroristi bozordagi odamlarga qo"ship chimchixdek otib teylasak bo"ladi, lekin pattachi kattani izag"raq qandashiykan.
  Mayli, emas tezda besh ming so"m pulminan kanto"ramizdi omborxonasidagi musodara qilingan motiklardan bittasini apkelinar. Ommo g"ildiraklariminan ro"lini bo"shatib qo"yishti unutmenar - dedi apiser. Ratsiya ushlagan yugurdaxlar opiserdi amrini bajarishti. Opiser motikdi kalitiminan besh ming so"m puldi Qurumbo"ydi ayag"ini tagiga xutti qapastagi bo"riga go"sht parchasini teylagandey ixtiyatlikminan otti.Qurumbo"yam ixtiyatlikminan pul beldamchigiga qistirilgan kalitti olli dagin pattachini matasekl turgan jeytka sudradi. Shu maal deng, pattachini arqa tarapidan "Jarrrrrrrrrrrrrrrrrrrrt jurt!" dgan dovush chig"sa bo"lama? Qurumbo"y birdaaaaan buvilip tamag"ini ushladi: - O"xxa! Uxxxuv! Xxxxxxxxq, o"o"o"o"o"o"o"xxxa, yedingku, kazyo"o"o"o"l! Ichingda it o"lganma? Shunaqayam sassiq gaz chig"orasanmi parrrrasha, kenarü! O"xxxxq!.. Qurumbo"y shuytip yiqiluvdi mentyaralar pursattan unimlik peydalanip unga teylanishti dagin qayrilgan qo"llariga kishan kiydirishti. Kegin Qurumbo"ydi mataseklga bosib apketishyatuvdi bozordagi odamlar "Bravo! Bravo mayestro! Mana buni rejisura desa bo"ladi! Hayotiy kino!" dep qarsak cholvorishti. Shuytip jaxonda eng donish ment lidr, maxalliy demokratiyani onasi, TITAN PIKRLAR EGASI, "Buyuk yalang"ayaqlar" nomlik partiyamizdi almashmas roxnamasi Qurumbo"y xibska olindi va uni azaliy orzusi ushaldi. Xozircha shunaqa gaplar. Mayli emasa, Saytmirat aka. Chapayip kalxo"zida kilyankani tagiga ekilgan g"o"zalardi maxtap bollar yagana qilyatuvdi. Ashi becharalarga shiypanda choy qaynatishim kerak. Xayr. Xammenarga hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  18may. 2008 yil. Tungi soxot 2 dan 22 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n ikkinchi maktubi
  
  
  
  
  Salom, Saytmirat aka. Anchadan beri xat yozmay qo"yganim uchun xuzur so"rayman. Men Olimpiadaga ketib qoluvdim.Olimpiada degani Olimlar piyoda, zolimlar tuyada yuradaqan jeytakan.Men Qorateminan shug"uldangan bo"samam, Olimpiyadaga boraman deb sira o"ylamaganiydim.Olimpiyadaga borishim juda qizig"o"ldi. Kamandurimiz genral letlant Qurumbo"y "Buyuk yalang"ayaqlar" partiyasining no"batdagi quriltoyini o"tkizmasak bo"meydi, Mizxappar. Cho"chqaxonadagi qororgoximiz xavplik. Qurultoy o"tkizyatkanimizda tomi o"pirilib tushib partiyamizdi millionlab ozalarini bosib qolishi munkim. Shu chun tog"lariga chig"ib keteyk - dedi. Boshlixti ho"kmi ho"k deb bitta panjalik qo"ydi yetalap, kamandurga ergashtik. tog"larga chig"ip, bulutlar buytip sudralib yureydaqan cho"qqilarga yaqin jeytka logir qurdik dagin, men qo"ydi so"ydim. Mamadiyorminan Yo"ldashvo"y qo"ydi panjalaridan bosib turishdi. O"raq jichcha o"tmasrag"akan so"yib bo"gunimcha qo"y bechara rosa vangilladi. Shundan kegin qo"ydi terisini shilib, laxm go"shtidan shashlik qimaqchi bo"llik. Mindey qorasek, tuz yo"q. Obbo! - deb o"ylanib qollik. Tuz olish estan chig"ipti. Qurumbo"y trupkasiga has - hashelardan tig"ib tutashtirip chakib kutimaganda: - Qizilyalang"ayaq Mizxappar, Revalusiya nomiminan buyuraman.Pastka tushib mahalladan tuz obchig"ing! - dedi. - Yes, kamandur! - dedim men. Shuytip, archazorlar oralab ketkan ilonizi so"qmaxlardan yurib men pastka tushtim. Asfol yo"lga yetkanimda qaydandir bir kapalik moshina keb to"xtab ichidan ikki kishi tushdida, e yo"q, be yo"q boshimga qop kiydirib, qo"limdi qayrip noma"lum tomonga opketishti. - Ey, men silarga nima yomonlik qillim? Meni qayoqqa opketyapsizlar?! Men muxalipatga tuz oborishim kerek! - deya baqirdim. Ommo ular menga ixtiboram berishmadi. Bu tajovuz partiyamizdi siyosiy poxoliyatiminan bog"liq bo"sa kerak deb o"yladim. Izaq yo"l yurip nixoyat bir jeytka yetib bordik. Boshimdan qoppi olishkanda yorug"liktan ko"zlarim qamashib ketti. Qorasam, to"ridegi ustolda galustuk taqqan bir nusxa o"tiribdi yalpayib. U menga: - Sen umringda bo"kiska tushkanmisan? - dedi.
  
  - Yo"q, men qorateminan shug"uldanganman holos - dedim. - Yaxshi, indaqa bo"sa, sen Olimpiyadaga borasan. U yerda Vatanimiz turma kamandasi sha"nini ximoya qilasan - dedi gulustuglik istoliga battar yalpayib. Shuytib desangiz, bir - ikkita promuotrlarminan Olimpiadaga jo"nadik. Birinji qaxnashgan sport turim yugirish vo"yicha misobaqa bo"lli. Yo"lakchaga chig"ib start chizig"iga borsam bittasi pistalet ushlap turganakan. Unga hovotirminan qorab qo"ydim otib - netib qo"ymasin deb. Olimpiyadani to"s - to"palengini chiqarish ichun g"arazlik maxsatminan kegan terroristka o"xshadi nazarimda. Bir mahal o"sha palakat pistaletti teppaga ko"tarib varaaaang! etkizib otvoruvdi, yanimdagi besh - o"nta qora - qura odamlar ura qochvorishdi. Bo"ssa bo"ldi SNB quvib kelyapti shiklik deb o"ylab menam orqa - oldimga qoramey qochvordim. Jon -jaxdimminan yugirib hammadan o"zib kettim.Naryag"da besh - o"ntasi: - Biyaqqa! Biyaqqa qoch! - deb bayraqchalarminan buytib chaqiryapti. Nixoyatta, bag"ri keng, mehribon, yaxshi odamlarakan, becharalar. Muxalipatchilar bo"sa kerek dedim o"zimcha. Ularga yetib, "E, hayriyatey" deb, tilim osilib, hakillab turuvdim odamlar meni sog" - salomat spesslujba xodimlari ta"qibidan qutilganim uchun qarsak chop tabriklashdi.
  
  Kegin junnalislar mikrapo"n tutib hol - axvol so"rashuvdi: -Startta turgan qurollik odam yaxshi odammasakanta, iplos. Otib qo"yishiga sal qoldiya - dedim men xansirab. Kegin psixologlar meni tinchlantirib mexmonxonaga jo"natishdi. Ertasiga pidbo"lga qaxnashberasiz deyishdi. Xo"p deb istadionga borib O"zbekiston turma kamandasiga qorashlik bir ayag"i sinib qog"an o"yinchini o"rindoshi supatida maydonga tushtim. Bir soxot iyag"dan - biyaqqa chopib na ayag"im to"pka tiydi, na to"p ayag"imga tiydi. Achchuvimdan to"pti bermayatkan o"yinchini shartta cholib yiqittim. Bayroqcha ushagan sudya chuttak chob meni yanimga keldi dagin: - Sizga sariq karkishka! - dedi. Men hayron bo"p qollim. Qizig"u, odamdi cholib yiqitsa karkishka berisharakan. Nechi kilo? desam aytmadi. E, bir qop bo"sayam xannada. Bir - ikki oy qozon qaynaydi. Nechchi oydan baqa issiq ovkat yeganimiz yo"q. Chapayip kalxo"zida yil o"nakki oy ishlab baklashkada poqta moyiminan qurtlagan makron ollik holos. Achcho"t puliga ko"z tikib turuvdik qarz bo"p chig"dik. Biyellarda sal odalat borakan. Agar astoydil bo"b odam cholsam Olimpiyada kuzaguncha bir ikki qop karkishka qivolaman. Shulardi o"ylab turib endi sudyaniyam cholib yiqitmoqchi bo"luvdim sudya xuddi akulani cho"chitmoqchi bo"g"an odamdi singari chuttak chob menga: - Endi sizga qizil karkishka! - dedi. Men xursan bo"b qo"limdi O"zbekchasiga buytib ko"ksimga qo"yib: - Rahmat, aka. Juda adolatlik va motanatlik sudyyekansiz! Qoyil, hamma sudyalaram sizga o"xshaganidaydi!Bizda sudyalar picha pora osa oxirattiyam unutip beguno bechoralardi izaq muddatlik jazoga ho"km qip logirlarga jo"natvoro"radi.A siz bo"sa hatto odam cholgangayam qizil sariq karkishkalar berarakansiz. Kam bo"meng, otangizga rahmat! Bu karkishkalardi endi yemey - ichmey sotib, partiyamizdi siyosiy poxoliyatini rivojlantirsagam bo"ladi. Partiyamiz ozalari, qolaversa Markaziy Osiyoda mahalliy demokratiyaning o"gay ootasi, Titan pikrlar egasi, Buyuk natsional demokrat, mo"htaram kamandurimiz genral letlant Qurumchuk janobi oliylari nomidan chuqur minnatdorchilik bildiraman! Partiyamiz Do"lat teppasiga kesa sizga "Paxtakor" pidbo"l komandasining aktsiyalarini sotamiz! - dedim. Adolatlik sudya bo"sa: - Bo"lli endi, boshqalaram sizga o"xshagan odam, ularam umidminan kegan, ularam picha karkishka to"plavosin - deb meni maydondan xaydab chiqorivordi, iplos. Men unga ishanuvdim.Xaramidan bo"g"an yolg"onchi boleykan. Bir kiloyam karkishka bermadi, svolich. Shuytip xapa bo"p turuvdim promuotr meni tinchlantirib rahmat aytti. - Rahmat senga, o"zimizdi dorvozamizga gol urib qo"ymaganing uchun . Ertaga bo"kiska tushasan - dedi. Ertasiga ringa chig"dim. Figuramdi ko"rib zolda o"tirgan grafinyalar, aristokrat xonimlar dod dvorishdi. Qo"rqqanidan. Chunki bo"kis pirchetkalardi kattaligidan ko"k tomiri chiqqan qo"llarimdi ingichkaligi bilinib, qovurg"alarimdi uzoqdan turib ham sanasa bo"larittida. Qor odamga o"xshagan gavdalik raqibim ringa chiqqanda o"takam yollishiga jichcha qolli. O"rtakash raqibimdi zaldagilarga tanishtirgan mahal barcha tomoshabin o"rnidan turib yarim soxot qarsak cholishdi. Tanishtirish navbati menga kelganda o"rtakash butun zaldi boshiga ko"tarib: - Lediyes end Jentlmen! Qarshingizda oddiy shimga taqiladigan kamar sohibi Mizxappaaaaaaaaaaaaar Taaaaaaaaaaaaaax - tayuyuyuyuyuyuyuyuyuyuyuyup! - deb bog"irdi. Odamlar kulib qotib qolishdi.Nihoyat jang boshlandi. Men bo"kis perchatkalarimdi bir - biriga urib sakray boshladim. Raqibimam sakrab - sakrab menga yaqin kellida: - Ha, isqirt Vatangado, Vatanfurush, Xalq dushmoni, tuz yeb tuzliqqa tuflagan Ko"nnamak, qo"lga tushdingma?! - desa bo"ladimi?
  
  Ablax raqibim ESNBshnigakan. - U butun qaxru g"azabini bir jeytka to"plab turib: - Na, poluchay, predatelü Rodinû! - deya bor kuchiminan basharamga urganiydi kuchli zarba meni uchirib ringdan chig"orip teyladi. Bir mahal o"zimga kesam impeksiyonniy banisada yotippan. O"zimga keganimdan xursand bo"gan proumotr: - Mayli, xafa bo"ma, Mizxappar, pidbo"lminan bo"kistan yutqazsengam yugurishdan bizga oltin medol oberding. Vertalyotda ikki qop karkishka bor.Chernobilü dalalarida yetishtirilgan karkishkalar. Partiya a"zolaringminan bo"lashib onglar. Hozir vertolyotga 20 ta benzin quyib qo"ydim aytgan jeytinga olib borib teylab kelaman. Xizmat haqi kerakmas - ddi. - E, karkishkadan ham menga tuz berinar, tuz! Muxolifatti tuzi yo"q! Ularga tuz oborishim kerak! Meni kutib o"tirishibdi! - ddim. Proumotr yaxshi boleykan. Magazindan bir pachka tuz obchig"ippardi. Men tuzdi ob vertolyotga chig"dim. Biz vertolyotda havoga ko"tarilib "Buyuk yalang"ayaqlar" partyasini tarixiy qurultoyi o"tyatkan tog"larga qorap uchip kettik. Nihoyat maxpiy qorargoxka yetip kep osmonda ulkan doyra yasap aylana boyladik.Men pastdan vertolyotga hayrat bilan qorab turgan Qurumbo"ydi, Yo"ldashvo"ydi, Mamadiyordi aniq ko"rdim. Xursan bo"b ularga baqirdim: - Jonopi kamandur! Yo"ldashvo"y! Mamadiyor! Qalaysilar?! Muna, tuz obkellim silarga! Bu gaplarimdi eshitib Partiyadoshlarim chakalakzorga qorab qochishdi. Butazor changalzorlar oralap shatra shutr qochip ko"zdan g"oyip bo"lishti.Shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli emasa, hayr. Chet do"latlarda yurgan barcha Vatandoshlarga salom ayting. Yaxshi kunlarda ko"risheyk. Hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  28 avgust, 2008 yil. Kech soat 6 dan 55 minut o"tdi.
  Vasiliy Ivanuvich Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n uchinchi maktubi
  
  
  
  Salom, Saytmirat aka. Qurumbo"ylar qochib chakalakzorga kirib ketishgach, proumotr menga qorab: - Chakalakzorga kirib ketkanlar kim? - dep so"radi. - Haaaa, ularmi, ular partiyamizdi ozalari. Biz shu yerlarda yashirin siyosiy poxoliyat olib borip, revolusiya qip, siyosiy yo"lminan do"lat teppasiga kemaqchimiz. Sizam vertalyotizminan bizdi saplarga qo"shilsez juda yaxshio"larittida. Partiyamizdi roxnamasi pilaso"piyani yaxshi biladag"an, pavqulotta donishment siyoxsatchi, qog"oz urushi qohramani, genral letnan Qurumbo"y jonabi oliylari bo"ladilar - dedim. Shunaqa demasam bo"larakan. Bu gaplarimdi eshitkach proumotrdi peshanasi Pogranzastavadagi shudgardi singari tirishib, basharasi ko"karib bujmayip ketti. U: "Yayayayayayasno" dedi dagin, cho"mchegidan pistalet chig"orip menga o"qtaldi. Co"g"in: - A nuka, ablax xalq dushmani, tezda vertolyotdan sakrache! Bo"l tez! Senga aytyappan! - ddi. Men vertolyot eshigidan pastka qoradimu yuragim ortiga tortib ketti. - E, es bormi? Parashutsiz qaytip sakrayman, axir?! - ddim. Proumotr ogoxlantirdi: - Slushay, Xalq dushmoni, men maktapta arixmetkadan nuqul ikki bohoga o"qiganman. Uchgacha sanashti bilaman holos. Ona tiliniyam yaxshi o"qimaganman. Tinish belgilaridan paqat nuqtani bilaman. Uchgacha sanaganimda vo"zingdi vertalettan teylamaseng hoyatinga qo"rg"oshindan nuqta qo"yaman! - dedi. Qorasam vaziyat jiddiy. Sakrasamam, sakramasamam baribir o"lamanakan. Indan ko"ra qohramanlarcha halok bo"ley dep proumotrga: - Ot, iplos, pashist! Ooooot, qurolsiz odamdi, nomart!! Bilip qo"y, men oddiy odamlar kalxg"zchilar yuregida mangu yasheyman va menga kelajak ovlotlar qo"ydi qiyidan mo"xtasham haykal o"nnatishadi! Yashasin odalat va motanat! - diyishimdi bilaman, ablax proumotr "Bang"!" etkizip pistalettan menga o"q uzvorsa bo"lama. Yaxshi qorateminan shug"uldanganim asqotip o"qqa chap berib qollim. Proumotr pistaletdagi hamma o"qlardi otti. Lekin ulardi bittasiyam menga tiymadi. Proumotr o"qi qomagan pistaletini qayta o"qlamaqchi bo"p timirskalanyatkanda pirsattan peydalanip po"chkadagi tuzdi ochip turib bir siqimini proumotrdi ko"ziga chachvordim. Proumotr "Ix!" dep qo"llariminan ko"zlarini buytip bekitti. Men sakrap turib pajennik kamandada ishleydaqan pochcham so"vg"a qig"an kirza o"tigimminan proumotrdi turtib chiqqan kekirdagiga tepmaqchio"luvdim boshqaruvsiz qog"an vertolyot qiyalab - qiyshaygan maal qalg"ip kettim. Qorasam, vertalyot balantlikdi yo"qotip pastka sho"ng"iyapti. Shashilganda labbay topilmabdi deb to"ra aytishkanakan mashoyixlar. Nima qilishti bilmiyman. Yaxshi deng, miyyamga bir pilaso"pik pikr kep qolli dagin, ikki qop karkishkani pastka teyladim.Arqasidan nimma bo"sa bo"ldi, tosh tavakkal dep ko"zdi chirt yumib turib qo"limda tuzminan o"zimdi pastka ottim. O"lsamam do"slarim karkishkalardi suvda qaynatib tuzminan buytib yeb, duvo qilar dedimta.
  Men Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
  aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
  aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa! deganimcha chaxpalegdi singari eynalip, sayoxatchi baqani singari hovoda ancha uchtim.Ashinda "A" harfini qanchalik, sirlik, ilohiy harf ekanligini chuchunib yetib, kuchli zarbadan xushimdi yo"qattim. Bir maal mindey ko"zimdi ochsam, bir chillashir odam qoqsuvak qo"llarida chalg"i ushlap turibti. - Haaaaa, chuchunarlik - dedim ichimda. Haligi odam bo"lsa chalg"isini menga o"qtallip : - E, bola, nima qilyapsan beytta? Popiris - mopiris chekip pichanga o"t qo"yvorsang nima bo"ladi?! Men bu pichanlardi o"rib, quritib, g"aramlaguncha jigarim ezilib ketkan! Tush biyaqqa ! Tush diyappan senga!Qo"limdaki chalg"iminan kallangdi opqo"yaman shu topta! Xo", ennnnayni... - deb baqirib qoldi. Men shundagina g"aramlab qo"yilgan pichandi ustiga qulaganimdi anglab yettim. Kegin xursan bo"p g"aramlangan pichan ustidan sirg"alib pasga tushtim dagin, bukchayib, oqsalanib oh - vox deya o"ntap yerga o"tirib qollim. Yaxshi unchalik shikast yetmapti menga. O"raqchi chol yaxshi odamakan, meni eshak aravasiga yuklab partiyamizdi voqtinchalik qorogoyiga eltib qo"ydi. Meni ko"rip Yo"ldashvo"yminan Mamadiyor xursan bo"g"anidan yyeg"lavorishti. Qurumbo"y bo"sa qovog"ini sob: - Guvardiya qizil qossob Mizxappar, shuncha kundan baqa qayoqlarda sanqib yuribsiz? Biz sizdi Vatan xoini supatida allaqachon Xarbiy tribunal berganmiz - dedi trubkasiga pichan tig"ip tutashtirganicha asabiy chakip. Men bo"g"an voqiyalardi aytippardim. Kegin gapimdi isboti ichun po"chkadagi tuzdi do"slarga tutqazdim. Ettasiga vertalyot halokatka uchragan jeytka borib har qayaqqa chachilib ketkan kakishkalardi terdik dagin qaytattan qoplab logirga qayttik. Shu kuni Qurumbo"y olimpiyadadan ikki qop karkishkaminan bir po"chka tuz opkeganim, qolovursa, dushmondi bitta vertalyotini qurolsiz urib tushurganim tupaylik meni dorga osish bo"yicha chiqarilgan Xarbiy tribunal va Xarbiy dala sudi qorolini bekor qilli dagin, menga josarat va motanat o"ldirlarini berilishi tuvrasidagi tarixiy pormanga imzo otti. Unvon taqdimotida Qurumbo"y nutq so"zladi: - Mo"htaram buyuk yalang"ayaqlar! Guvardiya qizil qossob Mizxappar ko"rsatkan mislsiz motanat tarix zarvaraqlariga oltin harplarminan yozilajak! U xarbiy ahamiyatka ega bo"g"an tuzdi opkelish uchun chig"ib yo"l - yo"lakay Olimpiyadaniyam qo"lga ob ikki qop karkishkaminan bir po"chka tuzdi xarbiy o"lja qilarak dushmon vertalyotini hech qanday qurolsiz urib tushirib uchuvchisini yer tishlatti. Bugundan boshlab Mizxappar milliy qohramanimiz! Undan endi Xalqimiz to qiyomat qarzdor! Kelinar shu insondan bizam qoratedi quntminan urganeyk! U bugundan ixtiboran bizga dushmoniy tarbiya panidan dars berishti boshlasin! Do"slarim! Buyuk yalang"ayaq bo"lish sizminan biz o"ylaganchalik oson ishmas. Muning ichun har qandek qiyinchiliklardi motanatminan yengib, och qog"anda tuvra kegan nersani tap tortmey iste"mol qilishka, masalan, qurt - qumusqa va har - xil xosharatlardi yeb oziqlanishka urganishimiz kerak. Xo"mmi? Novoda u nersalaram topilmasa, ochtan o"lmaslik ichun turpag"di bo"sayam yiyishka, chanqaganda vodoprovod yo"q deb karandachilik qimey, ichida bakteriyalar, tuqum qo"ygan ko"lmak suvlardiyam icha bilish san"atini trishqag"likminan egallashimiz kerek! Ana anashundagina avlotlar sog"lom bo"p, kelajagimiz byuk bo"ladi! Og"ir shorayatlarga moslasha olish mislsiz ahamiyatka ega. Deylik , tog"lardaki chakalakzorlarda bita - yampamiz ko"richak bo"pqosak bizga kim yardam beradi a? Kim? Tabiiy, hich kim. "Tez yardam" burgadasini qoyaga chig"ip choqiramizmi?! U yerlarda tilpon bo"masa, tilgirop bo"masa... Qurumbo"ydi nutqi shu jeytka yetkanda Mamadiyor Qurumbo"ydi gapini bo"lib: - Kamandur, kechirasiz, indaqa sharoyatlarda nima qilishimiz kerak, rostiyam? -dedi. Qurumbo"y trubkasiga yovvoyi nashani barglaridan zichlap tig"ip, gajigalkaminan tutashtirip chakti dagin, Mamadiyorga qorap: - Juda o"rinlik sovol, o"rtaq qizil oshpaz. Nima qilarittik. Soqol qirganda ishlatiladigan aynakka qorap ko"richak bo"g"an jeytti qaynatilgan qalamtarosh pichaxminan buytip astaaaaa kesib yorib o"zimizdi o"zimiz aparasta qilamizta endi - dedi.
   - Yo piray! Narkozsiza? - dedi Mamadiyor xoyran bo"p.
  - Narkoz bo"masayam xich yo"q aparasta qilinadigan jeytti yo"dminan jichcha - picha abrabotka qilinadita.
   - Haaaaa, indaqa bo"sa yaxshi. Men ko"richak bo"g"an odamdi kallasiga tosh solingan o"tikminan urib qushidan ketkizib kegin aparasta qilamizmikin deppan - dedi Mamadiyor. Qurumbo"y Mamadiyorga itqorash qip yana gapirishka boshladi: - Shunday qimasak o"rtag"lar, bemordi ko"richagi yollib ketishi mumkin. Buni qanchalar daxshat ekanligini ko"richagi yollip ketkan odam biladi.Shu chun partiyamiz ozalarini ko"richagi og"rimey turib oldindan aparasta qip, appendiksini qirg"ip teylasak, maxsatka minofiq bo"ladi. Siz guvardiya qizil oshpaz menga munaqa jinni - ketti sovollardi bero"rmey, ujinga shashlik - pashlik tayallamesizmi? Yo armiyani ochtan o"ldirib Kolchak, Denikin, Ataman Dutovlardi, Turkistondagi bosmachilariga yaqindan xarbiy yardam bermaxchimisiz?! Qoreng, xalittan berika viynani gazakisiz ichyappan. Gazakisiz icho"rip mos bo"pqosam nimo"ladi a?! Turing o"nnizdan! O"tirishizi qoreng, yalpayip. Xarbiy topshirig"di bajaring! Mamadiyor o"nnidan turib: - Ho"p bo"ladi, o"rtaq kamandur! Shashlikka ziravor, sirkalardanam qo"sheymi? - dedi. Ha - dedi Qurumbo"y qovog"ini uyib. Mamadiyor shashlik pishirgani ketgach, Qurumbo"y menga so"z berdi. Men toshtan qilingan minbarga chig"ip pikr - muloxazalarimdi bildira boshladim. Shu mahal kutilmaganda bittasi chakalakzordan hutti ninzaga o"xshap sakrab chig"di dagin, bizga pistaletini o"qtalib baqirdi: - Qo"lingdi ko"tar hammeng, qizil banditlar! Qarshilik ko"rsatish bepoyda! Chakalakzor qurshab olingan! Biz qo"limizdi ko"tardik. Men uni Proumotr deb o"ylappan. Chakalakzodan chiqqan melisa uchaskavo"y Shgabuddinipakan.Uni gulhan tutuniga allergiyasi borakanmi, yo og"ziga tutun kirip kettimi, haytovur yo"tala boyladi. U shu qadar to"xtovsiz va qattiq yo"taldiki, oxiri xolsizlanib charchab mukchayib qolli. - Iye, uchaskabo"y, sizga nimo"ldi? - dedi xoyran bo"p Qurumbo"y.
  - Dardim tutip qolli. Shunaqa buqoq kasalim bor, padaringa ming na"lat.Asabiylashsam darro"v buvilip qolaman. O"hho"! O"hho"! Ihhm...Shu kasalligim tupaylik ko"zlarimdi olmasi irg"ip chig"ip, tennisti sharigiga o"xshap qog"an. Nevaralarim meni ko"rdi degunicha ko"zimga teylanip tennisti sharigini ber dep xarxasha qilishadi. Ha, sanlaga kulgilik. Iloyim sanlaniyam ko"zlaring shunaqo"pqosin. O"hho"v!...
  - Ha, o"rtaq To"lanip, buqoq kasali yomon. Siz dadam rahmanlikminan dardqandashakansiz.Biz dadamdi ko"zlaridan qo"qarittik. Chunki, dadamdi ko"zi ba"zan kasasidan chig"ip lampichkaga o"xshap yuziga osilip qolaritti. Dadam bizdi qo"rqmasin dep ko"zlarini o"zlari qo"llariminan buytip joyiga qaytarib sovolarittilar.Sizdi ko"ziz tennisti sharigiday ekan. Meni dadamdi ko"zlari o"rdagdi tuqumidey - o"rdagdi tuqumidey bo"p chig"ip turaritti. Ko"zaynek taqishti orzu qip bu foniy dunyodan o"tip kettilar rahmanlik. Ha, muna, dorilaram topilarakan. Tirik bo"g"anlarida dala medisinasiminan o"zim dovolarittim. Afsus nasip qimaganakan... - Qurumbo"y shunday deb yig"lay boyladi. Qorasam, Yuldashvo"yam yig"layapti itti terisidan qilingan yirtiq ro"molchasini ob. Mamadiyordi lavlari titrap, burnini katagi g"azaplangan gorillani burun kataklariga o"xshap kengayip, pukillayapti. Endi menam ho"ngrap yig"lap, poryat chekmaqchi bo"p tursam uchaskabo"y Shgabuddinip Qurumbo"yga gapirip qolli:
  - Manga qarang, dori bor deganday bo"ldingizmi?
   - Ha - dedi Qurumbo"y ko"z yoshlarini yuvilovrganidan o"ngip ketkan budyonopkasiga artib
  - Ha, o"rtaq uchaskabo"y, bor. Bu doridan poydalansez bir zumda dardizdan qutilip misappo bo"p ketasiz. U shunday dep Mamadiyordi chaqirdi: - o"rtaq Dziyaro Mayamosi san! Dori kovop pishtimi?! - dep bag"irdi u qo"lini uvziga ko"vacha qib. Gulxan tomondan Mamadiyordi "Hozir, kamandur!" degan ovozi kelli. Kegin qo"llarida shashlik sixlariminan davraga yaqinlashti. Uzur, o"rtaq kamandur, biroz kuttirip qo"ydim - dedi u. Mayli xichqisi yo"q - deb qo"ydi Qurumbo"y shashlik sixlaridan bittasini ob uchaskabo"y Shgabuddinipka tutar ekan: - Muna, munavi dori shashlikdan bir dona yenga, bu shashlik 999 xil dartga davo. Muna ong, yeng. Osho"sin. Ba niyyati shipo.Banditlardi tutish qochmas. Odamga avvolo sog"lik kerak. Shashilmey, ixlosminan, yog"ini chig"orip chayneng - dedi Qurumbo"y. Uchaskavo"y Shgabuddinip bechara xizmat burchiniyam unitib shoyatki buqog"im tuzalsa degan umitda Qurumbo"ydi qo"lidagi shashlikdan bir donasini ob o"vziga tig"di dagin, aptini bujmeytip kavshey boyladi.
  - Qalay, poydasini sezdingizmi, uchaskabo"y Shgabuddinip? - dedi Qurumbo"y qizig"ip.
  - Ancha napas olishim yaxshilanganga o"xshayapti - dedi uchaskabo"y Shgabuddinip. - Ana, ayttimu misappo bo"p ketasiz dep. Mang, yana bittasini yeng. Ba niyyati shipo. Uchaskabo"y Shgabuddinip shashlikdan yana bitta yedi dagin buytip yalanib: - Kechirasiz, bu qanaqa kovop? Sal mazasi g"alatiya - deb so"radi. Shu payt Qurumbo"ydanam oldin Mamadiyor tilga kirib: - Bu dori kovop ko"rshapalakdan qilingan. G"orda ko"rshapalaklar rosa ko"p. O"sheyttan tutib keganmiz bulardi - devorsa bo"lama? Uni gapini eshitip uchaskavoy g"o"dayip qolli.Kegin birdan qorni ichiga cho"kib "Hiq!" dedi. Kegin " O"O"O"O"O"O"O"O"O"O"!" deb enkayganicha bo"kira boyladi.
   - Iye, ujaskabo"y Shgabuddinipka nimo"ldi?! Qizilnindzya Xapparo san, uchaskabo"y Shgabuddinipti arqasiga uring! Revolusiya xavp ostida! - deb bag"irdi menga.Men paxtalik sho"rtigimdi cho"nchegidan yashil beretimdi ob boshimga kiyip, mo"ynimdi buytip qirsillatip, sakrap - sakrap razminka qib, enkayip turgan uchaskabo"y Shgabuddinipti beliga "Kiiiiiyyaa!" dep bor kuchiminan tepkaniydim uchaskabo"y Shgabuddinip yerga qapishib qolli. Men tovoni yo"q kirza o"tigimminan Shgabuddinipti yana tepmaqchi bo"pturuvdim Qurumbo"y to"xtatti. Kegin Qurumbo"y yugirip uchaskabo"ydi tepasiga kep engaship: O"rtaq ichaskabo"y, tuzukmisiz? - ddi. Uchaskabo"y Shgabuddinip tennisti shariklaridey irg"ip chiqqan ko"zlariminan Qurumbo"yga qorap xirillaganicha: - Buqoq! Havo, havo yetishmayapti, nachaynik! - dep ingradi. Qurumbo"y shaship qob bizga bag"irdi: - Nimaga qorap turipsilar?! Tezda bemordi aparastaga tayyallenar! Biz uchaskabo"y Shgabuddinipti ko"tarib yalanglikka yotqizdik.
   Shunda Qurumbo"y : - Qizilyalang"ayaq Yo"ldavaki Baqayama va gvardiya qizil oshpaz Mayamosi san! Silar bemordi ayaq - qo"lidan bosib turinar! O"rtaq Xapparo san, siz aptechkadagi yo"tti apkeng! - deya xitop qilli. Men kanselyaryaga yugirip kirip aptechkadagi yo"tti opchig"dim. Qurumbo"y ichaskabo"y Shgabuddinipti kekirdagini yo"tminan abrabotka qib o"tigini qo"njisidan pichag"ini ob uchaskabo"yding tomog"ini endi aparasta qilyatuvdi birdan osmonda vertalyotti patillap uchyatgani eshitilip qolli. Qurumbo"y jarroxlik amaliyotini to"xtatip osmonga qoradi dagin shartta o"nnidan turip o"zini chakalakzorga urdi. Bizam kamandurdi ketidan chopdik. Vertalyot ketgach chakalakzordan chiqsak ichaskabo"y Shgabuddinip yo"q.
  Hozircha shunaqa gaplar aka. Hammenarga hurmatminan O"zbekiston Xaliq Moripi a"lochisi, dushmoniy tarbiya ma"limi Mizxappar Taxta abdul paxta.
  
  3 sentyabr, 2008 yil. Soxot 4 dan 13 milit o"tdi.
  Tog"dagi chakalakzor.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n to"rtinchi maktubi
  
  
  
  
  Qurumbo"y qomaldi, Saytmirat aka! Yaxshi bo"pti, becharani orzusi ushalipti dmeng. U xojatxonaga qomaldi. Uni birov qomagani yo"q. O"zi, o"z hoxishiminan qomalip qolli. Voqiyani bir boshtan aytmasam chuchunarlik bo"mayapti. O"shi kuni Qurumbo"y og"ir sharoitlardayam jon saqlashti urganishimiz kerak dep shnelini cho"nchegidan bitta tirik misilchani chig"ordi dagin gapira boyladi: - Xurmalik buyuk yalang"ayaqlar! Modomiki biz mashaqqaxlik muxolifat yo"lini tutippizmi, demek biz har qandey qiyinchilixlarga tayyaro"lishimiz kerak! Deylik jang mahal qurshovda qoldingiz. Qorningiz och. Nima qilish kere. Albatta ochtan o"lmaslik uchun tuvra kegan nersani yiyishtan bashqa yo"l yo"q. Ana o"shanda parrandalardi tutip tirigicha parlarini yulip shafqatsizlarcha yiyishka tuvra keladi. Muna men silarga xozir mashi misilchani tirigicha yep jangovar amalyott na"munasini nomoyish qilaman - ddi u. Kegin misilchani o"zini uvziga tig"ip buytip tirigicha yevordi. Bechara misilcha tipirchilap jon talvasasida potrap, chishlari tunika qoplamalik yovuz meydalagich kambayndan qutilish uchun urinib oxiri jimip qolli. Muni ko"rip bizdi ko"ynimiz aynip kettiyu ommo kamindo"nimizga qoyil qollik. Yig"ilish nixoyasiga yetey dganda Qurumbo"ydi qonni uvrip ancha ish ko"rsatti. Nima qilishti bilmiymiz. Yaqin atropta tilponam, tilgiropam, uyalik tilponam, hattoki sputnik olaqayam yo"q. Noiloj, Yo"ldashvo"y cho"chqaxonani tomiga chig"ip chiyildaq ovozminan bag"irip duxtir chaqirdi. Chaqirovrip tomog"i yirtilib ketey dedi becharani. Odamzotti tomog"i rezinkadanam pishiq bo"larakan.Bir mahal izaaaag"dan "Iskarapo"mish" kelyatkanini ko"rip qollik. Oq xalaxlik duxtir xamshirasini aravasiga o"tqizvop zambilg"altedi xaydap kelyapti. Hamshirani panerkadan ishlangan kaaaatta chamadoniyam bor. Ular yetib keluvdi - E, hayriyat, keldinami? - dep mexribon shpokallardi qarshi ob cho"chqaxonaga boshlap kirdik. Chunki kamandurimiz tomi o"pirilip chushkan opisimizdagi cho"chqani oxurida yotuvdita ox - vox deb istirop chekip. Duxtir yog"och sunnayiminan Qurumbo"ydi qornini shnelini ustidan buytip eshitib ko"rip: - Bemor, nonushtaga nima yeganidiz? Qonniyzda qandeydur qo"zg"alonmi revalyustyami bo"lyapti - ddi. E, do"xtirveyka, sizga qandey chuchuntirsamikin? Men manqa jichcha jinnixonada yotip chiqqanman. Har zomonda tutqanag"im tutip qoladi. Shunga shoyatki dori bo"sa dep bitta misilchani tirigicha yevoruvdim...- dedi Qurumbo"y uvrig"dan apti bujmayib o"ntap.
   - Haaaa, chuchunarlik - dedi duxtir daptariga binarsalardi yozip. Kegin bizdi yelkamizga hamdardlikminan buytip beozor urip: - Bardam bo"linar. Endi kamandurinardi yaxshilab parvarish qp duosini olo"rinar. Agar bu odam birovlardan qarz - marz og"an bo"sa to"lab qo"ysenar yana yaxshi.Nmaga dsalaring u dunyoda qarz pulminan emas, sovoppinan to"lanadi. Bilishimcha bu Qurumbeykamdi sovopidan ko"ra gunoxi ko"p. Mijozdi ahvoli og"ir. U og"ir utkir ichak kasalligiga giriptor bo"g"an. Kamandurinar muptalo bo"gan "Ebola" kasalligiga qarshisida dunyo meditsinasi ojiz. Bu kasalminan og"rigan bemordi ichak - chovog"i ikki soxotti ichida irib atalaga aynalip ketadi- dedi. Bu gapti eshitib Qurumbo"y cho"chqani oxurida yotgan kuyi yig"lab poryat chekvordi. Biz duxtirga yalina boyladik: - Duxtirjon, baraka topkur, kamandurimizdi qutqarmasangiz buyuk yalang"ayoqlar partyasi yetim koladi. Xizmatlarizi pulminan bo"masayam, karkishkaminan to"leymiz. Do"lat teppasiga kesak sizga shahardan ikkita bepul kvaltura beramiz - dedik. Mamadiyor duxtirdi chamadonini ochib unga qopdagi karkishkalardan solli. Duxtir qarshilik ko"rsatib: - Ya, ya, indaqa ovora bo"menar, xapo"laman. Pora bermenar, ayb bo"ladi - dedi. - Ko"ppas, yarim qop xolos, bollarga opketing, duxtir. Nondi yo"g"ida o"chaqdagi qo"rga ko"mib pishirib yiyishadi. Yo"g" dmang endi do"xtirveyka. Bu siz aziz shpokallarga partiyamizdi insonparvarlik yardami. Qolovrsa, ushpu tabarruk karkishkalar Chernobilü dalalarida yetishtirilgan - dedim men. - Shunaqami, ha mayli indaqa Chernobilü talalarida yetishtirilgan bo"sa - dedi do"xtir quruvchi suvorkachilardi teshilip ketkan qo"lqoplarini kiyip. Kegin Qurumbo"yga: - Qona emasa, Qurumbeyka shnelingizdi chechingchi - dedi. Qurumbo"y cho"chqani oxuri ustida ixrap - sixrap shnelini chechip maykachan bo"lli. Maykasi xutti dushman ambrazurasidegi pilamo"tka ko"kragini tutkan jangchini maykasiga o"xshap ilma - teshigo"pketipti. Duxtir buytip xazar qib quruvchilar qo"lqopi kiyilgan qo"liminan Qurumbo"ydi qonnini ezib ko"rip: - Iye, shashmenar, men biroz adashkanakanman shkilik, kamandurinar odam bo"p ketadi shkilik. Hozir men bitta tabletka beraman "Alangin"degan. Bu o"tkir tabletkani Qurumbeykam uch xaptada bir mahal ichib tursinlar. Hozir u tabletka qaysidur cho"nchegimdaydi... O"g"lim o"ynayatkanakan uni qo"lidan tortvop qaygadur yashiruvdim... - deb cho"ncheglarini ko"vley boshladi. Izaq axtarip nihoyat topip bizga muddati o"tkan, sarg"ayip bir cheti uqalanip ketkan kiiir tabletkani berdi.Hayajondan qo"llari qaltiragan Mamadyor tabletkani yerga chushirvorsa bo"ladimi. Tabletka cho"chqaxona polidagi has xasheklarga aralaship yo"qolip qog"ani yomon bo"lli. Ommo ro"slar izlagan topadi db tuvra aytkanakan. Biz izlap - izlap oxiri tabletkani topvollik. Qurumbo"y tabletkani banyati shipo dep yutvorgandan ketin biz duxtirminan uni do"ndiqqina hamshirasiga rahmat aytip ulardi kuzatib kesak, Qurumbo"y battar bo"p cho"chqani oxurida to"lg"anip yotkanakan. Bilsak tabletka uni dardini bettar kuchaytirip kamindo"ndi qonnida revalyusyani tezlashtripti.Qurumbo"y tuvaletka boraman dep ingraritti. Opisimizda o"zingizga malim tualet yo"q. Talani chetida cho"nqayib o"tirib bo"shanish imperatur odamga tuvra kemeydi. Noiloj imperaturimizdi taxtirovonga sob ko"tarip tala chetiga zaharlik dorilardi bo"chkalarini yalpaytirib, suvorkalab qurilgan burgat Kibryoxon akamdi tualetiga obordik. Qurumbo"y Kibryoxon akamdi tualetida izaaaaq o"tirip bir payit chiqmaqchi bo"luvdi eshik ochilmay eshikdi Rasiyskiy qulupi ishdan chig"sa bo"lama. Qurumbo"y tomiyam zaharlik dorilardi yalpaytirilgan bo"nkasidan suvorkalap qurilgan tualetti devollarini tevip, qo"llariminan buytip urib taqillatib bizga baqirdi: - Och eshigdi, ablaxlar! Bilaman, hammeng snbishniksanlar! Senlar menga ateylap muddati o"tkan tabletkani yedirip shu kantiner xojatxonaga qomashting! Zaharlashting! Meni hoyatiga shuytip suiqast qilishting! Shuyettan sox - solomat chig"voley, senlardi masalengdi byuroga qo"yip partbelatingdi istolga qo"ydirmasam Qurumbo"y atimdi Xurumbo"y qo"yaman! - dep bag"irdi. Men yug"irip borip cho"chqaxonadan lo"m opkellim dagin, tuvaletti eshigini qayrip buzmaqchi bo"llim. Yo"ldashvo"y meni to"xtatip : - Mizg"appar, indey qma, o"shna, bu Kibryoxon akani pehellari nozik. Qulipti pulini to"la dep bizdi xalqaro so"tka berishtanam toymeydi. Uncha puldi qaytip to"leymiz? Partiyamizdi g"aznasida bor yo"g"i bir yam qop karkishka qog"an bo"sa - dedi. - Indaqa bo"sa Kibryoxonminan maslaxat qleyk - dedim men. Mamadiyor Kibryoxon akamdi aytip keley emasa db qishlaqqa qorap yugurdi. Anchadan kegin Kibryoxon akaminan Mamadiyor Aptakrandi boshlap kelishti. - Bu tuvaletti o"z yanimdan pul sarplap qurdirganman, ho"mmi?! Meni xalqim uchun amalga oshirgan yagona amaliy ishim shu!... Qog"ani quruq gappinan tonna - tonna qog"oz! Shu chun nihoyatta ixtiyato"linar. Bu memoriyal yodgorlixti kranga baylap ko"tarsenar tuvaletti tagidagi taxtalarini arralab Qurummurzani qutqarvolamiz - dedi Kibryoxon aka ketini buytip qilpillatip iyag"dan - biyaqqa asbiy yurip. Biz xo"p dep tuvaletti aptakranga beylap "Mayna! Vira!" qp teppaga ko"tardik. Shu payit deng tuvaletti tagidagi taxtalari "Qaaaaars!" etip sinib Qurumbo"y chirigan taxtalarminan billa "Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa!" deganicha xojatxonaga tushib nojasatka aralashib ketsa bo"lama. E"lon yapishtirilgan istalbani xojatxonaga teylab Qurumbo"ydi binasa qp qutqarvollik. Shundan kegin Qurumbo"y qaytib misilchani tirigicha yemeydaqan bo"lli. Tuvalet voqiyasidan kegin Qurumbo"y arazlap bir xapta bizga gapirmey yurdi. Manashnaqa gaplar Sayitmirat aka. Mayli emasa, yana xat arqalik ko"rishkuncha hayr, solomat bo"ng.
  
   Hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n beshinchi maktubi
  
  
  
  
  Ettaminan cho"chqaxonada postroyenyaga yig"illik. Men dnivalünik bo"g"anim uchun cho"chqaxonamiz pochta qutisini tepshirsam, qog"oz qop parchasiga putilgan maktup yotkanakan. Maktupti ustida "Yo"ldashvo"y Toshevga. Vo"z qo"lina tiysin" - dep yozip qo"yilinipti. Qurumbo"y xatti baland ovozminan o"qip eshittirdi. Hatting mazmuni quyidagicha:
  Yo"ldashvo"y, ulim. Qaylarda yuripsan?! Nido ber, bolam! Shu xatti oganingdan kegin qayetta bo"senam tezda yetip ke! Biz seni Juvongulü degan semiz, baqbaqalari xaltadek osilgan, qoshlari payvasta qizga uylantrip qo"ydik.Kelinchak Juvongulü sho"lliq kigizdi singari qalin qoshlariga vo"sma qo"yip uyda seni kelishingdi kutip yo"llaringa intizor ko"zlari nogiron bo"p o"tiripti. Kaaaatta toshaynagiminan sandig"iniyam apkevog"an. Seni sira istap topib bo"mayapti. Tog"alaring Halimjanminan Alimjanlar seni isto"rip jinnisi chig"ip ketti.Agar tezda yetip kemaseng, unda seni suratingdi milisaga topshirip qidiruvg"a beramiz.
  Onang Tulfuza.
  Bu gaplardan Yo"ldashvo"y tellap ketti. U itting terisinnnan tikilgan to"ppisini boshidan op o"ylanip qolli dagin qozonsimon ko"jinniy to"ppisini qayta kiyip: - Ana holos. Meni uylantirishipti.Do"slarim men tezraq uyga borey. Juvonguloydi intizor qip kuttirish yaxshimas. Bomasamam bo"laritti, ommo tog"alarim meni potorobo"timdi milisalarga topshirip xalqaro qidiruv e"lon qisa maqaman? Mayli emasa, men boraqoley - dedi Yo"ldashvo"y yo"lga otlanip.
  -Mayli, qizilhammol Yo"ldashin sizga ruxsat. Bizam sizminan billa boramiz - dedi Qurumbo"y.
  -Yo"q, yo"q, aslo bormenar. Silarda madanyat dgan nersa bomi o"zi? Axir to"yga silardi hichkim taklip qmag"an - dedi Yo"ldashvo"y. Biz xo"p dedigu, lekin u ketkandan kegin baribir arqasidan peylap bordik. Borip paxsa duvoldi o"pillip chushkan jeytidan buytip kuzattik. Qorasak Yo"ldashvo"y onasiminan chorpayada gaplaship o"tirganakan. -Yaxshi o"zingdi bilip qaytip kepsan. Tog"alaring seni suratingdi melisaga berip qidiruv e"lon qimaxchiydi. Hayriyat. Sen o"zingdi aytishing vo"yicha itti go"shini yeyovrip ancha semirip qopsan. Ol, bolam, mano"vi daraxt ildizlaridan ye. Endi aypka buyurmesan. Bizda shunaqa tirikchilik qilish juda qiyin bo"pketti. Ol, manovi po"stloqlardan ismalaqqa qo"ship ye, girgitton. Qonningdi yaxshi to"yg"azvop kelinchaxti olliga kir. Juvonguloy seni kuto"rip ko"zlari xiralaship qolli - dedi Yo"ladshvo"ydi onasi Tulfuza keneyi. Yo"ldashvo"y qonnini to"yg"azip go"shangiga kirip ketti. Biz kuzatish punktini o"zgartirip Juvonguloy o"tirgan uydi derazasidan qoradik. Deraza darpardasi tirqishidan ichkarida bo"lyatkan voqiyalardi xutti kino ko"rgandek tomosha qisa bo"larakan. Qorab tursak, Qurumbo"y chimildiqqa yaqinlashib: - Juvongulüvoni, shu yerdamisiz, sevgilim - dedita chimildiq pardasini qayirdi. Juvongul tilga kirib: - Voy voyey, Yo"ladshxon achaye, cheldizmi? Sizdiyam cho"yadigan chun boyachanu o"yjuley - dedi. Yo"ldashvo"y xoyran bo"p: - Iye, Juvongunnisa sizdi tiliz chuchchiykanu a? - dedi. Juvongulü bo"sa o"zini oqlab: - Yo"q, tishlayim o"ljuy xalaqit beyyapti xolos. Uying chuyguy tish duxtiy "Ish" duxtyakan, yigit o"ljuy . Meni allap anov qip qolipti noto"g"yi ojanachan muna endi uvjim yopilmayapti. Duxtiy bo"mey o"l Xudoya. Siz xijolat bo"men, Yo"ldashxonacha. Hoxlasez syo"mniy tishlayimdi ob mano"vi suvli idishka shop qo"yaman. Shuytip Juvongul yasama tishlarini op suvli bonkaga soluvdi pastki jag"i burniga tiyib kampirga o"xshap qolli. Yo"ldashvo"y yasama tishlar solingan suvli bonkaga jirkanip qorab turganiydi Juvongulü yana gapirib qolli: - Yo"ldashxonacha , yaqinyoq chelin! Meni cho"jim o"lguy xiya. Linza qo"ydiyjanman. Mano"vi albastiydan qilingan qo"limdi cho"yip qo"qyapsizmi yo?. Uni kechasi yotyatip yyezbasidan buyab chiqayip takchaja qo"yip qo"yaman dedi u. Yo"ldashvo"y qo"rqqanidan ortiga chistarilib : - E, Juvongulüpari sizdi o"zi arganezmizda sog" joyiz yo"g"akan shkilik, a? - dedi Bu gapdan Juvongulü jig"ibiyron bo"p: - Sizga shu payigim yoxmayaptimi - a?! Shu payigim yoxmayaptimi? Muna, optasheman unchaliy bo"sa. Shunga shunchaligmi? U shundey dep turib boshidan parigini oluvdi kal boshi xuddi chachlari yulib teylangan yelim qo"g"irchog"di boshiga o"xshab qo"rqinchlik tus olli. Buni ko"rib Yo"ldashvo"y battar qo"rqib ketti dagin, o"zini eshikka urdi. Uni ortidan Juvongulü poryat chekip: - To"qta! Qayja chetyapshan, sevjilim?! Yo"ldashxon, meni xijyon shahyosija teylap chetma, bevapo! - jep bag"irdi. U shundey dep turib Qurumbo"yga g"o"laga o"xshagan nersani otti. Qorasak, u nersa Juvonguloydi yelim oyog"iykan. Biz Qurumbo"ydanam battar qo"rg"ip ko"chaga qarab qochdik. Yo"ldashvo"ydi yuragi tuship uvzi qiyshayip qolli. U kechadan baqa cho"chqani oxurida yotipti. Hozircha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Barchaga hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  15 sentyabrü, 2008 yil, tungi soat 2 : 07.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n beshinchi maktubi
  
  
  
  Yaqinda cho"chqaxona osmonidan turnalar karvoni uchib o"tdi. Qurumbo"y yuvilmaganidan kir bo"p yag"iri chig"ip ketkan buyono"pkasini buytip silkitib qushlarminan hayrlashti. Biz cho"chqaxonani tomidan turib turnalarni to ko"zdan yo"qolgunicha kuzatib turdik. Qurumbo"y tomdagi has - hashaklardan trubkasiga zichlab tig"ip tutashtirib bosib - bosib chekti dagin, chuqur xo"rsinib qo"ydi.Turnalar uchib ketgach Chapayip kalxo"zini talalari xuvillab qolli. Shuytip xapo"lib o"tirsak, izag"dan qo"shni mahalladagi chach oladag"on sotarash usta Komil valspetini xaydap to"yga chaqirib qolli. Bizdi qorinlarimiz ochligidan kema - kema bo"p ichiga cho"kib ketganiychun kamandurimiz Qurumkarvon: - Oshga chaqirishyapti! Mû spasenû, tovarishchi krasnoarmeytsû! - deb qiyqirdi . Kegin budenopkasini qayta boshiga kiyib: - Qizil eskadron! Po konyam! - dep baqirib o"zini tomdan teyladi. Qurumbo"ydi ketidan bizam tappa - tappa yerga sakradik. Gienaga roya qileyk dep ko"lmak suvda qo"llarimizdi yuvib qo"ltiqqa artib to"y bo"lyatkan uyga qorab istroysa bo"p jo"nadik. Kamandur baqirdi: - Raz, raz, raz , duva tri! Raz... Vûshe nogi! Podtenitesü, guvardiya qizilaskar Yo"ldashin! Krasnogvardeyts Mizxappar, ne otstavayte! Raz, raz... Rottaaaaaa zappeyee vay!
  - Qaysi qo"shig"di aytamiz, kamandur?! - dedi Mamadiyor. - "Shavkat yetim"di aytinar dedi Qurumbo"y. Kegin pikri o"zgarib yo"q, Yaxshisi " Darvesh xopiz"di qo"shig"ini aytinar - dedi u. Xo"p bo"ladi - dedi Mamadiyor. Kegin qayraq toshlardi shaqillatip Kamandurimizdi sevgan qo"shig"ini ayta boshladi. Biz unga jo"r bo"llik:
  
  Har tong qarab oynaga,
  Deyman mening g"amim yo"q.
  Men sog"lomman, men zo"rman,
  Tashvishim yo"q, kamim yo"q.
  G"animlarim bor, lekin
  Men ulardan qarz emas.
  Hech qaysisi jonimni
  Tikishimga arzimas.
  Xomush bo"lar ba"zilar
  Sochin oqin sanashib.
  Menga esa turibdi
  Ajinlar ham yarashib.
  Oson yashay desangiz
  Maslaxatim olvoling
  O"zingizni ozgina
  Jinnilikka solvoling.
  G"am so"zidan o"zimga
  Shodlik so"zin yasayman.
  Men shunaqa o"zimni
  Xursand qilib yashayman.
  
  Qo"shig" aytip qayroqlardi shaqillatip chumbr chaqa , chumbr chaqa chax chaqa chum chum qp maxallaga kirib borganimizda odamlar xoyran bo"p paxsa devollardan mo"yinlarini cho"zip qorashga boshladi. Bolachalar qizig"ip qiy - chuvminan bizga ergashti. Qurumbo"y tosh otsayam, guvala otib quvlasayam kelisho"vrdi. To"yxonaga yaqinlashganimizda kannaychilar VOXOXUuuuuuuuuuuuu! VOXOP! dep kannaydi chop nog"oralar Gamba gambl! Gambla gambl! deb uylardi derazalarini zirillatdi. To"ydi egalari buytip qo"lini qovushtirip: - Kelinar, kelinar. Qani ichkariga marxabat - dep turishipti. Bir maal, Mamadiyor qo"shig"di o"zgartirib : - E, to"ylaaaaar muboooooo rak! To"yooooona bo"o"o"o"o"o"o"lsun! - deya daromatti do dan opqoluvdi to"ydi egalari qaysi to"yonani aytishyaptiykin dp qo"limizga xoyran bo"p qorashti. Bizdi qo"limiz xutti Iskandar zulkannaydi qo"liga o"xshap bo"m - bo"sh. Shirdayganimizcha to"yga kirib bordik. Bir shippakroq odam borakan yugirdagiga : - Haypilla! Xo"y, Haypilla!Lallaymay xushyor qayna! Manavi miymanlardi ichkariga boshlamesami! - dedi. - Qaysi maymunlardi?! - dedi Haypilla. - E, maymunmas miymanlardi diyappan! - dedi shippak. Haypilla uzr so"rap bizdi eshik - derazasi panjaralik uyga boshlap kirdi. Biz istroyevoy shagminan ashulla aytip ichkariga kirdik. Kirsak , uy kazo - kazo miymanlarga to"leykane. Ichkarida Qurumbo"y " Rotta, volna! " dedi. Men: - Razreshite obratitsya, o"rtaq genral letlant - dedim Qurumbo"yga. - Valyay - dedi Qurumbo"y. - Bu, o"tiklardi chechip kiramizmi yo o"tikminan o"tiro"ramizmi? - dedim men. E, shunaqa ziyopattayam o"tigiminan o"tiradimi odam degan? Axir biz buyuk qiziyalang"aqlarmizu.Ayb bo"miymi axir. Yana dushmoniy tarbiya o"qituvchisi, ziyoliysiza! - dep baqirdi Qurumbo"y. - Axir, elim dep yurtim dep kuyip - yonip yashab tog"u toshlarda yarim yildan beri yuvinganimiz yo"q. Nechchi oylardan baqa o"tiklardi chechmey uxleymiz - dedim men. Prikaz kamandura ne rassujdayetsya! - dedi qurumbo"y. - Chuchunarlik, o"rtaq kamandur ! - dedim men. Shuytip deng pajennik kamandada ishleydaqan pochcham sovg"aga bergan o"tigimdi chechib paytamalar qurib tursin deb bataryaga yayib ilip qo"ydim. Qurumbo"yam tovoni yo"q kirza o"tigini chechti. O"shinda motanatlik, pidoiy kamandurimizdi paypaxlarini ko"rip unga raxmimiz kep poryat chekvorishimizga jichcha qolli. Teskari kiyvog"an sariq paypag"lari ilma - teshig bo"pketipti becharani. Yo"ldashvo"y ayag"iga paytama o"ramey o"tiklarini qo"lantayaq kiyvolo"rganakan. O"tigini chechuvdi mindey ko"zimdi qiriminan sarasap sosam, becharani ayag"idagi tindag"lari o"sip tovug"di tindag"lariga o"xshap ketipti jonvor. Mamadiyor bo"sa shuvvalo urinibam ayaq kiyimlarini chechomadi. Poyapzallari etiminan birikip ayag"ini dovomiga aylanib ketipti shkilik. Bechara noiloj piymalarini chechmey o"tiro"vrdi. Bir mahal kazo - kazo miymanlar galustugini buytip bo"shatip xovo yetishmayapkanga o"xshap yo"talishka boshladi. Ulardi tutqanaq dardi borakami bilmiyman, ko"zlari g"ilaylanib hammasi qushidan ketip qolli. Biz endi siyosiy kurashlardi olovlik so"qmoqlarida bunaqa pojiyalardi ko"ro"rip diydamiz qatip ketkanta. Dastaxondagi monti, chuchvara, qazi - qarta, tabaka, olivüe, shashlik, somsa, qatlama, chakchak, tamomi nozi nigmatlardi bir chekkadan chushuro"rdik.. Shuytip qovun - torg"izlardiyam paqqos chushirgach, qog"an - qutkan noz - nig"matlardi dostoxonga chigip orqaladik dagin porrrr - por kekirip o"tiglarimizdi naridan beri poyma - poy kiyib tashqariga chig"dik. Chig"sak, to"ydi egalari haliyam qo"l qovushtirip turganakan. Buytip : - Xush kepsilar, xush kepsilar dep. Bizam ; - Rahmat, kam bo"menar. Mazaq qillik . Barakalla, barakalla - dep millatdorchilik bildirip cho"chqaxonaga qorap yurdik istrayevo"y shagminan. Ko"chadan ketip boryappizu paxsa duvollardi nuragan jeytlaridan xotin - xalaj dashttagi yumronqoziqlarga o"xshap qorab: - Adrazaaaq, tezraq kelinar! Akalaringdiyam chag"ir! Haligi ettaman o"tip ketkan qiziqchilar qaytip kelishyapti! - dep bizdi ko"rsatib bir - birlarini chaqirishdi. Biz ularga ixtibor bermey qororgoyimiz bo"lmish cho"chqaxona xarobalariga qaytip nozi - nigmatlardi opista qoldirdik dagin, cho"chqaxona atropiga egri - bugri qoziqlardi qoqip tikanlik simlardi torttik. Qora xalq qo"zg"allip oq uyimizga xujum qmasin dep.Ishlagan odamdi qonni tez ocharakan. Kun g"arpka oqqanda to"ydan opkegan nigmatlarminan tamaddi qilyatsak tashqarida odamlar chaqirip qolli. Hoynaxoy qora xalq keldi shkilik dep armaturalardi gazitaga o"rap chig"sak to"rt napar shlampa kiygan ajnabiy odam turipti. Qo"llaridagi paketlarda mayda - chuyda. Arqalarida uzuuuuun limuziniyam turipti. Xoyran bo"p: - Kto vû? Chto vam ugodna? - desak, ulardan biri : - Hay, frens, havayu? Iskyuzmi, Biz Amerikadan keluvdik, zaril ishminan. "Kizl yalangayo"klar" partiyasini ofisi, anaka, govermenti shu yermi? Des von is yuvr vayt xaus? - dedi . - Ha, nimaydi? - deb sovolga sovolminan juvoppardi Qurumbo"y. Bu gapti eshitib ajnabiy xursant bo"p ketti. - E, hayriyat, topib keppmiz - dedi u shodlanib. Keyin paketdagi mayda chuydalarni bizga topshirdi. - Arzimas mozorbosdi nersalar. Viski, pitsa, eni teng from de Yunaytet Steyt of Amerikan - dedi u. Biz : - Ovora bo"psilarda - deb ulardi ichkariga taklip qllik. Xorijiy delegatsiya opis tomi o"pirilib tushib bosib qomasa bo"ldi degan xovotirminan kirib cho"chqalardi to"nkarilgan oxuriga qatorlaship o"tirishdi dagin mizokarani boshlavorishti. - Mister Kumbrvo"y, Biz zora atom urushi boshlanip qosa degan ezgu niyyatminan bundan besh - o"n yil ovvol zavod kurip unda son - sanoqsiz prtavagaz ishlap chikarganidik. Bugun zavodimiz, fekturadaki biznesimiz bankrot bo"lli, yu nov? Bikoz, biz kutgan atom urushi bo"madi. Odamlar prtavagazlarimizni sotib olmayaptilar. Yu andrsteyn? So", bizlar eshittik. Sizda o"zidan o"ta zaxarlik xid chiqareydurgan kimyoviy paypoklar bilan paytamalar bor ekan. Shuni bizga sotsangizlar. Pliz. Shoyatki biz u paypoq va paytamalarni maxsus stolblarga ilip qo"ysak zaxarli xiddan bo"g"ilgan ming - million odamlar prtavagazlarimizni sotib olishsa. Bizam besh - to"rt so"m pul topsak degandik. Agar bu masalada bizga yordam bersangizlar opisinglardi bepul yevro remunttan chiqarip oq uylaringdi yuz qavatli baland po"lat panjara bilan o"rab beramiz. Oppozitsiya xujum qisa panjara nayzalariga shimlari ilinib yirtilib ketadi, yu nov? Keyin anavi limuzindiyam sizlarga qoldiramiz - dedi. Bu gaplardan Qurumbo"y o"ylanib qolli. Kegin trupkasiga xashaklardi zichlap tig"ip, tutashtirib chekdi dagin uni tarjimonga uzatdi: - Chekasizmi, do"slik trubkasi - dedi u . Tarjimon: - Tenk yu so mach, ser - dedida, trupkani chekti. Chekib xashagdi achchiq dudi o"pkasiga sanchilib qollimi bilmiyman, yo"talo"rip, yo"talo"rip bu dunyodan tuyag"ini shiqillarishiga jichcha qolli. Anchadan kegin o"ziga kep : - Oooo, veray bad! - dedi ko"zlaridan yash chig"ip.Yo"ldashvo"y nosqovog"ini ob bir chekim nos otdida, nosqovog"ini miymanlardan biriga uzatdi. - Chaking, do"slik nosqovog"i. O"zimizdi urgutti nosidan - dedi u. Haligi miyman muzokara barbod bo"masin dedimi, yo uyam nosvoy chakarakanmi, "Okey, ser" deb turib nosqovoqni oldi dagin undan kaptiga to"lg"azip nos soldi. Kegin nosti kappa otti. Bir mahal palakat og"zidagi nosti shiliq etkizip yutvorsa bo"lama.. Yldashvo"y " Iy, o- oooo!" diyishkayam ulgimey ajnabiy diplomatti ko"zini soqqasi shiftka pitip qorachig"lari qayoqqadur yo"qolli. Kegin qutulip qog"an tuyaga o"xshab og"zidan oq ko"pik chig"orip qo"lida nosqovoqminan yotkan yerida tipirchilay boyladi. Boshqa sheriklari uni ko"rib; - O, mayn got! Oooo, mayn goooot! Vat yu iyt?! Jorj, yu okey?! Mek de kol! Kol tu emerjins! - dep baqirishti. Qurumbo"y tala medisinasiminan nos chekkan ajnabiydi tamag"idan aparasta qimaqchio"lip o"tigini qo"njidan pichag"ini oluvdi ajnabiydi do"slari ko"tarib opqochishti. Uni opchig"ip limuzinga yotqizishgach, tarjimon Qurumbo"ydan - nima qildik, ser? Kimyoviy paytovalarni sotasizlarmi? - deb so"radi. Yo"q - dedi Qurumbo"y qat"iy - Partiyamiz ichyotidagi bu kimyoviy qirg"in qurolini sotishga mening xaqqim yo"q. Ulardi chet do"latlarga sotsam bu daxshatlik ommaviy qirg"in quroli terroristlardi qo"liga tushib qolsa men BMT hapsizlik kengashidan gap eshitip qolaman. Bu xatarlik quroldan ming - millionlab begunox odamlar qirilib ketishini xoxlamayman. Bu qurolminan men o"z Vatanimga xizmat qilaman. Xo"mmi, vek volya ne vidatü. Meni sizlar kim deb o"ylayapsizlar? O"z Vatanimdi bitta limuzinga sotamanmi? Aslo!Undan ko"ra piyada yurganim yaxshi. Gapim tamom. Xayr, prizdentinarga solom aytinar!
   Qurumbo"ydi gaplaridan ajnabiylar xapa bo"p aklmatri o"lgan limuzinini itarib yurgizib jo"nab ketishti. Delegatsiyani kuzatib opista ular apkegan mozorbosti viskini maydalap ichib o"tirsak, burgat Kibryoxon akaminan Chapayip kalxo"zini rayisi Badalip kepqolli. Solom alikdan kegin ulargayam viskidan quydik. Bdalip viskidan xo"plap Qurumbo"yga : - Qrimbo"y, shu poraxo"r, xoramxo"r xokimchalar juda jonga tiyip ketti. Meni Buyuk yalang"ayaqlardan yashiradag"on sirim yo"q. Tuvrasi Chapayip kalxo"zini g"aznasidagi tamomi pullardi shu yeb to"ymas eshshaklardi xoram jig"ildoniga tig"dim. Endi g"o"zalardi bargini to"kadigan pistetsidka pul yo"q. Terim kechikib ketyapti. Shu kadrlaringminan o"tiklaringdi chechip qo"yip zaxarli paypag"laringminan, paytamalaringminan bir tala aylanbersalaring. Xizmatlaringdi yerda qo"ymiman - dedi. Qurumbo"y trubkasini tutashtirip chekib bir pas o"ylanip turdi dagin: - Mayli, rayis . Paqat maktab bollardi, paxta terimiga chig"ormiman dep vada berasan - dedi.- E, vadami? Qancha vada kerak o"zi? Biz raxpallardi xalqti allash uchun ishlateydaqan quroli shu vadayu! Vada beraman! Kerax bo"sa qasam ichaman! - dedi Badalip. Ettasiga talalarga chig"ip, payapzallarimizdi uvotga chechib zaxarli modda chiqaruvchi paytama, paypaxlarminan paxta paykallardi aylanib chig"dik. Yarim soxot o"tmey kimyoviy zaxar ta"sirida g"o"zalardi barglari to"kilip chaman bo"lib ochilgan paxtalar terishka tayyaro"ldi. Buni ko"rip Badalip xursanchiligidan - E, omoneyeeyeeyey, omooon! Dep turib "Lazgi"ga o"yinga chushvordi. Kegin paypaxlardi, paytamalardi zaharlik xidi elitip qolib gandiraklaganicha yonbosh - yonbosh yurib borip sayoz ariqchadagi balchiqqa basharasiminan yiqilli. Uni shopiri ariqchadan qiynalib sudrap zo"rg"a chiqarvolli. Terim tugagach rais bizga bitta yag"ir eshak sovg"a qilli. Aravasiyam bor. Shuytip transport muammosiyam xal bo"lli. Xozircha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Hayr, yaxshi kunlarda ko"risheyk deb qizilaskar kalxo"zchi ukangiz Mizxappar ibn Taxta Abdul Paxta, Diktatrdi maxta.
  
  21 inji sentabr, 2008 yil. Kech soxot 10 dan 32 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi. Cho"chqaxona.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n oltinchi maktubi
  
  
  Kecha partiyamizdi navbatdan tashqari o"tkazilgan sessiyasida tashkiliy masala ko"rilib unda Qurumbo"y senatga rayis, Yo"ldashin palla mentti yuqori palatasiga spiker qp tayinlandi. Menga mudofaa vazirligini berishti. Mamadiyarenko kontrazvedka boshqarmasiga bo"shliq etip tayinlandi.Shuytip hammamiz xursant, bir - birimizdi yangi lavozimminan qutlap kanserva bo"nkalarga quyilgan viskilardi endi ichamiz dep tursak, qayag"dandur yarim kilocha keladigan tosh uchip kep bir ayag"i yo"q istoldi ustidagi sheytanchiraxti taaaaars! etkizip sindirdi. Yaxshiyam deng, opisimizdi derazasi yo"q. Derazasi bo"g"anda aynaklari chil - chil sinaritti. Xozir xo"zmaglarda aynaklar qimmat. Aynaklar sinsa so"vixta kliyanka to"sib o"tirishka tuvra kelaritti. Burgat Kibryoxon akani omboridan minnatlik klyankani og"andan ko"ra derazasi uvrlap ketilgan jeytti guvalaminan urip, somonlik loyminan suvab tashap qorang"ida o"tirgan yaxshiroq. Qurumbo"y uchip kegan toshti buytip qo"liga op mitapakkirlikminan o"ylanib turdi dagin, qizil beshyulduz qadalgan budyonopkasini bexini g"azanagiga o"xshagan boshidan chechip, qo"ltig"iga qisip, tipratikandi tikanlarini singari tikka- tikka o"skan siyrak chachlarini qayzg"ag"ini to"zitip qashlaganicha : - Bu noma"lum jism ko"smo"stan kegan daydi metyarit shkilik. Metyarit bejiz bizdi shtap - kanselyariyamizga kelip chushmagan, xo"mmi. Bu sirlik ishorat 2009 yil ulkan o"zgarishlar yili bo"lishiga dolalatdur, vek volya ne vidatü. Mening bu bosharatimdi eslap qolinar. Bosharatim amalga oshkach, men buyuk mubashshir Qurumtradamus bo"p shonlik tarixlarga muxrlangaymen! - dedi. Biz otashin nutqdan ta"sirlanip endi cho"pak chomoqchi bo"p turuvdik, yana taxminan bir yam kilocha keladog"on betondi parchasi uchib kep opisti duvoliga kiliglap yapishtirilgan Qurumbo"ydi portretiga tiydi. Kegin ikkita guvalaminan tag"in bitta silikatniy g"isht uchip keli. Guvalalardan bittasi Yo"ldashvo"ydi boshiga tiyib parcha - parcha bo"p ketti. Mundek qorasak , qal"amizdi atropida olomon shovqum solyapti. Olomondi oldida popka ko"targan xo"kmatti odamlariminan machitti domlasi shayiq Gaynutdin hazratlari turiptilar. U boshiga kamnustik mehnatka chorlovchi shior yozilgan qizil datodan salla qip o"rap, eyniga pidbo"lka, ayag"iga kraso"pka kiyvopti. Bu domla o"zi menturadayam yam stapka ishleydig"on juda ichi qora, baxil, hasis, ochko"z, amal mansap manpaat uchun o"z otasiniyam qopka sob obchig"ip bero"radog"on, bir kimsa. U mo"ynidagi galustugini buytib tuvrilap bag"irdi: - Anavi qizilyalang"ayaqlarga mo"htaram YIRTBOShIMIZDI muborak qorol va pormanlari kasaysa qimetta! Do"latimizdi bosh qomusi bo"lmish Kansususissayam bular uchun bir pul! Ablax bosmachilar! Cho"chqaxonani noqonuniy yo"llarminan egallashvog"an! Xich qanaqa tendram o"tkizgani yo"q! Bulardi toshvarang qp o"ltirip, cho"chqaxonani haqiqiy ishbilarman tadbirkar Bitbildiq xojiga xatlab berish kerak! Biyellardi paqat Bitbildiq maxsim ovot qiladi! Bitbildiq hojini yana bir buyuk tomoni u bizga jamaat bo"ladi. Nima desamikin, u meni opamga uylangan! Men uni qiziga uylanganman! U ham pochcham ham qaynatam! Chuchundinami?! Vooot, shu chun hammamiz bir yaqadan bosh chig"arip Bitbildiq xoji aka belgilab bergan Toshbo"ron tadbirini uyushqoqlikminan o"tkazeyk!.. Shayiqti bu gaplarini eshitip o"vzimiz ochilip qolli. Qurumbo"y xas - xashaklardi trupkasiga tig"ip tutashtirip chekti dagin: - Buyuk yalang"ayaqlar! Zudlikminan pavqulotta qurultoy chag"irib vaziyatti muhokama qmasak bo"meydi! Revolusiya xovp ostida! - dedi. Shuytip palla mentti yuqori palatkasiga spiker etip tayinlangan Mamadyor pavqulotta yig"ilish chog"irdida, birinchi so"zdi Qurumbo"yga berdi. - Xurmatluk ichi qora, xasadgo"y, maydakash, soxta deptatlar, piraksiya ozalari. Mazkur masala yuzasidan muxokama uchun so"z senat roisi , qog"az urush poxlavani, genral letlant Qrûmbo"y xazrati oliylariga! Marxabat, uchinchi mikrapo"n. Urush qirg"in - barot shorayatida reglament vaqti bir milit dep belgilandi. Bir milittan oshiq gapirgan deptatti mikrapo"ni o"chiriladi. Reglamentka amal qilinar!
   Qurumbo"y xo"p deganicha cho"chqani oxuridan qilingan minbarga chig"vop gapira boyladi: - Xurmaxlik buyuk yalang"ayaqlar! Biz hamma nersaga tayyar turishimiz kerak. Qal"amiz sarxadlariga xiyonatkorona bostirib kelyatkan xalqaro tashqi agressiyaga qarshi motanatminan krashib qaxshatkich zarba berishimizga tuvra keladi! Tuvra, bizdi qal"a duvollariga chiqadigan narvonlarimiz, dushmonlardi ustiga eritilgan saqich va qaynaq suvlardi quyvoradigan qurilmalarimiz, nayzalar yomg"irini yog"diradurgon kamalaklarimiz, arbaletlarimiz, ulkan toshlardi uloqtiradurgan palaxmonlarimiz yo"q! Lekin bizda eng zaril narsa - motanat bor! Qolovursa bizdi Mizxappardek Kon Fuminan shug"illanadaqan buyuk midopa vazirimiz bor! U: - Kiyyyyyaaa! - depturip bir o"zi minglab begunox odamlardi yerminan yakson qlishiga shaxsan men ishonaman! Muna, spikerimiz Yo"ldashinam yuz g"rom ichvosa yo oraxti qopqog"ini ko"rmey tepalavosa nazorat qibo"medog"on daxshatlik quyunga aylanishi, jo"n turgan shahru qishlag"lardi, muazzam kishvarlardi vayron qp xoramga aylantirishi xich gappas! Qizil Mamadiyarenko tuvrasida gapirmasayam bo"ladi. Ya"ni uyam bo"kistan bor, sambodan bor, dzyudodan bor, tevalashsa ancha - minchasini aptini anjir qipteyleydi! Qona emasa, bitta pataxa qileyk! O"rag" - bolg"a , hamisha olg"a! Qurumbo"y shuytip bas ovozminan do"rillap "Internatsional" di ayta boshladi:
  
  Qo"zg"ol ey, la"natla tamg"alangan,
  Qullar va ochlar dunyosi!..
  
  Biz endi kamandur xazratlariga jo"r bo"lamiz dep tursak, yana bir ikkita g"ishtminan besh - oltita guvalak g"uvillap uchib keldi. Qurumbo"y " Trivoga!" deb budenopkasini dubulg"aga o"xshatib bostirib kiydi dagin bizga qorap: - Qalay, yarashtimi? - dedi. Kegin tikanlik simlardi yanidan enkayganicha yugirib borip akopka sakraganidan ûlxamlanip bizam kamandurdi ketidan akopka sakrap yugirganimizcha midopa chizig"ini ishg"ol qillik. Akopdan bosh chig"orishti sira iloji yo"q. Toshlar paydarpay g"uvillab uchib o"tib turipti. Maxsus logirlarda tayyargalliktan o"tkan professanal toshotarlar xuddi bir - biriga tosh otyatkan muxalipatti singari biz tomonga tinimsiz tosh yag"diraritti.Biz akoptagi balchiqlardan yuzlarimizga surtib maskiro"pka qp ko"zlarimiz tangaday yiltillab pol yuvadog"on lattadan yasalgan bayrog"imizdi baland ko"tarip akoptan chig"dik dagin " Urrrro"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"! " deganimizcha dushmonlar ustiga sherdek teylandik. Men uchyatkan toshlarga , guvalalarga epchillikminan chap berip dushmon saplarini yorib o"tip bir sakrab hovoga ko"tarildim. Kegin xovoda charxpalakdi singari aylandimta, besh - o"n metr jeytka uchib pastlayotib qo"limdagi armaturaminan yerdi buytip yorip, titib borib kutilmaganda mahalla kamketti peshanasiga tevip ag"darip temir kurakdek qo"llarimminan xo"kmatti odamini kekirdagiga urdim. Uyam shiliq etib cho"kkaladi dagin xuddi to"yda ko"p arag" ichip qo"yip basharasiminan tortka sanchilgan miymandek yuztuban jangoxka yiqilip popkasidagi qog"ozlar chachilib ketti. Qorasam Qurumbo"yam, Yo"ldashvo"yam, Mamadiyoram motanatminan jang qp dushmonlardi bitta - bitta yer tishlatishyapti. Jang izaq dovom etti. Dushmonlar ozayish o"nniga mo"ri malaxdey tobora ko"payib boraritti. Mahalla kamket uyalik tilponida xarbiy qismga qo"ng"iraq qp qo"yganakami, bir mahal ikkita "Zil", bitta "Kamaz"da saralangan tosh apkelishdi . Toshlar otilovrib cho"chqaxonamizdi olli o"tib bo"medog"on tepalikka eynaldi. Shu payt biz tomonga tishminan tindag"igacha qurollangan motostrelkovaya diviziyaminan BMP, BTR, tanklar guldur - guldur qp chang to"zon ko"tarip saldatlar aptamatlardan o"q uzip kela boyladi. Bittasi grantamyottan o"t ochvoruvdi cho"chqaxonani bir chekkasi o"pirilib tomiga bosilgan qamishlarga o"t ketip Chapayip kalxo"zini rayisi Badalip bergan yag"ir eshagimiz shovqumdan xurkib Lattaqishlaqqa qorap qochti. Bir payt palakat bosib Qurumbo"ydi kallasiga kaaatta tosh kelib tiydi dagin u : " Ix, blllat!" dep yerga yiqilli. Men pajennik kamandada ishleydaqan pochchamdan estalik tovoni yo"q kirza o"tigimminan dushmonlardi basharasiga tevip, bir jup chaxmag"di singari qo"llarimminan smertelünaya tochkalariga urib jangdi davom ettirganimcha boshi torg"izday yollib yotkan Qurumbo"yga baqirdim: - Tash kamindon, razreshite obratitsya !
  - Valyay - dedi Qurumbo"y quruqshagan lablarini sigirdikidey uzun tiliminan buytip xolsizgina yalab.
   - O"rtaq politruk Mizxappar, armiyamiz katta tolapat ko"ryapti! Chekinishga buyruq beraymi?! - ddi Mamadyor menga baag"irib.
   - Yo"q! So"ngi napasimizgacha tevalashamiz! Jangoxti tashlab ketmiymiz! Chekinishga xaqqimiz yo"q! Ortimizda japokash Xalqimizminan xo"rlangan, talangan Vatan! Yo o"lim yo g"alaba! Alü qashoshu minal xaq! Iiiii - xax - xax - xax - xax - xaaaax! Bo"qoq, ur domlani! Voy galvarsey, yedingku, ablax ! - dedim men.
   Bu orada Yo"ldashvo"ydi g"arib boshini toshminan urib yorib qo"yishdi. Mamadiyordi ko"ynagi yirtilib varrak - varrak bo"p, yuz - ko"zi ko"karib qashqa burungidan boshqa bo"pketipti. Shundey bo"sayam bo"sh kemey dushmonlarminan tevalashyapti bechara. Men aptamatlardi o"qlariga chap berip dushmonlarga : - Ablaxlar! Endi o"zlaringdan ko"rlaring! Xalqaro qonunlar taqiqlagan bo"sayam qimyoviy qirg"in qurolini ishlatishga majburman! - dedim dagin, o"tigimdi chechip paytamalarimdi op ichiga tosh sob dushmonlarga qoratip ottim. Shu mahal deng, dushmon saldatlarini ko"zlaridan duvillap yash oqip, yo"talip buvilip hammasi tappa - tappa yiqilip qolli. O"n militti ichida Men, Qurumbo"y, Yo"ldashvo"y, Mamadiyordan bo"lak hamma yer tishladi. Biz kamandurminan Yo"ldashvo"ydi suyap jangoxdan chig"dik. Kegin yarmi yonib ketgan cho"chqaxonadagi shtab kanselyariyamizga kirib yaradorlarga birinchi tibbiy yardam ko"rsattik. Ulardi boshlaridan sizyatkan qondi to"xtatish ichun jaroxatlariga qorakuya bosdik. Anchadan kegin poda yo"lida prtavagaz kiygan odamlar paydo bo"p oq bayroq ko"targanicha biz tamonga qorab yurishti. Ular kelib bizdan uzr so"rap kapitulyatsiyaga qo"l qo"yib ketishti. Paqatkina shu Qurumbo"ydi jinnixonadan berilgan xujjati to"palangda yo"qolib qog"ani yomon bo"lli. Jinnixonada udastinasini dublikati bordur. Vrachlarga besh - to"r so"m kaplama qsak yangi yozibberishar. Mashnaqa gaplar, Saytmirat aka. Barcha muxalipat va mahalliypat vakillariga duo va solomlarminan ukangiz harbiy sarkarda Mizxappar.
  
  23 inji sentyabrü, 2008 yil. Kech soxot 11: 16.
  Chapayip kalxo"zi. Cho"chqaxona.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n yettinchi maktubi
  
  
  Bu olamda urushdan yomon narsa yo"g"akan, Saytmirat aka. Muna, jangu jadallar oqibatida eshagimizdan ayrildik, shtapkanselyariyamiz vayron bo"lli. Endi eshagaravani Men, Yo"ldashvo"y, Mamadiyor ucho"vimiz no"vbatminan sudrap yurippiz. Qurumbo"y imperatur bo"g"anligi ichun aravaga chiqvoladi dagin "Avaraxu" degan qo"shig"di aytib yuradi. Ho"kmatga urush minusabatiminan yo"qolgan eshagimiz ichun kontributsiya to"lashini talab qp ariza yozsak
  
  "Xo"jalûx yilida respublikamizdi diqanlari mavjud paykallarda mo"l - ko"l oq oltin yetshtrp har gektaridan 40 - 45 sentirdan supatlik poqta hosili arg"umon ettilar. Jurtboshimizdi pormanlarini, og"ishmay amalga oshrp xo"kmatimiz choqrqlariga labbay dep juvopparip mehnat qp, tabyat qiyinchilûxlarini mordanavar yengib kelyatkan xolqimizdi kitop o"qishga voxti yo"xlig"ini xesopka op silarga (Buyuk yalang"ayaqlarga)Chapayp kalxo"zini kutupxonasidagi kitoplardi yo"qalg"an eshaginarga tovon puli supatida tag"dim qlamiz . Shuminan rachcho"t" degan mazmunda juvop ollik.
  
  Mayli endi shuyam xanna, tog"oro"sayam vanna, zog"oro"sayam nanna dep Chapayip kalxo"zini kutupxonasidagi kitoplardi eshagaravaga yuklap, kitoplardi ustiga Qurumbo"ydi o"tqizdik dagin, aravani Men, Yo"ldashvo"y, Mamadiyor ucho"vimiz navbatminan sudrap Cho"chqaxonaga opkellik. Bari Karil Markis, Pridrx Ingilis, G"alademir Ilich Lelindi kitoplariykan. Ichida bitta - ikkita b"aadiy kitoplaram bor. Biz kitoplardi avaylap taship tomi o"pirilip chushkan opisimizdi dakchasiga chireyliq qp sarjinlap qo"ydik. Maklaturaga topshiramiz dep.Qorasak, Qurumbo"y bitta kitopti op ko"zlariga surtip yig"layapti. - Ha, tinshlûxma, tash genrol letlant desak u: - Shu kitopti otam rahmanlik yaxshi ko"raritti . Doyim o"tigini qo"njiga sob talalardayam qayta - qayta o"qip yuraritti.
  
  Oldin boshidan oxirigacha kegin oxiridan boshigacha o"qiritti. Shuytip tinimsiz o"quvrg"anidan kitopti yotlavog"anidi raxmnlik. Oxiri muqovasi uzilip tushkanda otam bugizminan teship mumlangan ipta tikvoluvdi. O"qilovrip uvodasi chig"ip ketganiydi o"shi kitopti - dedi.
  - E, qanaqa kitopakan u? Bilsak bo"lama? - dedik biz sabrsizlanip qizig"ip. Qurumbo"y kitopti bizga buytip ko"rsatti: - Muna, bu kitopti apto"ri Pavil Ko"richagin degan odam. Kitopti nomi "Pelat qandey tovlandi?" Bu ktopka uch kishi minusabatam bildirgan. Muna o"sha minusabat: "- Bu kitopida Ko"richagin erk uchun kurashkan dushmonlarimizdi tanqit qmapti. Shu uchun bu " Pelat qandey tovlandi?" dgan kitopka paqat minusabat bildiriladi. Hich qachon plyusobat bildirilmeydi. Adabiyot degan sostalizmga xizmat qimasa u qanaqa adabiyot bo"lli? Biz traxtirchi bo"sagam adabiyotti yozuvchilardan yaxshi bilamiz!" - deyishkanidi o"shi uch kishi. Qurumbo"y shuytip Ko"richagindi ko"richag"o"pqog"anini, Po"latti qandey tovlanganini aytip turuvdi tashqaridan Yo"ldashvo"y yug"irip kirdi dagin: - Tarish guvardiya genral letlant! - dep baqirdi. Qurumbo"y bu hayqiriqdan cho"chip chuship o"nnidan sakrap turdi dagin: - Ha, guvardiya qizil Yo"ldashin, yana nimo"ldi? Tag"in urush boshlandimi?! - dedi. - Yo"q, tarish genral letlant , kallamga bir pilaso"pik pikr kep qolli! - dedi Yo"ldashvo"y. - Qannay chg"in pikr? - so"radi Qurumbo"y. - Shu bizga otilgan toshlardi kamazlarga yuklab bita - yampasiga pullasagda, puliga yangi eshak sotvosak.
  
  Arava sudro"rip qiynalip kettik, kamandur - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Juda tuvra! Kesak qiskan qovunga o"xshaganiminan seniyam kallang har zomonda bir ishlap qoladi - dedi Qurumbo"y. - Chapayip kalxo"ziga xizmat qilaman! - dedi Yo"ldashvo"y kirza o"tiglarini juplap bir biriga urganicha chestü berip. Biz partiyamiz poxoliyatiga real doramat topilganidan xursanto"lip Yo"ldashvo"ydi ko"tardik dagin, "Shaybu!" qp osmonga itqittik. Shu kuni tushtan kegin haridor topib tepalikka aylanib ketkan toshlardi sotvordik. Ettasiga pulli makkam qp so"bhi sodiq, tong qorong"isida arg"amchini op molvozorga jo"nadik. Borsak, bozorda qo"y, mol, ot, eshak, tuya, echki ulaq hammasi jo"r bo"p marap, bo"kirip, kishnap, xangrap shovqum solayapti. Qurumbo"y bitta molga qorap: - Ha, mol, qalaysan? Shoxingdi uchlik ekaniga suyunyapsami? Mincha shoxingdi maqtaysan? Men shoxingdan qo"xmiman, xo"ppi.
  Shoxinga tupurip qo"yomiymami hozir? - dedi bir mahal u tuflashga shaylanip. Biz Qurumbo"ydi sur - sur qp moldan ajratvoldik. Endi moldan ajratsak echkiga osildi. - Senchi, e, kazyol, senam shoxingdi maqtayapsami?Tag"in soqol qo"yvoganini qorenar. U kazyo"l! - dedi u echkini yeliniga tepmaqchi bo"p. Biz Qurumbo"ydi binasa qp tinchlantirdik. Bir payt mundey qorasak, bir qora tanlik odam zebra ushlap turipti. Biz zebrani paqatkina "Olamga sayohat" ko"rsatuvida ko"rganmiz xolos. Qizig"ip sotarmandi yaniga bordik.Sotarman zebrani qashlap turipti. Qurumbo"y bu g"aroyip jonivordi aylanib tomosha qildi dagin sotarmanga: - Aka, zebra sotilama? - deb so"radi. Sotarman ha deganday bosh likillatti.
  O"rtaga dallol chushti. U epchillikminan Qurumbo"ydi qo"lini op siltay boshladi: - Aka, shu zebra didizga o"tirdimi? Akamiz Afrikadan apkeptilar. Narxini so"rasez, qoqi boxosi, suv tekin. O"n ming diyaptilar. Shirini og"zizda, aka. Terisini chiroyliligini qoreng, jonivordi. Muni kalla - poychaq, ichak - chovog"idan tashqari o"ldi deganda 150 kilo go"shminan 10 kiloni atropida yag"i bor. Hozir 10 minga nima beryapti? Bozorga kirsez bu pulga bitta paketam to"lmeydi. Meni gapimga kirip shu zebrani op qo"yinga, puliz o"zizminan ketadi. Harom o"lgan tag"dirda qimmatboxo terisi boladan - chaqaga mroso"pqoladi. Muni mnip miymandorchilikka borsezam, aravaga qo"shsezam, omoch baylap yer xaydatsezam bo"ladi. Ulaq chopsayam bo"sa kerak. Tuvrami, aka? - dedi dollol sotarmanga qorap.
  Afrikalik chuchuntirishka boshladi: - Tuvra. Avval taniship qo"yyeyk. Meni ismim Mumba Takatumba. Shimoliy Tanzaniyada yasheyman. Men Masai Mara qabilasidanman. Biz o"zi asli Keniyalikmizu Tanzaniyaga ko"chib kepqog"anmiz. Nayrobiga qaxnab Serengetti vodiysida ovchilikminan shug"illanaman.U yerlar juda ajeyp jeytlar. Bir borgan odamdi qaytip kegisi kemey qoladi. Saksan gradislik issig"da zebralardi, jirapalardi to charchab yiqilip qog"unlaricha chiyqirib - baqirib quvlo"ramiz. Chang - to"zonda aptimizdi tanibo"mey ketadi. Endi nima qileyk, tirikchilikta. Zovut pabrikalarda ishley deseng ish yo"q. Rasiyaga borseng skinxedlar urib o"ltirvorsa. Qozog"istonga ish izlab borseng qul qp sotvorishsa. Talaga chiqey deseng tabilchi tuzuk - quruq haq yozmasa. E, ishansez, har yili qurt baqamiz. Ochko"z qurtlar vishillab yo"vradi biz ettadan kechkacha ishlo"ramiz. Xar qurtlar endi, xar qurtlar. Aytovrsam qo"qib ketasiz.Semiiiiz - semiz. Paqat yiyishtan boshqani bilmeydi. To kapanga o"ranguncha yiyisho"radi. Pillani pulini 4 yildan beri olomiymiz. Nima qlish kerak? Noiloj brakanerlik qlamizta. Sotarmandi gaplarini eshitip o"vzimiz lang ochilip xoyran bo"p qollik.
  
  - Aka, bu Afrikalikman deysizu boshizda to"ppi. O"ziz o"zbekcha gapiryapsiz - dedim men xoyran bo"p.
  - Iye, qiziqsiza vey. Ha o"zbeklardi orasida yasho"vrganizdan kegin tiliniyam urganib madaniyatiniyam o"zlashtirarkansizda odam - dedi Tanzaniyalik sotarman. Biz battar xoyran bo"llik.
  - Iye, Afrikadayam o"zbeklar yashiyma? - dedi Qurumbo"y.
  - Kaneshni, Tanzaniyadagi o"zbeklar badavlat yashashadi. Qo"ralarida Jirapalari, Karkido"nlari, Pillari ayqirip semirib yo"liga yuromey pishillab yotipti.
  O"zbeklar u yoqda Zebu degan yelkasi bukri sigirlardi mnp savannada sayr qp yurishadi. Ular har kuni nohorda tuyaqushti tuqumidan quymaq pishirip yovrip semirip ketishkan. Ko"rsez tanimeysiz. O"zbekistondi esidan chig"orishkan. Tag"in ulardi besh - oltitadan notbuk kampüyuterlari, har bittasini bittadan xususiy saytlariyam bor. Tanzaniyalik o"zbeklar bir biriminan shunaqa ahil, shunaqa inoq, bir - birini bir pas ko"rmasa sag"inip tilpon qib yo"qlab zeriktirvoradi. Bir -biri haqida paqat yaxshi gaplardi gapirip g"iybat dsangiz nima u dep xoyran bo"ladi. Voy bu millatti hamjixatligiiii! E, oralaridan qil o"tmeydi. Bitta o"zbek moshina osa xutti o"zi moshina sotvogandey xursanto"ladi. Bir-biriga kerak bo"sa hech ikkilanmey o"z yuragini sug"urib beradi.Men mana shuncha yil Mumba Takatumba bo"p yer yuzida yashayatkan bo"sam, o"zbeklardaqa birlashkan millatti hali ko"rmadim. Ular bir - birini shunaqa yaxshi ko"radiki, ko"rsa ko"zini qoshiqminan o"yib ko"zini olmasini yerga teylap turib pajennik kamandada ishleydaqan pochchasi bergan tovoni yo"q kirza o"tigiminan ezib paaaaaq! aytkizib yorsam diydi.- dedi afrikalik Mumba Takatumba.
  - Yo , piray!Nahotki?! - dedik biz bir ovozdan.
  - Ana , ko"rdizmi? - dedi dollol Qurumbo"ydi qo"lini siltab - O"zizi o"ziz kesmang. Akam izag"dan keptilar. Nontalapakan. Pulizdan baraka topsinmi?! Didizi ayting. Nechi pul beroleysiz? Boring ana, yettiga bersa olassimi? - dedi.
  - Besh yamga bersa olaman - dedi Qurumbo"y.
  
  Dallol sotarmandi qo"lini siltiy boshladi: - Bering, aka. Qurumbeykamam xshi pul aytti. Ettamanda bay ochishka bervoring.Kamboxol odamlarakan, sovop bo"ladi. Berdizmi, bor - boraka!
  - Yo"q, picha qo"shsin - dedi Tanzaniyalik sotarman Mumba Takatumba.
  Dollol endi Qurumbo"ydi qo"lini siltiy boshladi: - Picha qo"shing, aka. Muyumligo"pqolas. Bo"pti, sizi aytkanizammas, Afrikalik akamizi aytkaniyammas, olti yamga olassimi? Bor - boraka. Qurumbo"y shuytip izaq sovdalaship oxiri besh yam minga zebrani olli dagin o"tigini qo"njidan toshti pulini op qayta - qayta sanab dallolga tutqazdi. Dallol xizmatiga shirinkomani qayrib qob qog"anini Tanzaniyalik sotarmanga berdi. Biz zebrani arg"amchisini almashtirib yetalap bozordan chig"dik.
  
  Bozordan chiqo"rishta zebrani yuvdi - yuvdi qp lo"la kovoppinan yamta oraxti ichib cho"chqaxonaga qorab jo"nadik. Qurumbo"y egari yo"q zebrani mnvog"an. Bu orada yerga yorug" tushti. Mamadiyor sahroda ketyatkan sorbonga o"xshab zebrani arg"amchisidan yetalap ketyapti. Hamma bizga qoreydi. Semiz - semiz qo"ylar notanish jonivordi ko"rip asabiylashib irillap xurib yugirib bizdi ancha - ancha jeytkacha kuzatib qo"yishdi. Qurumbo"y charchaganakami, zebrani ustida o"tirganicha munkip - munkib uxlab ketyapti. Bu mahal yerga yirik - yirik sovuq tomchilar chuship yomg"ir yog"a boyladi. Chapayip kalxo"zini idorasiga yetkanimizda yomg"ir tezlap jalaga aylandi. Ancha yurgandan kegin qorasak zebra yo"q.
  
  Qurumbo"y eshak mnp ketyapti. Ko"lmaklardagi ranglardan bildikki, ablax Tanzaniyalik Mumba Takatumba bizga eshagdi bo"yap sotkanakan. Muni qorengki, biz sotvog"an eshak Badalip bergan o"zimizdi eshagakan. Bu qanaqasi, axir? O"zbek o"zbexti shuytip aldiyma? Shuytip bir - birimizdi allaganimiz ichunam O"zbekistondan baraka ko"tarilib biz shunaqa xorlikka muptalo bo"g"anmiz shkilikta. Mayli emasa, Saytmirat aka. Xayr, salomat bo"ng. Barcha O"zbekistonliklarga solom va duolarminan kalxo"zchi ukangiz qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  2008 yil, 26 sentyabrü. Kunduz soxot 2 : 21.
  Chapayip kalxo"zi
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n sakkizinchi maktubi
  
  
  
  
  Solom, Saitmirat aka. Qurumbo"y yaqinda katta siyosiy xotaga yo"l qo"yip xoyatimiz ag"dar - to"ntar bo"pketti. Biz o"tkan payshanba kuni partiyamizdi poxoliyatini moliyalashtirish maxsatida madikar bozoriga bordik. Qul bozorida madikar shu darajada ko"pki, Samarqandti siyob bozorimi deysiz. Toshkentti Ochchopar bozoridayam buncha odam yo"q. Xardor kesa madikar becharalar bir - birini tepalab dupur - dupurrr qp iyaqqa, dupur - dupurrrr qp biyaqqa yugiradi. Ba"zilar: - Meni ishka ong! Men universal mutaxassisman! O"zim oliy molumatlikman! Maskuvadagi Lag"manosip universitetini xatm qg"anman - desa ba"zilar: - E, mincha maqtanasan! Bizam oliy molumatlimiz! Bizam A. M. Go"rkiy nomidagi Rabfakti tugatganmiz! Man texnika panlari duxtiriman! Oka, Mamasolini ishka omang, mani ong! - deydi. Ba"zilar bo"lsa: - Tog"a, men ukamminan har qanaqa og"ir ishka tayyarmiz! Dadamdi Rasiyada urib o"ltirishti. Ayam kasal! Akamdi Xizbittaxrir, Voxobiy dep qamavorishuvdi qomaxtan o"ligi kelli. Opam kamqonligidan tug"omey raddomda jon taslim qilli. Ukalarim och! Uyda yegani xich narsa yo"q! Iltimos, bizdi ishka ong! - deb baqiradi. Qullar qulbozorda xardorlardi moshinasiminan qo"shib ko"tarib yurishadi. Bizam binasa qp bitta quldorga yollandik. Xardor bizdi Domas moshinasiga chig"orip uyiga opketti. U katta boyakan. Uni dala xovlisidan chuqur ibo"nnik kavlap kechkacha eshshaxdek ishladik. Buni ustiga yer toshligakan. Ketmonlardi tig"i qayillip, belkuraklar sinib qolli. Oltin konini yalang qo"llariminan, tindaxlariminan qazigan odamam bunchalik qiylanmeydi. Qonnimiz ochip, tinka - madorimiz qurib deng oxiri ishti tugattik. Boy bizdi dastaxon atropiga o"tqizip : - Qana emasa, madikallar, ovvol taom, kegin solom - dedi dagin aristakratlarga o"xshap oppoq salpetkani galustuglik ko"ynagini yaqasiga buytip tig"p billur grapindagi oliynav arag"dan rumkaga quyip yuz g"rom urdi dagin vilkada o"qatlana boshladi. Biz endi munaqa istolda o"tirip vilkada o"qat yemaganmizta. Juda noqulay axvolda qollik. Bizam grapindagi arag"dan yuz - yuz urip o"qatlanyatuvdik bir mahal Qurumbo"ydi vilkasi qimmatboxo marmardan qlingan polga chuship ketti. Biz uyatip nima qlishti bilmey qollik. Qurmbo"y engaship vilkani yerdan olyatuvdi boy uni to"qtatip: - Xichqisi yo"q, madikar aka. Xozir sevgilimga aytaman boshqa qoshiq opkeberadilar - dedi. Kegin xotinini chaqirdi: - Asalim! Xo"v, sevgilim! Ichkaridan boyding xotinini ovozi kelli: - Labbay, begim, nima bo"lli, araq tugap qollimi? - dedi u ichkaridan. - Manovi madkar akamiz qishlaqiykan, vilkasini yerga chushurvordilar. Yangi vilka apchig"ing, parizotim! - dedi boy. Bir pastan kegin boydi xotini qo"lida kumush vilkaminan chig"di. Qoshlari terilgan, kipriklari qayrilma. Lablari qizilga bo"yalgan. Bo"ynida oltin zanjirlar, qo"llaridagi tamomi barmoqlari ikkitadan uzukli. Tindaxlariyam bo"yalgan. Bir qo"lida yapon xonimlarini yelpigichi. Aristakrat ayol bir mahal Qurumbo"yga tikilganicha buytip turib qolli dagin: - Haaaaaa, uying kuygur bevapo! Oxiri gadey bo"psanda - a, yigit o"lgur?! - desa bo"lama. Boy xoyran bo"p: - Iye, nega bu bechara yovvoyi madkardi so"kyapsiz, malikai diloromim? - dedi. Boydi xotini vilkaminan Qurumbo"yga ishora qp: - Bitbildiq aka, men sizga oydin kechasi basseynda cho"milyatip aytipparuvdimu, anov Qurumbo"y dgan pyadal xaqida. O"sha zolim shu! Bu cho"chqaga o"qat bemeng! Nechi yildan baqa alment to"lameydi, yer yutkur! Mana bugun o"z ayag"iminan kepti. Bugungi xizmat xaqini ashu to"lamagan almentlarini xesopiga ushlap qolamiz! Bollardi otasi shu!Yaxshiyam Patmaxonminan Zo"raxon maxtapka ketkan. Emasa bu ûflasti betiga tuflasharitti!Bu xoram eshshakka bir tiginam pul bermeng! Bundan qaytaga pul olishimiz kerak! Binasa desa shartta milisani chaqirip bervoring! Qamag"da chirip ketsin, vijdonsiz! - dedi baqirip. Bilsak, u boyvuchcha ayol Qurumbo"ydi birinji ro"zg"ori Qoryaxonakan. - Eeeee, hali shunaqami? Shu odammidi parzantlarimizdi qon - qaxshatip xaqqini yep ketkan qo"li qing"ir iplos! So"tkamdi apchig"ing! SNBga tilpon qileyk! Manavi sheriklariyam narkamanlarga o"xsheydikan. Qana, melisalar bir qarab boqsinchi balki cho"mchegida nasha- pasha bordir dedi. Bu gaplardi eshitip biz ura qochtik. Dalaxovlilarga ekilgan jo"xorilar ichidan itka o"xshap shatura - shutir qip chopib guzarga chig"dik dagin endi yuryatkan ota yo"li apto"buziga mnp chizvordik. Yo"lda xapo"lip ketyassak, bir balacha yig"lovrdi, yig"lovrdi. Anchadan kegin balachani ayasi Qurumbo"ydi ko"rsatib: - Bo"lli yig"lama. Mano"vi tog"eynichi, kaaaatta pichag"i borakan. Xadip yig"lo"rseng qulag"ingdi pixxa qp qo"yadilar - dedi. Bala yana yig"lovrdi. Yig"lovruvdi oxiri ayasi Qurumbo"yga mrojayt etip : - Tog"asi, qulag"ini kesip qo"ying bu esi yo"g"di - dedi. Qurumbo"y "Ho"p bo"ladi " depturip o"tigini qo"njidan aparasta qiladog"on hanjarini op bolani qulag"ini shappa kesip qo"ysa bo"lama? Aptabo"zdi ichi eshagari to"ziganday to"zip to"s - to"palang, baqir - chaqir ur - yiqit bo"p ketti.Biz aptabo"zdan chig"ip qochyatuvdik melisalar quvlap tutip urib - tevip yiqitip bizdi xibska olishti. Kegin melisaxona yerto"lasiga qomab qo"yishti. Bir kecha yerto"lada yotdik. Ettasiga yerto"lada yotsak tepadan odamlardi baqir - chaqiri eshtildi. Biz qizig"p yerto"lani panjaralik tuynugidan buytip qoradik. Qorasak, melisaxonani oldida tumonat odam bolalarini ko"tarvop shovqum solishyapti. Qulaq sosak, ular : - Qurumbo"yga ozotliq! "Qizil yalang"ayaqlar" partiyasi poxollari ozot qlinsin! Qurumbo"y qomaxtan chig"ip bizdi bolalarimizdiyam qulaqlarini kesipparsin! Bolalarimizdi qulaqlari kesilsa yolg"onchi xo"kmat "O"zbekiston kelajagi byuk do"glat!", "Sog"lom avlot", degan lag"manlarini bolalarimizdi qulag"iga osomeydi! Butun dunyo O"zbeklari mushtlashingiz! - dep baqirishyapti. Tarillagan o"q ovozlari eshitilip qiy - chuv, dodi paryot bo"p kechka yaqin odamlar tarqalishti. Shuytip eldi orasida Qurumbo"ydi reytingi rezkiy ko"tarilip boryapkanidan xovotirlangan xo"kmat bizminan mizokaraga kirishti. Ulardi kattasi kelip : - Jonap buyukyalangayaqlar, nima qlasilar biziyam o"zinardiyam qiynap. Indan ko"ra qo"shni do"latlardagi qochqinlar tashkilotiga ariza berip chet mamlakaxlarga ketip maza qp yashamesilami? Sassiq cho"chqaxonada qiylanib kettinar axir. Xoxlasenar qo"shni do"latlardagi qochqinlar idoralarida bizdi maxsus odamlarimiz bor o"shilar arqalik silardi chet do"latka chig"orivoramiz - dedi. Kegin bizdi yo"q diyishimizgayam qoramey aynaklari qoraytirilgan moshinada qo"shni do"latka qorap opketishti. Yo"lda bizga maxsus instruktrlar Qochqinlar idorasi sovollariga nima dep juvopparishimizdi urgattilar: - Silardan intervyu og"an odam Vatangadeyliklaringdi savapini surishtirsa ûlaji boricha vahima qp, xo"kmat bizdi ta"qip qilli, uyimizdi armiyaminan qurshavop mo"ridan atom bompa teylavordi diynar. Emasa, vatanda qog"an ota - eneynardi sho"ri quriydi - dedi. Shuytip ablaxlar bizdi qo"shni do"latka xutti qora slapan qopka solingan axlatti singari teylap ketishti. Shundan kegin botir sorkarda, qog"oz urushi poxlavani Kamandurimiz Qurumbo"y xazraxlariminan partiyamiz ozalari qochqinlar idorasiga bordik. Iyetta bizdan intervyu olishti. - Vatandi tark etishinarga jiddiy osas boma? - dedi intervyu og"an. - Eeee, asti so"rameng. Bilassimi, bu zolim ho"kmatti yagona raqibi bizmiz. Ular bizdan o"lgudek qo"qishadi. Ular bizga bas kelomey oxiri partiyamiz reyxskanselyariyasi jeylashkan xashamatlik cho"chqaxonani qiruvchi samolyotlar eskadriliyasi yordamida gilomli bombalab opisimizdi kulini ko"kka sovurishti.Indan kegin ikkita motostrelkovoye diviziya biz ishg"ol etkan midofaa chizig"ini zomonaviy tanklarminan o"qqa tutip, qanatlik raketalar otishti. Biz bompalar yomg"iri ostida dushman armiyasiga motanatminan qarshilik ko"rsattik. Bundan achchig"langan dushmon tish - tindag"igacha qurollangan ko"pming kishilik pexotasini va harbiy havo desant qo"shinlarini teyladi. Biz motanatminan jang qp dushmon saldatlarini bitta qo"ymey yer tishlattik. Alamiga chidomagan xo"kmat oxiri biz jang qilyatkan jeytka atom bompa taylavordi. Atom bompa degani shunaqa qattig" pang"illeydikanki, bachchag"ar, qulag"imiz xaliyam uncha yaxshi eshitmeydi. Biz turpaqqa allaship kettik. Zo"rg"a turpaxti buytip kavlap chig"ip tuvra shiyaqqa kelo"vrdik - dedi Qurumbo"y. Bu gaplardi eshitip qochqinlar idorasini xodimi bizga achinganidan yig"lavordi. Kegin silardi xoyatinar rostanam xovip ostideykan, silardi tezraq, ilojo"sa shu bugunoq Amirkiyyaga jo"natvormasaq bo"meydi - dedi. Shuytip deng ular bir kunda bizdi xujjatlarimizdi rasmiylashtirip srochna samolyotka o"tkizdi dagin, Amirkiyyaga uchirvorishti. Samalyo"t juda izag" uchti. Nihoyat desez, Amrekiyaga qo"ndik. Samalyo"ttan chuship bir suyunamiz deng, bir suyunamiz! Qochqinlarminan ishlash idorasidagilar bizga: "Silardi Nyu Yo"rkda bizdi odamlarimiz kutvoladi" deyishkanidi, allamapti. Rostanam samalyo"ttan chushishimizminan bir odam kep kutvoldi dagin bizdi Amirkiya ko"chalaridan yetalap ketti. E bu chet elliklar odamga mehribon bo"larakan. Qorengki Amirkiyyada bizdi kutvolodigon odam o"zbek tilini bizdanam yaxshi bilarakan. U bir tomonga ishora qp: - Xuv anavi Ist river daryosi ustiga qurilgan apsonaviy Bruklin ko"prigi. Anavi Ozotliq ma"budasi. Manov tomonda osmono"par bino Empayr Steyt Bilding- dep bizga Amirkiyani ko"rsatti. Biz endi Amirkyani qo"shig" aytadog"on yashig"da ko"rganmiz xolosta. Xayajonlanip : " O"o"o"o"o"o", Amrekiyyyya! sehrlik diyor! Uxlar edi Kolumb ham hali!" dep baqirvorishimizga jichcha qolli. Shuytip qochqinlar idorasini odami bizdi xotelmi, otelmi, motelmi dep ataleydig"on miymanqanag"a jeylashtirdi. Kegin: - Muna , vannoye. Kiyimlarinardi chechip manovi qayiqqa chig"ip knopkani bosseynar shorillap suv chushadi. Iney buytip juvinasilar. So"g"in mano"vi chachig"larminan artinip, yangi kiyimlardi kiyvolasilar - dedi dagin xonadan chig"ip ketti. Biz kiyimlarimizdi chechip qayiqqa chig"ip maza qp cho"mildik. Cho"milip, artinip, kiyinyassak kimyoviy ximoya kiyimlarini kiygan odamlar kirip bizdi eski ust - boshlarimizdi, paytamalarimizdi maxsus qisqichminan ushlap suyultirilgan azo"tlik kanteynerga jeylap apchig"ip ketishti. Biz ajeyp miymanqanada yayrap iyag"dan - biyaqqa qorap yurdik. Qurumbo"y bo"sa qo"llarini buytip osmonga ko"tarip: - Yashasin dimakryatiya o"chag"i Amerkkiya! Yashasin Ozotliq! Yashasin ishchi - diyqanlar qo"zg"olani! O"rag" - bolg"a hamisha olg"a! Yo"qalsin zolim xo"kmat! Yo"qalsin Diktatura! - deb hayqirip devolga suyanuvdi devol jorrrrrr aytip yirtilip Qurumbo"y tashqariga chiqib qolli. Mindey qorasak tashqarida roba kiygan odamlar Serquyoyoyoyosh xuuuur o"o"o"o"lkam , Eeelgaaaaa baxt najoooooot! - deb ashulla aytib izillab iyag"dan biyaqqa yugirib yurishipti.Besh - o"nta vertuxay ulardi dubinalarminan urib quvlap itlarga talatyapti. Katta lavxaga "Barsa kelmes", "Jasliq" dep yozip qo"yilinipti. Xoyran bo"p tursak devoldi yana bir qismi Jorrrrrrr aytip yirtilip miymanqanag"a melisalar bostirip kirishti dagin: - Haaaaa, svolich vatanpurushlar! Yo"qalsin zolim xo"kmat diyishtingma?! Noshukr ko"rnamaklar! Amrkiyyadan BushPona op arzimagan do"llerga o"z yurtingdi sotishtingma?! Ashnaqaaaa! Amrikiyyaga qochip ketishsengam shes sekuntta it tutkandey tutip kelamiz! Qona, kiylaring manavi robalardi, serquyoshti aytlaring! "Yasasin amaldagi xo"kmat! " dep baqirlaring! Jûva! - deya bizdi dubinalarminan to"pposlab urib - tevip dabdalamizdi chig"orishti. Bir mahal o"zimga kesam, avaxtada yotippan. Boshimda o"rtacha limondey keladog"on g"urra. Bilsak, bizdi chet do"latka chig"orish maxsus senariyminan siyosat saxnasida qo"yilgan kamediya bo"p, qochqinlar idorasiyam, samalyo"tam, Amrikiya manzaralariyam moybo"yag"minan matoga ishlangan dekarasiyalarakan. Shunaqasiyam bo"larakan, Saytmirat aka. Mayli emasa, meni tergovga opketishyatuvdi. O"n sakkizinchi maktubimdi mano"vi melisa boladan chiqorvoryappan. Bechara yaxshi boleykan. Uyam rejimdi jinidan battar yomon ko"rip qopti. U qulag"imga pichirlap : - Mizxappar aka, bu padaringa la"nat diktatura juda jonga tiydi. Tezraq bu tentak, poraxo"rlar, naynov tekinxo"rlar shaykasini ag"darip xo"kmat tepasiga kelinar. Bizam odamga o"xshap yasheyk dedi. Men unga: "Maxkam bo"l, qora xalqim!" dedim. Bunaqa g"ayrinusxa gapti xich eshitmaganakami, melisa bola qo"rqip ketti. Xozircha shunaqa gaplar aka. Barcha chet do"latlarda yurgan va ichkaridagi Vatanitoshlarga alangalik solom! Hurmatminan zolimlar zindonidagi qizilaskar ukangiz Mizxappar.
  
  30 inji sentabr, 2008 inji yil.
  
  Kech soxot 6 dan 09 milit o"tti.
   Jasliq o"lim logiri.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"n to"qqizinchi maktubi
  
  
  
  Salom Saytmirat aka, dimag"lar chog"ma? Bizdan so"rasez bizam yurippiz logirda. Xo"kmatimizga rahmat. Chet do"latdan KAMISA keladi degandan beri shorayatlar nixoyyyatta o"zgarip ketti. Kameramizdi kirovrishida jakkuzalik vannaxona, tuvalet, imprtniy chinnidan ishlangan unitazlariminan. Duvollarga qimmatboho gilomlar osib teylangan.
  
  Biyag"da mehmonxona spalüniy, oshxona deganday. Oshxonada ikkita xaladennik piva, araq, kanyak, chifir, ozig" ovqatka liq to"la. Yemoq - ichmoqdi ko"pligidan xaladenniklardi eshigi yopilmeydi.
  
  Italyanskiy mebellar, yumshaq divan kreslolar, kamin, damashniy kinoteatr, akvariumda galapagos toshbaqalari, xatto oydinda chirilleydaqan chigirtkalaram bor. Kamindi ustida kakku qushli soxotam boridi. Voxti voxtiminan kavagidan kakku qush chig"ip " Kakku! Kakku! " dep sayrap qosa xursan bo"p ketarittik. Qurumbo"y xaramidan bo"g"an shuniyam ishtan chig"ordi. Ketmondi sopini ushlap poylap turadi dagin, Kakku qush chig"ip "Kakku! Kakku" diyatkanda ketmonsopminan dukillatip uradi. Shuytib kakkuni urib yerga tushurdi. Nimaga indaqa Kakkudi o"ltirdingiz o"rtaq kamandur desak Qurumbo"y: - Men kakkuni yomon ko"raman, u umrimdi sanaydi. Bu bo"g"altir qushti o"ltirip teylash kerak. Sababi men hali yer yuzida yana bir ikki yuz yil umr kechirmaqchiman. Przdnto"lishim kerak. Ikki yuz yildayam przdntlik kreso"mdi bashqalarga bo"shatmiman- diydi. Biz lidirimizdan xapa bo"madik. Chunki bechara arqalik. Dakumutlik jinni. Ommo turmadagi hoyatka gap yo"q.Biyellarda kunda kun ora to"y - to"lqin. Ozonda turmani tomiga kannechilar chig"ip nog"oralardi chop Tak taka tum - tum, Taka - taka tum - tum qp sunney nolasi eshitiladi. Melisa bollar turmani xovlisida valasapit mnip to"yga chaqiradi. "E, yoppasiga palancha maxbusti kamerasiga to"ygaaaaa!" deb. Biz yangi robalardi kiyib qo"llardi buytip orqaga qp oshka boramiz. To"y bo"lyatkan kamerani eshigini tagida vertuxaylar, nachaylik logirminan billa buytip qo"llarini qovushtirib "Kelinar, kelinar. Qani marxabat, ichkariga" dep mulozamat qib turishadi.
  
  Kecha bita maxbusdi to"yiga bordik. Nevarasini kestiryatkanakan. So"rida otarchilar o"tiripti. Otarchi oldin bir ikkita maqom aytay dep Ogoxiydi g"azaliminan "Ustina " degan katta ashillani boshlap qolli. U "Vox muuuuuncha oooooopat muuuu bo"luuuuur yoyoyoyoyoraaaa bir ooooodamiiizoooooood uuuustinaaa! Tosh yoyoyoyog"sa parxooooood ustinaaaaaaaa!" dep bir chireyliq ashla aytyatuvdi shu "Mushkun qoshingdi hay"ati" dep xotaga yo"l qo"ydida vek volya ne vidatü . Bir maal melisalar peshlagan chilimdi chekib o"tirgan Qurumbo"y shappa o"rnidan turdi dagin, mikrapo"ndi olliga borib otarchini buvip: - Nega Ogoyi bovamdi g"azalini buzib aytyapsan, vek volya ne vidatü! Mushkin qoshingdi hay"ati diysana! So"t hay"atini nazarda tutyapsanmi diyman a?! Xo" poraxo"r so"tlaringdi polon - piston! Mushkul qoshingdi hayrati deb aytkin! Chuchundimi, kazyol?! - dep turip musht tortvoruvdi otarchini plasmassadan qlingan tanglay tishi uchib chig"ib yong"inga qarshi suv to"plangan xovuzga chuship ketti.
  Bechara otarchi kazo"n etigini chechip shimini poychalarini shimadalap xovuzga tushib chishlarini rosa qidirdi. Oxiri topvoldi dagin plasmassa chishlarini xovuzdi suvida yuvib o"vziga tig"di. To"yda o"tirgan miymanlar otarchiga qoyil qob cho"pak cholvorishti. Bravo, mayestro! - deb qiyqirishti. Biz to"y to"ydek bo"sin pichag"vozlik bo"masin dep Qurumbo"ydi tinchlantirdik dagin allap - sullap kameraga opkellik. Kamramizdi derazasidan yayilib oqyatkan daryo, sokin darag"zorlar, darag"lar sarg"ish barklarini to"kyatkan park, kimsasiz sokin yo"llar, xazonlar to"kilgan bo"m - bo"sh o"rindiqlarminan olis cho"chqaxonada qog"an eshagimizdi ko"zlariday ma"yus kuzgi osmon shundoqqina ko"rinib turadi.
  Qimor - qarta, domashniy kinoteatr, ichkilik gay - guy jonga tiysa qaznoqdan Angiliyada ishlangan qalmaxlardi op qayiqlarga mnp jim - jit Amidayro suvlarida baliq ovleymiz. Oqqushlar suzib yurgan tiniq zangor suvlardagi qalmaq po"kaklariga termilib naushnikli pleyerdan Predrik Shopendi simponiyalarini tinglap Gavanada ishlap chig"orilgan Kubinskiy o"rama sigaralardi chakib o"tiramiz. Tip - tiniq zangor suvlardi tagida maxsus vodalazlar bizdi qalmaxlarimizga balig" ilishminan ovora. Bugun deng, limuzinga o"tirib bir - ikki partiya tennis tasheyk deb Tennisniy ko"rtka qorap jo"nadik. Yo"lda Qurumbo"y Laptop kampyutridan intrnatka krp bir moqalani o"quvdi, xoyran bo"p yaqamizdi ushlap qollik.Moqala aptorini aytshicha muxalipat Vatanga qaytyapkanimish! Yo piray! E, jinni - pinni bo"pqog"anmisilar, Saytmirat aka?! O"zbekistonga qaytip kep maqasilar?! Biyag"da silarga pishirib qo"yiptimi? Ha, yuro"rmeysilami mazag"p ashag"larda qiylanip, azop chakib? Indaqa shashilmenar.
  Sal pul - mul ishlap, mundey urush - purush qp bir ikki ming begunox odamlardi yastig"ini quritip kesenaro"meydimi? Silar urush qisenar muna biyaxta Rasiya , iyaxta Isreylminan Xtey. Ularam qorap turishmas axir. Silar Rasiyaminan Xteydi qrip teylap jonajon Vatanimizdi qurol bozoriga eynaltirbersenar bizam tadbirkarlixti yo"lga qo"yip bironta pulga odam o"ltireydaqan ya bo"masa qurol soteydaqan pirma ochip moliyaviy axvolimizdi picha yaxshilavolarittik. Darro"vdela qaytip kevolamiz depsilara vey. E, shunaqayam sabrsiz bo"lama odam degan? Nimeymish, o"n yetti yil o"tip ketkaniymish! O"n yetti yilam muddatmi? Odamlar o"n yetti yildi xojatxonada o"tirip o"tkizvoryaptiyu! Ha, hich yo"q yana yigirma - o"ttiz yil kutinar! MRASAyeymish! E, qanaqa MRASA?!
  Muxalipatminan maxalliypat mrasa qilomayaptiyu, do"latimizminan MRASA qlama?! Biyaxta qo"linarga kirgan nersani otip xurmatluk yirtboshimizdi ko"zini chig"orip qo"yishinarga sal qolli. Yaxshi baxtimizga chap berib qoldilar. Otkan toshinar yirtboshimizdi yanlarida turgan junnalisti boshiga tiyip og"ir tan jaroxatiminan muna endi banisada yotipti. Psixbaniysada. Indaqa mejkantinentalüniy ballesticheskiy toshlardi sal iyaq - biyaqqa qorab otatta. Muna oqibat. Psixbaniysada yotkan junnalist duxtrdi xalatiga ko"z yashlarini buytip artip Ko"smo"stan kegan Galaktikalararo tirik maxluqlardi xuquqlarini ximoya qledaqan gumanoid xravazashitniklarga : - O"zbek mixalipati hali kemey turib mendek bir przdntmzdi sevmlik junnalisini boshini toshminan urib yordi. Bu terrarislarminan xich qochon mrosa qbo"meydi! Ixtiyato"linar, bular do"lat teppasiga kesa slardi sayyorenardiyam portillatip vayron qladi! - depti.
  Bu gaplardi eshitip ko"smo"stan kegan xravazashitniklar apil - tapil diskalyotlariga mnp qochvorishipti. Xapo"mengu shu silardi kelyatkaninardi eshitip xalqimiz uylarini eshik - derazalarini mixlab yuklarini taxlap qo"shni do"latlarga ko"chip ketishyapti. Iltimos kemey turinar . Silarga bir do"stona maslaxat, o"zinar xo"kmatka xat yo"llap o"zinar o"sha xatka juvop yozib yuro"rinar yo"q taxtti tolaship, dushmonlarga kulgi ulashib. Shunaqa gaplar, aka. Mayli emasa , barcha Vatandashtlarga solom aytip qo"yasiz.
  
  Hurmatminan ukangiz siyosiy mxbus Mizxappar.
  
  9 oktyabrü, 2008 yil. Kech soxot 8 : 54 milit o"tti.
  Barsa kelmes.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirmanchi maktubi
  
  
  
  Turmada mayishat qp o"tirsak , Qurumbo"y gidravlik divanda yotkan par bolishini ostidan hanjarini olli dagin biz tomonga yugirdi. Biz xoyran bo"p: - Tinshlûxma, kamandur? - desak, Qurumbo"y: - Tomom, yo"limdi to"sishma! So"yaman! So"yamaaaaan! Axir qochangacha chidash mumkin bu odalatsizlikka, vek volya ne vidatü! - deb bag"irdi. Biz hay-haylap uni insopka chag"irdik. - E, o"zingizdi bosing, o"sraq gernal! Shoytanga hay bering! - dep yalindik. Qurumbo"y qulaq somadi.
  
  U hay - hay degunimizcha so"yib qo"ydi. Istoldi ustida turgan qovundi. Biz u qovundi nozik miymanlarga soqlap qo"yuvdik. Qorasak, Qurumbo"y "Umx", "Bay - bay - bay - baaaay!", "Asalo"pketiptiyu jonvor" deb "Umrvoqi" qovundi pok - pokiza chushiryapti. Yo"ldashvo"y Qurumbo"ydi qo"lidan hanjardi tortvop qovundi qog"anini tilimlap hammamizga teng taqsimladi. Qo"li qing"ir bo"sayam har holda bosh bo"g"aldurta. Kastr bo"bam ancha ishlagan. Shuytip bizam qovundi opkiryatsak Qurumbo"y qovun yiyishtan to"qtap qolli. Kegin aptini buytip bujmaytip yig"lavordi. - Iye, yana nimo"ldi, kamandur? Nimaga yig"layapsiz? - desak, Qurumbo"y: - Eshagimiz yodimga chuship ketti. Biz buytip turmalarda mayishat qp yurippiz u bechara bo"sa Cho"chqaxona atropida qurigan sho"ralardi ildizlarini yeb qynchlûxmnan kun o"tkizyapti.
  Xozir yanimizda bo"g"anda mano"vi qovundi po"chaxlarini maza qp yevolaritti. Nima, eshagdi kuchi xololu o"zi xorammi? - dedi u ko"zlarida jiqqa yoshminan o"ksib - o"ksib yig"lap. Bu gaptan bizdiyam xo"rligimiz keldi. Ozip - to"zip yo"limizga ko"zlari nogiron bo"p termulip, qulag"larini shalpaytip yurgan beozor, sodaqatlik eshagimiz ko"zimizga ko"nnip ketti. Vijdonimiz qiylandi. Shuytip gurunglaship tursak, tashqaridagi soqchilar mnorasida turgan sallat bala dilbinda buytip qorab : "Chet duglatlardan kegan KAMISAlar ketishdi!" deb baqirdi xursan bo"p. Bir pastan kegin istalbaga o"nnatilgan radyokannakdan : - KAMISA ketkan bo"sa maxbuslardi hammasini yana ketiga tevip - tevip eski jeytlarga qamenar! - degan ovoz eshtildi.
  
  Bir maaal derazadan mo"ralap qorasak , boshiga dubulg"a , eyniga bronxalat kiyip qalqonminan dubina ushlagan jazo otryadi bizdi kameraga qorab mo"ri - malaxdek yoprilip kelishyapti. Ular kamramizdi yog"och o"ymakorlikminan ishlangan naqshinkor taxta eshigini tevip sindirip kirishdi dagin , e yo"q - be yo"q bizdi urkaltak qp savlashga tushti. Biz qo"llarimizminan o"zimizdi buytip zashishayt etip motanatminan qarshilik ko"rsatishimizga qoramey shavkatli qo"shinlarimizga katta tolapat yetti. Shu payit meni miyyamga bir pilaso"pik pikr kep Yo"ldashvo"ydi bir poy qo"njilik o"tigini ollim dagin, endi dushman lashkarlariga sherdek teylanmaqchi bo"p tursam dubulg"a kiyganlardi bittasi hammani to"xtatip dubulg"asiminan bronxalatini chechti dagin, dubinasini yerga teyladi.
  
  Kegin menga qorap: - E, Mizg"appar! Erkak bo"seng qurolingdi teyla! Yakkama - yakka tevalashamiz! - dedi. Men gap yo"q dep etigdi yerga qo"ydim. Raqip bo"ynini buytip tovuqqa o"xshab iyaq - biyaqqa qiysheytib qo"llarini qirsillatti. Men robamdi chechip sakrap - sakrap, xovoga bir - ikki musht otip razminka qldim.Nixoyat insoniyat yetti uxlap chushigayam kirmagan daxshatlik jang boshlandi. Biz shunaqa mushlashtikki, ko"rsez besh - oltita quturgan itlar bir - biriminan g"ajishyaptimi diysiz. Men kamramizdi devolida shipka qorap yugirdim dagin, salta qp aynalip raqibimdi basharasiga teptim. Raqib derazani o"pirib tashqariga chig"ip ketaritti agar ayag"im tekkanda. Men tarixiy pirsattan unumlik peydalanib raqibimdi bir urib qulog"igacha yerga kirgizvormaqchi bo"p tursam raqib shiliq aytip yerga cho"zilip qolli. Qorasam butun turmadagi maxpuslar miskalarini temir panjaralarga urib "Miz - xap - par! Miz - xap - par!" dep menga dalda berishyapti.
  Men bundan ruxlanip raqibimdi mo"ynini qayrip aspalasopinga jo"natyatsam, g"irrom raqib ko"zimga yayayayaxshilab tuyilgan bir siqim Mirovotti qalampirini chachvordi. - Ha nomart! - dedim men ko"zimdi buytip ishqalap. - Bu xarbiy xiyla! Urushta xarbiy xiyla ishlatish xolol deganakan Qutuzip, xo"mmi! Yo Qutuzip yo Suvorip aytkan! Menimcha Suvorip aytkan! Yo Dukchi eshon aytuvdimikin? Xozir aniq esimda yo"q - dedi G"irrom Raqib. Men : - eeeeendi o"zingdan ko"r! Meni qo"limmas raxmanlik ustodim Bruslikdi qo"li ! - deb hovoga sakrab quyundek aynalip tusmoldan jangdi dovom ettirdim. Mantra aytib ichki rezanans xosil qp ko"smo"stan qo"shimcha energiya chaqirdim. Kamramizdi ichi to"s - to"palang bo"p yashil - sariq chaqmag"lar chaqib momagumbrak bo"pketuvdi qo"rqib ketkan jazo otryati apil - tapil prtavagazlarini kiyip kameraga ko"zdan yosh oqizadigan gazdi shashkasini uloqtirdi.
  
  Kamrani ichi bir zumda tezagdi dudiga o"xshagan achchiq tutunga to"lib biz dudkayp bo"p Chapayp kalxo"zini ko"kyo"tal qo"ylarini singari buvilib yo"talip qushimizdan ketip qollik. O"zimga kesam melisa bollar bizdi ayaq - qo"llarimizdan tayaqlarga osip ko"tarip ketishyapti. Ular bizdi zimdonga teyladi. Zimdon degani juda zerikarlik joy bo"larakan. Bir - ikkita odamlardi iskaletiyam yotipti. Tepada bir parcha osmon ko"nnip turadi xolos. U osmondan har zamonda kir - chir, eeeeski- tuski yirtig" chirtig" bulutlar suzib o"tadi. Ba"zan qushlardi ko"rib qolamiz. Bir kuni zimdondi ustidan samalyot uchib o"tti. Qurumbo"y samalyotka xasratminan qorap turdi dagin matal aytti:
  Samalyot , samalyot
  Qonotingdi pastlab o"t!
  Qonotinga xat yozey,
  Qoryaxonga teylab o"t!
  
  Biz xomush bo"p o"ylanip qollik. Bolaligimiz yodimizga chushti. Yashligimizda osmondan samalyot uchib o"tsa cho"chqaxonani tomiga chig"ip yag"ir do"ppilarimizdi silkitip shuytip qiyqirarittik. Qurumbo"y bo"sa turpag"dan sarg"eyip ketkan ikkita bosh chanog"ini avaylap qo"liga olli dagin: - Muna, yer yuzida yuz yil yasheydimi, ming yil yasheydimi, odamzotti axvoli bir kun shu. Balki bu odamlar tirigligida odalatlik poshsho bo"g"andur. Balki diktatur bo"g"andur. Kim biladi.
  Balki bu iskalet egalari muxolipatti lidrlari bo"g"andur. Bir - biriminan it - mishig" bo"p, bir - biriga tosh otip, bir - birini sotip oxiri zolimdi zimdonida chirip tinchishkandur. Muna chirib yotipti endi zimdonda. Shu chun bu arzimas, o"tkinchi dunyoda bir - birimizminan ahil - inoq bo"p odamlarga paqat yaxshilik qilishti o"ylashimiz kerak. Bizam do"lat tepasiga kesak O"zbek xalqini qiynameyk. Xalqti rizqini tolon - toroj qimeyk. Peshanasini ko"k tomiri chig"ip turgan yash kamquvvat maktabbollardi tolada poqta terdirip o"zimiz qo"llarimizdi buytip shingillatip Xorazmdi "Lazgisiga" o"ynameyk.
  Haqiqiy muxolipatti quvg"in qp, cho"mchek partiyalardi tuzmeyk. Xaqiqatti aytkan odamlardi o"ltirmeyk. Dushmonlardi gapiga kirib o"z xalqimizdi qirg"in qimeyk. Anashunda kelajak avlotlar " Qurumbo"y boshliq buyuk yalang"ayaqlar partiyasi yaxshi partiyyeydi " dep tarix saxipalariga nomimizdi oltin xarplarminan yozadi - dedi. Kegin kalla suvaklarga qorap turip ashilla ayta boshladi. Mahzun qo"shiq yurak bag"rimizdi ezvordi.
  Biz endi yig"leymiz dep tursak, zimdonga bir sallat bola buytip qorap: - Yoshulli, oshla oytip yureyimi ezvording"iza. Eshtip go"zlarima yash galdi. Man Xarazmnin Xanqasinnanman. Atim Ag"ajan. Yana Xarazm yo"llarinnan oytipparmiysizmi? - dedi. Ag"ajandi ovoziga zimdondi duvollari aks - soda berdi. Qurumbo"y: - Talablariga binoan, "Suvora" Ogoyi bova so"zi, ijro etadi O"zbekistonda xizmat ko"rsatkan xalq dushmoni Qurumbo"y - deb endi Xorazm maqomlaridan "Suvora"ni aytyatuvdi zimdondi tepasida baqir - chaqir bo"pketti. Birov yig"lab - yalinib: - Shapqat qlinar! Bola - chaqam bor! Meni zimdonga teylamenar! Men przdntmga sodixmaan! - deb baqirdi. Kegin anashi baqirgan odam Aaaaaaaaaaaaa! deganicha zimdonga gursillap chushti. Arqasidan yana bitta odam poooooop! aytip chushti.
  
  Qorasak ular mahalla kamketminan burgat Kibryoxon akeykan. Ular voy - voylab anchagacha o"ntap yotishti. Aaaanchadan kegin o"zlariga kep bizga : - Yaxshimisilar, hamsayalar? Yaxshi o"tiripsilarma? Qalay, dimag"lar chag"ma? - diyishti. - Xudoga shukr, yurippiz asta - asta- dedik biz. Shuytip gurunglaship turuvdik zimdonga yana bitta odamdi uloqtirishti. Qorasak, u Xebbixonakan. U ingrab voyvoyey - voyvoyey! diyatuvdi boshiga bir g"o"la kelip chushti. U nersa g"o"lamas, Xebbixondi pratez ayag"iykan. Maxalla kamket Xubbixondi pochchasita, darro"v yog"och ayag"ini kiyishka yardam berdi.
  
  Shuytip pochcha - jiyan bir - birlarini yelkasiga boshlarini qo"yib ho"ng - ho"ng yig"lashti. Xebbixon : - Aylanip ketey pochcha, men sizdi pochcham deganman, sizga opamdi berganman! Xich kim bilmasayam siz blasiz. Bu xo"kmat uying kuygurga sodaqatminan xizmat qllim. Xizmatimdi qadirlap nikopat berishti o"nniga zimdonga teyladi! Dunyoga odalat yo"g"akan, pochcha! - dep izaq yig"ladi.Maxalla kamketam ancha siyosiy gaplardi gapirib teyladi. Kibryoxon aka xo"kmatti aynib - achib so"kib Qurumbo"ydi kirza o"tigiga yuzlarini surtti: - Qurumbo"y, uka, sizdi partiyezga qaytip oza bo"sam bo"ladi? - dedi u. Qurumbo"y Yo"ldashvo"ydi ko"rsatip: - Bu masalada abdil kadrga uchrashing - dedi.
  
  Yo"ldashvo"y Kibryoxon akaga qog"oz - qalam berdi. Kibryoxon aka tuvalet qog"oziga ariza yozdi. Yo"ldashvo"y arizani Qurumbo"yga uzatti. Qurumbo"y ariza navbatdagi s"ezd muxokamasiga qo"yilsin dep rezalyusiya soberdi. Biz anchagacha siyosiy gaplardan gaplashib gurung qillik. Bu orada osmonga oy chig"ip zimdonga mo"raladi. Biz uchib yurgan ko"rshapalaklardi ko"rdik. Ulardi qonatlari oydi nurida yaltiraritti. Ko"rshapalaklar qandey baxtlik! Ulardi xich kim zimdonga teylameydi. Bala chaqasiminan mazza qp uchib yurishipti - dedim men Qurumbo"yga. Qorasam Qurumbo"y zimdondi duvoliga suyanip xurrak otyapti. Yo"ldashvo"yam, Mamadiyoram, Maxalla kamketam, Kibryoxon akayam, Xebbixonam tirrang qatip uxlashyapti.
  
  Men oydi yorug"idan unumlik peydalanip tuvaletniy bumagaga sharikavo"y ruchkaminan ushbu yigirminji maktupimdi yozishka kirishtim. Maktupti yozib bo"p osmondagi cho"mich yulduziga termilip yottim. Kegin uxlab qoppan. O"yg"anip mindey qorasam, hamma uxlab yotipti, Xebbixon yo"q. Shaship - piship do"slarimdi o"yg"attim dagin ularga vaziyatti chuchuntirdim. Biz xoyran bo"p yuqoriga qoradik. Yuqoridan melisalar bizga qorap turganakan. Ulardi kattasi : - Qana, xolq dushmonlari yuqoriga chiqishche! Senlarminan bir gaplaship qo"yyeyk! - diyishtida, zimdonga norvan tushirishti. Biz Obbo dep norvandan uzun - qisqa bo"p yuqoriga chig"dik. Melisa bollar bizdi tergo"v izalyaturiga opkirishti.
  
  Izalyaturga kirsak ichkarida Xebbixon o"tiripti tirjayip. - Ha , loxlar, qalay endi iyax - biyaxlar? Xariplar! Xammengdi ovozingdi mano"vi diktapo"nga yozvog"anman! Ana o"rtaq tergo"vchini qo"lida turipti! Endi hammeng dorga osilishasan, Vatan xoynlari! - dedi u jenski kalgotka kiydirilgan yog"och ayag"ini buytip qashlap. Kegin tergovchi bizga diktapo"ndi qo"yip eshittirdi dagin har - xil qog"ozlarga qo"l qo"ydirdi. Shundan kegin bizdi tashqariga opchig"ip sirtmag"lari shomolda xunik likillab turgan dorlardi ostiga opkelishti.
  
  Mahalla kamketminan Kibryoxon aka shapqat qlinar dep jallotlarga yalinib - yolvorip yig"lashyapti. Ayniqsa boshimizga qop kiydirishyatkanda mahalla kamket ishtoniga siyvordi. Jollotlar bizdi endi osmaqchi bo"p turishuvdi deng, soqchilar mnorasida turgan sallat bala dilbinda buytip qorap: - To"qtenar! Chet duglatlik haligi xravazashitniklar tag"in qaytip kelishyapti! Ulardi katakani duxoba do"ppisini estan chig"orip qoldirganakan! - desa bo"lama? Bu gapti eshitip jollotlar bizdi boshimizdan qoplardi op, shaship - piship qo"llarimizga beylangan arqonlardi chechti dagin, dikonglatib shoxona no"mirlarga xaydap ketishti.
  
  Xozircha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli indaqa bo"sa tmasam. Barcha chet do"latlarda yurgan Vatandoshlarga solom aytip qo"yasiz. Cheksiz ehtiromminan zulm zimdonida qolyatkan arston ukangiz Mizxappar.
  
  13 o"ktabr, 2008 yil. Soxot 11 dan 13 milit o"tti.
  Barsa kelmes.
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma birinchi maktubi
  
  
  
  
  
  Ota - buvalarimiz "Yo"qalgan pichaxti sopi oltin" dep tuvra aytishkanakan, Saytmirat aka. Xravazashitniklardi kattasi qaytib kep: - qana meni otamdan qogan tavarruk duxoba to"ppim?! Tezda to"ppimdi topib berlaring, emasa hammangdi so"tka berip chatag"ingdi chig"oraman - dep shovqum solli. Surishtirishsa xravazashitnikdi to"ppisini vertuxaylar tashqariga opchig"ip teylavorganakan uni maxpus bollar ob lezviyaminan buytip kesib teng ikkiga bo"lib chefir qaynatkanda chaynaxti ushedaqan qo"lqop qvolishipti. Nachaylik logir xravazashitnikka yolinib: - Jon aka, arzimagan bir eski, yag"ir to"ppini dep bizdi so"tka bersez eshitkan qulaqqayam yaxsho"meydi. Xozir bozordan g"irr etip yilt yangi to"ppi apkeltiraman - dedi.Xravazashitnik ikkala ayag"ini bitta etikka tig"ip: - Yo"q, menga o"zimdi to"ppimdi topib berlaring. Aks xolda oqibati yomon bo"ladi. Maqolamdagi "So"lim logir" so"zini "O"lim logir " jumlasiga almashtirib qo"yaman! Meni to"ppimdi nachaylik logir albastrga bulab xakikatti aytkan maxbusdi o"vziga tig"ipti dep olamga jar solaman! - dedi. Oxiri nachaylik logir kamandurimiz, olamdagi tamomi yalang"ayaqlardi roxnamasi, yo"lchi yulduzi, paylasup donish ment olim, donalar donosi, qog"az urush poxlavani hazrati Qurumbo"y janobi oliylarini turmadagi to"ylarda naxor oshiga kiyib boradigon to"ppisini intimos qp op xravazashitnikka berdi dagin: - Muna, ong. Yo"qalgan to"ppizdi o"nniga o"rinbo"y bo"sin. Bu mashxur retsidivis , vaxshiy qizil qoraqchi Qurumbo"ydi tabarruk to"ppisi! Qoreng muna qizil beshyulduziyam bor. To"ppi jonvor kir - mag"arligidan qatib o"q o"tmedaqan dubulg"aga aylangan. Muni kechasi kiyib yotsengiz alaxsirab ayollardi nomlarini aytvorganizda xotiniz juvaminan ursayam boshiz yollimeydi- dedi.
  - Da? Ox ti, kakras bizbop to"ppiykanu! - dedi xravazashitnik qozonga o"xshab qog"an Qurumbo"ydi do"ppisini boshiga bostirib kiyib. - Qullug"o"sin, aka. Buyursin. Tepa - tepa yrtp kiying. Endi bu do"ppini yuvmasak bo"meydi. Seypta Qashqadayroni devzira guruchidan bor. Qo"y yog"i - qo"y go"shiga bir quling o"rgilsin qo"lbola osh qilamiz. Men quymaq qlishtiyam bilmiyman. Oma, so"lim logirimizda yuz kila - ikki yuz kila guruchka osh damleydaqan povur maxpuslar bor. Men shaxsan o"chaqqa o"t yaqib xizmat qlishka tayyarman o"chag" voshida yarimtani meydalap jizzaminan gazaki qp - dedi nachaylik logir. Shuytip Mamadiyor pitomnikda yemlab baqilgan Apcharka qo"ydi go"shidan qozonga teylap oshka unnadi. Nachaylik kachegar. Tutun puflap ko"zlari achiship bunni qorayip o"chaqqa o"t yaqyapti har zamonda o"chaq voshidagi oraxtan yuzta - yuzta urib, jizzaminan gazaki qp. Biz savzi - piyozdi archib maaaaaydalap tuvrap guruchti uvittik. Mamadiyor masallig"di qo"g"irishtiryatuvdi Qurumbo"y bir xovuch toshminan besh - oltita yong"og"di qozonga teyladi. Biz xoyran bo"p: - Kamandur, xich jaxonda oshkayam tosh tayleydimi? - desak u: - Toshminan yong"oq teylasa osh tag opketmeydi. Qirmacho"meydi vek volya ne vidatü - deb urgatgan bizga enam raxmanlik . Qirmach yegan odamdi to"yida yomg"ir yog"ip, hamma yo"q kach - kach bo"p, kelindi ko"tarib ketyatkan kuyov loyda buytip siyg"anib, pigurni kataniya bo"p kelinchaxminan billa yiqiladi, xo"mmi?. Eng yomoni yomg"ir yag"sa ilixtraseptagilarga tayyar baxana. Qorapsizki, bir xapta - ikki xapta suvit o"chadi. Qishlik - qirovlik kunda suvit yo"q, gaz yo"q, kelin - kuyov enasini ko"radi sovug"da gildirab, sheytanchiraxti yorug"ida isinib. Potir - putur qp turtinib sheytanchiraxti ontarvorishsa ko"ring tomoshani. Kerasindan ko"rpasiga o"t ketadi. Ya bo"masam sandalda yotkan kelinchagdi kechasi ko"mir eltib qosa munga kim juvop beradi? Ko"z oldizga keltiring, ertaminan kiyov bola kelinchaxti buytip ayag"iminan tevip: - Tur kampir, xadip uxlo"rasami? Timsoxka o"xshap cho"zilib yotishingdi qora! Xavlilardi shupirib, qo"ylarga yem berib, mollardi tagini tozalab, sigirdi sag"ip, bizga nonuta tayallap, piyada shaharga borip kvartallarda balant imoratlarga alanglap "Qatiq kelli! Qatiiiq!" dep ro"zg"orga beshta so"m topib kesang bo"miyma?!- desa bechara kelinchaxti ko"zlarini qorachig"lari plasmassa tuymalarga o"xshab buytip shiptka pitib yotsa, o"n gulidan bir guli ochilmey... Shu chun qirmach yemash kerakda, odam. Qirmach bo"masligi ichun oshka tosh, yong"oq juda bo"masa padshibniklardi po"lat soqqalaridan teylash kerak - dedi. Biz kamandurdi xo"kmi xo"k dedik dagin, qo"g"irilgan qaylaga guruchti teylap, arqasidan suv sob izaq qaynatdik. Kegin oshti damladik. Oshti suzuvdik nachaylik tovoqdagi polovdi "Qurumpolov" dep maqtab - maqtab xravazashitnik o"tirgan kamraga opkirib ketti.Bir mahal kamerada to"s - to"palang bo"p, xravazashitnik nachaylik logirdi aynib - achib so"kti: - Vey, oshda tosh bor dep bir og"iz ogoxlantirip qo"ymeysami, ablax! Tilla tishlarimdi sindirdingku! - deb baqirib voy - voyladi. Nachaylik logir shaship qob: - O"rtaq karovazashitnik, san. gorodda qo"li gul ustamatoliklar bor, chishlarizi shes sekuntta sug"irip yangittan qo"yib qo"yishadi. Muna menda Nikaleydi tilla tangasidan bor. Chista lelingratskiy. 583 probalik tilla. Ishanmasez tishlab ko"ringa - dedi. - E, nachaylik, qanaqa odamsan?! Qani istamato"liging?! Qayda sango"ring, Qurumpolov? Men go"sht dep o"ylappan. Toshakan, padaringa la"nat! Bir tishlashimdi bilamaaaan, binasa qirs etip ko"zimdan o"t chig"ip ketti. Ha, inaginangdi palan - piston...
  Nachaylik so"lim logir tez yardamga tilpon choluvdi bir zumda vrachlar burgadasi kep xravazashitnikdi nasilkaga sob lazaretka qorap chopishti. Ular lazaretka kirib ketib anchadan kegin chig"ishti. Xravazashitnikdiyam opchig"ishti.
  - Muna, chishlariziyam chireyliq qp tuvrilap qo"yishti - dedi nachaylik logir xravazashitnikka qorab. Xravazashitnik bir narsalar dedi, biz chuchunmadik. Nega desangiz, Saytmirat aka, xravazashitnikdi sariq tunika qoplangan tishlari bir biriga tuvra kemey, shuncha urinsayam o"vzi yopilmadi. Xullas minasa qp xravazashitnikdi kuzatishkach logir maxmuriyati bizdi yana zimdonga teyladi. Ma"yus - mahzun kuzgi shamollar za"far xazonlardi sovurib bir mahal chirigan barglarminan baklajka, salapon xaltalardi eynaltirip - eynaltirip zimdondi ichiga teyladi. Turpaxlaram shuvillab tushti. Shuytip usti - boshlarimiz, chachlarimiz turpaq bo"p o"ylanib o"tirsak bir payt Mamadiyor "Evrikaaaa! " deb baqirvoruvdi yuragimiz tushib qoley dedi.
  - Meni miyyamga bir pilaso"pik pikr kep qolli - dedi Mamadiyor xovliqqanidan napasi o"vziga tig"ilip.
  - Qannay chig"in pkr? - dedi Qurumbo"y qizig"ip.
  - Mindey o"ylasam, partiyamizdi ozalari xaddan tashqari ko"payib ketipti. Men "Xato moshinasi" nomlik natsional demakratlar partiyasini tuzib qudratlik kuchlarimizdi bo"lib teylap muvozanatka keltirmaqchiman! Qorolim qat"iy ! - dedi Mamadiyor. Biz endi uni gaplariga extiroz bildirmoqchiydik, tepadan sallat bollar zimdonga norvan teyladi. Xoyran bo"p tursak, nachaylik logir qo"lidagi ko"vani o"vziga tutib: - Qana emasa, xurmaxlik qizil yalang"ayaqlar zimdondan chig"inglar! Silar endi ozodsilar! - dedi. Biz battar xoyran bo"p: - Yo, piray! No"xatki? Yuqorida nimalar bo"lyapti o"zi, nachaylik?! Nima, muxalipat kep, revalusiya bo"p, xo"kmat ag"darildimi? Yo xravazashitnik tag"in qaytip kellimi? -dedik.
  - E, yo"q, aksincha bizdi zimdonga o"nnatilgan qo"ng"izlarimiz sizlardi ikkiga bo"linganinardi malum qilli. Bo"linganinar ichun xo"kmatimiz, qolovrsa przdntimiz nomidan silarga kotta rahmat! Silar endi xo"kmatka xavplikmassilar! Zimdondan chig"ip eski kiyimlaringdi ob kiyip bemalol uyinarga keto"rinar! Xoxlasenar chet do"latka o"tip ketiynar! Xoxlasenar izaq sayyoralarga ko"chib ketinar - dedi nachaylik logir. Shuytip deng, zimdondan chig"ip Barsa kelmestan aptabo"zga o"tirip uyga jo"nadik.Men aptabo"zdi aynagidan buytip qorasam, ratsiya ushlagan melisa bollar bizga ches berib turishibti. Xozircha shunaqa gaplar. Mayli emasa, Saytmirat aka. Barcha muxalipat, tamomi maxalliypatchilarga solom ayting. Hurmatminan amnisa tiyip zimdondan chiqqan siyosiy arston ukangiz Mizxappar.
  
  19 o"xtabr, 2008 inji yil, kunduz soxot 4 dan 08 milit o"tti.
  Barsa - kelmes - Toshkent aptabo"zi.
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma ikkinchi maktubi
  
  
  Toshkentka yetip keb aptabo"zdan chushsak, hamma yoqdi melisa bosib ketipti. Unda - munda fuqorolar ko"nnib qoladi.Xudo biladi, ularam pormasiz melisalarmi. Melisalar har qadamda to"sib -tepshirip bizdi xit qvorishti. Bir narsa qp ulardan bekinip poyiz vogzalga bordik. Poyizdi belatiga pul yo"q.
  
  Nima qlishimizdi bilmey turuvdik bir qora kastim - bruk kiygan, oq ko"ynakka qizil galustuk tag"ip mo"yniga oq sharp oskan odam qo"lidagi maginniy tilponiminan buytip bizdi chag"irip: - Xo"v, madikallar! Biyaqqa kelishche! Soqqa ishlashti xoxleysanlarma?! - dedi. Biz ha degandek boshimizdi likillatip ishbergichka yaqin bordik. - Qona, emasa mano"vi yashiqlardi 179 inji vagonga tashiynar! - dedi ishbergich. Biz soqqani keliship og"ir yashiqlardi vago"nga tashuvrip charchadik. Oxiri boydi chamadonlarini ko"tarip vago"nga chig"dik dagin o"rinlarga jeylashtik. Boy kastimini chechip ilmaqqa ilip qo"yip mo"ynini galstugdan bo"shatip birinchi po"lkaga o"tirdi. Men ikkinchi polka o"rindig"ida, Yo"ldashvo"yminan Mamadiyor uchinchi polka o"rindiqlaridagi poqtasi chig"ip ketkan yirtiq matraslar ustida derazadan vogzaldi kuzatib yotippiz. Qurumbo"yminan boy aka pastda guringlaship o"tirishipti.
  Pravannik bola o"ralaship kirip qoluvdi boy uni cho"mchegiga pul sob "Bular menga qorashlik madkallar" dep qo"ydi bizdi ko"rsatip. Pravannik chig"ip ketkach Qurumbo"y boyga : - Taniship qo"yyeyk, emasa, meni atim Qurumbo"y. O"zi asli ismim O"rinbo"y bo"g"an. Metrkamga adaship Xurumbo"y dep yozip qo"yishkan. Pasportimda Qurumbo"y bo"pqog"an.
  Qurumbo"ydi bu gaplarini eshitip boy qatip - qatip kuldi dagin, ko"z yashlarini artip: - Yaxshi Burunbo"y dep yozip qo"yishmapti - dedi. Kegin dovom etti: - Meni atim To"xtasin. Katta qor yili tug"ilganman. Kakras men tug"ilgan kunlar ikki metr qor yag"ip qor og"irligidan uylardi tomi sinip ketkanakan.Odamlar qorlardi kuraklarminan kurap odam bo"yi keladag"on qor akopti ichida yurganicha magazimga , xojatxonalarga borib kelisharidikan. Qor ashundayam to"xtamey yog"ovrgandan kegin otam raxmanlik shoyatki qor to"xtasa dep meni otimdi To"xtasin qo"yganakan. Lekin qor to"xtashti o"nniga battar tezlap g"urrakdey - chimchig"dey uchqunlariminan kechasiyu kundazi guppillab yog"ovrganakan. Xullas, atim To"xtasin pamilam Chamadonip - dedi boy
  Tanishkanimdan xursanman - dedi Qurumbo"y.
  - Menam - dedi Chamadonip.
  Qurumbo"y Chamadonipka: - O"rtaq Chamadonip, menda iliktrasiyanslik qobiliyati bor. otaxonlarim sizdi Rasiyada ishleydog"on burjuy diyapti, shu gap tuvrami? - dedi.
  Chamadonip Qurumbo"ydanam maqtanchag"akan, gap xaltasi ochildi: - Jinlariz tuvra aytipti. Rostanam men Raasyada katta biznesminan shug"ullanaman. Raasyada "TO"XTASIN ChAMADONIP INTERNEYShNAL KOMPANI ELTD" nomlik tijorat pirmam bor. Men iyaxtagi partnyo"rlarima jivo"y tovar pastapka qilaman -dedi u.
  - Aaaa, chuchunarlik. Rasiyaga xoyvan oborip sotarakansizda mundan chig"di? - dedi Qurumbo"y.
  - Ha, shunday desayam bo"ladi. V osnovnom men eshak sotaman. Rasiyada eshaklarga talap katta . Bitta eshak oborsam srazi yuz do"ller berishadi. Eshaklar o"zbekistonda tiqilip yotipti. Bir borganda yigirmata - o"ttiztasini ulgurji sotip kelaman - dedi Chamadonip.
  Yo"g"eyeeye - dedi Qurumbo"y ishanmey.
  - Mana zovolda turippiz. Aldasam non ursin - dedi Chamadonip.
  - Deganimki, cho"chqaxonada bizdiyam bitta eshagimiz bor - dedi Qurumbo"y.
  - Gap yo"q. Men u eshakdi sotib berishim mumkin. Soqqasi arra. U eshakdi pasporti bormi ishqilip? - so"radi Chamadonip. Qurumbo"y xoyran bo"p bizga qoradi. Kegin Chamadonipka yuzlanip: - Iyi, eshagdiyam pasporti bo"lama? - dedi.
  -A kak je, kneshni. Eshakdi dakimuti bo"masa O"rislar omeydi. Qizig"akansizu. Nima, siz eshagdi dakimutini ko"rmaganmisiz? - dedi Chamadonip. Bu gaplardi eshitip Qurumbo"y : - Ûûûûûûûxûxû xûxûûûûûûû! MXXxxxxxxxa - xa - xa - xaaaa! O"XXxxxxxxa - ha - ha - ha -haaaaa! - dep tunika qoplamalik chishlarini ko"rsatip xunuk kuldi Qurumbo"y. Chamadonip yana gapirmaqchiydi Mamadyor uni gaplarini bo"lib uchinchi polkadan mo"ynini cho"zganicha Qurumbo"yga: - Kamandur, Chamadonip eshaklar haqidamas, odamlar haqida gapiryapti shkilik. Bu odam Rasiyaga o"zimizi Vatandoshlarimizdi oborip sotarakan, nazarimda? - dedi.
  Qurumbo"y Mamadyordi gaplaridan uyatip qizarip ketti. Chamadonip bo"sa avj ob yana maqtanishti dovom ettirdi: - Juda tuvra toptingiz anaqa... Atiz nimeydi... Ha, Namadyor. Bizdi biznes to abat o"lmeydigon biznes. Nmaga dsangiz xomoshyo orzon. Boramanda, xarplardi qulag"iga tevip besh o"ntasini Suverdlvskiga , yigirma o"ttiztasini Abakanga opporip sotip soqqani cho"mchekka uraman. Tagimda yangi BMV, zagorodniy villa, dang"illama uchaskalar, kvartiralarim , besh - oltita yosh - yosh xotinlarim bor. Hammalari 10, 12, 14, 15, 16 yoshlar atrofida. Ichida bitta qarisi bor. 17 ga kirgan. Hoyatim zo"r! Bu ishlardi bari manashu tadbirkorlixti arqasidan. E, Qurumbo"yka tushmagur, bu ja soddeykansizu jo"ra. Mayli. Men o"zi shunaqa sodda odamlardi yaxshi ko"raman.
  Qurumbo"yminan Chamadonip shuytip anchagacha gurung qp o"tirishti. Men derazadan lipillab o"tyatkan shahru qishlaqlardi, dashtu biyobonlardi yoritkanicha poyizga ergashayotkan oydi, oydin talalaru qorayib yotkan kimsasiz daraxtzorlardi kuzatib yottim. Yo"l quyun charchaganmiz. Buni ustiga poyiz beshikdi singari bir moromda tebranib bizdi allalaydi. Xullasi kalom ko"zim ilinip uyquga ketippan. Bir mahal o"yg"ansam ikkita niqoblik odam Chamadonipti o"vziga to"ppi tig"ip tamag"idan buytip buvvop uryapti. - Haaa, iflos, qo"lg"a tushdingma? Sen bizdi shuytip sotip keto"raman, ular endi xich qochon Rasyadan kelomeydi, meni topomeydi db o"ylo"vdingma? Sen xaromi xalqpurush o"z Vatandoshlaringdi allap O"rislarga sotting. Ne - ne insonlar seni dep qul bo"p ota - enasini yoniga boromey o"lib ketti. Sendaqa o"z Xalqini sotadigan hezalaklardi bu dunyoda bir militam yashashka haqqi yo"q! Shunaqa, bu dunyoda hamma narsani oxiri adog"i bor! Har kim o"z qilmishi uchun bir kun albatta juvoppaaradi! Al qashoshu minal xaq! I - i - i- i- hax - hax - hax - haxxaaaah! Buqoq, ur domlani! - dedi niqoblilardan biri.
  Niqoblilar To"xtasin Chamadonipti to"xtamey yarim soxotcha urib tevishti dagin sulayip qushidan ketkan odampurushti ko"tarib poyizdi derazasidan tashavorishti. Qotillar vago"ndan chig"ip ketyatip bizga : - Agar bu haqda birovga aytishseng to"rovingdi yerdi tagidan bo"sayam topib o"ldiramiz! Cho"chqaxonadagi opislaringdiyam, buyuk yalang"ayaqlar nomlik partyangdiyam juda yaxshi bilamiz- diyishti. Bu mudxish voqiyadan kegin biz to Chapayip istansasiga yetkuncha uxlamadik. Istansaga yetkanda baladan xazar dep poyizdan sakradik dagin qorang"ida bir - birimizdi abgo"n qip poda yo"lidan chopib kettik. Istansa jeylashkan talada sovuq shomol g"uvilleydi.Tevarak qop - qorang"i zimistonda yomg"ir chirsillab yog"aritti.
  
  Poyizdi chirag"idan chushkan shu"lada buytip qorasam Qurumbo"y Chamadonipti kastimini shnelini ustidan kiyvop ketyapti shipillab. Chapayip kalxoziga yetkanimizda har doyimgidek suvit o"chkan, xamma yo"q sim - siyo qorang"i, qishlag"imiz kimsasiz qabristonga o"xshap xuvillap yotkanakan. Biz guzarda hayrlaship uy - uyimizga jo"nadik. Men uyimizga borib yashil bo"yaqqa bo"yalgan qadrdon dorvozamizdi taqillattim. Ichkaridan toshponar ko"tarib o"gay dadam chig"di dagin, dorvozani ochti. Men "Assalomaleykim" dedim. O"gay dadam bo"sa : - E, uchaskabo"y Shgabuddinip uka, yana keldizmi? Axir, ayttimu Mizxappar qamalip ketkan, zimdonda yotipti. O"zimizam qo"limiz yuqaligi tupaylik borib ko"rib kelolganimiz yo"q - dep. Nimaga ishanmesilar, melisa uka?! E, kelo"rip eshigimizdi tagini o"yvordinaru! Insop bomi silarda?! - dep baqirdi.
  - E, o"gay dada, bu men, Mizxapparman! Zimdondan chig"ip kellim! - dedim men buytip quchag"imdi ochip. Bu gaplarimdi eshitip o"gay dadam xursanchiligidan: - Iye, senmisan, ulim?! Kechir qorang"ida tanimappan, boy bo"larakansan! Qaylarda yuripsan telarsip, tezak yeb?! Sag"intirvordingu! Tirikmisan?! - dedi.
  O"gay dadamminan shuytip quchoq ochip ko"rishtik. Biz ichkariga kirganimizda men: - O"gay onam qani? - dedim o"gay dadamga. O"gay dadam battar yig"ladi. Ha, nimaga yig"layapsiz? - dep so"rasam u: - E ulim, o"gay onang bechara seni dog"ingda kuyip, davlinasi 280 ga chig"ip, yuragi impak bo"p banisaga chuship qolli! "Chapayip" nomlik kasalxonada yotipti, bechara ! - dedi. Men shaship qollim. Qorasam , ayvonda qanatlari yo"q , bayker rulli valasapitimiz yotipti. Shappa valasapitti ko"chaga opchig"dim dagin o"gay dadamdi xayxay diyishigayam qoramey Chapayip nomlik banisaga qorap jo"nadim. Borsam banisayam qop - qorang"i.
  Paqat do"xtirlardi oq xalati ko"nniydi xolos.Men valasapitimdi duvolga suyab dujunnik qizga : - Meni o"gey onam qaysi palatkada yotipti? - dedim.
  -O"gey oneyzi oti nima? - dep so"radi dujunnik qiz ko"zlari qorang"ida yiltillab.
  - O"gey onamdi oti Toshxon. Pamilasi Taxtayiva - dedim men.
  - Ha, u ayol karido"rdi oxirida, xojatxonaga qo"shni eshigi yo"q palatkada yotipti. Karidordan tuvra borip o"nga burilasiz - dedi dujunnik qiz. Men unga rahmat aytip qorong"i karido"rdan yurip boryatuvdim bir mahal ayag"im ibo"rshisani paqiriga ilaship qob, daranga during qp yuztuban yiqillim. O"nnimdan turip ayag"imdi binasa qp paqirdan ajratip dujunnik qizga: - Vey, xich yo"q shu karido"rga sham - pammi, sheytanchiraxmi yaqib qo"ysenaro"meydimi?! - dep baqirdim.
  - Chirag"o"masa nimani yaqamiz?!Bu oyga berilgan shag"amdi hammasini glavvrachti xotinini tug"ilgan kunida tortka sanchip yaqip tugatishipti! Sheytanchiraqqa kerasin yo"q! O"tkan xapta benzin quyip yaquvdik sheytanchiraq portillap ketip terapiya bo"limini yami yonip ketti! Siz karido"rdi aytasiz! Xirurgiyadayam chirag" yo"q! Jarroxlar kasallardi tusmoldan aparasta qlishyapti! Bitta bemordi ko"richagini yorip qorong"ida ko"rmey o"vzini tikip qo"yishipti! Ipini sug"irishuvdi kech bo"g"anakan bemor becharani o"vzi bitip ketipti! Kegin duxtirlar uni o"vzini yana qaytattan nishtarminan buytip qirg"ip ochishti. Bechara o"vzi ochilganidan xursan bo"p ko"zlarida yoshminan:
  
  Men sizdan davoooo toptim
  Jonga jon shipooookallaaar!
  Maxsadim soloooomaxleyeeyek,
  Mehrivon shipooookallaaaaar!
  
  dep ashla aytti rahmanlik! - dedi. Qorasam dujunnik qiz hali - beri to"qtameydi. Bore, dep yo"limda dovom ettim. Turtinip, paypaslanip o"gay onam yotkan palatkaga borsam xona zim - ziyo zulmat.Tavakkal qp: - O"gey onajon, men kellim qamag"dan! - dedim. Bir mahal o"gey onam zulmat qa"ridan turip ashilla aytvorsalar bo"lama?
  
  Karidorda yurgan ey, odam, kimsan?
  Dujunnik baqirdi, sen nega jimsan?
  Uvlim eska tushar ko"zimdi yumsamey,
  Uvlima o"xshaydi ovozing sani,
  Bolama o"xshaydiya ovozing sani.
  
  Mizxapparjon bolam, qayda yuripsan?
  Cho"chqaxonalarga opis quripsan.
  Jang qp dushmonlardi quvlap uripsaney,
  Uvlima o"xshaydi ovozing sani,
  Bolama o"xshaydiya ovozing sani.
  
  Doim yomonlikting jo"lini to"sting,
  Xaqiqatni oytip qiynalip o"sting.
  Haliyam tirixma Qurumbo"y do"stingey?
  Uvlima o"xshaydi ovozing sani,
  Bolama o"xshaydiya ovozing sani.
  
  Tushlarimda sovuq qotkan emishsan,
  Yovga o"tigingdi otkan emishsan.
  Qorong"i zimdonda yotkan emishsaney,
  Uvlima o"xshaydi ovozing sani,
  Bolama o"xshaydiya ovozing sani.
  
  O"gey onamdi bu qo"shig"ini eshitip xo"rligim kep yig"lavordim. Shu mahal deng lop aytip suvit yonib qosa bo"lama? Chiraxti yorug"ida o"gey onam meni ko"rip xursan bo"p dod dep yig"lavordi. Kasalliginiyam unitip sakrap o"nnidan turdi dagin, meni quchip : - Mizxapparjon, o"gay ulim , o"zingmisan? Bormisan bu olamda?! Yuribsanmi, sayaq bolam?! Ko"zimdi nuri! Muna qadaming qutlug"akan suvit yondi! - dep yum - yum yig"ladi. Shundan kegin men eshigi yo"q palatkada o"gey onamminan ancha suhbatlaship o"tirdim. Kegin uydan birar to"g"ram non opkelaman degan maxsatta hayrlaship karido"rga chig"dim. Karido"rga chig"ishimminan yana suvit o"chti. Obbo dep qorong"ida turtinip boryatsam ayag"im tag"in iborshisani paqiriga ilaship daranga darang qp yiqillim. Binasa qip tashqariga chig"sam duvolga suyap qo"ygan bayker rullik valasapitim yo"q. Qorovuldan so"rasam men qayaqdan bilay? Valasapitizi bita - yampa daraqqa zanjirminan beylap qulp osip qo"ysangizo"miyma - diydi. Shuytip xapa bo"b nima qlishimdi bilmey yomg"irda shumtirap yurip tonga yaqin uyga yetip kellimta, qoreng. Shunaqa gaplar. Mayli emasa, Saytmirat aka. Barchaga duo va solomlarimdi jetkazing. Hurmatminan amunis tiyip qomaxtan chiqqan kamunis ukangiz Mizxappar.
  
  21 o"xtabr, 2008inji yil. Soxot 8 dan 33 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma uchinchi maktubi
  
  
  
  Kecha shom paytida birov chag"irib qolli. Tovoni yo"q o"tigimdi kiyib ko"chaga chig"sam, Qurumbo"y, Yo"ldashvo"y, Mamadiyor uchalasi meni kutib turishkanakan. Qurumbo"ydi eynida Chamadonipti kastimi.
  - Ha, kech kirganda yana qayaqqa ketyapsilar? - dedim men. Yo"ldashvo"y iyaq - biyaqqa alangladi dagin, meni qulag"imga pichillab bir gapti aytti. - Yo"g"eyeeye? - dedim men sergaklanib. Aytishicha, Qurumbo"y poyizdan kiyib chushkan Chamadonipti kastimini cho"mchegidan besh - oltita O"zbek pasportiminan bir po"chka do"ller chig"ipti. Biz kamandurdi imosiminan cho"chqaxonaga qorab yo"l ollik. To cho"chqaxonaga yetkunimizcha churq etmey bordik. Opiska kirib sheytanchiraxti yaqib, cho"chqani oxuriga jeylashib o"tirvop Qurumbo"y "Buyuk yalang"ayaqlar" va "Xato moshinasi" partiyalarini no"battan tashqari yig"ilishini ochiq dep e"lon qildi dagin, kun tartibidagi ishtimoiy masalani o"rtaga teyladi.
  - Qadrlik buyuk yalang"ayaqlar, mo"xtaram "Xato moshinasi" partiyasining ozalari, hurmentlik deptatlar va muxtaram kuzatuvchilar, janop spiker. Hammangizdi xabaringiz bor, odamsotar tadbirkor Chamadonipti noma"lum bandixlar vaxshiylarcha o"ltirip poyizdi derazasidan teylavorishti. Marxumdi kastimi bizga yadgallik bo"p qopketti. Kecha buytip kastimdi cho"mcheklarini shmon qilyatsam, besh - oltita pasportminan bir po"chka do"ller chig"di. Muna , bir tiginigayam tekkanim yo"q. Menda bu pullardi Chapayip kalxo"zi o"ramida yasheydog"on kamboxol - qashshoq, yetim - yesir, g"aribu g"urrabolarga partiyalarimiz nomidan xayru ehson tariqasida ulashilsa degan taklip bor. Shunga nima diysilar? - dedi.
  - Yaxshi taklip. Lekin shu pulga cho"chqaxonani restavrasiya qp axakminan oqlap duvollariga kiyikka teylanmoqchi bo"pturgan yo"lbarusti rasmini chizip, opisimizdi zomonaviy shart - shoroyatlarminan ta"minlasak bo"miyma? - dedim men.
  - Qizilyalang"ayaq Mamadyorenko, sizda qondey takliplar bor? - dedi Qurumbo"y trubkasiga mo"xo"rka tig"ip tutashtirip chakip.
  Mamadyor o"ylanib turdi dagin: - Men shaxsan donalar donosi, pardiyamizdi mangu roxnamasi, gigant va titan pikrlik mutapakkir poxlavan, kamandurimiz Qurumbo"y janopi oliylarini takliplariga qo"shilgan xolda Chapayip kalxo"zi o"ramida yasheydog"on kamboxollardi ro"yxatini tuzip o"sha ro"yxat vo"yicha xayriya dollerlardi tarqatilsa maxsatka minopiq bo"ladi degan pilaso"pik pikrimdi o"ttaga teyleyman - dedi.
  - Juda yaxshi, qona, yana kimda qonney chg"n pikrlar bor?.. "Xato moshiynasi" partiyasiga o"tip ketkan bir Yo"ldashin degan o"ttag"imiz so"z so"rayaptilar. Uchinchi mikrapo"ndi yaqip qo"yinar, xurmatlik deptatlar! Ha, qona, qizil hammol Yo"ldashin, marxabat, so"z sizga! Bu borada sizdi pikrlariz?
  Yo"ldashvo"y asta o"nnidan turip buytip tamag"ini qrip chiyildaq ovozminan gapira boyladi: - Qadrlik praksiyamiz ozalari, o"rtaq teptoxlar! "Xota moshiynasi" partiyasi yuqoridagi takliplarga tish - tindag"iminan qarshi! Shaxsan men shu partiyani yangi ozasi supatida bu pullarga qurol sotvop urush qp, strategik abektlardi, xususan maxalla kamketti idorasiminan magazim va omborxonalardi bosvop Chapayip kalxo"zini radiouzelidan g"alaba qozonganimizdi e"lon qleyk degan pilaso"pik pikrimdi o"rtaga teyleyman - dedi.
  Ovozga qo"yuvdik Qurumbo"ydi taklipi ko"pchilik ovozminan ma"qullandi. Ettasiga Yo"ldashvo"y (Qo"li qing"ir bo"sayam xar holda bo"g"altir, kastir bo"libam ancha yil ishlagan) Qurumbo"ydi yozgan maktupini mahalla kamketka topshirdi. Qog"oz qopti parchasiga putilgan bu tarixiy maktup quyidagicha edi:
  Mahalla kamket hazrati oliylariga!
  Jonop mahalla kamket, bizkim tubanda imzo chekuvchilar; "Qizil yalang"ayaqlar" va "Xato moshinasi" partiyalarining ozalari g"aznadagi mavjut bir po"chka dollerdi Chapayip kalxo"zi o"ramidagi mayib - majrux, yetim - yesir, kamboxol - qashshoq, g"aribu g"urrabolarga tarqatish maxsatida siz zoti oliylariga mrojyat etishka izn bergaysiz! Yana bir taklipimiz, yuqorida zikr etilgan toipaga mansup kam ta"minlangan oylalardi Chapayip kalxo"zini klupiga to"plasakda, ularga arzimas xayru exsonimizdi tarqatsak.
  Ta"zim va ta"vozelarminan buyuk yalang"ayaqlar fartyasini raysi mo"xtaram Qurumbo"y Mallaboy.
  Mahalla kamket qog"oz qop parchasiga putilgan xatti op tamomi yuqori tashkilotlarga tilpon qp xushxabardi xamma yo"qqa tarqatti. Bu olamshumul maktup kattalargayam ma"qul kep ro"yxatlar tuzilip ro"yxattagi mo"htoj odamlardi Chapayip kalxo"zdi kulupiga yig"iship bizdi Cho"chqaxonadan moshinada opketishti. Borsak, klupka odam sig"meydi. Tomlargayam chig"volishipti. Biz moshiynadan tushyassak, kanney - sunney, nog"oralar cholinip, pataparatlar shiqillap, kamralar suratka op tulvidiniyadan kegan jinnalislar bizdi qurshovga olli.Qorasak, atlas ko"ynak kiygan qizlar so"vixta gildirap non - tuz ko"tarib kelishyapti. Qani emasa, olinar nonlardan tuzga qo"ship dedi mulozamat qip Chapayip viloyatini xokimi Yepto"ymas Tappatalaruvich. Biz raxmat aytip nonlardi tuzga tekizip lunjilarimizdi shishirip nonlardi bitta qo"ymey yep uvoqlariniyam to"plap kappa otip sochiqqa o"vzilarimizdi buytip artip kekirdik. Chapayip viloyati xokimiminan Chapayip tuman xokimlari buytip "Kelinar, sahovatlik boy akalar, kelinar" dep qo"l qovushtirip turishipti. Maktab bollar lotin alpovitida g"azal va shoxerlar o"qip bizga gulchambarlar berishti. Ichkariga kiruvdik zolda o"tirganlar o"rinlaridan turib baravariga qarsak cholvorishtiyu. Biz saxnadagi ustollarga o"tirib duvo qillik. Tik turganicha to"xtamey qarsak cholyatkan odamlarga Qurumbo"y qo"liminan buytip ishora qp: - O"tirinar, o"tirinar - dedi. Hamma o"tirgach, Chapayip viloyati hokimi Yepto"ymas Tappatalaruvich mehr muruvvat haqida ikki soat nutq so"zladi. Qorasam, Qurumbo"y zerikip ptichiy grippka cholingan kasal to"viqqa o"xshap esnap, Yo"ldashvo"y uyqusi keganidan ko"knori ichvog"an odamdi singari munkib - munkib ketyapti. Men Qurumbo"ydi qulag"iga pichirlab : - kamandur, yig"ilishti tezraq yakunleyk, hozir Yo"ldashvo"y o"tirgan yerida uxlab qob istoldan ag"anap chushadi - dedim. Qurumbo"y "Xo"p bo"ladi" dedi dagin kaaaatta popkani qo"ltig"lap nutq so"zlagani ketyatkan Chapayip tuman xokimini kastimidan tortib: - Katta, sal kamraq gapirip amaliy ishka o"teyk, vek volya ne vidatü. Biz silarga o"xshap bekarchimasmiz. Cho"chqaxonani axakminan oqlab duvolga kiyikka teylanmoqchi bo"pturgan yo"lbarus rasmini chizishimiz kerak. Qani g"aribu g"urrabolar? Chaqiring, saxnaga. No"batminan kelisho"rsin emasa. Tez - tez ularga do"llerlardi tarqateyk. Becharalardi bola -chaqasi kambiko"rmani yeb dadam qachan non apkelarikin dep kutib o"tirishkandur. Puldi tezraq tarqatsak ular tezraq uyiga non oboradi - dedi. Bu gaplardi eshitip Chapayip viloyati hokimi Yebto"ymas Tappatalaruvich Qurumbo"yga yaqin kep qo"l qovushtirganicha : - Shundey qileykma, Qurumbo"y Mallayuvg"ich ? - dedi. Qurumbo"y ha degandey bosh likillatti. Chapayip viloyati xokimi Yebto"ymas Tappatalaruvich "Xo"p bo"ladi aka" dedi dagin g"aribu - g"urrabolardi saxnaga chorladi: - Qani, emasa kambaxollar, no"batminan saxnaga chiqo"rinar. Qurumbo"y akam bizga dolya beradilar, anaqa, exson... - dedi u. Kegin sap tortip kelyatkanlardi oldiga turvop shlampasini kosa qp birdan yig"lavordi: - Qurumbo"y Mallayuvg"ich, meni oyligim haddan tashqari oz. Shu darajada ozki, ro"zg"orimdi tebratishimga tuman xokimlaridan, kalxo"z rayislaridan to"xtovsiz olyatkan poralarimam yetmayapti. Kecha qorasam, xususiy sovdo pirmalarimiz oborotidan tushkan oylik poyda bor -yo"g"i ikki milyon yetti yuz olmish to"qqiz ming do"ller bo"pti xolos. Xususiy teplaxo"t kruiz layner kemani qo"ying, xich bo"masa bitta smalyotminan ikkita vertalyot sotib olishgayam qurbim yetmayapti. Qo"limiz yuqaligidan Limuzinda yurippan, hammaga kulgi bo"p.Yo"qchilik o"lgur yomonakan, Qurumbo"y aka. Mehr - shapqat, insonparvarlik singari oliy insoniy tuyg"ular haqqi menga picha yardam qmasenar bo"meydi - dedi Chapayip viloyatini xokimi ko"z yoshlarini shlampasiga artip. Qurumbo"ydi rahmi kep unga yuz do"ller berdi. Xokim "Rahmat, kam bo"menar iloya, Qurumbo"yka " dep shlampasini pulga qo"ship boshiga kiyvolli. Xokimdi ketidan yetmish yamaq porma kiygan polkovnik zuvaniyasi bor GAIshnik purajkasini cho"mich qp oldinga cho"zganicha Qurumbo"yga yaqin kelli dagin aytip yig"lay boyladi: - Qalandar shahriga borsam boshimdan ofitob o"tti... Oyog"im loyga botkanda qo"limdan tortmadiy hech kim...Oto onasi borlar balant tog" ustida o"ynar. Oto onasi yo"q biz kabilar qabrni boshida yig"lar... Biz GAIshniklargayam rahmiz kesin, Qurumbo"nka. Biz umuman oylik omey yil o"nakki oy tekinga ishleymiz. Yildi boshida bir baklajkadan poqta moyi, bir kiladan qurt tushkan makron berishkan xolos. Oylix bermesilarmi? - desak, achcho"tta olasanlar deyishadi. Pillani pulini uch yildan beri olomiymiz. Oyliq berishmagani ichun biz xich kim ko"rmeydog"on pana - pasqamlarga bekinvop radarminan buytip sho"pirlardi yo"lini poyleymiz. Qonundi buzmagan bo"sayam binasa qp aypini topib bor - burdini shilib olamiz. Sho"pir becharalar bizdan qo"qip xuddi dapn marosimiga ketyatkanga o"xshap juda sekin yurishadi. O"zini bilganlari Xormang kamandir dep dolyani kaplap o"tip keto"radi. Ov yurmey qosa yo"lda jo"n ketyatkan puqorolardi pasportini tepshirip "Tirishtirip" soqqasini olamiz, soqqa bermasa oddiy odamdiyam bir zumda terrarist , nashapurush dep e"lon qlishga majburmiz. O"ziz o"yleng, biz melisalarga yetallik oylik , hich yo"q 500 do"llerdan oylûx berishsa shuytip qaraqchilik qilamizma? Qalandar shahriga borsam, qo"limdan tutmadi hech kim... Qurumbo"y GAIshnikkayam rahmi kep unga yuz doller beruvdi gayishnikdi arqasidan prokuror chig"ip kep: - Qurumjan Mallayevich, meni yig"lamayatkanimga xoyran bo"meng. Nohaq qomalip ketkan odamlarga, ulardi yetim qog"an parzantlariga, qon - qaxshagan ota - enalariga rahmim kep kechalari to tongacha yostig"imdi uyitip yig"lovrip meni ko"zimda umuman ko"zyash qomagan, ko"zlarimdi ko"zyash ishlap chig"oredog"on bezlari qurib bitkan. Oylix ozligidan noiloj minglap begunox odamlardi ekstrimist ozasi dep 15 - 20 yil ozotliqdan maxrum qlishka majbur bo"lyappiz. Mo"htojlik yomon nersa bo"larakan, Qurumbeyka. Ro"zG"OR dep ota - buvalarimiz tuvra aytishkanakan,. Shuncha pora osamam bu G"ORdi to"ldiribo"mayapti. Ishansez, mo"htojlikka chidolmey oxiri do"xtirlarga po"chkamdi sotmoqchi bo"llim. Duxtirlar tepshirip ko"rip: - Bo"meydi, po"chkezda yong"oqdek - yong"oqdek ikkita tosh borakan - diyishti. Indaqa bo"sa jigarimdi sotaman dedim. Ular yana meni UZI da tepshirip ko"rishti dagin: - Apsuski jigariz serrozli egnako"k bo"p irip yuragizam chirip tomom bo"pti. Xapo"mengu tuvrasini aytsak sizdi Xudo urip qo"yipti. Beguno odamlardi soxta ayplovlarminan qamatib avaxtalarda qiynap o"ltirtirganiz uchun buyragizga tosh tig"ip, jigarizi iritib, yuragizi inpak qipti. Siz bino qo"ygan bu umr ko"z ochip yumguncha o"tadi, o"ttaq pirqirol.Hali u dunyoda, poraminan ish bitqizip bo"meydaqan jeytta sizdi mangu, chidap bo"lmas ozaplar kutip turipti - diyishti. Kiyinyatip : - oshqozon omeysilarmi? - dedim umitminan duxtirlarga ko"zlarimdi buytip jovdiratip qorap. Duxtirlar yo"q, oshqozon omimiz diyishti. Shuytip qadrimga xapo"lip kelyassam Kalxo"z kulipida to"rtta milarder boy do"ller tarqatishyapti degan gapti eshittimu tuvra shiyaqqa chopib kelo"rdim. Menga yardam qo"linardi cho"zmasenar sira iloji yo"q. Nmaga dsangiz yo"qchiliqqa chidomey "E, Xudo! Biz tekinxo"rlardi o"yleydaqan hayriya tashkilotlariyam bomi ya yo"g"mi!" dep poryat chekvorsam zilzila, bo"p cho"chqaxonadagi opisinar ag"anap paxsa duvollari silardi bosip qolama? dep qo"rqaman. Menga baribir. Pochemu, potomu chto, meni uch qavatlik osobnyagim juda mustaxkam qurilgan. Men bitta narsaga achinaman xolos, Kurumjan Mallayevich, Agar " Dunyodagi eng kashshoq odam" nomlik xalqaro misobaqa o"tkizilsa shubhasiz men birinchi o"rindi egallarittim... prqirol shuytip o"ksip - o"ksip yig"ladi. Qurumbo"y prkurorgayam yuz doller beruvdi uni arqasidan Chapayip viloyat soliq boshqarmasini boshlig"iminan Bojhonani boshlig"i chig"di. Ular endi yum - yum yig"lamoqchi bo"p turuvdi, Qurumbo"y ulardi diydiyosini eshitkisi kemadi shklik, qo"lidagi puldi pachkasini yirtip "Bore!" dedi dagin pullardi shipka qoratip otdi. Do"llerlar har qayaqqa chachilip ketti. Zoldagi to"ng"izdan to"q tamomi kattalar bir - birini tepalab do"llerlarga teylanishti. To"s - to"palang, ur - yiqit, qiy -chuv bo"p istollar sinip mushlashish boshlandi. Bir mahal "O, dolleyeeyeeyer! Dolleyeeyeeyer!" dep ko"zlarini poqtasi chig"ip pulga teylanyatkan raxpallar girdopi xunuk aynalip bizdiyam surip ketsa bo"lama? Yaxshi deng, men qorateminan shug"ildanganman, ochko"z olomondi buytip tevip, urib blok qp yurip do"slarimdi tashqariga opchig"dim. Tashqariga chig"sak Qurumbo"ydi eynidagi Chamadonipti kastimi yo"q. E, tirik qog"animizga shukr dep Cho"chqaxonaga qorap jo"nadik. Cho"chqaxonaga yetey deganimizda bitta eshak baqirib hangravoruvdi pilaso"pik pikrlarimiz porakanda bo"lli. Mindey qorasak Badalip bergan qadrdon eshagimiz bizga qorap kulip turipti. Suyunip Ureyeeyee! Dep baqirvordik. Shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli tmasam, bizdi so"raganlarga solom deng. Xurmatminan qizilaskar MIZXAPPAR.
  
  24 inji o"xtobr, 2008 inji yil , Kech soxot 8 dan 28 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma to"rtinchi maktubi
  
  
  
  Kecha ettalap o"gay onamdi : - Mizxapparjon, ulim, choyingdi ichvomesami - diyishigayam qoramey qorateminan trnopka qp cho"chqaxonaga borsam, Qurumbo"y , Yo"ldashvo"y, Mamadiyor uchalasi baqir - chaqir qp kalamish o"ltiryatkanakan.
  
  - Ii, ana, siz tomonga qochti, o"ttaq kamandur, uring! - dedi Mamadiyor.
  
  - Aha, ko"rdim, ko"rdim! - dedi Qurumbo"y. Kegin qo"lidagi qizil g"ishti qulochkashlap turip kalamishka otuvdi g"isht nishonga tiyip kalamish til tortmey o"liip qolli. Yo"ldashvo"y kalamushti o"ligini dumidan buytip ko"tarip Qurumbo"ydi maxtadi: - E, snayper bo"pketinge, kamandur. Miyyasini chiyip qo"ydizta o"ziyam! Endi bugundan boshlap men sizga o"ttaq marshal dep mrojayt etaman - dedi.
  
  - Haaaa, endi kalamishlardi terisini shilip, oshlap u terilardan kamandurga papaxaminan qo"lqop tikip so"vg"a qmasak bo"meydi - dedim men.
  
  - Tuvra - dedi Mamadiyor. Mamadyor kalamishti o"ligini menga uzatip : - Ma, Mizxappar, sen har xolda qossobsan. O"zing yaxshilap terisini shil - dedi. Men xo"p dep pichag"imdi op tig"ini shimimdi kamariga qayrap endi kalamishti terisini shilmaqchi bo"luvdim uni ayag"idagi xalqaga ko"zim chushti. Xalqadagi yozuvdi o"qip xoyran bo"pqollik. Unda shundey yozuvlar borakan:
  
  - Iqtisodiyotti izdan chiqarishka mo"jjallangan biologik qurol uchun maxsus KLONlashtirilgan duragay kalamish. Qutulip qosa odamga teylanishi mumkin. O"ta extiyotkor, makkor maxluq. Bu toipa kalamishlar qizilkitopga kiritilgani uchun nafaqat o"ltirish , urish yoki so"kish, xatto ulardi senlasham qonun yo"liminan qat"iy taqiqlanadi. Qolovrsa bu semiz jirkanch kalamishlar xalqaro qonunlardingam ximoyasindadur. Mo"ynidagi radiomo"yinbog"ini chechkan odam jinoyi jovopgallikka tortiladi.
  Ûmzo - Biolog hashoratshunos olim propessr Ilyos Ipporuvuch.
  
  Yozuvdi o"qip xoyran bo"p turuvdik , Qurumbo"ydi kallasiga pilaso"pik pikr kelli shklik, otashnapas shoyirga o"xshap qo"llarini buytip kalamishka qorap shg"r aytti:
  
  Kalamish ayyyy, kalamish!
  
  Qavming gala - galamish!
  
  Xalq mulkini o"g"irlap yeb,
  
  Buytip qornin silamish!
  
  O"vpariiiiiin! O"vpariiiiiin! - dep baqirvordi shg"rdan tasirlanip Yo"ldashvo"y. Mushoirani Mamadiyor dovom ettirdi6
  
  Jirkanch ahli kalamish,
  
  Dexqon molin talamish!
  
  Uni boqib semirtirgan,
  
  Elning joyi dalamish!
  
  Tasannooooooo! Tasannooooooo! Dep baqirdi Yo"ldashvo"y.
  
  Biz shuytip bahri - bayt aytip kuliship turuvdik, cho"chqaxonani xovlisiga bitta yengil moshina kep to"qtap undan do"ndiqqina juvon chushti dagin, biz tomonga qorap yurdi. U bizga yaqin kep: - Kechirasilar, Qurumbo"y akani kabinetlari shu opiska jeylashkanmi? - dedi qizil zo"ntigiminan cho"chqaxonaga ishora qp. - Qurumbo"y menman, nimeydi ? - dedi kamandur qovog"ini sob. Bu gapti eshtip ayol suyinip ketti: - Siz o"shami?! Nahotki, siz o"sha byuk shaxis, qog"az urushi qohramani Qurmbo"yka bo"sez?! Men sizdi qora kastim - bruk kiygan, galustik taqip diplamat ko"tarib yuradigan, shlampalik, bir ayag"i yo"q, iyagini askolka uchirib ketkan odam bo"sa kerak dep o"ylarittim. Siz bo"sa apcharka itti tagigayam sobo"medog"on kiyimlardi kiyvop kibru xovoga berilmey oddiy xodimlarminan kalamish o"ltirib yuripsiz. Ana kamtarlik!
  
  - Juda laganbardor xotinakansizda. Xadip meni maxto"rmey middaoga o"ting. Kimsiz, qaydan, nima uchun keldiz va xokozo - dedi kamandur trubkasiga cho"chqani quritip tuyilgan tezagidan tig"ip tutashtirip chakip.
  
  - Xo"p bo"ladi, Qurumbo"y aka. Avvalo o"zimdi tanishtirsam, meni atim G"urratosh, pamilam Nishonuva. G"urratosh Nishanvna desenaram bo"lo"radi. Middaoga o"tsam, Xo"kmatimiz, qolovursa przdntmizdi tadbirkarlixti rivlojlantrish uchun chig"organ qorar va pormanlaridan ro"hlanip silarminan hamkorlik qmaqchiydim - dedi G"urratosh.
  
  - E, biz muxalipattagi partiya ozalarimiz. O"shi zolim xo"kmatizi bizdi oldimizda maxto"rmeng, asabimiz buzulib miyyamizga qon quyilip qolishi mumkin. Xotin kishiga o"xshap chaynalovrmastan shartta - shartta gapiring. Qannay chg"n hamkorlik qmaqchisiz? - dedi Qurumbo"y battar asabiylaship.
  
  - Gapti lo"ndasi , qadrlik Qrumbeyka cho"chqaxonezi arendaga bersez ishsiz yurgan xotin - qizlardi kasp - xunarga o"rgatedog"on pullik to"garaklar ocharittik. Arendadan chushkan pullar xesopiga partiyeynaram qaddini roslavolaritti. Siyosiy tilamchi bo"p undan mundan pul tilanip yurmarittinar - dedi G"urratosh Nishanvna. Qurumbo"y bu gaplardi diqqatminan tinglap bizga buytip zimdan monalik qoradi. Biz indamadik. Bir mahal Yo"ldashvo"y itti terisidan tikilgan qozonsimon to"ppisini chachlari siyrak boshidan op qo"ltig"iga qsip ikkala qo"liminan boshini qonap ketkuncha izaq qayladi dagin to"ppisini yana boshiga kiyip: - Bu taklipti jiddiy muloxaza qlishimiz kerak - dedi.
  Ettasiga taklipti muxokama qp tadbirkorlik bo"yicha hamkorlik qlishka rozi ekanimizdi G"urratosh Nishanvnaga ma"lum qllik. G"urratosh juda ishbilarman, epchil xotinakan, tezda ishti boshlavordi. Cho"chqaxonani sinka aralashtirilgan axakminan oqlab xonalarga eshik - deraza o"nnatti. Istalba ko"mip sim tortib suvit chushurdi. Kechasi izag"dan qorasez cho"chqaxonadagi yonyatkan chirag"lardi ko"rip yuragiz zavqu shavqqa to"ladi. G"urratosh reklama beruvdi to"garakka qaxnashmaqchi bo"g"an ayollar har qayag"lardan kela boyladi. To"garakka qaxnashyatkan ayollarga qorashlik bo"sa kerak erkaklaram tez - tez kep pakitta mayda - chuydalarminan yo"xlap turishadigan bo"lli. Cho"chqaxona xovlisi kechasiyu kunduzi ziyoratchilardi moshinalariminan bant. Xar - xil inamarkalar, trak xaydeydog"on dalneboyshiklar, Kamaz, samasuvol, traktir, buldizir, zaparo"jlar, aspol tepaleydog"on moshina, matasekl, valasapt, eshagarava hatto invalitlardi kalyaskasiyam bor. Biz cho"chqaxonani bu darajada gavjum va ovoto"pketadi dep sirayam o"ylamaganidik. Yo"ldashvo"y qo"liga qizil latta beylap kegan - ketkan transportlardi egalaridan tag joyi uchun pul yig"ib yuradi. Men cho"chqaxonani bir chekkasiga kamir yameydog"on Vulqonizatsiya ochvog"anman. Teshilgan - netkan kamirlardi kiliglap yamap ettadan kechkacha tinmey ishleyman. Yana tezraq qaytip kesin dep kamirlardi qog"oz kiligda yameyman dagin mijozdi ko"zini shamg"alat qp turib kamirlarga kishi bilmas bigiz urip qo"yaman. Bundan tashqari Mamadiyor moshinalar keladog"on yo"llarga o"zimiz ikki yuzlik mixlardan yasagan qo"lbola kamirteshar nishlardi teylap keladi. Dami chiqqanda bir xil moshinalardi g"ildiragini diskalari yerlarga urilip qiysheyip ketadi. Ishlarimiz yurishkandan - yuriship pul sano"rib qo"llarimiz qadag"o"pketti. Lekin shuniyam ko"romeydog"on g"alamuslar paydo bo"lli dagin cho"chqaxonaga Chapayip viloyat soliq boshqarmasidan Odinayev degan odam kelli. U bizga buytip udastinasini ko"rsatip : - Do"latka nalik to"lamapsilar, tashkilotinardi yopaman - dedi. Kegin popkasidan qog"oz - qalam op binarsalardi yozip eshikklarga yapishtirip plastilin so"rg"ichka mo"hrini bosa boyladi. Buni ko"rip ichkaridan G"urratosh Nishanvna chig"dida, Odinayevga: - Keling, mehmon. Nima qilyapsiz? Bizdi tashkilot nogiron ishchilarimiz evaziga naligdan ozot qlingan. Ishanmasez ana, Qurmbo"y akamdi tepshirib ko"rishiz mumkin. U kishi ruhiy bemor. Psixbanisa ro"yxatida turalla. Yuring kabinetimga, ishka oyit hamma xujjatlardi ko"rsataman sizga - dedi. Odinayev G"urratoshka ergashib ichkariga kirib ketti. Oradan xich qancha vaqt o"tmey G"urratosh opamdi kambinetidan : - Vooooy! Voydoooood! Yardam berinar! - degan poryat eshitilip qolli. Biz yardam ko"rsateyk emasa dep yugirp ichkariga kirip ketyassak tashqariga ranglari oqargan Odinayev qochip chig"di. Uni ketidan chachlari to"zigan, ko"ynagi yirtilgan, lipchigini bir tamoni osilgan, yuzlari timtalangan G"urratosh Nishanvna paydo bo"p cho"chqaxonani boshiga ko"tarip baqirdi: - Odamlar, ushenar anavi yigit o"lgur manyagdi. Melisa chaqirinar! Svvvvoluch, marrrrraz nomusimdi poymol qilli! Duxtirdiyam chaqirinar. Mendan alaniz op DENKAmdi tepshirishsin! Muna, shuncha odam guvox!Soliq idorasidagi nachaynigigayam tilpon qinglar!Shunaqa ûflos znokorlram davlat soliq idorasida ishliyma? Qonun qaqa ketti?! Kanstitutsya bomi yo yo"xmi bizdi mamlakatimizda?!Bu iplosti tirigicha tuvaletka teylap tepasidan turpaq tortvorish kerak! -dey chinqirdi u.
  Odinayev o"zini oqlamoqchi bo"p turuvdi Qurumbo"y o"tigini qo"njidan xanjarini op Odinayevga teylandi. Biz Qurumbo"ydi ushlap qoluvdik Odinayev prsattan unimlik peydalanip ko"chaga qorap qochti. U yugirip ketyatip birdan oqsalandi dagin "Uxxxx!" deya yerga yiqilli. Yugirip borip qorasak Mamadiyor yo"lga teylagan kamirteshar nishlardi bittasi Odinayevdi ayag"iga kirip tepasidan teship chig"ipti. To"s - to"palang bo"p bitta sho"pir Odinayevdi aspol tepaleydog"on moshinaga tig"ip banisaga opketti. Shuytip soliqko"mdan qutuldik. Biz Vulqonizatsiyaga kirvop gurung qp o"tiruvdik Qurumbo"y G"urratoshti maxtadi: - Muna haqiqiy bokira ayol! Haqiqiy Janna dark! Klara Setkin! O"z nomusini ximoya qp mislsiz motanat namunasini ko"rsatti. Shu ayolga uylanvosammikin? - dedi u. Biz shuytip ancha gurung qp o"tirdik. Bir mahal tashqariga chig"sak to"garak o"tkaziledog"on xonalardan ayollardi ingrap yig"layatkani eshitildi. Biz yugirip ichkariga kirdik dagin ayollardi voy - voylap yig"lagan ovozlari kelyatkan zshikka yaqin bordik. Biz endi eshikdi ochmaqchi bo"p turuvdik yanimizga G"urratosh Nishanvna chopqillap kelli dagin: - Ha, buyetta nima qlyapsilar? - dedi chireyliq jilmayip.
  - Ichkarida kimdir ayollardi uryapti shkilik. Qoreng, baqirishyapti becharalar - dedi Qurumbo"y.
  Qurumbo"ydi bu gapidan G"urratosh xandon otip kuldi: - E, xovotir omeng, Qurumbo"yka. To"garak mashg"ulotini o"tkazgani yangi, malakalik prapessrlar kegan. Sal qattiqqo"l domlalarakan. Ayollar o"shanga chidamey...
  Qurumbo"ydi bettar achchuvi chig"di: - E, qanaqa peadal odamlar ular?! Ayol kishilardiyam shuytip urib o"qitadimi, vek volya ne vidatü! - dep baqirdi u. Kegin o"tigiminan buytip eshigdi tevip sindirip ochvoruvdi ichkariga qorab uyatip kettik. Qorasak Chapayip kalxo"z rayisi Badalip, uni bo"g"alturi yash - yash qizlarminan rasqladushkaga yotvop "To"garak" o"tkizishyatkanakan.
  Qurumbo"ydi ko"zlarini poqtasi chig"ip xanjarini olli dagin Badalipga teylandi. Men, Mamadiyor, Yo"ldashvo"y ucho"vimiz Qurumbo"ydi zo"rg"a ushap qollik. Badalippinan bo"g"altiri enadan yangi tug"ma bo"p tashqariga yugirip chig"ishti dagin o"sha axvolda moshinaga o"tirip qochvorishti. Qurumbo"y qutulip qog"an gorillaga o"xshab qiyqirip qo"lidagi xanjariminan deraza pardalarini kesib, divanlardi o"rindig"ini iks shaklida qirg"ip, deraza eshiklardi tevip sindirvordi. To"garakka qaxnashkan qizlar G"urratoshti ketidan ko"chaga qorap qochishti.
  Qurumbo"y : - Xo", to"garagingayam, malakalik prapessrlaringayam polon - piston! Ko"tar ko"rpa to"shagingdi , xaromilar! Hamma yo"g"di nasvostirib cho"chqaxonaniyam xoram qlishting! - dep baqirdi. Qorasak cho"chqaxonani xovlisidagi inamarka moshinalar, trak dalneboyshiklar, Kamaz, samasuvol, traktir, buldizir, zaparo"jlar, aspol tepaleydog"on moshina, matasekl, valasapt, eshagarava hatto invalitlardi kalyaskasiyam yo"q. Xammasi qochvorishipti. Xozircha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Barchaga solom deng. Xurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  29 o"xtabr, 2008 inji yil, tungi soxot 10 dan 33 milit o"tti.
  
  
  Chapayip kalxo"zi. To"ng"izxona.
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma beshinchi maktubi
  
  
  Kasopat yomon narsa bo"larakan, Saytmirat aka. Nasvoskan "To"garak"chilardi kasopati urip eshagimizdi tovi aynip qolli. Becharani ishtaxasi buvilip, ko"zlari kirteyip, ranglari bir axvol bo"p, darmonsizlanip, istimasi qirqqa chig"di. Tez yardam chaqirsak, muna , xozir ketyappiz dep uch soxottayam kemadi. Noiloj eshagimizdi nasvoskan adyolga o"rap aravaga yotkizdik dagin, aravani no"vbatminan sudrap banisaga qorab jo"nadik. Aravani Yo"ldashvo"y tortip ketyatuvdi. Bir mahal arava loyga botip qosa bo"lama? Yo"ldashvo"y shuvvalo chiransayam arava jeyidan jilmadi.
  Biz: - Obbooo! - dep turuvdik , Qurumbo"y aravani ustida o"tirganicha qo"lidagi uzun qamchini xovoda aylantirib Yo"ldashvo"ydi mo"yniga qarsillatip urdi dagin: - Chux! Xorom o"lgur! - dedi. Yo"ldashvo"y bechara aravani tortaman dep loyga siyg"anip yiqilip hamma yo"g"i balchig" bo"pketti. Qurumbo"y tiz cho"kip qog"an sho"rlik Yo"ldashvo"ydi yana savaladi.
  Loyga bulangan Yo"ldashvo"y oxiri tanibo"medog"on darajaga yetti. Qorasak Yo"ladshindi ishlari chataq. Biz Mamadiyor ikalamiz aravadan chushishka majbur bo"llik. Kegin yelkamizdi buytip tirap Yo"ldashvo"ydi aravasini ketidan itardik. Itarip - itarip oxiri aravani loydan chig"orip loyda do"nqeyip yotkan Yo"ldashvo"ydi mo"ynidan mo"yinturug"di bo"shatdik. Yo"ldashvo"y bita darag"di tagiga borvop dam olli. Napasini roslap tayag"minan sidirip kiyimlaridagi loylardi tozaladi dagin, yuzlarini ko"lmak suvda yuvdi. Shuytip biz yana yo"lga chig"dik. Rovon yo"lda aravani Mamadiyor yugirganicha sudrap ketyapti.
  Ayniqsa arava paslikka qorab yurganda uni yugirishi yanada tezlashti. Bir mahal minasa "Qirs!" etdi dagin aravani bitta g"ildiragi o"qidan chig"ip paska qorap g"ildirap ketti. Biz "G"iyq!" aytip xunuk qiysheygan aravani ustida "Iiiiiiiiii!" deganimizcha yo"ldi chekasiga jeylashkan Chapayp kalxo"ziga qorashlik bitta tovuqboqar permerdi to"viqxonasiga kirip kettik. To"vig"lar misoppo osmon ostida ko"zlari olma - kesak terip don axtarip yurishkanakanda, bizdi ko"rip yurak - talag"i chig"ip parlari to"zip qaqag"laganicha qirg"ovullardi singari xar qayaqqa uchti. Biz to"vug"baqardi kulbasini yaniga borib ag"anadik. To"vig"baqar bechara ancha yaxshi odamakan xapo"lishti o"nniga xursan bo"p bizga yardamlashti. Hatto pataparatminan bizdi suratka olli Kegin. millatdorchilik bildirip: - Kaaatta rahmat silarga. Lekin zo"r ish bo"lli - dedi. -Iye, seni toming ketip netip qomadimi, burjuy? Axir biz senga qancha moddiy zarar yetkizdik. Xapo"lishti o"nniga suyunyapsan. Jinni - pinnimasmisan? - dedi Qurumbo"y to"vixti tezaklaridan trubkasiga tig"ip tutashtirip chakip. -Akalar, silar menga zararmas poyda keltirdilang.Muna endi shu baxana og"an kreditimizdi yamini pora xesopida opqob biz permerlarga ssudani yamini bergan bo"nka xodimlari, nalikinspeksyachilar, uchaskabo"y Shgabuddiniplar kunda kunora kelip qo"ltiqlab ketkan minglap tovuqlarimdi, o"rdek -g"ozlarimdi ispisayt etip kamomatti tuvrilavolaman. Bu ajeyip ishti yuvmasak bo"meydi. Qona marxabat kulbaga kireyk. Hozir xotinim quymaq qiladi, yamtani meydalap billa abit qilamiz - dedi tovuqboqar.Mayli emasa dep tovuqboqardi kulbasiga kirdik.Tovuqboqardi xotini bir zumda quymaq qip dastaxonga qo"ydi. Tovuqboqar dakchadagi patnisti arqasiga bekitip qo"ygan cho"laq arag"i borakan, apkeb piyalalarga quydi dagin ko"ksiga qo"lini qo"yip tavoze va odoppinan bizga uzatti. Piyalalardagi oraxlardi op oq urdik dagin quymaqminan gazaki qillik. - Haaaaa, odamzottaqa vaxshiy va nomart nersa yo"xta bu olamda - dedi tovuqboqar quymaqqa termilip. -Nimaga indaqa dyapsan, tovuqboqar? Yo ateylap kesatip bizga shama qilyapsami?Omalekigin,aytipeyye, bizdi so"tka chaqirsa seniyam Mizxappardi chet eldagi xravazashitnik o"shnalari arqalik xalqaro maxkamaga topshiramiz - dedi Qurumbo"y lunjini shishirip kavshanganicha qaxrlik ko"zlarini poqtasi chig"ip. -E, yo"q, Qurumxon aka. Nimalar diyapsiz? Men indaqa kesatip gaprish shama qilish degan nersani bilmiman. Men bir ko"ynida kiri yo"q bir qop yong"oqdi singari shaldur -shuldir bolaman. Men vaxshiy deganimki, odamzot qo"lini kesvosa bir oy duxtirga qaxnap jonini extiyat qiladi. O"zi bo"sa tovuqdi tuqqan bolasini go qaynaq suvda qaynatip, go tovada qo"g"irip yiydi. Xayvornlardi go"shtini xaladennikka tig"ip qo"yip seskanibam qo"ymeydi. O"shi xayvondi o"nniga o"zini qo"yip tasavvur qisa odamzot o"zini naqadar vaxshiyligini anglaritti - dedi tovuqboqar. Kegin yana oraxtan piyalalarga quyip tavozeminan uzata boyladi. Biz yana ichtik.Bir mahal tovuqboqar mas bo"pqolip kulbani shiptiga qoraganicha yig"ley boshladi: -E, Xudo! Nimaga sen paqat meniyla qiyno"vrasan? Nima, bu dunyoda mendan bo"lek odam yo"g"ma? Nimaga xalqimizdi paxta plantatsiyalarida qul qib ishlatip ulardi og"ir mehnati evaziga boylik ottirip, yallo taralloyu ayshi ishrat qib yurgan zolim va zolimalardi qiynameysan?! Nimaga permer becharalar kredit op perma ochip tadbirkallikminan shug"illanish uchun bo"nkaga borsa ularga beriladigon kreditti yamini pora sipatida op qoledog"on xoramxo"rlardi jazolameysan? Nimaga begunox bandalarini soxta ayblovlarminan qamatip qamag"larda chiritvoryatkan qonxo"rlardi xalok qilish o"nniga ulardi qilvir ishlariga rivoj beryapsan? Endi mano"vi ablaxlar tovuqxonamdi dabdala qilganlari uchun kechirim so"rashti o"nniga chet eldagi xravazashitnik shishadoshlariminan taxdid qilyapti! Kim u vatangado xravazashitniklar? Buyellarda mazlum xalqimiz ochlikdan somon yamlayatkan payt chet ellarda sadaqa yep semirip maqtanip yurgan, saytlarini dastaxondey ochvop shon - shuxrat pashshasi ilinamikin deb bir - birini ketini ko"vlap o"tirgan bekarchi yalqov, balki palakatvosip palanchi do"vlat teppasiga kesa menam raxparbo"p mazza qib yasheyman deya umit qib yurgan ko"xnorihayol dovdirlarmi? Nimaga iltijolarim senga yetip bormeydi? Demakratiya bo"sayam dardimizdi xich yo"q junnalislarga, gaziyta tilvidenyaga aytarittik! Mamlakatti ketini tagiga bosvog"an qonxo"r diktaturlar o"mrini oxirigacha przdnlik kursisini bo"shatmasa, yo demakratya qimasa, e, bunandaqangi chirigan jamyatti yerminan yakson qisengo"meydimi, parvardigor!- dedi u ko"ynagini ikki yaqasidan ikki yaqqa tortip yirtip. Shu mahal kutilmaganda zilzila boshlanip kulba qirsillap shiptogi lampichka xunuk qimillashka chushti. Qo"rquvdan kaypimizam tarqab ketti. Hammadan birinchi bo"p tovuqboqardi xotini o"zini evakuasya qilli. Uni arqasidan tovuqboqaram tashqariga otillip chig"di. Men qachan, qandey qip tashqariga chig"ip qog"animdiyam bilmey qoppan. Qurumbo"y Mamadyor, Yo"ldashvo"ylar tashqariga qochip chig"ishkandan ketin tovuqboqardi kulbasi g"iyt aytip qiysheyganicha bir tamonga ag"darilip tovuqxonada xutti ato"m bo"mpa portillagandi singari chang to"zon ko"tallidi. - Vox, bugun o"zi qandeydur baxitlik kunakan. Endi tabiy opat baxana kulbamdyam ispisayt etvolaman - dedi tovuqboqar suyunip.
  Shundan kegin tovuqboqar bizga o"z extiromini ramzi supatida g"ildiragi "Zaparojets" moshiynani balo"nidan qlingan zambilg"altagini so"vg"a qilli. Biz peshanasi chachiqminan beylangan kasal eshagimizdi zambilg"altakka yotkizip banisaga qorab yugirdik. Urinip - turtinip banisaga borsak dujunnik qiz bizdi ichkariga qo"ymadi. Qurumbo"y endi dujunnik qizdi o"ltirmaqchi bo"p o"tigini qo"njidan xanjarini olyatuvdi men uni to"qtattim. Dujunnik qiz qo"qip glavvrachti chog"irdi. Vrach chig"ip : - Nima gap? - dedi. - Duxtir, bu qanaqasi? Axir silar gippakratka qasam ichkansilar. Yardamga mo"xtoj bemordi kimligidan qat"iy nazar dovolashka majbursilar. Xich yo"q becharani istimasini o"chkap, tomiriga gemadez - pemadez quyip, bita - yampa tabletka bemesilami? - dedim men.
  
  - Tuvra, lekin bu kasal odammas, Ishak. Ishakdi biz davolamimiz. Uni maxsus vetvrachlar dovoleydi. Biz odamlardi dovoleymiz. Buni mol do"xtirga oborinar - dep maslaxat berdi glavvrach. Biz kalandimag" duxtirdi axtarip so"kip ko"chaga chig"dik dagin, vetvrachti idorasini qidirdik. Vetvrachlardi idorasini topib borsak dujunnik molduxtir Neklay Ivanuvich kabinetida viyna ichip ayag"ida turomedog"on darajada mas bo"p pishirilgan to"vig"di suyagini shimib o"tirganakan. Biz molduxtirga vaziyatti chuchuntiruvdik, u gapirganiyam erinib xunuk ishshaydi dagin ashilla ayta boshladi:
  
  O"o"o"o"o"y maro"z, maaaro"o"o"o"z!
  
  Ne maro"o"o"o"o"z menyaaaaa - aaaa!
  Iiii mavo kanyayayayayayayayayayayayayaya!
  Bizdi mol duxtirdanam xapsalamiz pr bo"p cho"chqaxonaga qaytkanimizda qorang"i tushti. Cho"chqaxonani zulmat qoplap tevarak sim - siyox bo"p boyqushlar xuv - xuvv dep sayrayapti.
  "To"garak" voqiyasidan kegin do"latka nalik to"lamapsilar, mana emasa ! dep ilixtraseptagilar kep simlardi uzip suvitti o"chirib ketishkan. Nima qlishti bilmiymiz.
  Eshagimiz bo"sa istimadan alaxsirap , o"ntap, yelkasidan napas ob yotipti. - Endi nima qildik, o"ttaq rayis? - dedi Yo"ldashvo"y Qurumbo"yga. Qurumbo"y o"ylanip turdi dagin: - Sheytanchiraxti yaqip bemordi aparastaga tayallenar. Bemor apndiks bo"pqog"anga o"xsheydi. Zudlikminan ko"richagini qirg"ip optashamasak yollip ketishi mumkin - dedi.
  - Kamandur, kechirasizu, aparasta qlish uchun ozgina malakaminan picha tajriba bo"lishi kerak. Gippakratkayam qasam ichkaniz yo"q. Tag"in odaship... - dedi Mamadiyor.
  - Eshaklardi aparasta qlish uchun malaka bo"lishi shartmas - dedi Qurumbo"y xanjarini cho"chqani temir oxuriga buytip qayrap.
  Biz noiloj kamandurdi xo"kmi xo"k dep, eshagimizdi xarbiy dala gospitaliga opkirip yotkizip sheytanchiraxti yaxtik.
  Qurumbo"y bizga: - Bemordi ayaq - qo"lidan maxkam bosip turinar - dedi. Kegin: - Meni qo"limmas, gippakrat bovomdi qo"li dep turib eshagdi qonnini yo"tminan abrabo"tka qldi dagin jarroxlik amaliyotini boshladi. U yorilgan jeytka xutti o"zini cho"mchegiga qo"l sog"andey qo"lini tig"ip eshagimizdi ko"richagini izaq qidirdi. Nixoyat topti shkilik, ko"richagdi qirg"ip opteylap eshagdi qonnini shupurgi bayleydog"on simminan tikip qo"llarini yuvdi.
  Lekin eshagimiz aparastadan yomon chig"ip vopot etti. Bu mahal cho"chqaxona ortidagi Chapayip kalxo"z dalalarini yoritib oy chig"di. Biz oydinda ko"z yashlarimiz yaltillap cho"chqaxona xovlisini to"ridan chuqur qp qabr kavladik dagin, eshagimizminan vidolaship uni qabrga qo"yip ustidan turpax torttik. Kegin qabr ustida bosh egip marxum eshagimiz xurmati uchun bir milit sukut saqladik. Qurumbo"y alamiga chidomey yelkalarini silkitip yig"lap Yo"ldashvo"ydi do"ppisini olli dagin unga ko"z yoshlarini artti. Shuytip yig"lap xapa bo"p tursak, qurigan kuzgi qamish, burganlardi ichidan hamma yo"g"i oppoq bintminan o"ralgan odam chig"ip biz tomonga qorab yurdi. Biz qo"qqanimizdan turgan jeytimizda qatip qollik. Men baqiruvdim nimagadir ovozim chig"madi. Tanasi bintminan o"ralgan odam: - Og"aynilar, qo"xmenar! Bu men, Chamadonippan! Travmatologiyadan qochip chig"dim! Iltimos, kastimimi berinar, sovqatyappan! - dedi. Shundan keyin biz tizg"iragancha qochvordik.
  
  Men uyga qanaqp keganimdiyam bilmiyman. Xozir qog"oz qopti parchasiga manashu yigirma beshinchi maktubimdi putyappanu qo"llarim qaltirap haliyam o"zimga keganim yo"q. Mayli emasa, Saytmirat aka, bu maktubimdi o"ta qisqa yozganim uchun avf etarsiz degan umiddaman. Kerasindi ekano"m qp sheytanchiraxti piligini paslatyappan. So"raganlarga solom deng. Xurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  31 inji o"xtabr, 2008 inji yil. Soxot 12 dan 35 milit o"tti.
  
  Chapayp kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma oltinchi maktubi
  
  
  
  
  Solom, Saytmirat aka! Tunov kuni qorateeminan trnopka qp ayvondi peshxorisiga osilgan chirindi to"la qopti buytip tepyatsam po"chtachi xat teylap ketti. Darag"di po"slog"iga putilgan maktupka quyidagi g"ayrinusxa so"zlar yozip qo"yilinipti:
  
  
   Povuska
  
  
  -Xurmatlik Xapparxo"ja Taxtaboy ! G"ladimir Ilich Lelim buvamminan Kirpiska enamdi arvoxi urmasin desangiz zudlikminan derazadan sakrap eshakka mning dagin, oy chig"ip tun qushlari :"Xuvv! Xuvv!" Qiyyyq! Qiyyyq! Xaq - xaq - xaq - xaq! Dep sayrayatkan mahal eshagingizminan billa tubsiz kanyondan sakrap o"tip : - Qurrrrrrrrrrrr! Xayt! Xayt! Ululululululululululululululululululululululu ! - deganingizcha cho"chqaxonaga qorap choping!
  
  Sharqiy pront qo"mondoni admiral Qurumchuk.
  
  Maktupti o"qip "Obboooo!" dedim dagin, omat yor bo"sin degan maxsatta qo"njilik o"tigimdi poyma poy kiyip mehribon o"gey onamminan o"gey dadamga bildirmey derazadan sakrab cho"chqaxonaga qorap jo"nadim. Cho"chqaxonaga borsam qadrdon do"slarim meni kutip turishkanakan.
  - Kamandur, Mizxapparminan kvota bo"lli. Sessiyani boshlo"reyk emasa - dedi Mamadiyor qo"l qovushtirip.
  - Valyay, vek volya ne vidatü - dedi Qurumbo"y trubkasiga apilka tig"ip tutashtirip chekkanicha.
  Mamadiyor "Xo"p bo"ladi!" dep sessiyani ochti dagin Qurumbo"yga so"z berdi. Qurumbo"y sheytanchiraxti piligini ko"tarip gapirishka boshladi: - Do"slar, sessiya qaxnashchilari, partiyamiz ozalari! Kecha cho"chqaxonamiz pochta qutisiga taklipnoma kep chushti. Ho"kmat bizdi arva sudrash bo"yicha Kamuna shirkat xo"jaligi xududida o"tkaziledaqan xalqaro olimpiyadaga taklip qilli. "Buyuk avrakashlar" xalqaro olimpyadasiga qaxnashibermasak bo"meydi. Bu masalani ovozga qo"yip o"tirmiymiz. Shuminan "Buyuk yalang"ayaqlar" partyasining sessiyasi yopiq. Ettaga ettamatan kechikmey barvaxt kenglar- dedi Qurumbo"y. Biz xo"p dep uyga kettik dagin ettaminan yana cho"chqaxonaga yig"ildik.Kamuna shirkat xo"jaligiga eshagaravamizdi sudrap borsak yo"llar g"adur - budur, o"nqir - cho"nqir, xovuz - xandak ba"zi ko"chalari botqoq ekani ma"lum bo"lli. Xo"jalik xududida vodoprovod tugul qudug"am yo"g"akan. Maktapbollar kechkacha ichimlik suvdi obkashlarminan izag"dagi zovurdan inqillap - sinqillap tashiganiyam ozdey zovurdi boshlanishidagi to"g"onga shiship ketkan eshagdi o"ligi ilinip qog"anakan. Gaz yo"g"ligidan odamlar darag"lardi kesip yaqo"rip bu shirkat xo"jaligi Mangoliya dashtlariga o"xshap yotipdi diyishti. Ko"chalardagi istalbalardi ilixtrasep xodimlari sug"urip apketishipti dagin, ilixtr simlardi ibo"rshisani shvabrasiga o"xshagan cho"paxlarga ilip qo"yishipti. Tilpo"n yo"g"ligi, yo"llar botqaqligi uchun u yerlarga "Iskarapo"mish"laram bormeydikan . Xo"kmat yozgan maktupta bu muammolarga tegishlik shundey jumlalar bor:
  
  - "Buyuk aravakashlar" xalqaro olimpyadasi "Namuna" shirkat xo"jaligi kabi qadimiy va xandak, o"nqir - cho"ngqir jeytlarda o"tkizilishi ramziy ma"noga ega. Bundey ko"chalar bozorlarda arava sudreydog"on nimjon maktapbollardi yanada chiniqtiradi. Misobaqa g"oliplariga nikopatlardi shaxsan Chapayp tamanining xokimi Darmon Dutaruvich hamda Chapayip viloyat hokimi Yepto"ymas Tappatalaruvichlar o"z qo"llariminan topshiradilar...
  - Haaa, xo"kmatta jichcha bo"sayam demakratiya borakanu dep og"ir xastalik tupaylik vopot etkan eshagimizdi yetim qog"an aravasini mavsumga sozlangan traktrdek texosmotrdan o"tkizdik dagin, uni iyag"dan - biyaqqa sudrap misobaqalarga tayyallana boshladik. Nihoyat orziqip kutilgan daqiqalar ham yetip kelli. Biz doping nazoratidan o"ttik. Olimpiyadaga respublikamizdi turlik chekkalaridan bozorlarda arava sudredog"on norasta bollar, mo"ysapitlar kep aravalariminan start chizig"ida tizilishti. Bizam aravamizminan sapka turdik. Hammani kiyimida no"miri bor. Yo"ldi ikki chetida qora kastim bruk kiygan, oq ko"ynakka galustik toqqan tomoshabinlar bayraqchalardi ushlagnicha bizdi kuzatmag"da. Ulardi ichida bittayam oddiy pufqaro yo"q. Nazarimda pufqarolar xavpsiz jeytlarga evakuvasiya qlingan shkilik. Bir mahal baqavo"y sudiya qo"lidagi boyrog"di siltap "Maarsh!" deganidi, tumonat aravakash aravalarini surganicha oldinga teylandi. Taqira - tuqur, jangir - jungir, chalanga - chalang qp poyga boshlandi. Arava ustida tikka turgan Qurumbo"y orqada qolyatkanimizdan achchuvi chig"p agregatimizdi motanatminan sudrap ketyatkan Yo"ldashvo"yga baqirip o"lim logirdi vertuxayi siyosiy maxpusti urgandey uni to"xtovsiz va ayovsiz qamchilayapti. Biz Mamadiyorminan aravani bor kuchimizdi ishka sop ittarip boryappiz. Yaxshi deng, birinji o"rinda ketyatkan aravakashti aravasi loyga botip qop ortidan kelyatkanlar unga urilip balchiqqa aravalariminan billa ag"anadi. Balchiqqa bulangan aravakashlar "Oool aravangdi!", "Yo"ldi bo"shat!", "Evlasang arava sudrameysami, so"tak?!" "Yo"l xarakati qoydasini bilasami o"zi, yo pravangdi pulgna sotvog"ammisan, eshshak?! dep so"kinip bir - biriminan jiqqamush tevalaship yotipti. Haqiqiy loy jangi! Biyag"da Qurumbo"y baqiryapti: - Nega qorap turishipsan!Mizxappar! Mamadyor! Yo"ldashvo"y! Xayda! Sudra aravani! Revolyusiya xap ostida! Agar birinchilixti qo"ldan boy boy berishseng uchalengdiyam partiyadan o"chiraman!.. - dep baqiraritti u.
  Qorasak bo"medog"on.Oxiri tiriship - tirmaship aravamizdi Qurumbo"yminan billa qo"ship ko"tarip botqog"dan chig"dik dagin paygani dovom ettirdik. Bizdi ortimizdan yana bir qancha aravakashlar aravalarini ko"tarip yugirishti. Bizdi arava paslikka qorap yurganda ayniqsa mushkulimiz yengillashti. Ancha ilgarilap boshqa aravakashlardi ortta qoldirip chopib keta boshladik. Arava jonvor shiddatminan marra sari yelip boraritti. Bir mahal kutilmaganda ekipajimizga ko"z tiydi.Yo"ldashvo"ydi mo"ynidagi mo"yinturug"i yirtilip uni ayag"lari ayl - yuganlarga o"ralaship qop yiqilip boshi yollidi dagin aravani arqasidan sudralip keta boyladi. Mamadyor kutilmaganda o"zini aravadan teylap Qurumbo"yga qoraganicha: - Kamanduuuur, arava jorlikka qorap ketyaptiiii! Bortti tark eting! Sakrang! - deya baqirdi. Qurumbo"y aravani ustida tik turganicha mamadyordi yetti pushtini so"kip yo"lda dovom etti: - Xoin Mamadyarenko"! Cho"kyatkan kemani kalamishlar birinji bo"p tark etadi desa ishanmaganakanman!Sen yutqazishimiz uchun dushmonlardan pora ogan ko"rinasan, ablax! Shonli aravamiz jorlikkamas, g"alapa sari ketmag"da! Charlz Darvin xoxlasa marra bizdiki!Biz saodatli manzillar sari og"ishmay yelib bormoqdamiz! - dedi Qurumbo"y. - Ha, mayli, indaqa bo"sa o"zingiz bilasiz, o"ttaq kamindon. Men ayttim qo"ydim. Bizi shuytip vatan xoini xalq dushmoniga chig"orip turo"ringchi.Jarga qulaganizdan kegin, haaa attang, Mamadyordi gapiga kirmappana dep apsus nadomat girdobida qolasiz. Ommo u vaqitda kech bo"ladi - dedi Mamadyor. Qurumbo"y aravani boshqarip paslikka qorap shiddatminan chang to"zan ichra olislap boraritti. Qorasam rostanam aravamiz jorlik tomon ketyapti. Mengayam jon kerak dedim dagin menam aravadan sakrap chuship qollim. Arava jor yaqasiga borgandagina Qurumbo"y qo"rqqanidan: - Voy dooooot! - dep bag"irdidagin aravaminan billa jorlikka quladi. Uni arqasidan ayag"i ayil jabduqlarga o"ralaship qog"an Yo"ldashvo"yam billa jorlikka uchdi. Boshqa aravadagilaram haybatlik jorlik qa"riga rovona bo"lli. Bu yo"ldi jorlikka oborishini misobaqa tashkilotchilari yaxshi bilgani tupaylik jorga yetmey to"xtadi. Chapayip viloyat gernal gubennatori Yebto"ymas Tappatalaruvich Qurumbo"ylardi jorga qulaganini ko"rip kulip qatip qolli. Yaxshiyam deng Jorlik tubidan darya oqarakan. Qurumbo"yminan Yo"ldashvo"ylar suvga qulap oqip ketyatuvdi diyqanlar ulardi tutip qirg"aqqa apchig"ishti. Shalbirap Kalxo"z markaziga qayttik. Kegin xo"kmat vakillari misobaqaga oit yakuniy xulosalardi e"lon qlish uchun xammani bir jeytka to"pladi dagin, Chapayip viloyat xokimi Darmon Dutaruvich so"zga chig"di. U izaaaaq nutq so"zlap oxiri Yepto"ymas Tppatalaruvich nomidan nikopatlardi g"oliplarga topshirdi. Eng oliy nukopot bizga tiydi. Darmon Dutaruvich shaxsan Qurumbo"ydi qo"lini qisip unga katta karto"n qutini so"vg"a qilli. Biz xursan bo"p cho"chqaxonaga qayttik. Yo"lda odamlar qizig"ip : - Karo"pkadagi nima? Suvitno"y tlvzrmi? Pulini olo"rmapsilarta, pulini. Baribram suvit yo"q. Qaytip ko"rasilar bu tlvzrdi? - diyishti. - Silardi ishinaro"masin. Bu sirpriz. Kim bladi balki bu mikro"vanno"pkadur - dedi Qurumbo"y. Shuytip o"vzimiz qulag"imizda, cho"chqaxonaga kep shtapkanselariyamizga kirdik. Qurumbo"y o"tigini qo"njidan xanjarini op karto"n qutini qirg"ip ochti. Ochuvdi qutida liq to"la eshak arikan. Eshak arilar vozillap to"zip chig"ip birinji Qurumbo"yga yoprilishti. Kegin bizdi yuzlarimizga yopiship, pufaykalarimizdi yaqalaridan yengilaridan kirvop chaqip yuz - ko"zlarimiz shiship do"mbaraqo"zibo"p ketti.Qaytip shtapkanselariyamizdan qochip chiqqanimizdiyam bilmey qollik. Bu Eshak arilar maxsus labarato"ryada urchitilgan gazandalar shklik , qorasak gala - gala bo"p bizdi osmondi bulutti singari qoreytirip quvip kelishyapti. Biz qishlaqqa qorap qochtik. Men uyga boruvdim o"gey dadam meni tanimadi. Xatto qo"qip panshaxaminan buytip o"zini ximoya qilli. Chunki qovoqlarim shiship, qulaqlarim kattarip, ko"zlarim yumilip lablarim do"rri bo"p o"rdagdi tumshug"iga o"xshap qog"anidita. Aynakka qorap o"zimdi aptimdan o"zim qo"qip kettim. Hammadan aptimdi ko"rip o"gay onamdi qushidan ketip qog"ani yomon bo"llida. Shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli emasa. Yana qog"oz qop parchasiga putilgan maktup orqali ko"rishkuncha xoyr. Hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  2008 yil, 19 inji dekabir. Kunduz soxot 2 dan 33 milit o"tti.
  Chapayp kalxo"zi.
  
  Mizxapparning yigirma yettinchi maktubi
  
  
  
  Saytmirat aka, bizda qish kep ikki kundan baqa tinmey qor yag"yapti. Yaqinda Chapayip kalxo"zi talalariga yaxob berganidik. Kecha borsam suvlar qalin muzlap qishlag"imizdi bolalari ukalarini chiynalarga o"tqizip tovoni yo"q kirza o"tiklariminan paykallarda siyg"aniship qiyqirishib o"ynab yurishganakan.Laylek qor shu darajada qalin yog"arittiki, izag"dagi cho"chqaxonaminan Kibryoxon akamdi xojatxonasi ko"nnimey ketti...
  
  Qorlarga bulanip "Qal"ai qizilyalang"ayoq"qa borsam Qurumbo"y , Yo"ldashvo"y , Mamadiyor ucho"vi opisimizdi kirovrishiga kaaaatta qorbobo yasap, unga savzidan burun qp, boshiga teshik chelakdan dublg"a kiydirip qo"liga G"urratoshti iborshisasidan qog"an shvabrani ushlatip qo"yishipti. Men ustivoshlarimdagi qorlardi kuya yegan telpagimminan buytip qoqip ichkariga kirsam Plenum endi boshlanganakan. Qurumbo"y trubkasiga qirindi tig"ip tutashtirip chekip gapira boshladi: - O"ttoklar! Muna yangi yilam oltita shpaldi bitta qp qadam teylap tobora shiddatminan yaqinlaship kelmag"da. Biz qonney chg"n qizilyalang"ayaq bo"ldikki, shunday ulug" ayyomlarda yetim - yesir, yolg"iz - yarim, mayib - majruh, kambag"al - qashshaq, g"arip - miskin, kam ta"minlangan oylalardan havar omasak.Odamlarga hozir nima kerak? Ha, o"lmeng, qizilxammol Yo"ldashin! Tezakminan tappi kerak. Tuvra, ularga so"vg"a qlish uchun tezagimiz yo"q. O"zimizdi extiyojimizga ishlatvorganmiz.Lekin cho"chqaxonani peshxorisini, to"sinlarini, qo"ralardi yog"ochlarini chig"orip arralap kesip, g"o"lalardi boltaminan yorip palyon qp ulardi Qurumqorbovo so"vg"asi supatida kishi voshiga bir palyondan tarqatsak bo"miyma? Juda bo"latta! Qolovursa, Xalqimiz shundey og"ir shorayatlarda yashayatkan pilla xashamaxlik cho"chqaxonada buytip mayshat qp o"tirishimiz kamunus vijdoniga tuvra kemasa kerak dep o"yleyman. Xalqimiz trikchiligi yo"lida jonimizdi bo"masayam, hich yo"q shu cho"chqaxona ustunlarini qurvon qleyk!
  Tasavvurinarga keltirinar. Yangi yil kechasi bola - chaqasiminan qonni och, so"vixta gildirap, sandalda, eski - tuski uvadalarga o"ranib o"tirgan odamga bir palyon o"tin opkirbersa xursand bo"lama yo yo"xma? Xalqim - Xalqim diyovrmey unga ozgina bo"sayam manpaat yetkizeyk. Quruq gappinan qorin to"ymeydi, vek volya ne vidatü! Muna o"tmasrog" bo"sayam arraminan bolta opkepqo"yimman. Yalpayip o"tiro"vrmey ishka kirisheyk! Qona emasa, hamma ishka!
  Shuytip deng , xashamatlik cho"chqaxonani peshxorilariminan to"sinlarini chig"orip arralap, g"o"lalardi boltaminan yorip palyon qp taxladik. Kegin kamandurdi pormaniminan yangi yil kechasi so"vg"alardi kambaxollarga tarqatish vo"yicha taktik mashg"ulotlardi trnopka qlishka kirishtik. Kamandur maxtapta zapxo"z bo"p ishleydog"on shishadoshidan qorbovoni kiyimlarini prakatka opkeganakan. Qorvabodi kiyimlarini kiyip qizil qopka bir palyon o"tindi solli dagin Qurumbo"y bizga qorap: - Olg"a! - dedi. U shuytip g"archi bor kavush kiygan odamdi singari qor yag"yatkan pilla qorlardi g"art - g"urt ezip ramo"ntik qadamlar teylaganicha jo"nadi.. Biz kamandurga ergashtik. Qor bo"ralap yag"yapti. Shomolminan yag"yatkan qor uchqunlari ko"z ochirgani qo"ymeydi. Biz oppoq qor qoplagan Chapayip kalxo"zi talalarini kesip o"tip qishlaqqa kirib bordik.Maktapka yetkanimizda Qurumbo"y bizga chuchuntirdi: - Qorbovo yangi yil kechasi so"vg"a tarqatish uchun uylarga eshikdanmas, mo"ridan chusharakan dagin, o"chaqvoshiga osip qo"yilgan paypaxlarga sirpriz qp so"vg"alardi sob qo"yarakan. Kegin yana mo"ridan chig"ip ketarakan. Bizam bu tarixiy an"anani dovom ettirip g"ariplar xolidan xabar olishimiz kerak. Misolchun Ro"zi kachegar bechara elagandan qog"an ko"mirdi maydasini kechasiyu kunduzi to"zitip yaqip maktapti katelünigini isitishka urinyapti triship - tirmaship, elim dep, yurtim dep, kuyip - yonip, donolardi donasi xurmaxluk przdntmzdi otalarcha g"amxo"rlûxlariga labbay dep juvapparip kechasiminan katelniyda go"laqilik qiladi. Bunney chg"n insonlarga yaqindan yardam berishimiz kerakma ya yo"xma? Oyting hong. Yangi yil kechasi yo"xledog"on bo"sak brnji shu Ro"zi g"arpti yo"qlap qo"yishimiz kerak. Becharani bola - chaqasi ko"p.Qolovrsa qor yag"yatkan pilla hayrlik ish qlish men uchun aloyida axamiyatka ega. Yag"yatkan qorga qorasam sevgilim Qoryaxon yodimga chushadi. Qoryaxondi juda sog"indim ... Bunday kezlar beixtiyor she"r yozging keladi...
   Kish
  (Sevgilim Qoryabonuga bag"ishleyman)
  
  O"ynoqlap yog"moqda erka laylak qor,
  Tappi - tezak xidi tutdi havoni.
  Muzlagan darchalar go"zal, naqshinkor,
  Qiyshiq mo"rilarda tutun iloni.
  Hayratni sukunat xasrati yutar,
  Oppoq uchqunlarga termulib tursang.
  O"ychan yo"lovchilar avtobus kutar,
  Hech kim xafa bo"lmas qorminan ursang.
  
  
  Qurumbo"y shundey dep bir dona o"tin solingan qizil qopti arqalaganicha bizdi xay - xay deganimizgayam qoramey maktap katelünigi ustidegi ellik metrcha keleydog"on temir mo"riga tirmaship chig"p keta boyladi. U yuqorilagan sari kuchlik shomolda qimirlayatkan temir mo"ri battar lapanglaritti. Biz son - sanoqsiz qor uchqunlari aro motanatlik kamandurimizdi ketidan qorap turdik. Nihoyat Qurumbo"y tiriship yurip temir mo"rini qir uchiga chig"di. Kegin asta , extiyatkarlikminan mo"riga tusha boshladi. Bir mahal u bizga qorap binnasalar dep baqirdi. Xa, kamandur, nima bo"ldi?! - dedik biz. - Mo"riga qisilip qollim! Nmaga qorap turipsanlar, ûfloslar?! Yardam berishsengo"meydimi?!Ha, svolchlar, turbaga qisilip qog"animdi ko"rip suyunishyapsana?! Senlardi og"ir payitlarda raxpardi teylap qochishingdi bilarittim! - dedi u. Biz : - Obboo, bu yana nima ko"rgulik? - dep katelünigdi atropida aylana boshladik. Shuytip vizillab yursak bir mahal katelünigdi eshigi ochilip burqsigan tutun bulutida buvilip big"g"g" - big"g"g" yo"talganicha kurak ko"targan Ro"zi kachigar chig"ip kelli.U tashqariga chig"ip mo"riga, kegin bizga qoradida: - Mo"riga binasa tiqilip qolli shkilik. Yo qurum to"lip qollimikin?! - dedi. Bu gaptan Mamadiyordi jaxli chug"di dagin: - Ey , go"laxi, sen nmaga bizdi shonlik partboshimizdi otini noto"g"ri aytyapsan?! Axir u xazrati oliylarini ismlari Qurummas, Qurumbo"yku! Partboshimiz senga yaxshilik qlaman dep mo"riga chig"ip muna endi turbaga qisilip qolli. Xapa bo"maginu sen ko"rnamak o"zi yaxshiligdi bilmedog"on ûflos odamakansan! - dedi.
  Mamadiyordi gapidan Ro"zi kachigar xoyran bo"p qolli. Kegin uniyam tomi ketip : - E, sen kimsan o"zi? Nimuchun menga baqiryapsan? Men senlarga yardam berinar dedimmi? Shuytip yardam beradimi odamga? Kamanduring mo"riga chig"ip nima qladi? Jinnimi u? Jo"ngina uyida o"tirsa bo"miyma? O"zi ko"mirdi maydasi yonmey qiynayatuvdi. Endi battar bo"lli. Meni ko"mir eltip qolishiga jichcha qosayam mayliydi, tutunminan is gazi dimlanip suv qozoni otvordi. Endi meni dlixtr ishtan xaydavorsa bir etak bolani qaytip baqaman?! Yana menga baqirip ko"rnamak diysana! Kurakminan basharanga qoratip qo"yvoreymi o"u topta!
  Mamadiyorminan Ro"zi kachigar endi mushlashishyatuvdi biz ulardi ajratip qo"ydik. Qor to"xtamey chirpirap yag"yapti. Izg"irin shomol xutti tomda tasodipan uchraship qog"an mushuklardi singari vig"illap esip qurumbo"y qisilgan mo"rini iyag"dan - biyaqqa lapanglatyapti. Izag"dan Qurumbo"ydi baqirgani eshitildi: - Svolichlaaaar, nmaga qorap turishipsan?! Yardam berishmesami? Poydam tekkanda Qurumbo"y - Qurumbo"yman - a?! Mo"riga qisilip qosam kesip teyledog"on keraksiz Burunbo"ymanmi?! Nimani kutishyapsan?! Yardam berishmesami, axir! Bo"lish tezraq pavqulotta xodisalar bo"limiga tilpo"n qillaring! Yuqori 50 gradus so"vig"akan! Xozir muzlap qolaman! So"vig"da qatip qollim nomaxlar! - dedi u. Yo"ldashvo"yminan Mamadiyor Qurumbo"ydi qutqarish uchun xutti palümaga timaship chig"ip ketyatkan afrikalik singari mo"riga tirmaship chig"ib ketishti. Men maktapka qorap yugirdim. Maktapka kirip dilixtr Qushkallayipti toptim dagin unga vaziyatti chuchuntirdim. Dilixtr Qushkallayip tilponida pajennik kamandani chag"irdi. Men rahmat dep dilixtrminan billa tashqariga chig"dim. Pjennik kamanda bir soxotta yetip kep o"t o"chiruvchilar temir mo"riga narvonminan chig"ishti dagin bir yarim soxot urinip nixoyat Qurumbo"ydi jelezniy plindan qutqarib olishti. Biz pajennik kamandaga buyuk yalang"ayaqlar partyasi nomidan rahmat aytip Qurumqorbovani suyaganimizcha cho"chqaxonaga qayttik. Chapayip kalxo"zini oppoq qor qoplagan sukunatli talalarini kesib o"tip opiska yetip kegunimizcha qorga bilanip o"zimizam qorbovo bo"p qollik. Opiska kirip Kamandurimizdi cho"chqani oxuriga yotqizip jichcha arag" ichkizvordik dagin ustiga eski tuski matraslardi yopib qo"ydik. Qurumbo"y gazaki so"ro"vdi qorboboni savzidan qilingan bunnini opkirip buytip o"vziga tig"dik.Bechara so"vixtan ko"karip qonniyam ochip ketkanakan savzini yevoldi. Tong otkan pilla opisimizga aynip - achip so"kinip - baqirib chag"irip Ro"zi kachigar kirib kelli dagin:
  - Ablaxlar! Shumqadam kasopatilar! Muna senlardi dep dlixtr qushkallayip meni ishtan xaydavordi! Endi men nima qlaman?! Bir etak bolani qaytip baqaman?! Endi senlardi Buyuk yalang"ayaqlar partiyengdi bola - chaqaminan to o"mrimizdi oxirigadovir la"natlap o"tamiz! - dedi.
  Odamlar shunaqa noshukr bo"larakanta, Saytmirat aka. Yaxshilikka shuytip yomonlikminan juvoppararakan. Qurumbo"y Qorbovo bo"laman deb Xorbovo bo"lli. Lekin jichcha o"ziga kegach u : - Xichqisi yo"q, bu chekkan azoplarim evaziga yangi yil kechasi bita - yampa lo"ppi yuzlik, qalamqosh Qorbevaga uylanvosam ajapmas - dedi. Shunaqa gaplar. Mayli emasa, yana kvartiralardi duvoliga kiliglap yapishtiriledog"on oboy qog"oz parchasiga putilgan maktupta uchrashkuncha xayr, aka. Chet do"latlarda qomalmey - netmey o"zlari kindik kavakka bekinvop odamlardi qonli qo"zg"alonlarga chorlayatkan akaxonimlarga solom ayting. Hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  25 inji dekabir. 2008 inji yil. Soxot 4 dan 34 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma sakkizinchi maktubi
  
  
  
  
  Saytmirat aka, biyil o"lkamizga yana qaxrlik qish qirq ming gazlik qilichini qayrap kelli. Eshak chilla! Odamlar hammasi ko"chalarda yuripti.Nmaga dsangiz ko"cha uyga qoraganda issiqrog"ta. Mehribon o"gey onam: - Mizxapparjon, o"gay ulim, tag"in yarim kechasi uxlayatkanimizda qordi og"irligidan uyimizdi tomi "G"ars!" aytip sinip qordi tayida qop ketmeyk. Tomdi kurap qo"ygin, bolam - dedi. Men: - Xo"p bo"ladi, o"gey onajon - dep omborxonadagi ponarkadan yasalgan kuragimizdi ollim dagin, extiyatkallikminan tomga chig"dim. Tomdan qishlag"imizdi xavlilari, qor boskan dov - daraxtlar, Chapayip kalxo"zdi talalari ko"nnip turipti. Qo"shnimizdi uyini mo"risidan tutun chig"ip xovoni kuygan rezinkani xidi tutip ketkan. Kimdur o"tin topomey kalishlarini, rezinka o"tiklarini, parzantlarini popkalarini qirg"ip yaxyapti shikilik. Men tomdagi qorlardi kurakminan kubik - kubik qp qirg"ip op paska teyley boshladim. Bitta kubikti o"zimizdi tomonga, ikkitasini qo"shnimizdi tomonga gupillatip uloqtiraman. Shuytip tomdi yamini kuradimmi bahay. Bir mahal minasa "To"p! " ptp kallama tiydi. Qorasam qo"shni xavlida xamsayamizdi qizi G"urrabo menga qorap kulip nozi karashmalar qilyapti.Qo"lida bir yumalaq qor. Bir payt dng, G"urrabo menga qorap ishvaminan qoshini uchirip qosa bo"lama? Xoyran bo"p qollim. Kegin menam tomdagi qordan yumalag"lap ichiga muz sob yaxxxshilap qatirdim dagin, bor kuchimminan G"urraboga qoratip ottim. G"urrabo epchillikminan chop beruvdi men otkan qor uyda muzlap qolishtan qo"rqip tashqaridagi minus 30 gradislik izg"irinda isinip o"tirgan G"urraboni dadasiga tiysa bo"lama. Men nima qilishimdi bilmey: - Suropidin aka, meni afu eting. G"urraboni urip g"urra qmaxchiydim qor siza tiydi - ddim xjolat bo"p. -Mayli, mayli Mizxapparjon, xichqisi yo"q - dedi Suropidin aka "Adabyoti va sinnat" degan gazitani beg"am varaqlap. Shu payt izag"dan, cho"chqaxonani tomiga chig"vop Qurumbo"y meni kurashka chag"rip qolli. Men sallat odam, kamindo"ndi ho"kmi ho"k. Tomdan salta qip sakrap chushtim dagin o"gay onamdi "Mizxapparjon, o"gay ulim qor kuro"rip qonning ochkandir. Qor yevog"in!" diyishigayam qoramey cho"chqaxonaga qorap choptim.Axir kurashlardan chetta turgan sallat sallatmi. Yetip borsam plenum oxirlap Qurumbo"y qordan qilingan tribunaga chig"vop nutiq so"zlayatkanakan.
  - Endi bir - ikki kun uyga borish yo"q o"ttalar. Xozir hamma kurashga! Qona hamma cho"chqaxonani tomiga chig"sinche! Bigom Marsh! - dedi Qurumbo"y trubkasiga qordan tig"ip tutashtirip chakip. - Tomda nma qilamiz, o"ttaq kamindon? Dushmanminan tomda kurashamizmi? - dedim men xoyran bo"p. Men mollardi tagini kurashka demadimYo tom kurashka! Ha, hamma qor kurashka! - dedi Qurumbo"y. Shuytip biz cho"chqa xonani tomiga chig"dik dagin, kurashti boshlavordik. Biz ikki soxot tinimsiz ishlap cho"chqaxona tomidagi qorlardi yarmini kurap teyladik. Bir mahal buytip qorasam Qurumbo"y kurakka iyagini tirab qorlardan oqarip yotkan Chapayip kalxo"z talalari ortidagi o"zi tug"ilib o"sgan Lattaqishlaqqa termulip turipti.
  - Ha, kamandur maza qochtimi? - dedi Yo"ldashvo"y.
  - E, yo"q, Yo"ldashin, Vatanimdi sag"inip kettim, Vatanimdi! - dedi Qurumbo"y ko"z yashlarini artip.
  - Kegin bizga o"grilip : - Bo"ldi, kurashti to"xtatinar! - dedi. Biz xo"p dep kurashti to"xtattik dagin cho"chqaxonani tomidan chushtik.
  - Qizilyalang"ayaq Mamadiyarenko , o"vqatti suzing , qorin ochip ketti - dedi Qurumbo"y.
  Mamadiyor xo"p dep o"vqatti G"urratoshdan estalik kaaaatta charx laganga suzdida, bir ayag"i yo"q istolimizga qo"ydi. Yo"ldashvo"y xojatxonadan chig"ip qorminan qo"llarini chala - pucha yuvganicha ichkariga kirdi. U endi qo"llarini qo"ltig"iga artyatuvdi Qurumbo"y unga tanbex berip: - Yaxshimas , qizil Yo"ldashin. Qo"lingizdi chachiqqa artsengizo"meydimi? - dedi. Yo"ldashvo"y uzr dep qo"llarini miqqa ilip qo"yilgan salapan chachiqqa artti.
  Biz istoldi atropiga o"tirdik. - Qoni emasa, butun dunyo praletarlari birlashingiz! Oldik ! - dedi Qurumbo"y o"vqatka ishora qp shnelini yengini shimadalaganicha.
  - Qoshiq apkemasinmi? - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Yomon karandasizda, qizilxammol Yo"ldashin. Ota - buvamiz o"vqatti qo"lda yegan, bizam qo"lda yo"reyk - dedi Qurumbo"y. Yo"ldashvo"y xo"p dedi. Shuytip biz o"vqatti qo"lda yiya boshladik.
  - Ha, olinar, o"vqat so"vimasin. Mano"vi muzlardan qo"ship yiynar - dedi Qurumbo"y mulozamat qp.
  Qorin ochip qog"anakan kaaaatta charx lagandagi qordi bir zumda paqqos chushirdik.
  - Lagandi tagini yalap qo"ying , sovop bo"ladi - dedi Qurumbo"y Yo"ldashvo"yga. Yo"ldashvo"y xo"p dep lagandi tagini yaladi. Yalo"vrdi, yalo"vrdi. To Mamadiyor lagandi tortvomaguncha yalo"vrdi.
  Bu paytka kep qorong"i chushti. Suvitti uzip ketishkan. Sheytanchirax sinip qurman bo"g"an. O"tindi xardor Soyipkon Salapanip sanap ketkanakan omonatka xiyonat qmeyk dep burjuykaniyam yaqmadik. So"vixta gildirap qorong"ida ko"zlarimiz yiltirap tursak Qurumbo"y: - Qizilaskar Yo"ldashin! Jangovor kurakti op qorovulkadagi postti egalleng - dedi.
  Yes, kamandur! - dedi Yo"ldashvo"y kuraxti op. Kegin jangovor qadamlarminan o"tinlar taxlangan jeytka ketti. Biz charchap esney boshladik. Qurumbo"y kamandur bo"g"ani tupaylik cho"chqani oxuriga chig"ip yotip uyquga ketti. Biz yerga cho"zildik. Bir maxal ko"zim ilinganakan - Tervogaaaa! - degan ovozdan o"yg"anip sapchip chushtim. Qorasam Yo"ldashvo"y cho"chqani oxurini silkitip Qurumbo"ydi o"yg"atyapti. Cho"chqani oxuri ag"anap ketip Qurumbo"y sakrap o"nnidan turdida: - Ha, tinshlixma?! Nima gap?! - dedi o"tigini qo"njidan xanjarini sug"irip.
  - O"g"ri... tashqarida o"g"ri yuribdi. O"tindi o"g"irlap ketishmag"da! - dedi Yo"ldashvo"y.
  Qurumbo"y tashqariga yugirdi. Biz uni ketidan choptik.
  -Qani? - dedi Qurumbo"y maxsus otryad jangchilariga xos pas ovozminan Yo"ldashvo"yga.
  - Kamandur, xo"v ana. Menam ko"ryappan - dedi Mamadiyor Yo"ldashvo"ydan burun Qurumbo"yga o"xshab pas ovozda qorong"idagi odam sharpasiga ishora qp.
  - Aha, viju , viju - dedi Qurumbo"y xanjarini xozirlab. Kegin kutilmaganda mushukdek epchillikminan yugirib borip "Kayuk tebe , kazyol!" deganicha kiyikdi yemaqchi bo"g"an yo"lbarusti singari motanatminan o"g"riga teylandi dagin uni biqiniga xanjar urdi. Kegin : - Makruxa bo"sa birato"la bo"sin. Mo"ykaga tortippeyaqaley vek volya ne vidatü - dep o"g"rini so"yvordi.Biz endi Qurumbo"y o"g"rini tutip bir - ikki urip - tevip tartipka chaqirip qo"ysa kerak dep o"ylo"vdikta. Kutilmaganda yuz bergan bu mudxish qotllikdi ko"rip neso"pqollik. Endi o"ziz o"yleng, Saytmirat aka, u o"lixti ayag"iga omoch beylap Qoradayraga ulaqtireyk desak dayra muzlap yotipti. Yerga ko"mvoreyk desak yerlaram muzlap zarang bo"p ketkan. Murdani yaqvorgani drzn tugul kerasinam yo"q. Sheytanchiraq pishkan. Endi nima qldik dep o"ylanip qollik.
  - Exxxx, kamandur, kamandur, arzimagan o"tindi dep bir insondi o"ltirdiza. Xa, urib - turtip qo"ysez bo"larittida. O"ltirish shartmidi? Bu becharayam bola - chaqam so"vixta muzlap qomasin dep o"tin o"g"illashka majbur bo"g"an bo"sa keraxta. Muna endi go"dak bolalari yetim qolli. Biz endi qo"li qon lidirminan qaytip siyosiy poxoliyat oboramiz? Siz hali przdnt bo"mey turip bitta odamdi boshini yediz, Xudo ko"rsatmasin novodo przdntmas bita yampa maktapka dlixtr bo"pqosez mahalliy axolini yoppasiga qilichtan o"tkizassakanta - a? - dedim men apsuslanip.
  - Endi meliysa kemastan juptagdi roslash kerak - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Tuvra - dedi Mamadiyor.
  Biz shuytip qishlaqqa qorap tez - tez yurip keta boshladik. Ancha yurganimizdan kegin Qurumbo"y yugirip bizga yetvoldi dagin: - O"shnalar, to"xtenar! Silarsiz bu partiyani menga nima keragi bor. Qiziship katta xotaga yo"l qo"ydim, meni kechirinar. Haqqinardi xolol qlinar.Men o"zi shunaqa omadsiz, ishi yurishmagan odamakanman. Silardiyam qiynavordim. Xudo ko"rip turgan narsani bandasidan yashirip nima qilaman. Qing"ir ishti qiyig"i qirq yildayam chig"adi. Men yaxshisi xozir tuvra menturaga borip qadrdon melisaga men odam o"ltirip qo"ydim dep aytaman. Ular meni qomameydi.nmaga dganda meni "Jinni" degan idastinam bor - dedi Qurumbo"y yerga qorap. Kegin keta boshladi. Ketidan qoraaaap turip kamandurga rahmimiz kepketti.
  - O"shnalar, shuncha vaqt billa yurip endi kamandurdi teylap ketamizmi?! Axir mundey olip qoralsa u partiyamizdi mulkini ximoya qlaman dep shu mudxish xotaga yo"l qo"ydi! Yurinar, bizam kamandurminan billa boreyk menturaga! - dedi Mamadiyor.
  Bu pikr bizgayam maqul kep kamandurminan billa menturaga qorap jo"nadik. Qurumbo"y mentlarga odam o"ltirganini aytuvdi meliysaxona to"z - to"paleng bo"pketti. Mirshaplar bizdi Qurumbo"yminan billa armaturadan qilingan abezyannikka qomap qo"yishti. Ettasiga bizdi kishanlap jinoyatti oydinlashtirish uchun voqiya jeytiga ya"niy, cho"chqaxonaga oborishti. Apcharka itlarminan chor tarapti istap astar - paxtasini chig"orvorip, bizdi izlarimizdi pataparatlarminan, kamralarminan suratka olishti. Izlarimiz boru nimagadur qon izlari ko"rinmasidi. Bir mahal qorasak Qurumbo"ydi xanjari qordan yasalgan qorboboni kekirdagida turipti. Qurumbo"y kulvordi. Uni kulganini xich ko"rmaganimiz uchun tuvrasi qo"rqip kettik. ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛXÛ - XÛ - XÛ ÛÛÛÛ! Kallam qursin, G"urratoshti to"garagida qo"lga chuship kiyimsiz qochkan Chapayip kalxo"z rayisi Badalipting kiymlarini o"tkan kuni qorbuovaga o"zim kiydirip qo"yuvdim. Ex, hayriyate! Men o"tin istap kegan bir miskindi so"yvordim dep o"ylanip yurippana! - dep kuldi u. Kegin bizam kulvordik. Ayniqsa mentlar o"vzlarini anginasi ko"ringuncha ochip bizdi masxaralap qatip - qatip kulishti. Anchadan kegin jiddiylaship "Bekarchi voqtimizdi op ancha ovora qildilariz " deya ma"muriy jazo supatida bizga ishtarap solishti. Ishtarapti xesopiga biz arralap, yorip taxlap qo"ygan o"tinlardi ariston toshiydog"on voronokka yuklap apketishti. Biz endi mentlardi kuzatip xayr - mazir qp tursak, Soyipkon Salapanip ikki rulon pilonkani o"tinga barter qilish maxsatida taksiga yuklap kelli. Shunaqa hangamalar, Saytmirat aka. Mayli emasa. Ajnabiy duglatlarda, Yevropiyada, Amerikiyada, izg"ip yurgan akaxonlarga, opajonlarga solom ayting. Barcha O"zbekistonliklarga hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  2009inji yil, 15inji yanvar, tungi soxot 12dan 14 milut o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yigirma to"qqizinchi maktubi
  
  
  
   Kecha yashil beretimdi kiyip Desantchi Mizxappar bo"p taxlangan xom g"ishtlardi qo"limdi qirrasiminan urip sindiraman dep turuvdim ko"chada shovqum eshitilip qolli. Shaship ko"chaga chig"sam, odamlar biri biridan o"zip, eshag aridey to"zip yug"irip ketishyapti.
  - Ha, qayaqqa yug"irip ketyapsilar?! Yo marapo"n misobaqasi bo"lyaptimi?! - desam , Komil sotarash : - Chapayip kalxo"ziga Karimip kepti! - dep bag"irdi chiyildaq ovozminan.
  - Yo"g"eyeeye! - dedim men turgan jeytimda taxtadek qatip.
  - Xudo haqqi! Odamlardan hol - axvol so"rapti "Qondey muammolar bor? Qishlik - qirovlik kunlarda qiylanmayapsilami? Gaz, ilixtr bomi uyinarda? Un, go"sh, yog", guruch, karkishka , piyoz, degandey tirikchilik nimo"lyapti? Pinsenardi o"z voxtida olyapsilama? Maxtaplardi sinp xonalari issiqma? " depti! - dedi Komil sotarash yug"irishdan to"qtamey.
  E, qo"ysezchi, nahotki? Bo"lishi mumkinmas - dedim men.
  - Nimaga bo"lishi mumkinmas ? A?! Nimaga bo"lishi mumkinmas?! Sen ablaxlar cho"chqaxonaga to"planvop teskari tashviqotminan ongimizdi zaxarlashting! Muna, Karimip keptiyu Chapayip kalxo"ziga?! Endi nima degan odam bo"lishting?! Yana bo"lifi muvkimmaaas, bo"lifi mumkmmaaas! diysana odamdi jonini chig"orip! Ano"vi qirralik toshminan urip miyyengdi qatig"ini chig"orip qo"yarittimu apsuski voxtim yo"xta - dedi To"lan go"rkov. Kegin odamlardi yo"lini qiyip chig"ey dep go"riston tomondagi jinko"chaga qorap chopti.
  Tushimmi o"ngimmi? diyman. Kegin - Xayriyat, bizdi Vatanimizdayam odalat o"nnatilip, demakratiyya izg"irinlari esa boshlapti - dep o"yladim. Nimagadur xo"rligim kep, ko"zlarimdan yosh chig"di. Tezraq do"slarimdi topib ulardiyam demakratiyyaminan tabriklamaqchi bo"ldim. Bir payit Cho"ntakmaxallalik Durmeyl e"vogar kazo"n o"tigini topillatip, paxtalik kamzuliga galustik tag"vop yug"irip o"tip ketyatuvdi - Durmeyljon aka, Karimpting kegani rosmi?! - dedim.
  - Ros, Mizxappar, ros! Karimippinan suratka chushvoley dep nemis tilidan dars beradog"on o"qtuvchi qo"shnim Maxsudip Advoxopti galustigini tag"ip ketyappan! - dedi Durmeyl e"vogar xolloslap.
  Men shaship uyga kirdim dagin, mehribon o"gay onamminan muruvatlik o"gay dadamdi chaqirip: - Tezda kiyininar! Karimip kepti ! - dedim.
  - O", Bo"ji mo"y! - dedi o"gay dadam tez - tez cho"qinip. O"gay onam bo"sa: - Men bir umr Karimipti yaqindan ko"rishti orzu qilarittim. Muna, Xudo niyyatimga yetkizdi - dedi yig"lamsirap. O"gay dadam omborxonalarga kirip , chorpayalardi taglariga engaship qorap bir poy o"tigini istadi. Oxiri topomey bitta ayag"iga madikar tapichkasini kiydi dagin, Olg"a ! - dedi. Biz yug"irip ko"chaga chig"dik. Ko"chada yoshu qari, qizu juvon bari yugirip bormag"da.Guzarga yetkanda qorasam Qurumbo"y , Yo"ldashvo"y, Mamadiyorlaram kekirdagiminan xovoni keskanicha chopib ketyapti.Men yug"irip do"slarimga yetvoldim dagin Qurumbo"yga : - Zdravüya jelayu tash kamindon! - dedim.
  - Volna, qizilaskar Mizxappar, volna! Muna, ko"rdingizmi, meni bosharatlarim tuvra chig"di! Esingizda bormi, bir izdaxomda : - Voqtlar kep bizdi yurtimizdayam damaxurriyatiya bo"ladi dep qati"y ishonchminan aytkanman! Ashunda hamma meni ustimdan kulganidi Qurumtradamus dep! Endi meni buyukligimga ishandingizmi?! - dedi Qurumbo"y yo"l - yo"lakay cho"mchegidan chig"organ pichandan trubkasiga tig"ip tutashtirip chekip
  - Ha, ha - dedim men.
  - Kamandur, meni pilaso"pik pikrimcha sizdi bo"shchiligizdagi motanatlik kurashlarimiz , xo"kmatti demqiryatiya qilishka majburladi shkilik ! - dedi g"ururminan Mamadiyor yug"urganicha.
  - Yo"q, indaqamas! Bizdi Karimmarkis bobojonimminan Klarasotkinoy buvijonimdi ro"hi qo"lladi! - dedi Yo"ldashvo"y xakillap chopkanicha o"pkasi shiship.
  - Tuvra - dedi Qurumbo"y Yo"ldashvo"yga ko"z qirini teylap.
  Biz shuytip yug"irip Chapayip kalxo"zdi qulipiga yetip kesak tumonat odam jiynalip olomon soxili ko"rinmeydog"on dengizdi singari chayqalip turipti. Muni ko"rip Qurumbo"y poryad chekip yyeg"lavordi.
  - E, kamandur, nimaga yeg"leysiz eri urgan xotinga o"xshap?! Yyeg"lameng ! Alipqomat qizilqoxraman kamanduram shuytip yig"liyma?! - dedi Yo"ldashvo"y.
  - E, qizilxammol Yo"ldashin, yig"lamey bo"lama?! Qoreng, bunaqangi demaqiryatiya Amerikiyadayam yo"q! Mizxappardi telbaxranitelü hamkasiplariyam ko"rinmayapti. Karimip keptiyu ko"chada bironta qo"riqchi, soqchi ya bironta melisa yo"q! Yo"llardi to"sip atsipleniya qipti degan gaplar bo"xton bo"p chig"di! Menga qoreng, sizda qog"oz qop parchasi bomi? Prqamiz nomidan Karimipka shashilinch abrashina yozamiz "Muna demakryatyani boshlavoripsiz. Tak derjatü!" degan mazmunda, vek volya ne vidatü - dedi Qurumbo"y shinelini cho"mchegidan qalam op.
  Men poqtalik shimimdi kistasidan qog"oz qop parchasini op Qurumbo"yga uzattim.
  - Qiziloshpaz Mamadiyarenko, bukchaying! - dedi Qurumbo"y. Mamadiyor Qurumbo"ydi amrini bajo keltirdi. Qurumbo"y Mamadiyordi beliga qog"ozqop parchasini qo"ydi dagin lotin alipovetida yoza boshladi: - O"rdadin Chapayip qo"rg"onig"a kirip raiyyat ila bir kessak otim masopada mundog" mutayaqqinlig" azimatig"a mutavajjux Sulton Shoxboz Ko"kaltosh Qalandar Shayx Karimdod do"g"lat Iskandari soniyg"a peshkash qilinmishkim, ushbu qog"oz qop parchasig"a putip davlatxoxlig" ila izhori qulliq qilg"oybiz. Ersa bir ko"z yugirtig"aysiz bu maktupnikim odam qo"yip ichkarig"a kiyurg"oybiz. Magar mone"lig" bo"lg"oydir bul tadbirg"akim Mizxappar Hoja Darvesh Taxta va Mirzo Yo"ldashboy Do"g"lat Chapovul va ham Shayx Mamadiyor shig"ovul ila burong"or, juvong"or, g"ul - yasol birla to"lg"ama qilg"oybiz. Itmomig"a yetti.
  
  Tarix sanai ikki mingu to"qquz. To"ng"izxona.
  
  Qurumshox Mirzo Qoramoygutalin Mo"riqultezak Tappitutuniy.
  
  Qurumbo"y shuytip abrashenani imzoladi dagin uni yetti buklap oldimizdagi odamlarga uzatmaqchiydi paxtalik kamzuliga galustik taqqan Durmeyl e"vogar poylap turip Qurumbo"ydi qo"liga teylanip qog"ozqop parchasiga putilgan abrashenani tortvoldi dagin odamlardi surip - turtip oldinga intildi: - Po"sh! Po"sh! Qo"limda kattani nomiga putilgan maktup bor! Yo"ldan qochizlar! Men bu xatti topshirip on xazratminan billa rasimga chushmaxchiman! - dedi u. Bir mahal To"lan go"rkovam asheda poylap turganakan, Durmeyl e"vogardi kekirdagidan xippa buvip: - Qayaqqa?! Bu yerda biz nima dep turippiz?! Qona, xatti biyaqqa uzatchi! Bu xatti yutvoshimizga mana men oboriberaman! Menam Karimippinan billa suratka chuship u suratminan xokimlardi, bonkirlardi, rayislardi qo"qitaman. Muna, Karimip meni yaqin o"shnam bo"ladi! Menga tezlikminan xich qandey Tendersiz 200 gextar yer berlaring! Men permer bo"maxchiman! Emasa xammengdi ishtan xaydatip chatag"ingdi chig"oraman ! - diyman! Kegin qabristondi xususiylashtiraman dagin, bonkadan xesop raqam ochip "To"lango"rkov" sovdo ishlap chig"orish fermasini ochaman! Mahallada kim o"lsa oldindan bonkaga pul o"tkizsin emasa ko"mmiman dep tilvzrdan, radiyo"ldan e"lon qilaman! Qabristondi yaniga kambaxollar uchun maxsus odam yaqadigon xashamatlik kremotoriy qurip qabrtosh, kapan sotadog"on magazim ochsammi degan orzuyim bor, xo"mmi?! Qona, yo"ldi bo"shatlaring! Po"shtachini yo"lini to"smalaring! - deb baqirdi To"lan go"rkov. U shuytip qog"ozqop parchasiga putilgan abrashinani tortvop oldinga intildi dagin, saxnaga tirmaship chiqa boshladi. Bir mahal Durmeyl e"vogar kep : - Qayaqqa! Xatti biyaqqa ber, vijdonsiz! Ablax tekinxo"r! - deya go"rkovdi ayag"laridan tortuvdi go"rkovdi o"tiglariminan shimi chechilip ketip oqishtonda saxnaga chig"ip qolli. Saxnada turgan Chapayip kalxo"z qulipini mudiriminan kampiransüe To"lan go"rkovga: - Oqsoqol, bu nima jinnilik?! Toshkendan kegan miymanlar ko"rsa ayb bo"miyma? Qani chushingchi paska! Xatti bering , o"zimiz topshirip qo"yamiz! - deyishti. To"lan go"rkov qog"ozqop parchasiga putilgan abrashinani arqasiga yashirdi.
  - Yo"q! Bu xatti Karimipka shaxsan o"zim topshiraman! Men u kishiminan billa rasmga chushishim kerak! Meni kansusision xuquqlarimdi ayag"osti qisenar pervozaxishnik, ambudismonlarga arz qilaman! - dep bag"irdi.
  - Juda bir be"mani, zakunchi odamakansiz, oqsoqol - dedi xapo"lib kampirensüe. Kegin: - Mayli emasa, shu yetta turib turing, men Karimipti chaqirey - dedi. Bu gapti eshitip To"lan go"rkov : - Iyi, ana holos, E kam bo"meng kampiresüe ulim - dedi dagin, yaktagini oqishtoniga zaprapka qp soqolini tartipka keltirdi. Bir payt saxnaga Durmeyl e"vogarminan bir ayag"ida madikar tapichkasini sudrap meni o"gey dadam chig"di. Durmeyl e"vogar qo"lini buytip bo"kis qp sakrap - sakrap To"lan go"rkovga zarba bermaxchiydi o"gey dadam uni qo"lidan ushlap samba qip ko"tarip yerga teyladi. Kegin qo"lini buytip aylantirip aylantirip madikar tapichkalik ayag"iminan To"lan go"rkovdi tevip, yiqitti. Go"rkovdi tamag"idan qo"lini o"tkizip udushayushiy priyomdi qo"llap buvdi dagin menga qorap: - Mizxappar! Xatti ol, o"gay ulim! - deb baqirdi. Men poqtalik sho"rtigimdi kistasidan zelyonniy beretimdi op , kiyip endi saxnaga sakrayassam, ichkaridan kampirensüeni ovozi eshitildi: - Qadrlik kalxo"zimiz diyqanlari! Oliy martabalik mo"xtaram mexmonimizdi qarsaklarminan qarshi onglar! Shundan kegin guldiros qarsaklardan kalxo"zdi qulupi yorilip ketey dedi. Bir payit mundey qorasak saxnaga qiziqchi Ergash Karimip chig"ip kelyapti. To"lan go"rkov yug"irip bordi dagin Ergash Karimipti quchag"iga o"zini otip yig"lavordi: - Sizdiyam ko"rar kun borakanu, o"ttaq Karimip! Tilvizirda boshqacha ko"rsatisharakanda - a, ablaxlar? Qoreng , Xalqimizdi tashvishiminan kechani kecha, kunduzdi kunduz demey, kurotkayam bomey ishlo"rip ozip - to"zib ketipsiz. Munavi qog"ozqop parchasiga putilgan xat sizga. Intimos, yo"g" demasangiz sizminan billa rasimga chushvosak - dedi u.
  - Rasimga tushovuzmi? Xa, mayli, bemolol, bemolol , otaxon - dedi Ergash Karimip. Qulip mudiri suratkashti chaqirdi. To"lan go"rkov, O"gay dadam, Durmeyl e"vogarlar Ergash Karimippinan suratka chushishti. Ular saxnadan chushishgach Ergash Karimip ko"zaynagini taqti dagin, qog"ozqop parchasiga putilgan bizdi abrashenamizdi op ovoz chig"orip o"qiy boshladi:
  
  - O"rdadin Chapayip qo"rg"onig"a kirip raiyyat ila bir kessak otim masopada mundog" mutayaqqinlig" azimatig"a mutavajjux Sulton Shoxboz Ko"kaltosh Qalandar Shayx Karimdod do"g"lat Iskandari soniyg"a peshkash qilinmishkim, ushbu qog"oz qop parchasig"a putip davlatxoxlig" ila izhori qulliq qilg"oybiz. Ersa bir ko"z yugirtig"aysiz bu maktupnikim odam qo"yip ichkarig"a kiyurg"oybiz. Magar mone"lig" bo"lg"oydir bul tadbirg"akim Mizxappar Hoja Darvesh Taxta va Mirzo Yo"ldashboy Do"g"lat Chapovul va ham Shayx Mamadiyor shig"ovul ila burong"or, juvong"or, g"ul - yasol birla to"lg"ama qilg"oybiz. Itmomig"a yetti.
  
  Tarix sanai ikki mingu to"qquz. To"ng"izxona.
  
  Qurumshox Mirzo Qoramoygutalin Mo"riqultezak Tappitutuniy.
  
  E, ishano"ring, Ergash Karimip o"qigan bu abrashenani eshitip zaldagi afkor omma kulo"rib qatip qolli. Chapayip kalxo"ziga kemagan Karimipam esimizdan chig"di. Shunaqa hangomalaram bo"larakan, Saytmirat aka. Mayli emasa, barcha O"zbekistonlik muxojirlarga solom aytasiz. Ehtiromminan qizilaskar Mizxappar Taxta Abdul Paxta .
  
  
  2009 inji yil, 21 inji yanvar. Kunduz soxot 1 dan 7 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttizinchi maktubi
  
  
  Yaqinda yam kechasi qorang"i opisimizda gurung qp o"tirsak birov tuynukdan buytip qorap: - Akalar, Qizil yalang"ayaqlar partiyasini muvaqqat idorasi shumi? - dep so"radi. - Xa, nimeydi? - dedik biz. U xursan bo"p yugirip ichkariga kirdi dagin bizminan ko"rishti. Kegin xoyran bo"p: - Nimaga buytip chirag" yaqmey qorang"ida o"tiripsilar? - dedi.
   -Ilixtr yo"q. Sheytanchiraxti toshminan urip sindirishkan. Mash"ala yaqip qo"yeyk desak benzin yo"q. Gulxan yaqip o"tireyk desak o"pisimizga o"t ketip qoladi - dedik biz unga chuchuntirip.
  -Emasa, tanishipeyelik. Mani pamilam Tolapatip. Ismi pamilamdi to"liq yozmaqchi bo"senar Tolapatip Xalakat Palakatuvich chig"oman. Man silardi partiyenarga oza bo"maxchiman. Sheytanchiraq masalasini xal bo"ldi dep xesoplo"rinar. Ettaga bozordan yangi sheytanchiraq oberaman. Paqat bitta arzimas shartminanki, naboda baqaga jun chig"ip do"lat teppasiga kesenar manga tadbirkallar palatasini berasilar. Man u yerda izaaaq yillar royis bo"maqchiman - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich.
  - Tavarish Tolapatip, bu tadbirkarlar palatkasiga royis bo"maxchiman diysiz, xunaringiz nima, vek volya ne vidatü? - dedi Qurumbo"y trubkasiga cho"chqani qiyidan tig"ip tutashtirip chekip.
  - O"x, kakras men kutkan sovoldi berdiz, aka. Men aynan shu sovoldi orziqip, kutyatkanidim. Yaxshi sovol berganingiz uchun men sizdi rag"batlantirip ettaga ajeyip so"vg"amdi tag"dim qilaman. Xullas qo"limda guldek xunarim bor. Osasan so"vdaminan shug"illanaman. Patinkapurushman. Qaysi patinka Salamandura, qaysi patinka Londonbrij, qaysi kalash Lelingratskiy qaysi kalash Namangandi Popida ishlap chig"orilganini qoramey- netmey turibla aytippeyo"raman. Ovora bo"p izlamenar, bu soxada mendan yirikroq mittaxasis yo"q olamda - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich.
  Bu gaplardi eshitip Qurumbo"y trubkasini chekkanicha bizga buytip monalik qoradi dagin: - Mayli emasa, Tavarish Tolapatipti ro"yxatka tirkab partbelatiga sinash shartiminan dep yozip qo"yinar - dedi.
  - Raxmat pirqadashlarim! Ettaga ettaminan shu Cho"chqasoroyda uchrasheyk. Meni jonajon partiyamga atagan qurvonligim bor shuni apkelaman - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich.
  Ettasiga ettaminan soxot 9 yamlarda Tolapatip Xalakat Palakatuvich kaatta paxta qopti ortmoqlap keldi. Qorasak, qopta liq to"la xar - xil patinkalar, kaloshlar, o"tiklar borakan. Tolapatip bir jup 12 inji kalashti op Qurumbo"yga uzatti dagin: - Bu sizga yaxshi sovol berganiz uchun so"vg"a . O"zi poyma - poy bo"g"animinan quyma tosh kalashlardan o"lsa o"ligi ortiq . G"archiyam bor - dedi. Qurumbo"y raxmatam demey kalashti op o"tigiga kiyvolli. Biz xammamiz : - Qullug"o"sin, kamandur, qullug"o"sin! - dedik. - Qulluq , qulluq . Silargayam bo"sin - dedi Qurumbo"y. Shuytip xursan bo"p payabzal to"la qopti Yo"ldashvo"yga ortip bozorga jo"nadik. Bozorga borip xoyran qollik. Tolapatip Xalakat Palakatuvich juda so"vda ishiga usteykan. - Starûe veshchshchshchchi! Qoqi boxosi suv tekin! Yaxxxshi kalashla bor! Kep qoling patinkalani dodaxo"jasiga! - dep baqirdi. Uni baqirganini eshitip xardorlar kela boyladi. Xardor ko"paygan sari Tolapatip Xalakat Palakatuvich avjiga chig"adi: - Kep qoling arzon kalash! Kalashla bor!
  Bitta yuzi yuz yeridan tirtiq xardor kep: - Xo"v, manga qara, kalashti magaziniminan sotasami? - dedi.
  -E, yo"q. Kalashti o"zini sotaman - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich.
  - E, magazini yo"q kalashti maqaman.Gilomga osip qo"yamanmi? - dedi tirtiq xaridor.
  - E, tovba, kalashtiyam gilomga osib qo"yama odam xich jaxonda? - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich.
  - Xa, maqadi bo"masa? - dedi tirtiq xardor.
  - Qizig"akansizu, kalashti ayaqqa kiyatta buytip. Muna, kiyip ko"ring - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich bir jup kalashti tirtiq xardorga uzatip.
  - E , shunday demiysanmi, o"rto? Kalash desang man Kalashnikov aptamatini sotyapti deppana - dedi tirtiq xaridor.
  - E, Xudo saxlasin! Biz aptamat sotmimiz - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich. Xullas, shomga yaqin bir jup o"tikminan bir jup kalashti pullap u pulga sheytanchiraq sotvollik. Sheytanchiraxti sotkan odam : - Akalar, men O"lkashnoslik muzeydi dlixtri Sarimsaq Saldatuvich bo"laman. Meni muxlislarim, shagitlarim domla daxshatiy diyishadi. Chunki qabristonlarda sodir bo"leydog"on tamomi daxshatlik voqyalardi qalamga op vaximalik triller, xorrorlar yozganman. Asarlarim shu darajada daxshatlik bo"g"anki, o"zim yozgan asardi o"zim o"qigani qo"qarittim. Muxlislarim qirilib ketmasligi uchun extiyat choraminan qo"lyozmalarimdi maxsus jovdida kesip, qirg"ip qiymalap teyladim. O"zimga endi asar yozmiman degan mazmunda tilxat yozdirvollim. Oylûxlar oz. Ashu oz oylûxtiyam muna yetti oydan baqa olomayappiz. Ûlaj yo"xlig"idan muzeydagi osori otiqalardi opchug"ip pullashka majburo"lyappan.Bo"rilardi, kiyiklardi, burgutlardi, to"ng"izlardi mulyajlarini boylarga sotib tugattim. Endi kamomatti tuvralash uchun muzeyga o"t qo"yaman dagin sotilgan nersalardi ispisayt etaman. Bu sheytanchiraq juda qadimiy. Agar kimoshti so"vdasiga qo"ysa narxi osmonga chig"ip ketadi. Xo"p dep shu muyumdi opqo"yinara, kegin menga raxmat diysilar . Bo"nkasiga moy quyip qo"yilgan - dedi.
  Mayli , indaqa bo"sa tmasam, dep sheytanchiraxti sotvop qog"an patinkalardi qopiminan Yo"ldashvo"yga yuklab cho"chqaxonaga kellik. Cho"chqaxonaga kep Tolapatip Xalakat Palakatuvich bizga: - Silaram mano"vi patinkalardan tallab kiyvolinar - dedi. Biz raxmat dep bittadan qimmat patinkalardi op kiyvollik. Kegin yangi sheytanchiraxti tantanalik yaqish uchun qorong"i chushishini kutip turdik. Nixoyat qorang"i chushti. Qurumbo"y sheytanchiraxti op bir ayag"i yo"q istolimizdi ustiga qo"ydi dagin shinelini ichki cho"mchegidan gugut chig"ordi. Kegin sheytanchiraxti yaxti. Shtapkanselaruyamiz yop - yorug" bo"p - E, borakanu xaqiqat! - dep baqirvordik sheytanchiraqqa buytip mehrminan qorap.
  -O"lkashnoslik muzeydi dlixtri Sarimsaq Saldatuvich shundey yaxshi sheytanchiraxti arzimagan pulga sotvorip o"tiriptiya! Xarip - dedi Yo"ldashvo"y.
   - Xaa - dedi Mamadiyor sheytanchiraxti pufaykasini yengiminan artip. Mamadiyor yengiminan chiraxti artmasayam bo"larakan. Bir maxal sheytanchirax paslap tutap turip tutundi ichidan kaaatta jin chig"ip bizga teylanip qosa bo"lama? Biz qo"rqip duvolga suyanip qollik. Jin "Bo"di bilding"a qaxnap kulturizmminan shug"ullanganmi diyman muskul - mushaklari irg"ip chiqqan zdarooooooviyakan. Taqir boshida uzun kakili bor. Qoshlari malla uzun, bunnini ichidagi junlari o"skan, qulag"i ko"rshapalakdi qulag"iga o"xsheydi. Ko"zlari yonarakan. So"ylaq chishlari o"tkir arraga o"xshash, tili qushlardi tilini singari uchli. Ayniqsa ovozi momoguldirakdaqa qo"rqinchilik. - Xa, nimaga meni bezovta qilishting?! Bir, xaligi nima desa bo"ladi, qilig"i sovuq xaramidan bo"g"an bollarakansanda! Shunaqa shirin chush ko"ryatkanakanmana! Chushimda bir malikaminan shorop ichip o"tiruvdim kayp qp. Borish endi, yarimta arag" tovip kelish! Xo"nnayni palan - piston dep bizdi uyat gaplarminan aynip - achip xaqoratladi. Kegin : - Nimaga xizmatizga muntazirman, buyuring diyishmayapsan?! - dedi.
  - Xizmatizga muntazurmiz! Lekin araqqa pul qomadi, Jin xazrati oliylari! So"vdani mazasi bo"madi - dedi Tolapatip Xalakat Palakatuvich. Jindi achchig"i tezakan: - Men bilmiman, xozir yerdi tagidan bo"sayam yarimta araq topishasan! Nasyaga bo"sayam apkelish, dovay! - dedi.
  - Jin, janoblari! Nimaga chuchunmeysiz?! So"vdagarlar nasyaga arag" sotmeydi! - dedi Mamadiyor.
  - E, sen nimenga kerilasan a? Rasmi jin degan chirag"di egasiga xizmat qimiyma?! O"zing chirag"di qulisanu katazangchilik qilasana! Bor o"zing arag" tovip ke, vek volya ne vidatü! - dedi Qurumbo"y jinga.
  - Jin nervenniyyakan. Qurumbo"ydi urip tuvra kegan jeytiga buytip tevip to"pposlay boshladi.
  - Telbaxranitelü Mizxappar! Nimaga qorap turipsiz?! Yardam bersengiz bo"miyma?! - dep baqirdi Qurumbo"y.
  - Xozir, kamandur! - dedim men paxtalik shimimdi kistasidan yashil beretimdi op kiyip. Kegin Fon Shau qorateminan trnopka qp maymun priyomdi qo"lladim dagin: - I - i! U ! A - a! - dep qiyqirip aldamchi manyovrlarminan jindi tizzasini ko"ziga qoratip teptim. Jindi joni achip qolli. - Ux, blllllat! - dedi jin oqsalanip ingrap apti bujmayip. Kegin o"ziga kep: - Endi o"zlaringdan ko"r! - dep unimizdi iyaqqa, bunimizdi biyaqqa otuvdi biz jinga bas kebo"masakan dep qishlaqqa qorap qochtik. Jin yeru ko"kti larzaga keltirip ayag"laridagi zangula qo"ng"iroqchalarini jangillatip quvip kelyapti. Guzarga yetkanda Mamadiyor yug"irishtan to"xtamey : - Kamandur, kallama pilaso"pik pikr kep qolli shu topta! Jindan qutilish ichun Kozim jinkashti uyiga kirvoleyk! - dep baqirdi. - Tuvra, qiziloshpaz Mamadiyarenko! - dep juvoppardi Qurumbo"y yug"irishtan to"xtamey ko"zini qiriminan Jinga qorab - qorab. Biz Kozim jinkashti uyiga qorab yugirdik. Borsak Kozim aka uyida yo"g"akan. - Kozim akangiz Chapayip kalxo"zdi qulipida iliktraseans o"tkizyatuvdi! - dedi jinkashti xotini. Biz obbo dep Chapayip kalxo"z qulupiga qorap chopdik. Jinam qaysarakan paydar - pay, soyama - soya quvip kelyapti. Kalxo"zdi qulupiga kirsak Kozim jinkash kalxo"zimiz diyqanlarini gipno"z qilyatkanakan. Xamma baxtlik. Kim xursanchilikka chidomey yig"layatkan, kim o"yinga chushyatkan, yana kimdur ashulla oytip desangiz, kimdur bo"kiska chushyapti. Biz yugirganimizcha borip Kozim jinkashka yalina boshladik: - Kozim aka, bizga yardam bermasangiz bo"meydi! Bizdi jin quvip kelyapti, aka! E, o"sha sheytanchirag"di nimagayam sotvoldiga! Ablax Sarimsaq Saldatuvich bizardi allapti! - dedik xansirap , xakillap, buytip tilimiz osilip.Kozim jinkash - Sezyappan, sezyappan! Tashvish qmenar, men bunaqa jinlardi nechtasini shaxardagi zavuchniy xotinim Zulxumorxon yasheydog"on kvalturani balkoniga zanjirlarminan beylap ayag"idan osip qo"yg"anman! - dedi dagin apsun o"qidi: - Suseppensabi! Danlemi ellatan! On sale depua! Puf end fuf! Iyyaxuv kuf! Bu payt bizdi quvip kegan jin qulipti eshigiga sig"mey turuvdita. Bir maxal deng, Kozim jinkash o"qigan apsun tasir qildimi bilmiman jin kichrayip taxta poldi kavagiga qorap qocha boshladi. Kozim jinkash jindi quvlap tutip arag"di shishasiga jeylap berdi. Qorasak jin arag"di shishasini ichida o"tiripti xapo"lip yig"lap. - Qaleysan endi, chirag"di quli?! Araq top dep bizga katazangchilik qilyatuvding, endi shu shishani ichida o"tiro"vr kazyol! Endi sen shishani qulisan! - dedi Qurumbo"y butilkani ichidagi jinga qorap xursan bo"p. Kegin jinkashka millatdorchilik bildirip cho"chqaxonaga qaytip kelyatsak guzarda maxalla posboni Ûrrap seksot uch - to"tta drujinniklariminan bizdi to"xtatti dagin: - Qaydan kelyapsilar bemaxalda ? - dep so"radi. Biz endi gapirmaxchi bo"p turuvdik drujinniklardan bittasi toshponardi yorug"ini Yo"ldashvo"yga tuvralap ayag"iga qoradi dagin: - Iye, mana meni patinkam! Mano"vi iplos kiyvopti! Imin qimarvozdi "Savziarchdi"sida yo"qolganidi! Muna, chekasida belgisiyam bor! Ma"rip dep yozip qo"yganman! Meni Salamandura patinkam! Ashi kuni kechasi tashqariga patinkalarini , o"tiklarini chechip kirgan odamlar xammasi uyga yalang"ayaq ketuvdi. Shular uvirlap ketkanakanda! Xa, suvvolichlar! - dep shovqum solli. Qorasak bizdi yanimizda turgan Tolapatip Xalakat Palakatuvich yo"q. Drujinniklar Yo"ldashvo"ydi ayag"idagi patinkalardi chechvolishdi. Nizom seksot ratsiyaminan uchaskavo"y Shgabuddinipti chaqirganidi, Shgabuddinip ural mataseklini uchirip yetip kep bizdi aristavaytü etip uchaskaga apketti. Tolapatip Xalakat Palakatuvich topilguncha melisaxonani yerto"lasida yotishka tuvra keldi.Hozircha shunaqa xangamalar, Saytmirat aka. Extiromminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  11 inji pebrol, 2009 inji yil, soxot 9 dan 41 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz birinchi maktubi
  
  
  Salom, Saytmirat aka! O"zbekistonga bohor kep o"riklar gullap, momaqaymaqlar ochilip deng, jiblajibonlar sayrap xamma yo"q nevro"z mayram bo"p ketti. Ilgari kuni qo"lim kir bo"masligi uchun gigenaga amal qp bo"kis prchetkamdi kiydim dagin uyimizdi duvoliga tezak yoptim. Har bir tezak yopkanimda xutti kastimida bittadan o"rdini ko"peygan Brejnptey suyunaman. Shuytip suyinip tursam uyimizdi yaniga bitta "Kamaz" moshiyna kep to"xtadi. Qorasam o"gay dadam bir kamaz qorakuya apkepti. Yog" zovutti chiqindisini biz qorakuya diymizta. Uni suvga uyitip loy qp yumalaxlap quritamiz dagin, qishta pechkaga yaqamiz. Silar tarapta qorakuya yaqishmeydimi? Iyi. Bizda bu juda noyop yaqilg"i xesoplanadi.
  
  Qishta izg"irindan so"vqatip qaltirap o"gey dadam: - sox - solomat o"lmey boxorga chig"sam brinji qorakuya apkep yumalaqlayman dep qasam ichuvdi. Yetkizganiga shukr qp qorakuyani chushirdik. Kamazdi aravasiga chig"ip qo"shnilar eshitsin degan pilaso"pik pikrda atelaptan belkuraxminan buytip aravani urip - urip dang"illattim. Kegin qorakuyaga sakradim. Kamaz ketkandan kegin o"gay dadam, mehribon o"gay onam uchalamiz uyilip xovuri chig"ip turgan qorakuyaga qorap bir suyinamiz deng, bir suyinamiz. Sek. sot. qo"shnilarimiz xasadi kep duvoldi kavaxlaridan buytip qorap turishipti. - Endi Mizxappar, ulim qorindi yaxshilap to"yg"izvop qorakuyani quyyeyk emasa - dedi o"gay dadam. - Yo"q, o"gay dada, silar endi qaridinar. Roxatimdi ko"rishinar kerak.
  
  Men parzantlik burchimdi bajarip silardi duvoyinardi omasam bu dunyodan kasam oqarmey o"tip ketaman - dedim. Desam, o"gay dadam xo"rligi kep xo"ngrag otip yig"lavordi. - Raxmat, ulim, kam bo"ma. Seni blagaslavlyatü etaman. Va imya atsa i sina i svetaga duxa, amin! - dedi ko"z yashlarini yag"ir do"ppisiga artip. Men o"gay dadamdi yupatip maqsadimdi ayttim. Men dedim cho"chqaxonaga borip jangovor quroldoshlarimdi xasharga aytip kelaman. Siz o"gay ona, nonqo"g"irma qiberas. Do"slarimminan bu qorakuyani shes sekuntta quyip qo"yamiz - dedim. - Barakalla o"gay ulim - dedi xursan bo"p mehribon o"gay onam. Shuytip kazo"n o"tigimdi kiyip cho"chqaxonaga qorap jo"nadim. Borsam do"slarim cho"chqaxonani oldidagi ulkan tutti tanasiga qurt chushmasin degan maxsatta boshtan ayaq axakminan oqlap, duvollardi remut qilishyatkanakan. Yuzaga kegan vaziyatti chuchuntiruvdim Qurumbo"y trubkasiga tutti qurigan g"ozonlaridan tig"ip tutashtirip chekti dagin: - Qor oppoq bo"g"animinan odamdi so"vqattiradi.
  Muzlatip o"ltirip qo"yishiyam xich gappas. Qorakuya qora bo"g"animinan odamlardi og"ir kunlarda koriga yareydi. Sandaliga cho"g" bo"ladi. Meni bovom raxmanlik yashligida mo"ri tozalovchi bo"g"anakan. O"zi qop - qora qurumga belanip odamlardi mo"risini tozalap hammaga yardam beraridiykan. Bechara mo"riga qisilip qop, tutunga dimlanip bu foniy dunyodan ko"z yumganlar. O"sha bovomdi sharapiga meni atimdi Qurumbo"y qo"yishkan. Qona emasa, Hamma bir kishi uchun! Bir kishi hamma uchun! Yo"lboshchimiz G"ladimir I"lich Lelinam Kamnustik shanbalikka chig"ip Kremulda og"ir g"o"lalardi yelkasida tashiganakanlar! Qizilaskar Mizxapparlardikiga qorap olg"a! - dedi. Biz xash - pash deguncha uyga kep qorakuya quyishti boshlavordik. Mamadiyor ketmonminan qorakuyani orasini yorip Yo"ldashvo"y paqirda suv quydi.
  Men endi qorakuyani belkuraxminan suvga aralashtiryatsam, Qurumbo"y: - Nu, derevnya! Kto tak meshayet, a? Razve tak meshayut qorakuyu? Qorakuya degandi etigdi chechip qo"yip, yalang"ayaq bo"vop, ayag"minan yaaaaxxxxxshilap ezg"ilap aralashtirmiyma, axir?. Ineykigin yumalag"langan qorakuya opto"da yollimeydi. Jichcha moldi svejiy go"ngidan aralashtirvorilsa yanayam yaxsho"ladi - dedi Qurumbo"y. Kegin qorakuyani tepalash uchun o"tigini chechmaxchi bo"luvdi o"tigi chechilmadi. Shundan kegin u ayag"ini cho"zip Yo"ldashvo"yga: - Yardamlashing, qizilbatrak Yo"ldashin! - dedi. Yo"ldashvo"y prkazdi bajarip Qurumbo"ydi o"tigini tortti. Bir mahal Qurumbo"ydi paytamasi chuvalanip o"tigi chechilip ketip Yo"ldashvo"y iyaqqa Qurumbo"y biyaqqa ag"anadi. Bir mahal Mamadiyor Qurumbo"ydi ayag"iga qorap qo"rqip baqirip ortiga chistallidi. Qurumbo"ydi o"ziyam o"zini ayag"iga qorap qo"rqqanidan baqirvordi. Buytip qorasak, Kamandurdi ayag"ini barmaqlari oltiteykan.
  Barmaqlarini orasida o"rdakdi ayag"ini singari pardasiyam bor. Kamandurdi ayag"ini ko"rip o"gay dadam Gospodi, Bo"ji mo"y! - dep cho"qindi. Qurumbo"ydi o"ziyam ayag"ini bunaqaligini endi ko"ripti. Elim dep yurtim dep kuyip yonip yashap o"tiginiyam chechmey yuro"rganakan. Biz bu g"ayritabiiy ko"rinishka anchadan kegin ko"niktik . Qurumbo"y shimini poychalarini shimadalap qorakuyani tepalashka chushti. Men qorakuyaga moldi svejiy go"ngidan qo"shtim. Mamadiyorminan Yo"ldashvo"y suv taship balchiqqa quyip turishti. Oxiri loydi pishitip kurakminan gumbazga o"xshatip suvap qo"ydik dagin bir chekkadan yumalaqlap quyishka chushtik. - Aspaltlarga quysenar tezraq quriydi - dedi Qurumbo"y peshana terlarini budyonopka qalpag"iga artip.
  Kechka borip xavlimizdi ichi zambarakdi yadro o"qiga o"xshagan yumalaq tappilarga to"lip ketti. Xutti dengizdi tagidan apchig"ilgan qora marvaritti singari yaltirap tizilip yotipti jonvorlar. Xashardi tugatip yuvinip chorpoyaga chig"ip o"tirdik. O"gay onam nonqo"g"irmani suzip xontaxtani ustiga qo"ydi. Men yarimtani chaynakka quyip apkeldim dagin piyalalarga quyip do"slarimga uzattim. Bir chaynak araq achchiq ichakkayam yuq bo"madi. Men to"y to"ydek bo"sin, pichag"vozlik bo"masin dep lip etip ko"chaga chig"dim dagin, O"tkirdi do"kanidan qarzga ikkita arag" apkellim. Gaplaship o"tirip u arag"lardi shishasiniyam qoqladik. Indamey o"tiruvdim Qurumbo"y qontalash ko"zlariminan buytib qorap: - Mincha qurumsoqsan, hasis! Bor, yana ikkita arag" apke! Bizga bir yashiq araq quysengam oz! Qorakuyangdi madikarga quydirsang qancha pulingdi olaritti - dedi. Men uyatkanimdan nasyaga yana ikkita araq apkellim. Kegin yana. Xullas O"tkirdan allaqancha qarz bo"p ziyonga kirip qollim. Mayli, har xolda qorakuyani quydirip qishti g"amidan qutilvoldimu dep o"yladim.
  Do"slarim yarim kechasi "Kitoplaring kuyip ketti karvon - karvon! Yuragingda besh asrlik kuyik armon!" dep qo"shig" aytkanlaricha uylariga jo"nashti. Men charchap qog"anakanman. Uyga kirip kalavotka tappa tashapppanu tarashadek qatip uxlap qoppan. Ettaman o"gay dadam o"yg"atti: - Tur, ulim! Tur o"nningdan! Qorakuyalarimizdi qora! - dep baqirdi u. Men sakrap o"nnimdan turib derazadan tashqariga qorasam yomg"ir quyyatkanakan. Kechasiminan sel yag"ip quygan qorakuyalarimiz erib yumalaq shaklini yo"qatip yomg"ir ko"lmaklarida cho"kib yotkanakan.Ba"zilari suv yuzida suzip yuripti. Shuminan maktupimdi yakunleyman. Mayli emasa, Sayitmirat aka, qorakuya yaqmey yasheydog"on kulturnik Vatandoshlarga solom aytip qo"ying. Ehtiromminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
   1 inji mart, 2009 inji yil.
   Kech soxot 8 dan 02 militsiya o"tti. Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz ikkinchi maktubi
  
  
  
  
  
  Salom, Saytmirat aka! Yaqinda Qurumbo"y partiyamiz ozalarini yig"ip : - Dohiymiz G"iladimir I"lich Lelim bovomam talama - tala , shudgarma - shudgar qochib, bekinip, Razlip ko"ldi bo"yiga chayla qurip, Kirpiska inamdiyam yaniga bormey "Iskra" degan gaziyta chig"organakan. Bizam "Odalat va motanat" nomlik gaziyta chig"orsak bo"miyma? - dedi.
  - Juda tuvra! Gaziyta chig"orip Xo"kmatti yaxshilap po"stagini qoqish kerak ! - dedi Mamadiyor.
  - Tuvra! Araq qimmatlap yashash qiyin bo"pketti! Nimaga xo"kmat un, shakar, poqta moyi, kirsovundi kartichkaga sottiradiyu eng osasiy narsa bo"lmush, arag"di kishi voshiga bir butilkadan tarqatmeydi?! Raxbarlardi xaladennigida araq kanyagi tiqilip yotkan bo"sa kerak. Bizga o"xshagan kamboxol sho"llixlar topkanini tijoratchilarga topshirip qulag"igacha qarzga botip ketyapti. Becharalar shoyatki kayip bersa dep etik moyini nonga surtap yiyishyapti! Shuyam insoptanmi, endi! Qona biyetta odalat? Qona motanat? Qanchadan - qancha mayxo"r ustozlarimiz, tajibalik shisha g"ariplari ichkilik ichishti nozik sirlarini kelajak avlotlarga urgatishkayam ulgimey hammasi teppa arag"lardan zaharlanip, novut bo"p do"zaqqa do"mbara bo"lishti! Bulardi barchasiga raxbarlar aypdor! Gaziytaga chig"orip bu zolimlardi sharmandasini shaqqa ilish kerak! - dedi Yo"ldashvo"y.
  Shuytip yuqori garnituralik qog"oz qop parchalariga plamastirminan moqalalardi samizdat yozib "Odalat va motanat" degan gaziyta chig"ordik. Gaziyta bir zumda qo"lma - qo"l bo"p tarqap, obunachilar ko"payip, gaziyta yetmey qop cho"chqaxonani oldida mushtariylar g"alayon ko"tardi. Hotta bir kuni redaksiyamizga Chapayip kalxo"zdi rayisi Badalip kep: - Muxpir akalar, silar paqat tanqit qilasilami ya maqtabam yozasilami? - dedi.
  - Maqtovga arzigulik yutuqlar bo"sa yozamiz. Nimaga yozmasakanmiz, juda yozamizda. Yozgandayam xusnixatminan yozamiz - dedi Qurumbo"y.
  - Indaqa bo"sa timasam, biz bir xayrlik tadbir boshlap anaqa, ating qurg"ur, sumalak qilyatuvdik deng, mano"vi Nervo"z mayramiga. Shuni bir boplap gaziytenarga chig"orsenar xizmatinardi yerda qo"ymarittik - dedi Badalip.
  Mayli indaqa bo"sa timasam dep ettasiga sumalakka bordik. Sumalak Chapayip kalxo"zdi sut topar permasida o"tkizilyatkanakan. Permaga yetkanimizda taxtirovondi yerga qo"ydik. Qurumbo"y taxtirovondan chushuvdi bir mahal, kanney - sunney, do"mbara sodalari ostida qora do"ppi kiyvog"an rayis Badalip shipillap keldi dagin, bizminan ko"rishti. Chapayip tumaniga qorashlik madaniyat uyini yarim - yalong"och raqqosalari shox teylap, qoshlarini uchirip, mo"yinlarini buytip likillatip, har zomonda bizga monalik ko"z qisip o"yinga chushishyapti.Kanneychilar kanyagdan keragini urvog"anakami bahay, "Voxoxuuuuuuu! Voho!" dep kannagini chop permani larzaga keltirishyapti. Eyniga saldatskiy poqtalik telagreyka, ayag"lariga rezinka bo"tik kiygan qizlardi qo"lida non tuz. Nonlardi suvi qochkanakan bir narsa qp sindirip, tuzga tekizip g"asratip yep qorindi to"yg"izip, qizlar bergan gulchambarlardi op ichkariga kirdik. Ichkarida perma mudir, sut sag"uvchilar, molbaqarlar qotor bo"p qo"l qovushtirip : - Kelinar, miymanlar, kelinar. Qona, ichkariga marxabat. Qush kepsilar - dep turishipti. Ustiga laylak uya qurgan, zanglap, bukilip ketkan suv minorasini arqasida prislangan somon g"arami. Uni yanida silos bostirilgan xandak. Naryag"da bitta g"ildiragi yo"q kambayin dinazavrdi o"ligiga o"xshap ag"anap yotipti. Kambayndi yanida eshshakdek - eshshakdek keladog"on dumsiz itlar yotipti semizligidan xurganiyam erinip.
  
  - Ano"vi dumi yo"q itlardi qora, Mizxappar. Rosa go"shka tortadig"on bo"p semiriptida, janvorlar - dedi Yo"ldashvo"y yutinip.
  - Ha - dedim men. Narirag"da eshaklardiyam ko"rdik. Bir - birini chishlap tevishyatkanakan. Bizdi eshaklarga qoraganimizdi sezgan Badalip: - Men so"vg"a qg"an eshakdi minyapsilami? - dedi.
  - E, yo"q, u bechara eshak izaq dovom etkan og"ir xastalik tupaylik bevaqt vopot etkan. Aparastayam kor qimadi. Umri qisqeykan, bizlardi dog"i hasratka qoldirip o"tti ketti. Qo"limizdan nimayam kelaritti. Lekin u eshakdi porloq xotirasi bizga o"xshagan do"slarini, shogirdlarini yuragida to abad barhayot!.. O"ziyam juda xushpexellik, adaplik , sovotlik eshagidi. "I" haripiminan "A" xapripini urganvop u hariplardi Qurumbo"ylaram urgansin dep har kuni erinmey ovozini boricha baqirip takrorlaritti. Shunaqa ilimlik, bilinchlik eshagidita... Tirikligida qadriga yetmappiz. Endi qadri bilinyapti. G"aplatta qollik, Badalip, g"aplatta qollik! Ex, poniy dunyo! - dedi Qurumbo"y apsusminan xo"rsinip. - Haaaa, yaxshi bo"mapti - dedi Badalip. Biz Badalipka irgashkanimizcha yiqilip mollardi bosip qomasligi uchun paqsa duvollariga trgovichlar qo"yilgan molxonani yaniga yetkanimizda ozg"inligidan qonni kemaga o"xshap ichiga cho"kip ketkan mollardi ko"rdik. Mollar qo"radan buytip umidvor bo"p qorap turishipti. Chorva xoyvanlariga atala qileydog"on temir o"chaxti ustidegi qozonda sumalak qaynap kampirlar uzun - uzun kapkullarminan qozondi shaldratip kavlayapti. Badalip bizdi qatlamalardi ustiga parvarda, kampetlar chachip bezatilgan istolga boshladi. Vazada bir quchoq lolaqizg"aldoq. Ekibana diysiz. Qurumbo"y lolaqizg"aldag"lardi maqtadi. Bu gullar inqilop ramzi. Bu qizil lolaqizg"aldaqlar kamunizmdi rangi. Bu gullar qayg"ulik bosh egip, qizarip uyatishti biladog"on noxoyatta xayolik gullar - dedi.
  - Nimasini aytasiz, Qurumbo"yka! Bu chireyliq lolaqizg"aldag"lardi kecha yigillar go"ristondan yulib kelishkan. Juda ko"pidi bachchag"arlar. Mollar yep qo"yiptita. Mollardi oxurida qog"ani bu- dedi Badalip. Qona, dastoxonga qareynar. Qona, olinar mano"vi qaxlamalardan parvardaga qo"ship - dedi u. Rayiska raxmat dep istoldi atropiga o"tiprvop qaxlamalardi parvardaga qo"ship bir chekkadan chushiryatuvdik rayis bizga araq to"ldirilgan rumkalardi uzatti . Raxbardi qo"lini qaytarip nazardan qopketmeyk dedik dagin, uzatkanini uzatkan paydar - pay oq uro"vrdik. Shuytip boxorda opto"shuvaqqa chiqqan chimalilardi singari ancha yayrap qollik. Romantik xolatka kirip dunyo ko"zimizga o"zgacha chireylig" bo"p ko"nniy boshladi. Bir mahal rayis o"vzini salpetkaga artti dagin qo"liga qadag"di op : - Xirmaxlik miymanlar. Muna davramizda ilg"or sut sag"uvchi, kaptalistik mexnat qoxramani, permamizdi paxri ittixori Jopporuva Sagapat Talgatuvna ishtirok etmag"dalar. Ruxsatinarminan so"z no"batini shu kishiga bersak - dedi. Odamlar o"nnilaridan turib cho"pak choluvdi davraga mo"yni uzun, qirra burunlik, chaqchaygan ko"zlari tovug"di ko"zlaridey bejo, ozg"in, novcha, qorato"ri ayol chelak ko"tarip chig"di dagin bambukka o"xshedog"on qoqsuvak barmaqlariminan mikrapo"ndi ushlap gapira boshladi: - Assalama g"alekim, xrmaxlik mixmanlar! Emmalarig"izdi bik mayram Nervo"zminan qutlarg"a ruxsat itasingz. Isheneyerg"a bula, biik kelajaq! Sigirler yelini sutqa do"lajaq! Indi qog"anini Uzbek dilinda so"ylayajam. Biz Chopoyip kalxo"z sut topar pirmasini sag"uvchilari o"zaro kaptalistik misobaqa majburyatlarini mo"ynimizg"a op yillik pilonlardi ortig"iminan oda etyappiz. Xar vosh sigirdan kuniga bir, bir yarim piyaladan sut sag"vop qudratlik Vatanimizga arg"umon etyappiz. Do"latka jun, pilla topshirish pilonlariniyam yirtig"iminan bajardik. Meni sut sag"ishtan tashqari she"r yozeydog"on adatimam bor. Ilhom kepqog"anda otamdiyam tanimey qolaman.Rezinka bo"tigimdi kiyip mollardi derümosini shatratip kechip keto"raman. Yaqinda xirmaxlik przdntmga atap bir ajeyp ballada yozganidim. Kegin shu balladaga tirmsh o"rtag"im ikalamiz kuy bastaladik. Shu qo"shixti xozir exominan chiqarish uchun paqirdi boshimga kiyvop aytip ixtiborinarga xovola qilaman. Kamardin aka, siz dutarangizminan usul teylap turing. Emasa muxlislardi talaplariga binoan qo"shiq "Donolar donasi Yutvoshim"! Sagapat Jopporuva she"ri, muzikani bastalagan eri. Jopporuva Sagapat Talgatuvna shuytip paqirdi boshiga kiyip endi ashillani boshlayatuvdi Qurumbo"ydi mazasi qochip betlariga qizil toship ketti. - Iltimos, rayis , opaga ayting. Shu ashullasini to"xtatsin. Bunaqangi maddox qo"shiqlarga, laganbardorliklarga meni allergiyam bor. Boshqa qo"shig"di aytsin! - dedi Qurumbo"y. Qurumbo"ydi rangini ko"rip Badalip qo"qib ketti dagin tarakan ko"zlari ayyorona yiltillap turgan xopizga qorap: - Kamardin, Qurumbo"y akamdi Shaxska sig"inishka allergiyalari borakan, anaqa, "Maxsim bo"ldim" degan qo"shixti aytkin - dedi.
  - Yo"q, Shaxska sig"inishkamas, shaxssizlikka sig"inishka allergiyam bor! Shaxs darajasiga ko"tarilgan rahbar xalqiga buytip zulm qimeydi! Iltimos, bu g"am - qayg"uga to"la dunyoda indaqa "Maxsim bo"ldim" degan g"amgin qo"shig"di aytmasin! "O"xshaydiku" ni aytsin. Tavakkal akamdi qo"shig"ini - dedi Qurumbo"y.
  - "Duchava" nimi? - dedi xopiz.
  - Xa, ha, "Duchava" ni. Davay, ashini yaxshilap ayt. Biz Qurumbo"ykam ikalamiz o"yinga chushamiz- dedi Badalip. Xopiz qonni yolligan torini sozlavop ashla ayta boshladi:
  - O"ylasam shu dilbarim makkoriga o"xshaydiku!
  Raxmi yo"q bir bevopo dildoriga o"xshaydiku!
  Ey Nihon, yor ishqidin bo"ldi yuraklar choki chok,
  Kokili bo"ynimg"a solg"on doriga o"xshaydiku !..
  
  Kamandur yerda yotkan bir tutam somondi op trubkasiga tig"ip tutashtirip chekip asaplarini sozladi dagin Mamadiyorga : - Qizil oshpaz Mamadiyarenko, lagandagi ko"k chuchvarani uzating biyaqqa dedi. Mamadiyor lagandagi ko"k chuchvarani uzatti. Qurumbo"y shinelini bir yengini chechvop, lagandi beliga qo"yip g"ayratminan o"yinga chuship ketuvdi unga rayisam jo"r bo"lli. Keyin men, Yo"ldashvo"y , Mamadiyor ucho"vimiz davrani changitishga chushtik. Rayis: - Hamma raqska chushsin! - deganidi molbaqarlarminan sut sag"uvchilaram qo"rqip shasha - pisha o"yinga chushvorishti. Chapayip kalxo"zdi bo"g"altiri, kastiri , perma mudiri, omborchilar Qurumbo"ydi budyonopka qalpag"iga pul qistirishminan ovora. Muni ko"rip Kamaridin xopiz "Duchavani" tezlamasiga olli. Ommaviy raqstan osmoni palakka chang - to"zon ko"tallip odamlar ko"nnimey ketti. Raqs chushyatkanlar charchap to"xtagandan kegin to"zon sal tarqadi. Tellagan yuzlarimizga chang yapiship apti voshlarimiz tanibo"medog"on bo"pketti. O"yin - kulkiminan vaqt o"tkaniniyam bilmesanakan odam. Tong"otkanda bir yashiq araq, bir paqir sumalak, qatlamalar yuklangan taxtirovondi Qurumbo"yga qo"ship ko"tarip cho"chqaxonadagi "Odalat va motanat" gaziytasini redaksiyasiga qayttik. Opiska kirsak, Birqozon degan qushka o"xshash baqbaqasi osilgan, mo"yniminan yelkasi birikip ketkan, pakana, semiz, bitko"z odam o"tirganakan. Biz uni rayis - payislardi , xokim - sokimlardi ustidan arz qp kegan shikoyatchi dep o"ylappiz. Indaqamasakan. U udastinasini ko"rsatip: - Men tsenzo"r G"ilmitdin Barabanip bo"laman. "Odalat va motanat" gaziytasini redaktyori kim? - dedi.
  - Men - dedi Qurumbo"y.
  - Bu kishi kim? - so"radi meni ko"rsatip Barabanip.
  - Bu odam zam redaktyor - dedi Qurumbo"y.
  - Yaasno. Buchi ? - dep so"radi senzo"r Yo"ldashvo"yga ishora qp.
  - Bu yigit karrektyor - dep juvop berdi Qurumbo"y.
  - Men atvesvenniy sekretyorman - dedi Mamadiyor senzo"rdi ishorasiniyam kutmey.
  Senzo"r bir ayag"i yo"q istolimizdi ustida turgan qog"oz qop parchasiga ishora qp: - Manavi "Osmonga tupirgan Omonip" moqalasini kim yozdi? - dep so"radi.
  - Men - dedi Qurumbo"y.
  - Bugundan ixtiboran gaziteynar yopilip moli - mulkinar musodara qilinadi. Arkadiy Omonuvichti kosovga sanchip kulga belapsilar - dedi senzo"r.
  - Xalq mulkini tolon - toroj qip permerlardan pora og"an poraxo"rdi yozganimiz uchun yopasizmi gaziytamizdi? Bizda paktlar yetarlik, o"rtaq tsenzyor - dedi kulip Qurumbo"y.
  - Yo"q, milloqo! Aypinar milloqo boshqa! Silar bu gaziytenarminan do"latimiz xavpsizligiga taxdid qlyapsilar ! - dedi senzo"r.
  - Xaqiqatti yozsa taxdid bo"lama? - dedi Qurumbo"y.
  - Gap shundaki, silar gazitenardi tagiga taxririyat dep yozip qo"yipsilar.Demak bu gazita Xizbuttaxrirga qorashlik. Shundan kelip chig"ip bu gaziytani ekstrimistik varaqa dep e"lon qsak buyam, etaylik, mubalog"a bo"maydi, o"rtaq redaktyor - dedi senzo"r ayyorona injeyip.
  - Qurumbo"ydi kaypiyati yaxshi bo"g"aniychun senzo"rminan tortiship o"tirishti o"ziga ep ko"rmadi shkilik: - E, og"ayni chalish, qo"ysangchi shunaqa mayda pisqi - posotti. Tû nije moyego dostoinstva. Yaxshisi ke, o"ladog"on dunyoda yuz gramdan ichip maza qleyk - dedi arag"lardan bittasini op qopqog"ini chishlariminan qayrip ochip. Yo"ldashvo"y shuni kutip turganakan yugirip istikonlardi keltirdi. Mamadiyor qaxlamalardi istolga qo"ydi. Qurumbo"y arag"dan istikonlarga to"lg"azip - to"lg"azip quydi dagin bittasini senzo"rga uzatti.
  - Qandey bo"larikin, ish paytida... - dedi chaynalip senzo"r.
  
  Kegin istikondi olli. Qurumbo"y bir ko"tarishta o"zini istikonini qoqladi dagin aptini bo"jmaytirip qaxlamaminan gazaki qilli.
  - Day bog chto bû ne poslednûy - dep turip senzo"ram istikondagi arag"di dodna ichvordi. Bizam sollik. Shuytip yana gay - guy boshlanip ketti. Ichiiiip - ichip oxiri senzo"r mos bo"p ashilla oyta boshladi:
  - Do"stim sani g"amsiz boshing g"amxona bo"ldiyo naylayin! Bir so"zminan oshno yoring begona bo"ldiyo naylayin!..
  U shuytip ashla oytip, oytip birdan to"qtadi dagin, aptini bujmaytip: - Txi - xiiiiiii... dep o"krab yyeg"lavordi. Yyeg"lap - yyeg"lap cho"chqani oxuriga chig"ip uyqiga ketti. G"ilmitdin Brabanuvich O"zbek xalq ertaklaridagi devlardi singari xurrak otarakan. Biz uni cho"chqaxonada qoldirip Badalip bergan nersalardi op uyga jo"nadik. Oydinda Chapayip kalxo"zi talalarini kesip o"tkan yo"ldan yurip Kibryoxon akamdi buzilip ketkan xojatxonasiga yetkanimizda birov: - Yardam berinaaaar! - dep baqirdi. Ovoz tanish. U senzo"rdi ovoziydi. Nima bo"ldiykin dep yana cho"chqaxonaga qayttik. Borip opisti tuynugidan ichkariga buytip qorasak, ikkita niqoplik odam senzo"rdi armaturalarminan uryapti. - Na, poluchay, gadina! Shaykamiz boshlig"i Arkadiy Amanovichti tanqid qilishka qandey xadding sig"di?! Umri, skatina! Poluchay , gad! Redaktyor xrenovûy! - dep baqiraritti ular.
  - Jon akalar, men Redaktyormasman! Men Tsenzo"rman!- dep baqirdi G"ilmitdin Brabanip.
  Niqoplilardan biri ikkinchisidan: - Menga qora, o"shna. Bu nima diyapti? Tsenzo"rman diydimi? Nima digani u? - dep so"radi.
  - Menimcha Tsenzo"r digani uni taxallusi bo"sa kerak. Oni inogda chto bû ne zasvetitsya pishut pod psevdonimom. Eto tochno on. Bey yego! Koloti! - dedi ikkinchisi.
  Shuytip ikkita maskalik tsenzo"rdi charchagunlaricha urip - tevip, armaturaminan peshanasidan darcha ochip tashqariga chig"ishti dagin daryo soxili tomondagi so"qmaxdan yurip go"ristonga kirip ketishti. Muna, sizga ichkilixti oqibati. Xudo xoram degan narsani ichip shu ichkilikti kasopatiga gaziytamizam yopildi, senzo"rdiyam tomi ketti. Bechara monasiz tirjayip yonboshiminan yurib bo"lar - bo"maska moqtanedog"on xunar chig"ordi.Shu voqyadan kegin mentlar so"raq - sovolminan bizdi qancha qimmatlik voqtimizdi olli. Kecha sumalagdan posilka qp muxalipatkayam jo"nateyk desam Qurumbo"y unamadi.
  - Mizxappar, chuchungin, o"shna, muxalipatti bir - biriga tosh oteydog"on jinni adati bor. Sumalakdan tooosh toptim! Bir parcha quyoyoyoyoyoyosh toptim! - dep turip sumalakdan chiqqan toshti cho"zmaminan bir - biriga otip orada bita yampa inglizdimi, pransuzdimi, nemistimi ko"zini chig"orip qo"yishsa biz juvop berip yurmeyk. Sumalakdi yeb toshini o"zimizga otishlariyam xich gappas. Ular otkan tosh oqsoroydi aynagini sindirsa, melisalar bizdan to"ngap yurishmasin tag"in - dedi Bir xesopta Qurumbo"ydi gapiyam tuvra. Zomon nozik, ixtiyato"g"an yaxshita, Saytmirat aka. Mayli emasa, barcha chet do"latlarda yurgan Vatanidashtlarga solom aytip qo"yasiz. Ixtiromminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  2009 inji yil, 4 inji mard. Kechki soxot 8 dan 23 militsiya o"tti. Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz uchinchi maktubi
  
  
  
  
  
  Ushbu DVPga yozyatkan maktubim shomollarda uchib aylanip , aylanib borib qirrasiminan derazasini aynagini sindirib peshanasiga tegsinki, bekarchilikdan ettadan kechkacha kampyutrdi tagida bunnini kavlab o"tirgan Saytmirat akamga deb bilgayman. DVPni tejash uchun qisqaroq gapirib middaoga ko"cho"rey a aka? Xo"p bo"ladi. Yaqinda o"gay opam keluvdi. U: - Mizxappar, uka, Chapayip kalxo"zida yil o"nakki oy eshshaxdey ishlasangam yalchitib oylix bermeydi.O"gey pochchengminan billa pajennik kamandada ishlaseng bo"miyma? Kakraz to"rtta shtat bo"shapti. Odam keragakan. Do"slaringdiyam ishka jeylab qo"ysak sovop bo"laritti. Taqir boshingdan mano"vi yag"ir do"ppingdi op qo"yib obdon o"yla, uka. O"t o"chiruvchilik kasmiyam shoroplik kasm - dedi. Emasa o"gey pochchamga shagit chusheyk deb o"tigimdi kiydim dagin, cho"chqaxonadan do"slarimdi op Pajennik kamandani idorasiga bordik. Boruvdik pochcham bizdi abdulkadur degan odamga uchrashtirib ariza yozdirdi. Shuytip desangiz, tanish - bilishchilikdi arqasidan ishka jeylashvollik. Kegin bizdi boshlig"di yaniga obkirishti. Boshliq sal arqaligakan, kaptardi ko"ziga o"xshagan ko"zlarini pirpiratib trikominan pidbo"lka kiyvog"an pakana sekratariga: - Ko"pe keltiring - dedi. Sekratar juvon chiyildaq ovozminan: Xo"p bo"ladi, To"ng"izxon G"aladonuvich deb bir po"chka ko"pe keltirdi. To"ng"izxon G"aladonuvich mulozamat qp: - Qona, emasa, mambi ko"peladan kappa otinar - dedi dagin, o"zi ko"pedan bir chekim op tilini tagiga teyladi. Kegin nos chekvog"an odamga o"xshab gapira boshladi: - Mani atim To"ng"izxon, pamilam G"aladonip. Shu tashkilotti mangu o"zgarmas raxpari bo"laman. Udastinam bor.Man dunyodagi eng dono raxparman. Endi ish to"rasidan chuchuntredog"on bo"sam, Do"lat bizga transh arqalik datatsiya berishi hammenarga ma"lim. Datatsiya to"xtamasligi uchun biz o"zimizdi ishlayatkanday qilib ko"rsatishimiz kerak. Inna do"lat bizdi pulminan ta"minlab turadi. Muning uchun etta - betta tez - tez yong"in chig"arib turishlik bizdi birinchi galdagi g"azipamiz. Demoqchimanki, agar xadeganda yong"in chiqo"vrmasa o"zimiz yuksak mas"uliyatti mo"ynimizg"a op kamboxollardi uylariga kishi bilmas o"t qo"yishimizga tuvra keladi. Naga dganda kambaxollardi uyiga o"t ketsa o"chirish oson. Qolovursa ulardi og"ilxonaga o"xshagan ustunsiz, xomg"isht uylarida yonadig"on narsani o"zi yo"q. Ommo, ulardi uylarini tomi liq to"la, somon, poxol, jo"xori poya, dastalangan qurtena, Qarg"atinnaq, qurigan shox - shabba, g"ozon - g"uzon, uvada, kabi o"ta yonuvchan nersalar jeylashkan bo"ladi. Lo"pchigdi yaqib bitta uloqtirsang xesop, qurip - qaxshap yotkan xas - xushakka guvvvv aytib o"t ilashadi. Ana pajaru mana pajar. Vvvvoot. Raxparlardi uyida bo"sa bunaqa qulayliklar yo"q . Bo"shlig"lardi uylarini chor tarapiga kamiyra o"nnatilgan. Ulardi uyiga o"t qo"yseng o"t ketkan paytti kamiyradan qirg"ivop seni shes sekuntta tutvolishadi. Kambaxoldi uyiga o"t qo"yseng xich kimga arz qilomeydi. Arz qilib borgan kamboxol odalat va motanat qoror topishi uchun meliysaga, so"tlarga, porakurarlarga, atdva katlarga kaplama qilish kerak. Xullas, meni ko"rsatmalarimga amal qisenar kam bo"mesilar - dedi u yana ko"pedan kappa otip.
  - Tavarsh G"aladonip, bundey chg"n ishlarga bizda yetallik tajiyba bor. Biz bultur siyosiy poxoliyatimiz akis etkan "Palakat" nomlik gaziytamizdi qossobxonani duvoliga kiliglap yapishtirip qo"yip bitta begunox qossobti qamatvorganmiz. Yaqinda qamaqxonadan o"ligi kelli. Biz bu duvoliy gaziytamizda kimdi qayda yurganini, nima ish qilyatkanini, qayerga kimminan borganini batapsil yozip maxsus jeytlarga ishorat berib turamiz. Bunaqa ishlar bizga chikora, vek volya ne vidatü - dedi Qurumbo"y To"ng"izxon G"aladonuvichti istolida turgan ko"pedi qutisidan ko"pe op trubkasiga tig"ip tutashtirip chekip.
  - Unda yanayam yaxshi. Qona emasa, bugun bitta - yampa kamboxoldi uyini kuydirip, kulini ko"ka sovurib qo"linardan ish kelama, kemiyma, bir ispotlenarchi - dedi To"ng"izxon G"aladonuvich. Kegin to"rovimizga bittadan ratsiya tilipon berdi.
  Shundan kegin biz qog"ozdan qirg"ip latarya qillik dagin, Qurumbo"ydi budyonopka qalpag"iga solingan lataryalardi no"batminan tortdik. Peshaneykanta, kambaxoldi uyiga o"t qo"yish Yo"ldashvo"ydi chekiga chushti.
  - Chekinga chushsa chekcheyma deganakan eski mashoyixlar.Qizil Yo"ldashin, siz Chapayip kalxo"ziga borip kech kirganda sek. sot Xebbixondi uyiga o"t tortasiz - dedi Qurumbo"y.
  - Anavi, ko"zlarini soqqasi tennisti sharigidey irg"ip chiqqan Xebbiguldimi? - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Ha, xutti o"shani. Jangovor topshiriqdi bajarib bo"b darxol bizga ratsiya arqalik xabar qilasiz - dedi Qurumbo"y.
  Yo"ldashvo"y xo"p dep gugutminan tutantirig"di op Chapayip kalxo"ziga qorab ketdi. Biz zapxo"z bergan o"tda yonmeydog"on kiyimlarminan dubulg"alardi kiyvop pajennik moshinani bochkasiga suv to"lg"azdik. Kech kirib qorang"i chushkanda Yo"ldashvo"y topshirig"di bajarilganini ratsiya arqalik ma"lum qilli. Biz xursan bo"p pajennik moshinaga mindik dagin sirenalardi yaqvop tuvra Chapayip kalxo"ziga qorab jo"nadik. Yo"ldagi moshinalar bizga yo"l bo"shatip chekaga chiqqanini ko"rip Mamadiyor zaviqlanip kaminkadan boshini buytib chig"ordi dagin: - Yashasin, odalat va motanat! - deb baqirdi. Shopirdi o"pkasi sigaretti qutisidan qilinganakami bilmiyman, xovliqib yo"lda qardosh karis Xvanboydi ko"chadan o"tyatkan o"rdaglariminan o"zbek o"rdakbaqardi bostirvorey dedi. Lekin pajennik moshina Chapayip kalxo"zga buriladig"on yo"lda drzini tugab o"chkani o"lgandi ustiga tepkan bo"lli. Biz "Obbo"o"" deb moshiynadan chushsak , tashqarida guvillap shomol esyatkanakan. Nima qilishti bilmiymiz. Bir maxal buytip qorasak, katta yo"lda bir vodavo"z kelyapti. Xay - xaylab vodavo"zdi to"xtatdik dagin sho"pirdi tevip chushirvorip sakrab kaminkaga chig"dik.Qurambo"y moshindi yurgizdi dagin: - Revolyusiya xovp ostida! - deb tezligdi ulap gazxdi pedolini bor kuchiminan bosti. Chapayip kalxo"ziga borsak, Xebbixondi uyi guvillab yonyapti. Odamlar chelaklarda suv taship baqirib - chaqirib yurishibdi. Xebbixonam yig"lab yog"och ayag"ini do"qillatib izillab yuribdi. Mamadiyor shlankalardi barabandan chig"orib sudrayatuvdi shomolda alanga avj op birdan qo"shni xonadonga , Xebbixondi pochchasi maxalla kamketti ikki qavatlik uyiga ilashti. Ikki qavatlik uydi istarapili qasira - qusur qib yonib shiypirlari xarbiy iskalatdagi srogi o"tkan bompalarga o"xshap otilliyatuvdi ichkaridan mahalla kamket xotin bola chaqasiminan billa qochib chig"di. Biz odamlardi qochinar, qochinar dep ogoxlantirdik. Kegin har xolda rahbardi uyi, soqlab qolish kerak, keginchalik tarixiy muzey bo"pqolar dedik dagin vodavo"zdi shilankasini maxalla kamketti uyiga tuvriladik. Qurumbo"y: - Yashasin odalat va motanat! - deb turib krandi ochvoruvdi yong"in ikki baravariga avj ob deng, daxshatlik alangadan butun Chapayip kalxo"zi yoriship ketti. Bir mahal qorasak, biz xaydab kegan moshina vodavo"zmas, benzavozakan. Yong"in o"chkach Mahalla kamketminan Xubbixon bir - birini yelkasiga boshini qo"yib pochcha - jiyan rosa yig"lashdi. Uylari kultepaga aynalib dabdala bo"lli. Xozircha shunaqa gaplar, Sayitmirat aka. Mayli emasa, men isminga borishim keragidi. Mamadiyor gugutminan tutantirig"di op Lattaqishloqqa qorab ketkan. Tezroq borib pajennik moshinani bo"chkasiga suv to"ldirip qo"ymasam To"ng"izxon G"aladonuvichtan gap eshitip qomeyk. Xayr emasa. Ehtiromlarminan pajennik kamandada ishleydaqan qizilaskar Misxappar.
  
  12 inji mard, 2009 inji yil. Kech soxot 7dan 26 ment o"tdi. Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz to"rtinchi maktubi
  
  
  
  
  
  Xebbixonminan mahallakamketti uyiga o"t qo"yvorganimizdan kegin bizdi pajennik kamandadan xaydavorishdi. Men bekar yurmeyin, hamma yomonliklar bekarchilikdan kep chig"adi deb yana talada ishlayappan, jamoatchilik osasida. Ishim og"irmas. Har kuni pilonkani tagiga chigit ekyatkan traxtirchiga shiyponda choy qaynataman. Kecha Katta Parg"ona Kanaliga borib yuramami dep zovurdagi suvdan bir chelak ollim dagin, somovorga quydim. Kegin yilg"inzorlardan terib kegan tezaklardi salarkaga chilab somovorga o"t yaqtim. Izaaaaaq uvotlarda tirillap chigit ekyatkan traktirdi arqasidan ochopat qaldirg"ochlar galasi ko"ksi yerga tegey - tegey dep traktrdi arqasidan chang - to"zanda qiy - chuv qip uchib yuribdi.Choy qaynaganda tutga ilingan omochti temirminan urib zang chop traktirchini choyga chaqirdim. Traktirchi G"allayip kep "Xalq so"zi" degan gaziytaga noniminan temir laganchasini qo"ydi dagin laganchasiga quruq choy sob qaynaq suv quyish uchun somovordi jo"mragini buradi. Nimagadir jo"mragdan qaynaq suv chushmadi. Shundan kegin men unga yardamlashey emasa dep traxtirchi G"allayipka: "Siz lagancheyzi tutip turing men somovordi enkaytirip qaynaq suvdan quyaman" dedim. G"allayip xo"p dep laganchasini tutib turdi. Men somovordi enkaytirib qaynaq suvdan quya boyladim. Bir mahal traktirchini idishiga qaynaq suvminan billa binasa talak aytip chushsa bo"lama? Buytip qorasak, idishtagi narsa qaynovrip qatip torashasi chig"ip ketkan baqeykan. Zovurdan suv og"animda baqaniyam qo"shib ob somovorga quyvorganakanman. Traktirchi temir laganchasini ushlagan ko"yi menga tikilip turdi dagin: - Bu qanaqasi, o"shna? Choyda baqa nima qilyapti? - dedi. Men sir boy bermey: - Baqa buqaq kasaliga dori bo"ladi - dedim. - Yo"g"e - dedi G"allayip. Ha - dedim men. - E kam bo"mang, Bryusxapparjon. Biz sizdi paqat qorateminan shug"illanadi desak, taviplik xunaringizam borakanta a? - dedi traxtirchi G"allayip. - Ha, ozgina tabobatminanam shug"illanip turamiz. Ibn Sinoni "Al qonun fit tibbun", "Qora bodin kabir" kitoplarini o"qib oz - moz... - dedim men kamtarlikminan. - Yashang, baraka toping, Bryusxappar. Kasaldi tuzalgisi kesa uni yaniga tavip o"z ayag"iminan keladi degani tuvrekan. Meni trmish o"rtag"imdi buqaq kasali bor. Dardiga shipo istap biz bormagan bog", biz kirmagan kavak qomadi. Mana tag"dir nasip bugunakan. Men traktirdi bardacho"gidan alimin termosti ob unga siz qaynatkan shu dori choydan sob tezda trmish o"rtag"imga oborey. Bechara olti yildan baqa shu dartti tortadi. Novodo burgatmi, hosilotmi, raismi kep qob meni surishtirsa zaril ishminan uyiga ketuvdi hozir keladi deng. Ha, aytkandey, agar xotinimdi dardi shu dori choyminan tuzalip ketsa, ayag"iyzi tagiga qo"y so"yaman - dedi traktirchi G"allayip. Kegin traktirini bardacho"gidan alimin termosti olli dagin, unga somovordagi qaynaq suvdan quyib to"lg"azdi. Kegin menga rahmat ayta - ayta uyiga qorab ketdi. Men tollardi soyasidagi sholcha to"shalgan so"rida yonboshlaganimcha talalarda jimirlayatkan saroblarga termulib yotdim. Cho"chqaxona tomonda g"urrak g"urilladi. Roxatijon shabada g"ir - g"ir esib desangiz, popuk chig"organ tol novdalarini tebrataritti. Men arig"di ustiga qurilgan chorpayada yomboshlaganimcha traktirchini gaplarini o"ylab kulgim qistadi. Ayag"izi tagiga qo"y so"yaman dediya. Uyam hamkasplardan shikilik. O"zimizdi orzon qo"ydan so"ymaqchi nazarimda. Ha ishqilib xotinini dardiga shipo bersin - deb o"yladim.
  Shuytip qiziq - qiziq gaplardi o"ylap o"zimga o"zim injeyib yotip uxlab qoppan. O"yg"ansam, quyosh Tyanshon tog"lari ortiga botyatkanakan. Traktirchi haliyam kemapti. Men zerikib o"vzimdi buytip begamontka o"xshap ochip esnadim dagin bekar o"tirguncha xunar urganey, xunar, xunardan unar dep o"nnimdan turip traktirga chig"dim. Chig"ip kalitti burovdim traktir yurdi. Ke, dedim, shu traktirchiga yardamlashey. Rayismi xosilotmi, burgatmi kep traktirchi chigit ekyaptiykan desin dep yettinji tezlikka uladimmi bahay, gazdi bosuvdim traktir talani changitib yurip ketti. Men traktirdi yurgizishka yurgizdimu xovliqqanimdan qanaqip to"xtatishti bilmey qollim. Men tormizdi topkunimcha traktir yonbosh - yonbosh bo"p borip zovurga ag"anab ketti. Yaxshi o"zim kaminkadan sakrashka ulgirdim. Iyag" - biyaqqa qorasam hich kim yo"q. Birov ko"rmey tezda juptagdi rosley dep tutqotorlar oralap qishlaqqa qorap yugirdim. Yuragimga sheytanchiraq yaqsa yorishmeydi. Ettasiga ettaminan soxot 12 larda trnopka qilyatsam po"shtachi qoraqog"oz parchasiga putilgan xat teylap ketti. Saytmirat akamdan telbagramma keldimikin dep xatti op o"qisam, u Chopoyip shahar prqulturasidan kegan povuskeykan. Povuskani o"gay dadamminan mehribon o"gay onamga ko"rsatuvdim ular rosa yig"lashdi. Bir zumda qo"ni - qo"shni, mahalla -ko"y to"plandi. - Navoda qaytip kemey qomalip ketsam, rozo"linar - dedim men. An"anamizga ko"ra o"gay dadam pataparatimizdi apchig"ip meni mo"ynimga galustik taqtirip qishlag"dashlarminan billa suratka olli. Shuytip o"gay dadamminan o"gay onam , oqibatlik hamqishlaqlar meni aptabo"z astano"pkagacha kuzatib qo"yishti. Men eshigi randalanmagan garbil taxtadan qilingan aptabo"zga chig"ip Chopoyip shahar pirqulturasiga qorab jo"nadim. Prqulturada meni so"raqqa tutishti.
  -Grajdanin Mizxappar, sizda odamlardi dovolash uchun natariustan tastig"langan litsenziya bormi? - dedi tergovchi. - Yo"q, nimaydi? - dedim men. - Unda nima haqqingiz bor odamlardi davolashga? Yo Medinusti tomomlaganmisiz? - sovol berdi yana tergovchi. -Ha, nimo"pti odamlardi dovolasam? O"zinar sog"lom avlot, sog"lom avlot! - deb olamga jar solyapsilaru jamg"arma puliga latarya chig"orip sotip. Onalar buqoqqa cholinib yotsa sog"lom avlot bo"lama? Sholg"om avlot bo"ladiyu unda? Kasal odamdi dovolash jinoyatmi? - dedim menam bo"sh kemey. Tergovchini jaxli chig"di.
  E, soxta tavip! Bechara traktirchi akamiz G"allayipti yakkayu yolg"iz, sevimlik xotinini dovoleyman deb dardini battar qipsizu! Siz bergan dorini ichkach buqoq kasali battar kuchayip, baqbaqasi misli ko"rilmagan darajada kattarib ketipti! - dedi u qo"llari asabiy titrab sigaret chekip.
  Yo"g"e! Nahotki! Bo"lishi mumkinmas! Silar meni siyosiy poxolyatim sabab bosim o"tkizip shuytip menga tuxmat qilyapsilar! Tuxmatam eviminanda, janop tergovchi. - dedim men. Tirigovchini battar jahli chig"di. Kegin yardamchisiga baqirdi: - Dnivannik latapagon! Jabrlanuvchini apkirinar biyaqqa! Dnivannik:- Yes, o"rtaq kamandur - dep chig"ip ketip anchadan kegin u bashqa hamkasplariminan billa jabrlanuvchini opkirishti. Qorasam ular jabrlanuvchini baqbaqasini cho"pakka ilip ko"tarib kelishyapti. Arqada traktirchini xotini yig"lab meni qarg"ap kelyapti.
  Muna, ko"rdingizmi, xashaki tavip?! Qoreng, bechorani baqbaqasi palatkaday bo"p ketibdi! Yaxshiyam baxtimizga traktirchi akamiz infarkt bo"pqolli, emasa u sizdi tikkasiga so"yvoraritti! Ana unda ko"rarittingiz tomoshani - dedi tergovchi. Kegin jabrlanuvchiga: -Yanga, yig"lamang. Xudo xoxlasa yaxshi bo"p ketasiz. Dorini qachon, qancha ichuvdingiz? - dedi.
  Trmsh o"rtag"m bitta alimin termosta dori apkep shuni banyati shpo dep iching, sevgulim dedi. Men trmsh o"rtag"mdi aytkanini qp banyat shpo dedim dagin dorini ichvordim - dedi traktirchi G"allayipti xotini.
  Hamasiniya?! - dedim men.
  Ha - dedi traktirchini xotini.
  E, qanaqa bemorsiz, yanga! Doriniyam shuytip ichama odam degan?! Bir kunda uch mahal, ovqattan oldin choy qoshiqda ichmabsizda! - dedim men.
  Men ne vilay? Trmish o"ttag"imam bir og"iz aytip qo"ymapti - dedi yig"lab traktirchini xotini.
  Yaxshiyam choyqoshiqda ichasiz deb retsept yozbermaganakanman. So"tta men bemorga dorini ulguja iching demaganman dep aypimdi tan omadim. Muni ustiga Qurumbo"y tergovchini qo"rqitip: - Mizxapparminan hazillashmeng, o"ttaq tirigovchi. Uni impralistik do"latlarda xarobazashitnik o"shnalari bor.Ular ilixtraseanslarga o"xshap izag" mosapadan turip odamlardi zaxishayt etadi. O"shilarga yozvorsa tomom bo"lasiz. Chatag"ingiz chig"adi.Ayniqsa Saytmirat akasi yomon ig"vogar. Intrnatka moqala yozvorsa ishdan loy choplanasiz - dep qo"yipti. Shuytip deng , Saytmirat aka, jazodan qutilib qollim. Hozircha shunaqa gaplar. Mayli emasa, men har - xil giyoxlardan dori tayallashim keragidi. Hayr, aka. Yana qoraqog"oz parchasiga putilgan maktubda uchrashkuncha omon bo"ng. Ehtiromlar ila dala gospitalini dorigar parmatsepti, qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  8 inji aprelü, 2009 inji yil, oqshom soxot 8 dan 18 ment o"tdi.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz beshinchi maktubi
  
  
   Kecha do"slarimdi ko"rib keley degan maxsatminan o"tigimdi kiyip cho"chqaxonaga bordim. Oydin kecha. Osmonda oy porillab chigit ekilgan Chapayip kalxo"z talalarini yoritmag"da. Oydindagi pilonkali talalardi ko"rib paykallardi suv bosib ketibdimi deppan. Buytip qulaq sosam, guzar tomonda laycha itlar xovotirlikminan xuryapti. "Extiyato"linar, Mizxappar qossop do"slarini yaniga ketyapti. Tag"in bita - yampamizdi tutib, so"yib, terimizdi shilib , oshlab, admanka telpak qib teylamasin" dep boshqa itlardi ogoxlantirishdi shkilikta jonvorlar. Men cho"chqaxonaga borsam, Qurumbo"y belkurakminan chuqur qaziyatkanakan. Mamadiyorminan Yo"ldashvo"y Qurumbo"yga yalinishyapti. Yo"ldashvo"y : - Kamandur, bu niyyatizdan qayting. Sabrlik bo"ng. O"zingizga o"zingiz qabr qazimang. Ayb bo"ladi - desa, Mamadiyor: - Tarsh marshal, ko"rpaga achchiq qib burgaga o"t qo"ymang - dep yolvoraritti. Men Qurumbo"y qaziyatkan xandagdi yaniga borib: - Xormang, kamandur! - dedim. - Bor bo"ng, qizilyalang"ayaq Mizxappar - dedi Qurumbo"y belkurakminan yuqoriga turpaq otip.
  Ha, asto"ydil? Ako"p qazip xandak jangiga tayyargallik ko"ryapsilami? - dedim men yana.
  Yo"q, qizilaskar Mizxappar, men zolim xo"kmatka achchiqma - achchiq tiriklay ko"milmaqchiman, vek vole ne vidatü - dedi Qurumbo"y. Men xoyran bo"p qollim. Qurumbo"y yana ishdan to"xtamay gapida dovom etti: - Axir, o"ziz o"yleng, guvardiya qizilaskar, qachangacha chidash mumkin bu odalatsizlik va motanatsizlikka?! Xo"kmat muna salkam chorak asrdan baqa alvon turlik baxanalarminan partiyamizdi ro"yxattan o"tkizmasa! Do"lat boshqaruv o"rganlaridan bizga kvota ajratmasa! Buyam ozdey "Odalat va motanat" degan gaziytamizdiyam boshiga suv quyishti! Qishlag"da suvit yo"q, gaz yo"q! Ishley deseng zavut - pabrikalardi uskunalarigacha tashmachilar tashib ketgan! Ochko"z, xoramxo"r raxparlar, poraxo"r bo"shliqlar xalq moliyatini kistaga ursa! Mardum vodaperevot yo"g"ligi tupaylik zovurdagi zax, sizot suvlardi ichip menam perma ochey dep bo"nkadan kredit osa, qaytarma to"lov miqdori kreditti o"zidanam ko"p bo"p ketyapti. Bore, ko"rmeyinam, kuymeyinam dep Rasiyagami, Kariyagami qulchilikka jo"navorey desang, yo"lkiraga pul yo"q! Shuyam hayotmi, endi? O"lgandi ustiga tepkandey bevopo yorim, Qoryavonu norasta parzanlarimizdi biznesment eriga teylap Dubayga ketvoripti! U hozir "Burjularap" degan xashamaxlik miymanxonada xizmat qilyatkaniymish! Pazzzzor! qizilaskar Mizxappar! Pazzzzo"r! Silardan intimos, menga xalaqit bemey turinar! Qabr tayyaro"g"anda o"zim aytaman, ustimdan turpaq tortasilar - dedi Qurumbo"y. Men Qurumbo"ydi yana insopka chaqirdim: - Kamandur, G"ilademir Ilich Lelim buvamminan Kirpiska inamdi arvoyini chirillatmeng! Samazaxoroneniyeni zudlikminan to"qtating! Rasmi, buyuk insonlardi buytip turpaqqa ko"mishmeydi. Mavzoleylarga ko"rgazmali qurol qib qo"yishadi. Bizam sizdi jasatizdi mo"miyolap qopqog"i aynaklik cho"chqani oxuriga sop opisimizdi mavzaley qib men, Mamadiyor, Yo"ldashvo"y uchovimiz har kuni navbatminan cho"chqaxonani olliga chasavo"y turamiz - dedim men. Qurumbo"y baribir o"z bilganidan qomey o"ziga o"zi laxat qaziyvurdi. Oxiri charchap to"xtadi dagin, yuzidagi terlarini shneliga artip, bo"dyonopkasini chechip, boshidan xovuri chig"ip o"tirganicha "Perekur" dedi. Kegin odamdi sog"ligiga poydalik , vitamin bo"ladi deb Ajiriq, Talxa, Ismaloqlardan yulib trubkasiga tig"ip tutashtirip chekti. Bir mahal Yo"ldashvo"y kutilmaganda : - Oltiiiiin! Oltiiiin! - dep baqirdi. Buytip qorasak xandak tubini yoritkan oy shu"lasida oltin tanga yaltirap turipti. Biz teylanishka ulgirmey qoldik. Yo"ldashvo"y xandakka o"zini teylap oltin tangani op tizg"iraganicha qishlaqqa qorap chizvordi.
  - Qizil eshshak Yo"ldashin, qayoqqa?! Partiyamizdi mulkiga xiyonat qimeng! Ko"pchilikdi risqi bir kuni teship chig"adi! Muxalipatka xiyonat etmeng! Revolyusion kamket nomiminan buyuraman! - dedi Qurumbo"y. Lekin Yo"ldashin to"xtamadi. Qorasak, Yo"ldashvo"y qochib ketyapti. Shunda Qurumbo"y qo"lidagi belkurakti qulochkashlap otuvdi belkurakka ayag"i ilaship Yo"ldashvo"y yuztuban yerga yiqilli. Biz unga vaxshiy bo"rilardi singari teylanip tagimizga bosvop urip qo"llarini qayrip, panjalaridan oltin tangani ajratip olishka muvaffaq bo"llik. Qurumbo"y oltin tangani chishlap ko"rdi dagin: - Vishshiy proba. Nastoyashaya zolota shishnasatiy vek, vole ne vidatü - dedi. Biz suyinib : - Yashasin, odalat va motanat! - dep hayqirdik. Shuytip desangiz, Saytmirat aka, arxiolojik qazuvdi dovom ettirip oy Tyanshon tog"lari ortiga bosh qo"yguncha yer kavlap cho"chqaxonani atropini "Mars" pilanetasiga o"xshatip teyladik. Lekin boshqa oltin topomadik. Shungayam shukr dep ettaminan sessiyani qorolini chig"ordik dagin, tangani sotish uchun tilla bozoriga jo"nadik. Qoreng, biz baxtti istab yuro"rippiz, baxt bo"sa bechara bizdi axtarib yurganakan. Qurumbo"y aptabo"zda bekar ketmey, hamma yomonliklar bekarchilikdan kep chig"adi dep tilla tangani shineliga ishqab yaltiratyatuvdi bir ko"k do"ppi kiygan ellik - olmish yashlardagi mo"ysapt xardor ilashti. U sovdalaship : - Ukalar, muni menga sotppeyaqalinar. Evaziga o"lik mol beraman. Puldi maqasilar. Xozir pullarga ishanib bo"lama? So"mdi qadri halqimizdanam bettar qadrsizlanib ketkan. Do"llergayam, yevrogayam ishanch yo"q. Men Bir payitlari RayPoda tag"arabetmi, tavaravetmi bo"p ishlaganimda 120 qop undi o"g"illab yerto"laga bosip qo"yuvdim. O"sha unlardi tilla tangenarga ayriboshlashim mumkin. Dastapkasiyam meni mo"ynimga. Traktir kiraniyam to"leyman demaqchiman - dedi. Biz ishimizdi oson putkanidan xursanto"lip bor - boraka qillik. Ko"k do"ppilik xardor 120 qop undi traktirga bosip cho"chqaxonaga eltiberdi. Biz unlardi shtapkanselyarimizga sarjinlap qo"ydik. Qurumbo"y shinelidagi unlardi gardini budyonopkasiminan qoqip - siltip cho"chqani oxuriga o"tirdi dagin: - Endi muni yuvmasak bo"meydi. Undan ikki qopini Yo"ldashvo"yga yuklenarta, qishlaqqa oborip sotip arag"minan zakska apkelinar - dedi. Biz xo"p bo"ladi dep Mamadiyor ikalamiz ikki qop undi Yo"ldashvo"yga yuklap qishlaqqa qorap jo"nadik. Maxalla guzarga yetkanimizda maxalla kamket kep "Bu un sotiladimi?" dedi. - Ha, sotiladi. 1 inji sort Saratipti uni - dedik. Orzon bo"sa ikkala qoptagi undiyam sotvolaman - dedi mahalla kamket. Biz shuytip undi mahalla kamketka pullab u bergan pullarga to"rtta viynaminan yigirmata piyva, bitta shalpanskiy, besh - o"nta qurt sotvoldik dagin Cho"chqaxonaga qaytip kep mayishatti boshlavordik. Kaypiyat ko"tallip Qrumbo"y "Cho"chqaxona ilhomlari " devoniga kiritkan yangi she"rlaridan o"qidi. Mamadiyor bir ayag"i yo"q istolimizdi chop ashilla aytuvdi Yo"ldashvo"y ishva qib ketini qilpillatip qoshlarini ilonday biltanglatip o"yinga chusha boshladi
  Shu payt bazmdi beliga tevip cho"chqaxona ostonasida Mahalla Kamket poyda bo"lli. Yanida telbaxraniteliyam bor. Qora ko"zaynak taqvop to"xtamey chaqich chaynayapti. Har zamonda so"lagini yutib qo"yadi. Yutingani duvollargayam, olislardagi kavaklargayam eshitildi nazarimda. Yo"ldashvo"y shashib viynani qo"yniga yashirdi.
  Ablax pribgarlar! Hubbixonminan meni uyimga o"t qo"yvorganlaring ozmidi? Hotinim yangi undan non qileyk dep tog"oraga suv sob hamir qilip qo"llari albastrminan billa tog"orada qatib qolliyu! Albastrdiyam un dep sotasami , nomaxlar?! Bergan pullarimdi qaytarib berish! - dedi yyeg"lamsirap mahalla kamket. Bu gapti eshitip Qurumbo"y o"nnidan turdi dagin , mahalla kamketka yaqinlashti: - Tuxmat qima! Sen o"zing undi o"nniga albastrdi almashtirib qo"yip dunyo hamjamiyati oldida partiyamizdi obro"sizlantirmaqchisan?! Pulingdi hozir qaytaromimiz. Partiyamizdi g"aznasida kapeykayam yo"q - dedi u.
  Janjalga Mahalla kamketti telbaxraniteli aralashti: - E, uch kishi boshliq nomi boru o"zi yo"q "Buyuk yalang"ayaqlar" partiyangdi nimasini obro"ysizlantiramiz, psixbanisadan qochgan udastinalik jinni! Sen yaxshisi unlaringdi tepshirip ko"r! - dedi telbaxranitelü.
  Agar undan albastr chiqmasa, haqorat qig"aning uchun ikkalengdiyam kallangdi olaman - dedi Qurumbo"y. U shuyttip o"tigini qo"njidan xanjarini ob qoplardan biriga urdi dagin, hanjardi qayta sug"irdi. Kegin hanjar tig"idagi undi yalab ko"rib battar g"azablandi: - O", haramidan bo"g"an ko"k do"ppilik qrisa! Bizdi aldab ketipti! Fuflo!.. Qurumbo"y shundey dep baqirib boshqa qoplardiyam hanjariminan iks - iks shaklida qirg"ip tilka - pora qib teyladi. Kegin uyattan qizarib - tatarip Mahalla kamkettan uzr so"radi. - Uzr, katta, pulizdi ettaga qaytaramiz - dedi. Mahalla kamket g"udrana - g"udrana telbaxraniteliminan billa qishlaqqa qorap ketti. Biz ettasiga uylardi shpatlevka qib, bo"yab - so"yab yuradigan bir malyarga albastrlardi sottik dagin pulini Mahalla kamketka oborib berdik. Qoreng endi, Saytmirat aka. Shunaqayam bo"lama? Bu odamlar bir - birini aldamastan yashomeydimi diymanda. Ha, ishqilip har bandaga Xudo insofu tavfiq ato qisin. Mayli emasa. Yana linolium parchasiga putilgan hatta uchrashkuncha hayr. Ehtiromlarminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  10 inji aprelü, 2009 inji yil. Kunduz soxot 2:18.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz oltinchi maktubi
  
  
  
  
  
  
  Ushpu kitop muqovasiga yozyatkan maxtupim tez yetip Chapayip kalxo"zi talalariminan mahalla kamketti idorasini yoritkan oy kabi ravshan bo"lsinki, o"sha chet do"laxlarga uya qurvop har - xal pisqi posotlardi tarqatip yurgan xrmaxlik va qimmaxlik Saytmirod akamga dep bilodurman. Salom, Saytmirod aka! Dimag"lar chog"ma?! Yangam, jiyanlar yaxshi yurippa?! Aytkandey, Qurumbo"y sizga solom aytvoruvdi. Ha, solomat bo"sin. Bechara: - Saytmirod akengdi to"yga aytomadik - dep ancha xijolat bo"lli. Nimaga desangiz, kamindonimiz yana uylanishka majbur bo"lli. Pochchasi majbur qilli. U nasixat qib: - Qurumbek, sizminan biz qandash urug" odammiz, uka. Har xolda opezi oganman (xotinlikka). Qaynatam o"lip ketkan. Qaynonamdiyam beylap qo"ygani yo"q.. Sizga men achinmasam kim achinadi? Kap - katta bola buytip so"qqabosh yurishingiz yaxshimas. Ettaga pop aytib przdnto"pqosangiz do"stona vizitlarminan boshqa mamlakaxlarga borishingizga tuvra keladi. Bashqa prizdinlar ayripo"rtta qo"llarida gulchambarlarminan xotinchalarini buytip patrushka qib turishsa siz ayripilondan bir o"zingiz kaldi bedanasidey bo"o"o"p, so"ppayib chuship kesangiz jinnalislar xoyran bo"p: - Iskuzmi, veyer is it yur vayip? - desa nima dep juvob berasiz? Sevgilim Qoryavoni norasta parzanlarimdi dayus eriga teylap Dubayga ketkan, pul ishlagani. Burjularap miymanxonasida istarshiy cho"ri bo"p ishlayapti diyssimi? Undey desangiz Burjuylar kulip qatip qomiyma? Siyosatminan xazillaship bo"lama? - depti. Shuytip, to"y boshlandi. Otarchilarga sarip qilinadog"on pulga bir xapta gay - guy qilamiz dedik dagin, mashaxchilikti o"z mo"ynimizga ollik. Men cho"chqalardi qo"rasidagi yog"ochdan arralap Sato yasadim? Sato bu g"ichchak. Kantrabaska o"xshatip cholinadi. Yo"ldashvo"y G"urratosh Nishanvnani iborshisasidan estalik teshik chelakdi ko"s nog"ora qib choladog"on bo"lli. Mamadiyor doira yasagani yumalaq gardish topomey to"rburchak qosqonga itti terisini qopladi dagin usul teylab ko"rdi. Kegin trnopka qillik. Shuytip cho"chqaxonada ikkita qo"ydi qozonga bosdik dagin qizil to"ydi boshlavordik. Kelin silar taraptanakan. Yeropadan. Men ayttim, kamandur, odamlardi ovora qib izag"lardan uylanish shartmidi? O"zimizda qizlar tiqilib yotiptiyu - desam Qurumbo"y: - Kelindi topkan biznesmen pochchamdi yozgan e"lonidan topib ikkalasi do"s tutunipti. Pochcham e"londi shahardagi jildo"mdi duvoliga kiligminan yapishtirip qo"yganakan. E"longa : - Eg"lon! Qashshaqlik jonga tiydi. Tirikchilik qiyin bo"pketti! Yaxshi qaynamdi pinsasi bor, shumminan jon saqlab turippiz! Bir yag"da Qurumbo"y degan jiyanim nechchi yildan baqa tul! Uyleyk desak pul yo"q! Sotadog"on nersa qomadi! Do"slarimdiyam sotib bo"g"anman! Endi Vatanimdi sotmaxchiman! Vatan kerak odamlar menga mrojayt etsin! Dollermi, Yevromi, Karbovansmi parqitmiydi! Vatanimdi ulgurji sotaman! Naq pul bo"masa perechisleniyagayam soto"raman! Nasyaga so"vda yo"q! - dep yozip tagiga sharikavo"y ruchkaminan lotin alpposida ûmzo chakip qo"yipti. Yeropiyalik bezismin e"londi o"qip xoyran bo"p pochchamga xat yozipti. - Kechirasiz, Ser, ming bor uzur. Men Vataningizdi sotvolomiman. Ishanchlik odamlarim arqalik kishi bilmas surishtirib ko"rsam, Vataningizdi problemlari ko"pakan. Vataningizdi sotvop uni ekanomikasini oyaqqa turg"izgunimcha bor sarmoyamdan ayrilip bankrot bo"lamanakan. Sov, yaxshisi men jiyaningiz Kuryumbo"yga bir yaxshi xotin topib berey emasa, Okey? Jiyaningiz przdnto"g"anda meniyam estan chig"ormasa bo"ldi - depti - dedi Qurumbo"y.
  Xa, indaqa bo"sa yaxshi - dedik biz. Hullas, qizil to"y boshlandi. To"yga butun Chapayip kalxo"zini paxtakallari bola - chaqasiminan Atom bompa xavpidan evakuvatsiya qilingan aholini singari vaqtinchalik ko"chip kelli. Hatto qo"shni Vasiliy Ivanovuch Chapayip tumanidanam miymanlar kelli. Cho"chqaxonaga odam sig"meydi. Qurumbo"y cho"chqaxonani ollida olamdan o"tkan nasroniydi singari qo"llarini buytip ko"ksiga qo"yip ta"vozeminan Kelinar, miymanlar, kelinar. Qona emasa, cho"chqaxonaga kiro"nnar. Marhabat, marhabat - dep turipti. To"yga kelyatkan odamlardi keti uzilmeydi. Ular hutti Lelim buvamdi mavzaleyiga kirib kelyatkan odamlardi singari navbatminan kep kanvetka solingan to"yanalardi Qurumbo"ydi qo"liga bosip kaplashadi deng. Qurumbo"y u kanvexlanni menga uzatadi. Men to"yanalardi pinjagimdi cho"mcheglariga, qo"ynimga, paxtalik shimimdi kistasiga, pochcham bergan tovoni yo"q poyma - poy kirza o"tigimdi qo"njiga tig"aman. Shuytip miymanlar kep, ziyopat boshlangach kanvexlanni buytip ochsam hamma kanvet pustoy chig"di. Voy, inaginangdi... - dedimu kamandurdi nastinasi o"lip xanjariminan bita yampa miymandi chavaqlab - netip qo"ymasin degan maxsatminan to"yana haqida Qurumbo"yga aytmay qo"yaqallim. Muni ustiga kelin bala uyatchangakan istolga chig"madi. Uni kelin tomondan keganlar go"shangiga apkirip ketishti. Kamandurdi nastinasini ko"tarish uchun biz cho"chqani oxuriga qotor bo"p o"tirvop To"ylar muborak degan musiqani "Chak - chaka chumbir chaqa chax chaqa chum - chum!" dep degizdirip chop tezlamasiga ollik. Bir mahal qorasak Xebbixon yog"och ayag"ini to"qillatip, mo"ynini likillatip, qoshlarini uchirip nozi karashmalarminan o"yinga chuship cho"chqaxonaga kirip kelyapti. U shu o"yinga chushkanicha to yog"och ayag"i sinip qog"unga qadar o"yinga chusho"vrdi. Oxiri Qurmbo"y uni itarib - itarib qo"chaga chig"ordi dagin : - Bor jo"na endi ket! - dedi. Xebbigul ketkach, biz men, Mamadiyor, Yo"ldashvo"y ucho"vimiz kiyov navkar bo"p Qurumbo"ydi o"pisimizdagi go"shangiga kuzatip qo"ydik. Biz endi ketmaqchi bo"p tursak, Qurumbo"y kutilmaganda derazani ochip menga : - Mizxappar, xotinimdi naso"slashvor, o"shna! - dedi. Men qorateminan shug"illanganmanta. Bu gapti eshitip xangrayip qollim. Xoyran bo"p tursam Qurumbo"y: - Qizilaskar, Mizxappar! Revalusiya nomiminan buyuraman! Buyruxti bajaring! - dedi. Men noiloj kamandurdi xo"kmi xo"k dep go"shangiga kirdim. Kirsam, kamandur kelinchaxti ko"rsatib, rasmiyatchilixti yig"ishtirdi dagin: - Do"sim, qo"lim tolip ketti. Senam naso"sla - dedi. Qorasam Qurumbo"ydi xotini rezinkadan yasalgan shishirma xotinakan! Men kelinchaxti naso"slashka chushtim. Piyt - piyt! Etkizip naso"slagan sarim Qurumbo"ydi xotini shishadi. Anchadan kegin Qurumbo"yga: - Naso"slaganim yetar, kamandur, yana yorip - netivormey - dedim. - Bo"ladi. Yetallik, qizilaskar Mizxappar. Ot imeni revalusionnogo kamketa abyavlayu vam bilagadurnostü! - dedi Qurumbo"y. Kamandurimga xizmat qilaman! - dedim men.
  Kegin tashqariga chig"dim. Chig"sam, do"slarim o"chag"di cho"g"lariga tikilib o"tirishkanakan. O"chag"di yanida kitopti muqovasi yotipti. Kitopti varag"larini o"tqich qib tugatshkanakan. Muqovaga Alisher Novvoy dep yozip qo"yipti. Bu muqovaga o"ttiz yettinji maxtupimdi yozip Sayitmirod akamga yubaraman dedim dagin, qo"ynimga urdim. Muna, endi shu muqovaga xat yozip o"tirippan. Mayli, indaqa bo"sa tmasam, Saytmirod aka. So"raganlarga solom deng. Ehtiromlarminan
  
   Qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  2009 inji yil, 25 inji aprelü. Soxot 4 dan 14 minit o"tti.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz yettinchi maktubi
  
  
  
  
  Solom, Saytmirat aka! Tunovgun Qurumbo"y "Talxa", "Sassiq alaf", "Bangi devona" kabi dorivor o"simliklardan yulib trubkasiga tig"ip tutashtirip chekip Opisimizdi atrofini tikanlik simminan o"radi dagin Dunyo xaritasiga yangilik kiritip Cho"chqaxonani yangi, aloxida do"lat dep e"lon qilli. U cho"chqani oxuriga chig"ip otashin nutq so"zlab: - Yetar, endi! Axir qachongacha kamtar bo"lishim mumkin?! Meni nomimdi tarixlarga mo"hrlash voxti kelli! Ushpu yangi do"latti Qurumlandiya dep atalsin degan o"rtag"lar qo"llarini buytip ko"tarsin! - dedi. Biz plinga chushkan asirlardi singari ikkala qo"limizdi ko"tardik. Qo"llar o"rmon bo"pketti. Bu hamjixatlikti ko"rip Qurumbo"y hayajondan to"lqinlanip ko"zlariga yosh olli. Ovozi titrap: - Rahmat, rahmat, japokash, motanatlik va odalatlik xalqim! Meni Qurumlandiyaga przidin bo"sin deya shuytip yakdillikminan qo"l ko"tarishinardi bilarittim! Menga berilyatkan bu siyosiy kredixlanni o"z voxtida prasaniminan qaytarishka , ya"ni bu chidab bo"lmas og"ir masulyatti o"z mo"ynimga op o"mrimdi oxirigacha pirzidin bo"lishka qasamyot ichaman! Endi pirsattan peydalanip raxparlardi saylavoleyk! Birinji, Qizilyalang"ayaq Yo"ldashin transport vaziri etip tayinlansin va Qurumlandiyada yuzaga keladigon barcha tashish ishlarini o"z mo"yniga osin! Qiziloshpaz Mamadiyarenkoga tashqi ishlar vazirligini topshireyk! Qizilaskar Mizxappar qorateminan shug"ullangani tupaylik unga Qurumlandiya xavupsizlik kamketini topshirsak ! Nima diysilar?! - dedi. Biz "Yashasin odalat va motanaaaat!" dep baqirdik. Qorasam, Yo"ldashvo"y piltasi chig"ip ketkan to"ppisiga ko"z yashlarini artip xo"ng - xo"ng yig"layapti. U : - Men shu yashka kirip mundey chig"in odalatlik pirzidindi ko"rmaganman. Mendek bir piyonista, shisha g"aripi, arag"di quli bir tumalap transport vaziri bo"pqosama! Mundey bo"ladi dep sira o"ylamaganiydim - dedi yig"lap. Qurumbo"y trubkasini chekip: - Meniyam yevropiyalik tirmish o"rtag"im xasan - xusan o"g"il tug"bersa bittasini atini Odalat ikkinjisini atini Motanat qo"yaman! Qona, emasa yuqoridegi masala yuzasidan kimda qondey pikr bo"sa o"ttaga teylasin - dedi. Mamadiyor qo"lini ko"tardi dagin gapira boshladi: - Jonop pirzidin! Do"lat degandi mustaqul telvadiniyasi , suniy yo"ldashi bo"ladi. Bizda nimagadur mundey chig"in narsalar ko"zga teylanmayapti - dedi.
  E, xaqiqiy Yo"ldash turganda bizga suniy yo"ldashti nima keragi vor?! - dedi Qurumbo"y.
  Juda tuvra! - dedi Yo"ldashvo"y.
  -Indaqa bo"sa tmasam , yana bir intimos. Agar ilojini topsenar menga qo"shimcha, oliy so"tti rayisliginimi, bosh pirqirolligdimi bersenar. Qo"l bo"shaganda - bo"shaganda u vazipalanniyam bajarip turarittim - dedi Mamadiyor.
  Yo"q, qiziloshpaz Mamadiyarenko, Bizga pirkaro"ldiyam, sudyaniyam, oliy so"ttiyam keragi yo"q. Maxpuslardi so"tsiz - tergo"vsiz qamappeyoramiz . Nima qilding, qayga boruvding, cho"mchegingda nima bor, dep surishtirip o"tirgani bizdi voxtimizam, toqatimizam yo"q - dedi Qurumbo"y.
  - Kamandur... e, kechirasiz, jonop firzidin. Bizda yana bir mo"him soxa oqsalanip qolyatkanga o"xshayapti. Qamaqxonasiz do"lat do"lat bo"lama? Logir, qattiq tartiplik kalo"niyalarsiz, zo"nalarsiz ish boshlap qo"shni mamlakaxlarga kulgi bo"meyk diymanta - dedim men.
  Ha, bu gap tuvra. Birinjidan, qopqog"lik tipavo"y zimdonlarimizda poryat chekkan maxpuslar misappo osmonimizdi qadriga yetadi. Ikkinjidan, bizdi maxpuslarga to"la zimdonlarimiz guvillap ishlap turmasa, pervozaxishniklar g"arip do"laxlardan qaytip no"may - no"may kirdixlanni grantlanni oladi? Xumoyun rayis , Mimareal degan tashkiloxlar ishsiz qoladiyu? Meni mundanam masuliyatlik ishlar o"ylantiryapti. Bizga xozir bitta ayripo"rtu yaxshi ayripilon suvminan xovodek zaril. Axir men firzidin bo"g"animdan kegin voxti bemahal qo"shni mamlakaxlarga do"slik vizitiminan tashrip buyurishim kerakta. Shundey bir do"latti bitta ayripiloni yo"g"akan dep butun dunyo ustimizdan kulmiyma? Rezinka turmush o"rtag"imdi patrushka qip shumtirab piyada tashrip buyursam tuvra kemas? Xullos, ettaga uydan arra - tesha, randa, mantiro"pka, mix, santimetr apkelinar, taxtadan ayripilon yaseymiz. Siz, qizilyalang"ayaq Mizxappar, uyingizdan lopotka apkeng dagin, chuqur qip zimdon kavleng - - dedi Qurumbo"y.
  Xo"p bo"ladi - dedik biz. Shuytip desangiz, ettasiga yengdi shimadalap ishka kirishtik. Qurumbo"y qutulip qog"an Garillani singari chang - to"zon qip cho"chqaxona tomlaridagi taxtalardi qo"porip Yo"ldashvo"yga yukladi dagin Yo"ldashvo"yminan Qurumbo"y taxtalardi taship ulardi arralap mixlap degandey ayripilon yasashka kirishishti. Mamadiyor bovosidan qog"an eski "Irbit" mataseklini sudrap apkeb uni mato"rini taxta ayripilonga o"nnatti dagin, g"ildiraklarini shassi qilli. Kegin do"slarim ayripilondi cho"chqaxonani tomidagi vzlyotnaya polasaga apchig"a boshladi. - Silar ayripilondi vzlyo"tnaya palasaga apichqquninarcha men g"irr aytip ko"chaga chig"ip ekstrimislanni tutip keley - dedim men. Tashqariga chig"sam, bir kampir karzinka ko"targanicha munkillap kelyatkanakan. Ayni middao dedim dagin, kampirdi yaniga borip: - Men puppilko"mnik Mizxappar bo"laman.Qona, pasputlarminan tanishipeyeykchi, grajdanka - dedim buytip suryo"zniy bo"p. Kampir pinjagimdi yelkasiga tikvog"an taxta pago"nlarimga, pago"nlarimga mixlangan yirik - yirik tunika yulduzlarga xoyran bo"p qoradi dagin: - Ulim, meni dakmutimdi cholim yirtib teylagan, Dubayga qochip ketmasin deb - dedi. Qorasam, kampir meni aldamaqchi.
   - O"zingizdi indaqa go"llikka someng, grajdanka. Qona, karzingkezi ochingchi, nima bor karzinkezda? - dedim.
  Karzinkamda targ"uzdi po"chag"i bor xolos. Qizim mexmondorchilik qiluvdi. Qonniz ochkanda yersiz dep karzingkaga soberdi. Ashettan apkelyappan- dedi kampir. Men qandey qib bo"masin kampirdi xibska olish uchun avvaldan tayallab qo"yilgan yovuz qurolimdi ishga sob paxtalik sho"rtigimdi kistasidan oxakli salapan xaltachani kishi bilmas oldim dagin, kampirga: -Iyi, anovi osmonda uchip ketyatkan uchar tarelkami? - dedim. Kampiram soddeykan, Qani uchar talinka? - dep osmonga alangladi. Shunda men oxak prasho"gi jeylangan polietilen paketti kampirdi karzinkasiga sopqo"ydim.
  Kegin: - Xmm, grajdanka, targ"uz po"chaq apkelyappan deng. Qona bir qorap qo"yyeykchi karzingkangizga - dedim men. Kampir karzingkasini ochip: -Pajalsta - dedi. Men kampirdi karzingkasini tepshirip: - Torg"iz po"chaq, torg"iz po"chaq....Aha... iyi, bu nima, kampirsho? - dedim men salapan xaltadagi yarim kilocha oxakdi ob. - Bilmadim - dedi kampir.
  - Aaaa, muni qaranga, bilmeysmi? Bilmasangiz bilvong, grajdanka. Muni otini gerain diydilar. Narko"tik. Muni bir gromi polon pul turadi. Bilmiman dep rayrangvozlik qilassa.Kimdi aldamaqchisiz? Hali salapan xaltaga o"rab anchasini yutvorgandirsiz? Endi sizdi rengenga chushirip zudlikminan aparasta qimasak salapan kantinerlardagi gerainlar oshqozonizda yollib ketip xoyatingiz xap ostida qolishi mumkin. Siz narkamo"n modda tashiydog"on yollanma hammolakansiz! Qona, ollimga chushingchi - dedim men.
  - Ulim , shu arag" o"lgurdi ozrog" ichseng bo"miyma a? Tura, men mat gerainaman. Lekin mundey chig"in gerainani endi eshittim. Salapan xalta yutkandursiz diysan. O"zi bojiy aduvanchik bo"p zo"rg"a yurippanu. Salapan yutip esimdi yeppanmi? Meni ko"p diqqat qima, bolam. Emasa mano"v uxajo"r menga tegajag"lik qilyapti dep bag"iraman! - dedi kampir.
  
  Grajdanka, meni munaqa shantajlarminan qo"qitomeysiz. Meni asablarim cho"yandan. Menda rahim shapqatti r siyam yo"q.. Davay, olimga chushing - dedim. Kampiram qorateminan shug"illanganakan, bir maxal xassasini buytip eynaltirip go blok qip go qo"ltig"iga qisip, go xassani oldinga o"qtalip, go ortiga chistallip qolli. Qorasam maxsus logillarda tayyargallikdan o"tkan shpion kampir xizmat vazipasini o"tayatkan do"lat xizmatchisiga sovuq qurolminan xujum qilyapti. E, hali shunaqami?! Endi o"zingdan ko"r, grajdanka - dedim men. Kegin, paxtalik sho"rtigimdi kistasidan yashil beretimdi ob boshimga kiyip, marhum ustozim Bruslikka o"xshap pinjagimdi chechtim dagin qonnimdi buytip ichkariga kiritib qo"llarimdi diyirmandi parragiga o"xshatip aynaltirdim. - U - u ! uavuaaaaa! - deya qo"rqinchilik ovoz chig"ardim. Kampiram xiylacha borakan, xassasiminan o"zini buytip zashishayt etip qulay vaziyatta xujumga o"tmaqchi bo"lyapti. Oxiri bolevoy priyomdi qo"llashka tuvra keldi. Men kampirga motanatminan teylanip uni qo"lini arqasiga qayridim. Og"riqqa chidomey kampir dod sob: -Voydooood, yardam berinaaar! Meni bitta kampirchi manyak zo"rlayatiiii!- dep bag"irdi. Menda shapqatti sh siyam yo"qta. Kampirdi tagimga bosvop och biqiniga, po"chkasiga, orqa miyyalariga smertelüniy zarbalar berib oxiri uni obezvreditü etib qo"llarini kanappinan baylashga erishtim. Kegin narkamo"n kampirdi o"vzini skochlap taxta pagonlik pinjagimdi kiydim. Kegin kampirdi ollimga sop zapar dorvozasi arqalik Qurumlandiya sarxadlariga kirdim. Do"slarim ayripilondi cho"chqaxonani tomidagi vzlyo"tnaya palasaga apchig"ip uni kechasi ko"rinmasligi uchun qora kraskaga bo"yashyatkanakan. Men kampirdi oborip endi zimdonga teylayassam, Qurumbo"y kep: - Siyosiy maxpusani o"vzidagi skochti chechip tayleng! - dedi. Men: - Bosh ustiga, jonop firzidin! - dep kampirdi o"vzidagi skochti opteyladim. Bir mahal kampir xirmaxlik firzidinga qorap: - Qurum! Yer yutkur, uyingayam bormey cho"chqaxonada yuro"rip jinni bo"p, o"z ammangdi tanimey qollingma?! Firzidinlik amali tiyip qop ko"zingdi yog" bosip qoptita - a?! O"zbekka amal tiysa shuda! Mulozimlaringa aytip meni noxaq qamatyapsanma ko"nnamak?! Men senga nima guno qiluvdim?! Yashligingda beshigingdi tevratganim uchun nikopatimi bu?! Ha, attanga, attang! Ashinda sen itvachchani bolishminan dimlap ya bo"masam sekin qo"limminan buvip o"ltirip qo"yo"vrmaganakanman! Nimaga go"layip turipsan buytip, toshbag"ir?! Qo"limdi chech! Meni ozod qil! - dedi. Qurumbo"y kampirga bir zum tikilip turip: - Iye, amma, sizmisiz?! - dedi . - Xa, menman, g"ozon bo"gur! Qo"llarimdi chech diyappan! - dedi kampir. Qurumbo"y o"ylanip turdida : - Yo"q, Amma. Qonun olliga hammayam teng, ammayam teng. Men o"z firzidinlik vazipamdi suviste"mol qib qarindosh - urug"chilikka, qabilachilikka yo"l qo"yomiman. Sizdi ishizi paqat oliy so"t chechadi. Oliy so"tka kasasiya shikoyatiminan mirojat qisangiz ishingiz apilasiya tartipida qayta ko"rilishi mumkin. Lekin apsuski, bizdi do"latta indaqa oliy so"t , pirqulatuvra degan nersalar yo"q. Shu sabaplik, bu to"rada men minasa diyomiman. Muni ustiga ishlar ko"pligidan qayzg"aq boskan boshimdi qaylashkayam voxtim yo"q. Men bugun qo"shni mamlakatka do"stona vizitminan tashrip buyurishim kerak - dedi. Men kampirdi zimdonga teyladim. Qurumbo"y menga qorap: - Qizilaskar Mizxappar, siz olimpiyodagami, zolimtuyodagami borganingizda vertalyo"t xaydaganidingiz. Esingizdami? - dedi.
  
   Xa, ha - dedim men.
  Endi o"zimizdi ayripilondi mnp memminan qo"shni mamlakatka do"stona vizitminan tashrip buyursangiz - dedi Qurumbo"y.
  - Bosh ustiga , jonop firzidin! - dedim men. Shuytip cho"chqaxonani tomiga chig"dikda, Qurumbo"ydi Yevro"piyalik shishirma xotinini yaxshilap shishirip ayripilonga o"tqizdik. Kegin Qurumbo"y ikalamiz ayripilondi kaminkasiga chig"ip o"tirdik. Shu mahal ekstrimis kampir zimdondi ichidan turip Qurumbo"ydi qarg"avordi: - Beguno odamdi zimdonbant qig"an zolim Qurumsho! Iloyo ilovando, ashi ayripiloningda uchip ketyaptip aviaxolakatka uchragin! - dep baqirdi. Qurumbo"y kulip menga buytip ayyorona ko"z qisti dagin: - Uchuvchi Mizxappar, indaqa mittaxam, ekstrimis kampirlardi qarg"ishiga ixtibor bermeng. Indey chig"in narkamo"n kampirlardi qarg"ishi tiymeydi, vek vole ne vidatü! Ayripilondi yurgizip Maxalla kamketti idorasiga qorap haydang! - dedi. Firzidindi xo"kmi xo"k. Men kalitti burap istatirdi chig"illatip mato"rdi o"tatdim dagin, muptani bosip ayripilondi isko"rga urdim. Ayripilondi parragi aylandi. Qurumbo"y pastagi Yo"ldashvo"yminan Mamadiyorga qorap: - Valyay! Vira! - deganidi, ular arg"amchini tortip varrak uchiryatkan bollardi singari yugirishti. Shunda taxta ayripilon g"aldur - g"uldir qip g"ildirap cho"chqaxonani tomidan osmonga ko"tarildi. Keng, bepoyon osmoni palaklar! Uchip ketyappiz. Xursanchiligimizdi chegarasi yo"q.Qurumbo"y xursan bo"g"anidan shishirma turmush o"rtag"iga qorab:
   -Qaley, sevgilim rezinavoni, baxtlimisan endi? Biz bu damlardi qanalar orzig"ip kuttik! Muna firzidin bo"llim! Endi ikalamiz qora uyda baxitlik bo"p hoyat kechiramiz, eshityapsanmi, Rezinushka?! -dedi.
  Xotini indamadi.
  Bir mahal deng Qashqadaryoni G"uzor tumanidan qirq kilametr masopani egallaganicha uchip kelyatkan chigitkalar galasini ichida qop ketsak bo"lama. Chigitkalar ayripilondi parragiga, bizdi yuz - ko"zlarimizga urilishti. Ko"z ochip bo"meydi. Men ro"ldi boshqaromey qollim. Ayripilon balandlikdi yo"qatip bir tomonga qiysheydi dagin shiddatminan paska shimg"idi. Biz tuvra borip Chapayip kalxo"zdi diyqanlari moldi go"ngidan tayallap qo"ygan sharbat xovuziga quladik. Sharbatti ichidan chig"ip qorasam, Qurumbo"y xutti suzish misobaqasida qaxnashyatkan odamdi singari sharbat xovuzdi ichida pishqirib, quloch otip suzib yuribdi. Qurumbo"ydi rezinkadan qilingan shishirma rapiqasi bo"sa, ayag"i osmondan bo"g"anicha qalg"ip turipti. Muni ko"rip xovuzdi qurshovga og"an diyqanlar kulip qatip qolli. Maxpuslardi qarg"ishi, qolovrsa Do"latti parchalap, separatizmminan shug"illanish shunaqa yomon oqibaxlarga apkelarakanta. Mayli emasa, Saytmirat aka. Ichkaridagi va tashqaridagi barcha Vatandoshlarga solom aytasiz. Hurmatminan sinovchi uchuvchi Mizxappar.
  
  
  
  2009 inji yil, 16 inji may. Soxot 3 dan 47 minit o"tti.
  
  Chapayip kalxo"zi. Burgat Kibryoxon akamdi talasidagi "Sharbat" xandagi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz sakkizinchi maktubi
  
  
  Yaqinda qoreng, Saytmirat aka, Vasiliy Ivanuvich Chapayip nomidagi 13 - o"rda maxtapti gegrapiya o"qituvchisi Qozonip domlani o"quvchilar urip o"ltirib qo"ydi. O"tigimdi kiyip pataxa o"qigani ketyassam yo"lda melisa to"sip qog"oz qop parchasidan tayallangan paspo"rtimdi olli dagin: - Siz Qurumlandiya puqorasiykansiz, vizangiz qona? - dep rosa tirishtirdi. - Ey, latapago"n! Xich bo"masa pinjagimga makkamlangan taxta pago"nimdagi zuvaniyamdi xirmaxlasang bo"miyma?! Axir pataxa o"qigani ketyappanu! Yo sen o"lmeysami? Picha pora berey desam qonunga tuvra kemeydi - dedim men.
  -Nimaga tuvra kemasakan? Juda tuvra kelatta, qona uzating ataganizi - dedi meliysa bola. Men pora berishka majbur bo"llim dagin bor pulimdi tamagir melisani qo"liga kaplama qillim.
  
  Ha bu boshqa gap - dedi meliysa bola pasportimdi qatarip berip tirjeyganicha. Men musibatxonaga qorab jo"nadim. Yetib borganimda Qozonip domlani uli menminan ko"rishyatip o"kirip yig"lap: - Mizxappar aka, otajonimdiyam boy berip qo"ydim! Qanaqa otam boriydiya! - dedi. Kegin menga qog"oz qop parchasini uzatdi. Nimeykin dep buytip qorasam, Vasyatnomeykan. Vasyatnomada quyidagi so"zlar boridi:
  
  
   Vasyatnoma!
  
  Ushpu gipslangan qo"limminan aseyshtalixti saxlap yozyatkan Vasyatnomam tez kunlar ichida yetim malim bo"lsinki, o"shal go"zal cho"chqaxonani shishadek misappo xovosidan to"yip - to"yip napas ob yurgan sobiq o"quvchim Mizxapparga deb bilodurman. Assalomu aleykum, Mizxappar! Qalay, dumag"lar chag"ma? O"gay dadeng, o"gay oneng, mahalla - ko"y, qo"ni - qo"shni, qonnitosh - uruq hammalari yaxshi yurippa? Mendan so"raseng, menam yotippan og"ir ahvolda. Chapayip nomlik banisada. Ko"nnamak maxtap bollar talim berganimdi kirasiga shuytip urip belangi qib kaltaxlashti. Tuvrasini aytsam, o"zimdayam ayip bor. Dlixtr Qushkallayippinan Zavuch Cho"lmirzayip : - Domla , xich yo"q branjeletminan kaskani kiyip qalqondi ovong dep shuvvalo yalinsayam qulax somappan. Kalido"rdan yurip darska kirip ketyatuvdim. Qo"limda glo"busminan dunyo siyosiy qartasi, qo"ltig"imda junnal. Ko"rgazmalik qurollardi chishimda chishlavop endi piyanerskiyga yetuvdimmi bahay, Bozarip degan o"quvchi: - Istop! - dep baqirdi. Men to"qtadim. Bozarip ichvog"anakan. - cho"mchegingda nechi pul bor?! - dedi. Men tuvrasini aytishka majbur bo"llim. - Pul deganingiz nimasi Bozarip? Shahardi nomimi u? Bir yildan baqa oylik olomey puldi nimeykanliginiyam unutvordik. Voxti kesa nondiyam nasyaga ob yiyyappiz. Bizda pul nima qiladi? - dedim. Bozarip sariqta. Achchuvi chig"sa otasiniyam tanimeydi. - Ey, Qozonip - dedi Bozarip buytip jag"imga turtip - Tû cho", bayki rasskazûvayesh - a, uchitelü vanyuchiy! Cho" , risuyeshsya ? Cho" prikalovayeshsya a? Krutoy shtoli?! Qona, chekishtan olchi! Jiva! - dedi. Qorasam Bozaripti krishasi ko"talliyapti. Ke , shu qaraqchiminan teng bo"p o"tiramami - dedim dagin, karmonimdi ignatuymasini chechip ichidan nosqovog"imdi ollim. So"g"in, ichimda "Teship chig"sin" dep nosqovog"di Bozaripka uzattim. Bozarip nosqovog"di ob kaptiga nosvoydan kaatta bir chekim teylayatuvdi nosqovog"dagi yozuvga ko"zi chuship to"qtadi. Nega dsang, Mizxappar, men nosqovoqqa maslenniy kraskaminan kiril alipposida "Pulinga ob cheksang, bo"miyma, qurumsaq?!" dep yozip qo"yuvdim. Yozmasamam bo"larakan. Aksiga op Bozarip xaramini eskicha yozuvdan sovoti borakan. U nosti chekip nosqovog"di cho"mchegiga solli dagin, xippa giribonimdan buvip kallamdi duvolga urdi. Men dlixtir Qushkallayippinan zavuch Cho"lmirzayipti va bashqa domlalardi yardamga chaqirdim. Diliktir Qushkallayip boshchiligida zavuchminan domlalar yardam berishti o"nniga qochip qorovulxonaga bekinivolishti. Bozoripti uyushkan jinoyiy to"dasi bo"sa axsincha, qaxr - g"azappinan menga teylanip tuvra kegan jeytimga tevip - urip maxtapti chirip teshilip ketkan taxta poliga yiqitishti. Dunyo siyosiy qartasi bir yuzu yigirma sakkiz bo"lak bo"p yirtilip globus yalpayib yotipti. Men shundayam yengilmey motanatminan: - Yardam berinaaaar! Kim boooor! Yardam bersenaro"meydimiii?! - dep poryat chekyappan. Anchadan kegin ko"zimdi ochsam, banisada yotippan. Endi xamma umitim sendan, Mizxappar.Novoda men u dunyoga izaq middatlik kamandro"pkaga ketvorsam, sen Bozariptan o"chimdi ol! Men dilixtirminan gaplaship qo"ydim. Seni ishka oladi... Ux, Uuuvvvx, men nimagadur g"alati bo"pketyappan... Alvido, Mizxappar!... Ix, ix, ixxxxxxq - qxxq.... Tuuuuut! Tuuuuut! Tuuuuut! Tuuuuuut!...
  
  
  Men Qozonip domlani vasiyatnomasini o"qib bo"p napratminan mushtimdi buytip tugip, vasyatnomani mijg"ilap teyladim. King - kongga o"xshap o"zimdi - o"zim urip osmonga qoraganimcha mo"ynimdi tomirini o"qlovday qip: - Bozariiip! Shitay, shto ti truuuup! Kayuuuuuk tebeyee! Pogashu tvo"y pagannûy obliiik! - dep bo"kirdim. Meni bo"kirishimga Qoradayrani jorliklari aks - soda berdi. O"gay dadam xom g"ishttan qurgan cherko"vdi ustidagi yovvoyi kaptarlar, qorayalaqlar galasi ovozimdan cho"chip gurr aytip osmonga ko"tarildi. Shu kechasi uxlamey paxtalik sho"rtigimminan taxta pago"nlik pinjagimdi uttuglap kazo"n o"tigimdi gutalinminan bo"yap yaltillattim. Ettasi kuni Vasiliy Ivanuvich Chapayip nomlik 13 ji o"rda maxtapka ishka jeylashtim. Darsim birinji soxotteykan, junnaldi qo"ltiqlap, dunyo tabiiy qartasini ob darska kirip ketyatuvdim zavuch Cho"lmirzayip Mizxappar domla, kaskaminan branjletti kiyip ilixtrasho"kti ovong. Emasa, xapsizligingizga kapolat beromiyman - dedi. Men ateylap branjeletsiz, kaskasiz darska kirdim. Kirsam, sinpta o"quvchilar yarimtani meydalap o"tirishkanakan. Ular meni ko"rip: - Aaaaa, yangi malim, ke, bizminan besh gram ich - deyishti. Men suryozniy bo"p taxta pago"nlik pinjagimdi chechip duvoldagi miqqa ildim dagin, paxtalik sho"rtigimdi kistasidan zelyoniy beretimdi ob boshimga kiyip razminkaminan trno"pka qillim. Kegin qo"llarimdi parrak qip eynaltirip bir ko"limminan Bozarip boshliq uyushkan o"quvchilar jinoiy to"dasini "Koman, koman" deya qorate turniriga chorladim. Uyushkan jinoiy to"da xoyran bo"p o"nnilaridan turib valasapitti zanjiri, armaturalanni ob menga teylanishti. Men quyundey chirpirap eynalip devoldan patalokka qorab yugirdim. Kegin daxshatlik jala yag"ishidan oldingi chaxmag"di singari shiddatlik zarbalarminan Bozaripti jinoiy to"dasiga katta tolapat yetkizdim. Gumashtalarini yer chishlatkanimdi ko"rip Bozarip arag"di shishasini olli dagin, uni partani qiriga urip sindirip menga teylandi. Men ustalikminan uni qo"lini qayrip kaptimdi qirrasiminan mo"yniga urdim. Bozarip yiqilli. Ommo birpastan kegin o"zini o"nglavop kazo"n o"tigini qo"njidan kno"pkalik pichaq chig"orip menga qoratip otuvdi men chap berip qollim. Pichaq doskani tepasidagi partretta akis etkan Vasiliy Ivanuvich Chapayipti papaxasiga sanchilip qolli. Men xovoga sakrap salta qip turip bor kuchimminan Bozoripti peshanasiga qoratip tepuvdim bozarip arqachasiga surilip borib partalardi sindirip qarta, glo"bus, ko"rgazmalik qurollar saxlanadigon sandig"di ag"anatvordi. U yana o"nnidan turip aynagdi ostidagi tog" jinslaridan bir bo"lagini ob menga otmaxchi bo"luvdi men uni yana tevip yiqittim. Kegin tagimga bosvop mo"ynini qayrip sindiryatuvdim yaxshi yengildim dep qo"liminan taxta poldi buytip urdi. Men uni o"ltirishtan to"qtadim. Shuytip desangiz Bozoriptan domla Qozonipti o"chini ob maxtapta tartip o"nnattim. Ettasiga Chapayip tuman xaliq talimi bo"limini bo"shlig"i Bujuripminan Chapayip kalxo"z raysi Badalip "Villis" moshinada burgat Kibryoxon akamdi olliga sob haydap maxtapka tashrip buyurishti. Dilixtir Qushkallayip qo"rqqanidan vaxima ichida o"qituvchilarga qorap : - Chekaga chiiiiiiq! Kattalar kelyapti! - dep bag"irdi bor kuchiminan ko"zlarini paxtasi chig"ip. Domlalar shaship devolga suyanganicha qo"l qovushtirishti. Bujurip moshiynadan chushuvdi ularga peshvoz chig"aman dep dilixtir Qushkallayip yiqilip chushti. Bujurip qo"llarini arqasiga qib: - Potramey sekinroq yurseng bo"miyma, Qushkallayip?! - dedi. - Kechirasiz, Bujurip domla... Solabatiningiz bosip... dedi dilixtirimiz Qushkallayip. Kegin Bujuripminan ko"rishish uchun qo"lini uzatti. Lekim Bujurip Qushkallayipminan ko"rishmadi. - Meni xozir pirchatkam yo"q . Shu chun senminan ko"rishomiman - dedi u. - Mayli, mayli, xirmaxlik Bujurip domla, xichqisi yo"q - dedi dilixtirimiz Qushkallayip tavozeminan buytip bechoralardek bukchayip. - Taaaaq,, nima dimoxchiydim... Ha, esimga chushti. Qushkallayip, sen dars - parslardi yig"ishtirip teylap o"quvchilardi g"o"za yaganasiga saparbar qil! Birinji iyun bolalardi ximoya qilish kuniykan. Shu mayramga bizam minosip xissa qo"ship tadbir o"tkizeyk! Maxtapbollardi shuytip ximoya qipturmasak bilimlik bo"p ettaga bizdi kursilarimizga ko"z olaytirishiyam hich gappas. Qolovrsa, ularga o"qish shartmas. Bollar o"qib olim bo"lamidi? Muna o"qiganlardi ko"ryappiz. Prapessir domlalar bozorda pista, donali sigret, zuvachka sotip o"tiripti.Bitta prapessr bozorda lipchik sotib o"tirganini ko"rip hoyran qollim. Muna senga ziyoliydi axvoli. Dovay, tezda bollardi istro"ysa qib Kibryoxondi talasiga chig"inar! - dedi. Kegin Badalipti moshiynasiga o"tirdi. Badalipti sho"piri chang - to"zan ko"targancha moshinani xeydap ketti. Kibryoxon aka chang - to"zanda moshinani arqasidan yugirganicha ularga irgashti. Ular ketkach, Qushkallayip galustigini tuvralap kekayganicha qo"llarini arqasiga qillli dagin solabatminan menga qorap: - Taxtayip domla, eshittingiza? Qona emasa, ishka kirisheyk - dedi. Men o"quvchilardi ketiga tevip - tevip istro"ysa qillim dagin: - Ollimga chushlaring. Qona, Kibryoxon akamdi talasiga qorap marsh! Qo"shig" ayt, Qozonipti qotillari! - dedim. Maxtap bollar qo"shig" aytip talaga jo"nadi. Yo"lda Bozarip qo"lini ko"tarip menga buytip iltijolik qoradi. - Ha, nima diysan?! Qonning uvrigan bo"sa ovora bo"p ruxsat so"rama! Senga ishanch yo"q! Xojatxonaga kirip narigi tomondan chig"ip qochip ketishing mumkin! Davay, davay, shagay! - dedim men Bozaripti rugzakka o"xshap osilgan ketiga qoratip tevip. Shunda Bozarip epchillikminan paxtalik sho"rtigimdi cho"mchegiga pul sob: - Domla, bu poramas, arzimas hadya. Chuchunamiz, domlalarda pul yo"q.. Menda saqa more. Bu pullardi xolol mexnatminan bozorlarda cho"mchek kesip topkanman, peshana teriminan. Arzimas so"vg"ani extiromim ramzi supatida qabul qiling - dedi. Men shaship pullardi chig"ordim dagin opto"ga qoratip no"mbirlarini tepshirdim. Bilib bo"lama, zomon nozik. Bozarip menga soxta pul bergan bo"lishiyam mumkinta. Yo"q,, pullar soxtamasakan. Bu pora degani juda yomon narsa bo"larakan, Sayitmirat aka. Birdan deng diydam yumshab, xo"rligim keb Bozaripka rahmim kela boyladi. - Uka, achchuvim chiqsa o"gay dadamdiyam tanimey qolaman goyida. Yaxshi - yomon gap o"tkan bo"sa kechir - dedim. - Xichqisi yo"q. , domla. O"zi sizga bira to"la yamta arag"minan zakska - pakskalaram apkeley dedimu, qo"rqtim tuvrasi. Xoxlasez, g"irr etip tijorattan yamta apkeley - dedi Bozarip. - Ovora bo"liba? - dedim men. - E, domla, ovorasi bomi? Bir zumda borip kelaman. Qishlaq qochip ketiptimi? - dedi Bozarip.
  - Mayli, indaqa bo"sa tmasam, borib ke - dedim men. Bozarip xo"p dep yug"irganicha qishlaqqa qorab jo"nadi. Men ixtiyat shert uni arqasidan : - Bozariip, omalekigin qochip - netib yurma! Maktapka kelishingdiyam o"yla. Tutvop urip - tevip ichak - chovog"ingdi atala qip teyleyman bola!- dep baqirdim. . Bozarip "Xo"p beladi domilla!" dedi dagin, tala yo"lini changitib yugirishta dovom etti. Men pora bermagan o"quvchilardi ruyukzakka o"xshap osilgan ketlariga Jo"lt! Jo"lt ! Tevip Kibryoxon akamdi paxta talasiga heydadim. Ulardi yaganaga sob o"zim eshik - derazasi o"g"illap ketilgan tala shiypandi yanida o"skan qari toldi soyasidagi so"riga qorab yurdim. So"rini tagidan ariqcha jildirap oqib o"taritti. Men so"riga chig"ip uvada matrasta Buddaga o"xshap o"tirganimcha tellap - piship ishlayatkan maxtap bollarga, jazirama talada jimirlayatkan soroplarga qorap zaviqlanaman deng. Izaq - izaqlarda sassiqpo"pishak sayrap g"urraklar xasratlik g"urillayapti. Ramo"ntika. Meni ramo"ntik hayollarimdi ariqchadan xatlap o"tkan Kibryoxon aka porakanda qilli. U toldi soyasiga o"tvop menga: - Bay - bay - bay - baaay, issig"di qoreng, domla. Odamdi miyyasini qaynatvoraman diydiya! Bu norasta bollar qaytip chidayaptiykin? Otasiga rahmate! Yaxshiyam shular bor, emasache... - dedi Kibryoxon aka. Shu mahal poda yo"lida ingichka chang ko"tallip Bozarip ko"rindi. U hash - pash deguncha tala shiypanga yetip kelli. Qo"lida bir setka nersa. U nersalardi menga topshirip birpas itti singari xakillap napas olli. Bola bechara chanqagan bo"sa kerak degan o"yminan men araxti ochip odnarazuvo"y istikonga to"lg"izip quydim dagin, Bozaripka uzattim. - Ma, mo"ni ichvol, chanqag"andirsan - dedim men. - Yo"g", domla. Men ichishti teyladim . Insop bersa hich gappasakan - dedi Bozarip buytip adaplik bola bo"p. -Eeee, shunaqami? Ha yaxshi. Bor indaqa bo"sa tmasam, yaganangdi dovom ettir - dedim men. Bozarip xo"p beladi domilla dep sinptoshlarini yaniga ketti. Men Kibryoxon akamga araxtan quyip uzatsam, u ichmadi. Kibryoxon akani zaxallik dori eltip qob ikki matta sarig" bo"g"anakan. Duxtillar agar arag" ichseng jigaringdi pardasi yirtilip yashil suqlikka eynalgan jigaring oqip tushadi dagin til tortmey o"lasan - deganakan. Muni ustiga men rayisti olliga kirishim kerak, o"vzimdan arag"di xidi keptursa katta xapo"ladi - dedi dagin idoraga ketvordi. Men tag"i qayta yaxsho"ldi dep arag"di o"zim uro"vrdim. Tala shiypandi kavaglarida chirillayatkan chimchig"lardi ovozini tinglap matrasta yanboshlap yottim kayp qip. Bir mahal charchaganakanman ko"zimdi uyqi bosti. Kancha uyqisirap o"tirdim bilmiman bir payit odamlardi baqir - chaqiridan o"yg"anip kettim. Buytip ko"zimdi ochsam matrasta yotkanimcha Qoradayrada oqip ketyappan.Sohilda diliktir Qushkallayip va bashqa hamkasplar vizillap yugirip yurishipti uzun - uzun xodalardi ko"tarip. Ular: - Taxtayip domla! O"nnizdan turmeng, akis xolda matras ag"dallip suvga cho"kip ketasiz! Zavuch Cho"lmirzayip pavqulotta xodisalardi oldini olish kamketiga xabar qig"ani ketti! Xozir yardam yetip keladiiii! - dep baqirisharitti. Aksiga ob men suzishti uncha yaxshi bilmiman. Cho"chqaxona taraptagi jorliklardi ustida maxtap bollar kulip qatip yotishipti. Malim bo"ldiki Bozarip boshliq maxtap bollar to"dasi mos bo"p uxlap qog"animda matrasimminan ko"tarip dayroga oqizishvoripti. Muna sizga ichkilixti poydasi. Dayro ustida suzip yurgan baliqchi qushlar xoyran. Qiy - chuv qib binasalar dep chiyillashyapti. Nazarimda men oqib ketyatkan matrasti ko"rip bu qanaqa qayiq bo"lli dep ajaplanishti shikilikta. Baliqqa sherik bo"lyapti dep g"ashlari keldimi, haytovur, shovqim sob meni cho"qishka xarakat qilishti. Men ulardi "Kiiish! Kiiiish!" dep xaydap oqib ketyappan. Pavqulotta xodisalardi oldini olish tashkilotidan bo"sa xavar yo"q. Men yotkan matras aylanip - aylanip oqip ketyapti. Aksiga ob eshkak - peshkagam yo"q. Bir maxal deng, matrasti oqishi nimagadur tezlashti. Kegin kutilmaganda men yotkan matras xunuk eynalip turip damba tomondagi to"g"ondi sharsharasiga qorab quladi. Men: Aaaaaaaaaaaaaaaa! Yashasin odalat va motanaaaaaat!Bozarip padaringa ming nalaaaat! - deganimcha matrasminan billa sharsharani gumbillab chushyatkan suviga shimg"idim. Keyin nimo"g"anini bilmiyman. Ko"zimdi ochsam Chapayip nomlik banisada yotippan. Men yotkan kalavotti yanidagi tabretkalarda do"slarim firzidn Qurumbo"y, Mamadyor, Yo"ldashvo"ylar o"tirishkanakan. Ular Mirzacho"ldi Obinovvot qovunidan apkelishipti. Qurumbo"y o"tigini qo"njidan marxum eshagimizdi aparasta qig"an xanjarini ob endi qovundi so"yaman diyatuvdi, duxtillar to"qtatip: - yuvilmagan pichaxminan qovundi so"ysa nikro"p chuship qoladi dep yuvilgan pichaxminan talinka apkeberishti.Muna, Mamadiyor qovundi so"yyapti. Kesangiz birgalaship qovun yerittik. Mayli emasa, Saytmirat aka. Barcha o"zbeklarga duvoyi solomlar. Ehtiromminan domla Taxtayip.
  
  
  
  2009 inji yil. 31 inji may. Kunduz soxot 6 dan 51 milit o"tti.
  
  Chapayip nomidagi o"tkir ichak yuqimli kasalliklar kasalxonasi.
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning o"ttiz to"qqizinchi maktubi
  
  
  Baniysadan tuzalip chig"ip yana maxtapka ishka bormoqchi bo"p tursam Qurumbo"y kep: - Guvardiyachi qizilaskar Mizxappar! O"qituvchiligingizdi yig"ishtiring! Siz xarbiy vertalyoxlarda va grajdan aviasiyasida parvoz qib tajiyba maxtapi yaratkan ichuvchisiz! Endi bizam shuytip valakisalang bo"p yuro"vrmey osmonga raketa - paketa uchireyk! Muna, yaqinda nomini aytmasligimizdi so"ragan bir impralistik do"lat bizga beg"araz xarbiy yardam supatida bir qop karbit teylap ketti. Ikkita temir bo"chkayam bor. Bu imkoniyaxlanni ishka sop xarbiy texnika sanoatini rvojlantirsak, do"latimizdi midopa qudratini kuchaytirsak bo"miyma? Axir, biz yulduzlararo urushlarda qaxnaship qoxramanliklar ko"rsatishimiz uchun ovvolo Oygami, Marskami, Yupitergami, Saturngami chig"p jeylaship ko"smik baza qurvop cheksiz galaktikalarda xarbiy tala mashiqlarini o"tkizishimiz kerak! O"zingiz o"yleng, qizilaskar Mizxappar, shundey taraqqiy etkan zomonda malimchiligam ishmi? U g"irt bekarchilanni ishiyu. Siz katta odamsiz! Sizminan bizdi buyuk ishlar kutyapti! - dedi . Men pirzidindi xo"kmi xo"k dep junnaldi zavuch Cho"lmirzayipka topshirdim. Shuytip maxtaptagi ishti yig"ishtirishimga tuvra keldi. Bozarip boshliq uyushkan o"quvchilar jinoiy guruxi rosa suyundi. O"shi kuni men, Yo"ldashvo"y, Qurumbo"y Mamadiyor cho"chqaxonada temir bochkalanni suvorkaminan biriktirip pastagi bochkaga qopdagi karbixlanni sollik dagin, ustidan suv quydik. Suvminan karbit riyaksiyaga kirgan bochka tirqishlaridan tutunsimon xovur xuddi suyultirgan azot bug"i singari burqsib turibdi. Mamadiyor suvorkaminan kosmik kemani kaminkasiga eshikminan deraza o"nnatti. Men qorateminan shug"illanganmanta. Shu chun Qurimbo"ydi maxsus topshirig"iga osasan raketa sirtiga lotin alipposida katta - katta harplarminan Odalat va Motanat! Dep yozip qo"ydim. Kegin dsangiz, roketani tikkalap yanlariga ayri tirap unga chiqish uchun shati (norvan) qo"ydik. Qurumbo"y salapandan qilingan iskapandirini kiyip shatidan kaminkaga ko"tarildi. U kaminkaga kirishdan oldin bizga buytip qo"liminan maxayt etip:- Mayli emasa, yerliklar! Firzidin Qurumbo"y hayr - ma"zirdiyam nasya qib ketvordi demenar! Yaxshi yomon gap o"tkan bo"sa rozo"linar! Men mustaqil quyosh sistemamizdi o"zga quyosh sistemalik bosqinchi gumanoidlardan himoya qib yulduzlararo urushlarda qaxnashish uchun ketyappan! Qolovursa tortish kuchi bo"magan temir sayyoralarda o"zlarining magnit pripo"nkalik ayaqlariminan yuruvchi va zangminan oziqlanedaqan odamlarga yerdagi hoyat tuvrasida, silardi ayanchlik ahvolinar haqida oytipparaman!Men ushpu parvozimdi sevgilim Rezinkavoniga bag"ishleyman!Tez - tez xat yozip xatinardi sputnikavo"y pochta ya bo"masa kosmik faks arqalik jo"natip turinar! - dedi. Biz ko"zlarimizda jiqqa yoshminan qarsak cholvordik. Qurumbo"y kaminkaga kirvop eshigdi ichidan tambaladi dagin raketani portichkasidan mo"ynini cho"zip: - Aviakonstruktr Mizxappar! Parvozdi boshqarish markaziga kirib buyrug"imdi kutinar! - dedi. Biz xo"p bo"ladi jonop firzidn! - dep cho"chqaxonadagi blindajga kirdik. Bir mahal Qurumbo"y roketa kaminkasidan turib: - Kantakt! - dep baqirdi. - Yestü kantak !- dedi Mamadiyor. Kegin tayaqqa latta o"rab salarka shimdirilgan lo"pchikka o"t ilashtirdi dagin uni xalqaro zolimtuyadalardagi mash"alani singari qizilxammol Yo"ldashvo"ydi qo"liga tutqazdi. Bu oarda Qurumbo"ydi navbatdagi buyrug"i yangradi. U beshdan no"lgacha sanab Pusk! - dep baqirdi. Men Yo"ldashvo"yga buyruqni bajaring deganday ishora qiluvdim Yo"ldashvo"y yuvilo"vrib qozonga o"xshap qolgan to"ppisini peshanasiga bostirip kiydi dagin mash"alani balant ko"tarip : - Meni qo"limmas, Nuriy Gagarun bovomdi qo"li! - dep kosmik kemamiz tomonga qorab yugirdi. U kosmik kemaga yetmey bir ikki qadam berirag"da to"xtadi dagin, mash"alani qulochkashlap turip roketa tomonga otti. Mash"ala uchib borib roketaga tiyip chopchib xutti abarigenlardi bumerangini singari "G"g"u! G"g"u! G"g"u! G"g"u!" deganicha aynalip - aynalip qaytip Yo"ldashvo"ydi o"ziga urilli. Lo"pchikdagi olovdan Yo"ldashvo"ydi cho"mchegi yirtilgan qizil kastimiminan qora yo"l - yo"l ko"ynagiga o"t ketti. Yo"ldashvo"y jon xavpida o"zini o"zi buytip shappatilap urip poryat chekip olovdi o"chirish uchun yerga buytip yumaladi. Muni ko"rip Mamadiyor ko"smik parvozdi boshqarish markazidan qo"lida kuraxminan chovip chig"ip Yo"ldashvo"y tomon yugirdi. U yetip borib olovdi o"chirish uchun yerga ag"anayatkan partiyadoshimiz Yo"ldashvo"ydi ustiga kuraxminan turpaq chachti. Yong"in bartarap qilingach qorasam Yo"ldashvo"ydi chachlariminan qoshlarini to"qsonbesh prasani kuyip yuz - qo"llari qorayip ketipti. Do"ppisi yo"q.Mamadiyor Yo"ldashvo"ydi qaysar eshakti sudrayatkan aravakashka o"xshap sudrap blindajga apkelli. Yo"ldashvo"y becharani kipriklariyam kuyip jizg"inak bo"p bir - biriga birikip ketkanidan ko"zini ochmey ustivoshini yami yonip yelkasida xunuk osilip turaritti. Biz endi uni kuygan jaylariga balchiq chaplayatsak Qurumbo"y asabiy ovozminan: - Pusk! - diyappan senlarga ! - deb baqirdi. Mamadiyor blindajdan chig"ip roketa yaniga qorap chopti. Kegin yerda yotkan mash"alani ob : - Nuriy Alikseyuvg"ich Jajarin bovamdi arvoyi qo"llasin! - deganicha yonip turgan lo"pchikdi galaktikalararo parvozga sheylangan kosmik kemamizga qoratip otti. Shu payit mash"aladan roketamizga o"t ilaship shunaqa portillash yuz berdiki, butun Chapayip kalxo"zi larzaga kelli.Haloyiq atom bompa portillap urush boshlandi shikilik dib uylaridan qochib chig"di. Mahalla kamket tomonda qiy - chuv ko"tallidi. Olov, tutun, chang - to"zondan osmon ko"rinmey ketti. Bang"illagan ovozdan qulag"im chippa pitip qolli. Chang - to"zon tingach, qorasam kaatta xandagdi yanida Mamadiyor osmonga qoraganicha cho"zilip yotipti mos bo"p yiqilip qog"an mayxo"r shisha g"aripiga o"xshap. Men shashib borip uni tevip ko"rsam o"lmaganakan. U o"nnidan turip o"tirganicha atropka xoyran bo"p alangladi. Kegin kuyip tutayatkan do"ppisini ob boshiga kiyib: -Nimaga betta o"tirippan? - dedi. Men osmonga buytip qorab: - Xozir fazogir Qurumbo"y Qoramoygutalin Mo"riqultezak Tappitutuniy stratasperadan o"tip trapasperaga yetkandur - dedim. Kegin kallama bir tashvishlik signol kep: - Ex, attang! Bizdan bir homlik o"tipti. Ko"smik kemani yasappizu uni yerga qaytaradigan mxaynizmini yaratish estan chig"ipti. Endi xrmaxlik pirzdntmiz ona sayyoraga qandey qaytip keladi? - deganidim bir mahal xandak tomondan Qurumbo"ydi: - Men shu yettaman, Mizxappar! Yerga qaytip kellim! - dedi ingrap, o"ntap. Men shaship o"rani yaniga borip qorasam, xandagda Qurumbo"y yotipti. Uni shineliminan o"tigi parrak - parrak bo"p yirtilip ketipti. Aptiga qorabo"meydi. Bir xapta tinimsiz ko"mir qazigan shaxtiyo"rdi singari qop - qorayip ko"zlari yiltillap turipti. Men xursan bo"p Qurumbo"ydi handakdan sudrap apchig"dim. Kegin : - Xazrati oliylari, jonop pirzdn! Qanday ajoyip! O"n militta ko"smo"ska uchip parvoz qib yana ona zaminga qaytibsiz! Bu dunyo ko"smo"navtikasi tarixida misli ko"rilmagan natinja! Bu rekord! - dedim. Maxtaganimdan xursan bo"p Qurumbo"y asta injeyip qo"ydi. Saytmirat aka, shu voqiyaniyam gaziytenarda e"lon qiling! Butun dunyo hoyran qosin. Mayli emasa. Men do"slarimga tibbiy yardam ko"rsatishim kerak. Ehtiromlarminan aviakonstruktor Mizxappar.
  
  
  2009 yil, 14 iyunü. Kunduz soxot 5 dan 47 milit o"tti.
  
  Qurumlandiya kasmadro"mi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirqinchi maktubi
  
  
  A. A, Saytmrat aka! Vaqt ziqligi uchun qisqa solomlashtim, uzr. Sizdan intimos, texnika xapsizligiga amal qib Yevropiyya, Amrikiyya, Afriykiya va boshqa mamlakaxlarda yashayatkan odamlarga shomdan kegin ko"chaga chig"menar dep aytip qo"ysangiz. Tag"in ushpu tunikaga mixminan yozyatkan qimmaxlik maktupim shomollarda dang"ira dung"ir uchip qirrasiminan borip bita yampasini peshanasiga sanchilip qomasin.Endi middaoga ko"chmasam bo"meydi shkilik. O"tkan xapta qoreng, do"slarimminan Bitta oraxti meydalap urvop, yamtadan pishiq g"ishti ob, bir yuvinip keleyk emasa , degan maxsatta Chapayip kalxo"z xommomiga bordik. Borsak, xommomdi go"laqisi Murzagumbir mazutga chilangan apilkani kuraxminan xommomdi o"txonasiga otyatkanakan. Xormeng bor bo"ng qib chechinadig"on xonaga kirdik.Kirsak, bug" to"lvog"an xonada odamlar xutti tumanda yurgandey chechinip kiyinishyatkanakan. Men ulardi bulutlanni ichida suzib yurgan arvoxlarmi deppan. Bug" - bulut ichida lungichi Isom akani zo"rg"a tanidik. Isom aka bug"di ichidan bizga qoratip lungilanni otti. Biz lungilanni ilvollik dagin, chechina boshladik. Isom aka: - ukalar, yuvingani kir sovun keraxmasmi? - dep so"ro"vdi - rahmat aka, xojati yo"q. Biz yuvinish uchun cho"chqaxonadan maxsus yarimtaki g"ishtlanni apkeganmiz - dedik. Shuytip chechinip, lungilanni tag"ip paqir, tog"oralanni op qona emasa, olg"a! - dep buytip qorasak, Qurumbo"y oq ishtoniminan ichkariga kirib ketyatkanakan. Bizam unga ergashtik. Ichkarida o"zimizga o"xsheydog"on qorato"ri, aaaarvaq, yo"qchiligdan peshanatirish kasaliga cholingan , ajinlik yuzlari yog"och o"ymakorlik namunasidey, chillashir odamlar pishillab yuvinishyapti. Odamlardi gaplariga, idishlardi daranga durungiga xommomdi gumbazi aks - soda qaytaryapti. Meni nimagadur ashilla aytkim kelli dagin, kuyley boshladim.
  
  
  E, jomoling sog"inip jonooooon o"zimdi to"qtatomiman!
  
  Alaaaam qayg"usida yondimeyeeyeeyey o"zimdi uxlatomiman!
  
  
  Qo"shig"dan zaviqlanip ketip Mamadiyor mo"ynini cho"zganicha : Voy do"o"o"o"o"o"o"s! Jup bo"siiiiin! - dep baqirvordi. Qurumbo"yminan Yo"ldashvo"yam o"zini tutomey qoni qaynap eshillip o"yinga chushvorishdi. Yuvinyatkan odamlaram shinavandeykan qarsak chob olqishlap ba"zilari paqir, tog"oralanni to"ntarvop chola boshladi. Men san"atim muxlislarga manzur bo"lyatkanidan mamnun bo"p piri ustozlardi ro"hi kechirsin dedim dagin ikkinchi ashillamdi boshlavordim:
  
  
  O"ylasaaaam shu dilbariiiim makkoooorigangaaaa o"xshaydiku!
  
  Raxmi yuuuuuuuq bir bevopongo dildorigangaaaa o"xshaydikuyaaaa!
  
  Ey Nixooooon yor ishqidin bo"ldi yuraaaaklar choki choooooook!
  
  Kokili mo"ynimg"a solg"an dooooorga o"xshaydikuuuuyaaaaa!
  
  
  Men endi yuqori oktavada qo"shig"di avjiga chig"aman dep tursam qo"llarini ilondey biltanglatip, yelkalarini uchirip barmag"larini qirsillatip o"ynayatkan Yo"ldashvo"y kutilmaganda bir bo"lak kir sovunga siyg"anganicha borip beton polga chalpak bo"p chushti. Biz kansetti to"xtatishka majbur bo"llik. Mamadiyor: - Kuy avjida uzildiku tor dep Yo"ldashvo"ydi o"nnidan turgizdi. Qorasak Yo"ldashvo"ydi qozonsupat do"ppisini tagidan qon sizip chig"yapti.Bir pastan kegin qon tezladi. Biz bemorga birinji tibbiy yardam ko"rsateyk dep Yo"ldashvo"ydi peshanasini lungiminan bayladik. Qurumbo"y oqishtonini bitta poychasini yirtip Meni qo"limmas, Gippakirant bovamdi qo"li dedi dagin u latta yardamida Yo"ldashvo"ydi tamag"idan makkam qib siqib baylovdi Yo"ldashvo"ydi beti sunneychini betiga o"xshap shiship, o"vzidan tili chig"ip ko"zlari chekcheydi. - E, jonop pirzidin, nimaga bu becharani buytip buvyapsiz? - desak, Qurumbo"y : - shuytip mo"yin tomirlarini siqip baylasak qon to"qteydi - dedi. Agar Mamadiyor Yo"ldashvo"ydi mo"ynidagi sirtmag"di chechvormaganda u til tortmey o"laritti. Kegin tamomi yuklardi tashish o"zimizga qolaritti. Omale peshanasi lungiminan beylangan Yo"ldashvo"ydi vido"ga oledog"on bo"ldita o"ziyam. U xutti och qoringa dlya xrabrosti deya kamanduri quyib began ispirttan 200 g"rom urip beliga granatalanni beylavop Za Istalinu! Deya o"zini "Tigr" tankini tayiga teylayatkan qoxraman jangchiga o"xsharitti. Biz kansetti tasiridanmi tellab - piship boshladik. Xommomdi ichi otash alanga! Tashqarida 43 gradis issiq! Buni ustiga yamtani meydalap urvoganmiz. Ko"yni nozik odamlar kechirsinu tanamizdi buytip g"ishtminan ishqalasak, kirlarimiz xutti plastilinga o"xshap eshillip chig"di. Siyosatminan bo"p besh - olti yildan baqa yuvinmey yuro"rganakanmiz cho"chqaxonada. Biz kirlarimizdi chig"orip suv olish uchun ichkariga kirip ketyatuvdik, bir mahal deng, xommom "Baaaaaang"!" aytip portillap ketsa bo"lama? Biz paqirlanni, tog"oralanni teylap ko"chaga qorap qochtik. Jon shirin bo"larakan.Qo"qqanimizdan kiyimlarimizdiyam, o"tiglarimizdiyam kiymey lungiminan ko"chaga qorap yugirdik. Ko"chada juda katta tezlikminan chopib ketyatuvdik Maxalla kamketti idorasidan uch - to"tta xotin chig"ip kelyatkaniga ko"zimiz chushti. Uyatib o"zimizdi Chapayip nomlik maxtapti katelünigiga urdik. Katelnigdagi ko"mirdi maydalari yugirganimizda to"zip nam tanamizga yapiship apti voshimiz tanibo"medog"on bo"pketti. Xotinlar o"tip ketkach ko"mirxonadan chig"dik. Chig"masagam bo"larakan. Nimaga dsangiz, xommomdan chiqqan shinavanda muxlislar bizga teylandi. Yo"q, opto"grip olish uchunmas, to"pposlash uchun! Buqoq kasali tupaylik ko"zlari akulani ko"ziga o"xshap irg"ip chiqqan bitta muxlis : - Ushlaaa, xommomdi portillatkan tero"rislanni! Mundey chg"in ish paqat siyosatminan shug"illanedog"on yurtbuzuqi, ko"nnamaklanni qo"lidan keladi! Bu nonko"rlar xo"kmatti qo"lga olish uchun ateylap xommomdi portillatishkan!Endi bu ishti ho"kmatka to"ngap uni avruysizlantrishka harakat qmaxchi bular! Ur, xaloyiq, qora niyyaxlik tero"rislanni! - dep baqirdi. Ular shuytip bizdi to"pposlashka boshladi. Biz qo"llarimizminan buytip o"zimizdi zashishayt etip :- Xommomdi biz portillatmaganmiz! Odalat bomi silarda! Qo"ygan bepul kansetimizga raxmatinarmi bu?! - Dedik motanatminan. Vaxshiy olomon qadrdon meliysalargayam ish qoldirmey bizdi urip tevip o"ltirvoraritti. Yaxshi baxtimizga go"laqi Murzagumbur kep: - To"qtenar! Bu qizilyalang"ayaqlarda ayip yo"q! Ayip mendaaaa! Kayip ustida o"tti balat yaqvorippan! Dachchikka qoramappan! Davlina oship xommomdi bug" qozoni otvordiiii! - deb baqirdi. Shundan kegin vaxshiy olomon urishdan to"qtadi. Ex voposiz olam! Xushyoro"masangiz, yemagan pitsaga pul to"lashingizam xich gappasakan bu poniy dunyoda. Mayli indaqa bo"sa tmasam, Saytmirod aka, tirikchilik dep begona yurtlarda izg"ib yurgan barcha Vatanitoshlarga solom va duolarim bor. Ehtiromlarminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  25 inji iyun, 2009 inji yil. Kech soxot 12 dan 35 mil-it o"tti.
  
  Chapayip oblis, Chapayip noxiya, Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirq birinji maktubi
  
  
  (Bu maxtupti yashi 18 ga to"lmaganlar o"qimasin.)
  
  
  Qog"oz tanqisligidan sigretti qutisiga mayda hariplarminan lotin alipposida putilgan ushpu maxtupim yo"llarda yirtilmey - netmey tez yetimmalim bo"sinki, o"shal har - xil jinni - ketti nersalanni yozip, tonna - tonna qog"ozlanni isrop qib yurgan qadrlik va qimmaxlik Saytmrat akamga dep bilodurman. Solom Saytmrat aka! Gapti chuvalashtirishdan nima poyda? Middaoga ko"chippeyaqaley. Hullas, yaqinda bir permer cho"chqaxonaga kep zol zasedaniyamizdi to"riga ilingan Vasiliy Ivanuvich Chapayipti partretiga qayta - qayta tazim qildi dagin, biz minbar qivogan cho"chqani oxurini ko"rsatip: - Shu oxurdi menga sotsenar, pulini berarittim. Oma, dastapkasi ichida. Uni sut topar permamga o"zinar eltip berasilar. Kegin rachcho"tlashamiz - dedi. Qurumbo"y boshidan budyonopkasini op qo"ltig"iga qistirvop ikki qo"liminan chachlarini qayzg"ag"ini to"zitip izaq qayladi. Kegin budyonopkasini yana boshiga kiydi dagin: - Mayli, shu kunlarda picha pulga zoriqip turuvdik. Sizam o"zimizga o"xshagan kamboxolakansiz, antikvaryat oxurdi sizga auksionsiz sotkanimiz bo"sin - dedi. Kegin qog"oz qop parchasiga yozip: - "Xarbiy axamiyatka ega maxpiy yuk - cho"yan oxur Qurumlandiya transport vaziri Yo"ldashvo"ydi mo"yniga yuklansin" degan mazmunda pormani oliy chig"ordi.Pirzidindi ho"kmi ho"kta. Biz sollat odam. Mamadiyorminan ikkalamiz cho"yan oxurdi das ko"tarip Yo"ldashvo"ydi mo"yniga yukladik. Cho"yan oxur xiyla og"irakan shkilik Yo"ldashvo"ydi raxitka cholingan qiyshiq ayag"lari mayshayip, shimini arqasi chakidan so"kilip, bir - birini qonniminan urip maydondan chiqaredog"on yapon polvonlariga o"xshap taytanglaganicha yo"lga chig"di. Bir mahal Qurumbo"y cho"chqani chirindisidan trubkasiga tig"ip tutashtirip chekti dagin bizga: - Mendek bir Qurumlandiya qiroli piyada yursa isnot - dep Yo"ldashvo"ydi yelkasidogi oxurdi ustiga chig"ip o"tirvolli. Rostanam ko"rganlar bulardi transporti yo"g"akanta dmasin dep Mamadiyor ikkalamizam sakrap Yo"ldashvo"ydi mo"ynidagi oxurga chig"voldik. Shuytip permerga qorap ketyatuvdik bizga balachalar, tomoshabin qishlag"dashtlaram ergashti. Dalalardi, dashtlardi kesip, qir - adirlardan oship nixayat adres bo"yicha permerdi cho"chqaxonasiga yetip bordik dagin oxurdi xardorga topshirip puldi qistaga urdik. Kegin Chapayip shahriga qorap jo"nadik. Biz bomaganimizdan beri Chapayip shahri ancha ovoto"pketipti. Ko"chalardi bo"ylarida axlatlar balant qir - adirlanni singari uyilip yotipti. U axlattepalarda bir poy qo"njilik patinka diysizmi, tovug"di ayag"i diysizmi, qo"ydi o"ligi diysizmi hamma narsa bor. Ilmaqqa go"shlar ilingan qossopxona, somsaxona tomonlarda pashshalar, chivinlar vozillap gala - gala bo"p uchip yurishipti.Teshilip qog"an vodaperevotti turbasidan panto"nlar otillip chig"yapti. Biz yelimdan qilingan palma, akasiya, kashtan darag"lardi tagidogi marujnaxonaga kirip bitta arag"di maydalap ichip marujnaminan zakiska qib o"tirdik. Bir maal kayip qip yayrap o"tirsak qo"shni istolda sigret chekip o"tirgan suv ichsa tamag"idan, savzi yesa biqinidan ko"nniydig"on shahallik jonon qizlar bizga gap otib qiljinglap xaydaqa, har - xil qiliqlar qivoruvdi qizig"ip istolimizdi ulardi istoliga biriktirdik. Qoshini yashil qalamminan bo"yavogan tyo"lka o"vzini chekasida sigretminan kep Qurumbo"ydi tizzasiga o"tirvoldi dagin pari - paykarlanni bizga tanishtirdi. Qurumbo"ydi tizzasida o"tirgan oyaldi ati Rapidaxonakan. O"ziyam judaaaa madaniyaxlik, kanservatoriyani putirgan talantlik sunneychiykan.Qurumbo"y Rapidani mo"ynidan quchip : - Aylovyu, Rappi! - dedi. Rapida bo"sa: - O", rûli?! Ay so xappi! - dedi. Men osmonda momagumbirak bo"lyapti deppan. Qorasam, Rapida kulyatkanakan xutti O"zbek Xaliq ertaglaridagi opsanaviy devlarga o"xshap. Peshanasiga pamadaminan olamdagi eng qisqa so"zdi yozvogan bitta semiz oyal Yo"ldashvo"ydi mo"yniga osilvoldi. Ninachiga o"xsheydog"on ozg"in, buvakkalla, g"ilay ayol meni yanimga kep o"tirdi. Xursan bo"p o"vzimdi tanobi qochti. Nimaga desangiz men o"zi yashligimdan nimagadur ko"zi g"ilay ayollardi yaxshi ko"raman. Qorasam Mamadiyor chachlarini tagiminan oldirvorgan tandirkalla ayolga marujna yalatyapti. Xar zamonda arag" ichishvoladi. Ikkita arag"di shishasini bo"shatip uchinchisini yarimlatkanimizda Qurumbo"ydi tizzasida o"tirgan Rapidaxon ishvalarminan nozi karashmalar qib : - Gaspada, mosht knam poyedem a? Xatite rasslabitsya ? - dedi. - Bazzzzara net, atvechayu da - dedi Qurumbo"y bizga ayyorlikminan buytip ko"z qisip. Shuytip bozordan bir dunyo mayda - chuydani qip taksiga mndik dagin latopatlik opatijon shaxallik qizlarminan jo"nadik qaydasan priton dep. Pritonga borsak ichkaridan axlas ko"ynak kiygan ko"xlikkina qo"shmachi chig"ip bizdi non - tuzminan kutib olli. Biz karzinkalardagi bitta oilaga bir xapta yetadigon go"sht - yag", guruch, kalbasa, qazi - qarta, zakska - pakska, arag" - vinalanni ko"tarip ichkariga kirdik dagin, yerga to"shap qo"yilgan yarmi yo"q , mag"ar matraska o"tirip duvo qildik. Rapidaxon arag"lanni ochip adnarazuvoy istikonlarga buytip quyip bizga uzatdi dagin: - Chavandozlar, tortinmey xutti o"z uyinarda o"tirganday chechinib bemalol o"tirinar. Bizda bet net. Erkagdi endi ko"ryatkanimiz yo"q dedi. Biz xo"p dep ustivoshlarimizminan o"tiglarimizdi chechip paytamalardi o"tiglardi ichiga tig"dik. Ha, ana! Bo"larakanu! Eta drugoye dela. Xolasenar, otakayp doridan bor, popriska o"tkizip krugka qo"yaman, arag"minan dagonka qilamiz - dedi Rapida. -Valyay, Rappi - dedi Qurumbo"y. Rapida to"q jigarrang plastilinga o"xshash ruchnyak nashani maydalap maxo"rkaga allashtirip "Belamo"rkanol" degan popriska o"tkizdi dagin, o"tating - dep gugutminan billa Qurumbo"yga berdi. Qurumbo"y dorini o"tatip jirniy - jirniy zatyajka qildi dagin menga uzatti. Menam elqotori ikki matta zatyajka qiluvdim lip etip boshqa bir tumanlik yengil olamga o"tip qollim. Yo piray dep pitacho"gdi Yo"ldashvo"yga uzattim. Yo"ldashvo"yam chekvop rosa yo"taldi. Kegin Mamadiyoram chekti. Qizlaram chekip dori bir krugdeyla tomom bo"lli. Yo"ldashvo"ydi dori qopib qolli. Oldin irsheydi. Kegin o"zini to"xtatomey kulovrdi kulovrdi. Unga qo"shilip bizam kulovrdik. Bir mahal meni kallam yaaaaapalaq bo"p, mo"ynim uzun bo"p ketti.Buyam ozdey, o"zim o"ng tomonga, uy bo"sa chop tomonga qorap to"xtovsiz yura boshladi. Ovqat yevoreychi zora tuzalip qosam dep zakskadan ob yiyman desam zakskani sira o"vzimga yaqin apkelomiman. Qo"qqanimdan nima qilishimdi bilmey ichimda e, Xudo, nimagayam shu nashani chektim? Nahotki endi umrbod shundey bo"pqosama - diyman nuqul. Shuganiya bo"p qollim. Bu orada Qurumbo"y qonni ochip bizga : - Qona, olinar - dedi dagin o"rtadagi qaymag"di nonga bulap yiyishka chushti. U bitta katta uy nonini shuytip yevordi.Yiyo"vrdi, yiyo"vrdi, qaymag" bo"sa xich ozeymeydi. Qorasak, o"rtadagi qaymag"mas, pritondi shipidagi tuynugdan chuship turgan yorug"ligakan. Hammamiz kulvordik. Qurumbo"yam kulvordi. Kulovrip ichaklarimiz qatip, mo"ynimizi paylari bitta bo"p, charchap, tiriship qollik. Shuytip kulip qatip yotsak bir mahal eshigdi bor kuchiminan tevip ochip ichkariga ikkita melisa kirip kesa bo"lama? Ular udastinalarini ko"rsatip: - Joyingdan qimirlama! Militsiya! - dep baqirishti. Qo"qqanimizdan bizdi kaypimiz uchip trezviy bo"pqollik. Qurumbo"y: - Atas! - dep baqirip kiyimlarini olli dagin o"zini prito"ndi derazasiga urdi. Derazani aynagi chil - chil sinib Qurumbo"y Ix, bllllat! - deganicha tashqariga quladi. Uni arqasidan bizam kiyimlarimizdi ob derazadan paska sakradik. Qorasam, sodaqaxlik do"slarim kiyimlarini qo"ltixlavop bir - biridan o"zib yug"irip ketishyapti. Men qorateminan shug"illanganmanta. Menga ancha minchasi yetomeydi. Ayniqsa odammi itmi quvib kelyatkan bo"sa. Shuytip shaxardan Chapayip kalxo"zi tomonga sakkiz kilametir kro"ss yugirip qishlaqqa yetip kellik. Guzardan o"tip yugirip boryatsak, Mahalla kamketti idorasiga burilgan jeytta bir to"p xotin - halaj o"tirganakan bollardi pulini olamiz dep kastirdi kutip. Uyatkanimizdan tuvradagi paxsa duvoldan oship o"tishdan bashqa ûlajimiz qomadi. Paqsa duvoldan sakrap o"tib xarsillap napas ob turuvdik bir maal kallasi kalamishti kallasiga o"xsheydog"on, juni yo"q , dumi qilichnusxa Pitbul zotlik kaaaatta it irillap o"tkir chishlarini irjeytip bizga qorap yugirdi. It nixoyatta itemgan, nervennigakanta, hay - xay degunimizcha xaramidan bo"g"an Qurumbo"ydi ketidan chishladi. Baqir - chaqir, to"s - to"palang bo"pketti o"ziyam. Ko"chaga odam to"lip bir - ikkitasi ichkariga kirdi dagin taxtalarminan itti tumshug"iga urdi. Taxtalar pachaq - pachag"o"pketsayam it Qurumbo"ydi qo"yvormadi. Qani endi itti Qurumbo"ydan ajratib bo"sa. Kimdur vetrinarminan isko"rapo"mishka tilpo"n qiluvdi ular kemadi. Oxiri o"zimiz Qurumbo"ydi itminan qo"ship Yo"ldashvo"ydi mo"yniga yuklap banisaga obordik. Duxtillar Qurumbo"ydi arqasini kesip yurip itti zo"rg"a ajratishvolli. Xozir Qurumbo"y kindigidan o"kil olib banisada yotipti. Zino qg"an odamdi Xudo shuytip jazoleydikanta, Saytmirat aka. Mayli emasa, biz do"slarimminan dori sho"rva qib Qurumbo"y przidndi ko"rgani banisaga ketyatuvdik. Barcha Vatanidashtlarga solom aytasiz. Ehtiromlarminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  27 inji iyun, 2009 inji yil. Soxot 9 dan 19 daqiqa o"tti.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirq ikkinji maktubi
  
  
  Saytmirat aka, xozir solom - alikkayam vaqit yo"q! Ishanoovring. Nmaga dsangiz, biz chet ellik ishbilarmanlarminan axlatti qayta ishleydog"on qo"shma karxona ochvog"anmiz. Vox, bu chet elliklaaaar! Xotta otasi o"lib turgan bo"sayam lablarida tabassumminan yumshaq gapiredog"on nixxoyatta mexrivon, xushmamla, jida bir madaniyaxlik, odamlar bo"larakan.Ular ayttiki, bizdi chet do"latimiz Qurumlandiya kabi qashshaq , rivojlanmagan, qoloq mamlakaxlarga arzon va supatlik axlat yetkizip berip beg"araz yardam qo"lini cho"zadi.Agar bizdi axlatlanni qabil qib biz chizgan pilonminan ish oborsenar silarga shu yaqin kunlarda do"latinar terito"riyasiga ko"mip dapn qilish uchun yaderniy atxo"tlanniyam ishanip ekispo"rt qilishimiz mumkin - diyishti. Lekin, bu qimmatpoxo yadenniy atxo"tlanni kechasi apkeb chuqurga teylap ko"mip eldan maxpiy saxlamasenar odamlar bola - chaqasiminan kep o"g"illap taship ketishi munkim - dep ogoxlantirishti.
  - Jonoplar, bu masalada xijolato"menar. Hammasi silar aytkandey bo"ladi. Karxona qoshida qo"shimcha ishchi o"nnini tashkil qip Gilamdovdir Duchadonuvich degan bichti qorovullikka ishka olish ko"zda tutilgan, vek vole ne vidatü- dedi Qurumbo"y.
  - Ha, indaqa bo"sa yaxshi - dedi Chet do"laxlik ishbilarmanlar.Chet do"laxlik ishpilarmanlar qushmamlaliktan tashqari nixoyatta punktuvannik, bergan va"dasini ustidan chig"edog"on mart odamlar bo"larakan. Kechasi cho"chqaxonada o"tirsak poda yo"lida izag"dan chirag"lar marjoni ko"nnidi. Qorasak , axlat yuklangan moshinalar karvoni kelyapti. E, otanga rahmat - dep suyunip ularga peshvoz chig"dik. Ular axlatlanni cho"chqaxonaga ag"darip ketishti. Ettasiga "Bilaro"s" ekskuvaturminan bitta buldizr apkep teylap ketishti. Men "Bilaro"s" eskuvaturdi yurgizip xandak kavladim. Qurumbo"y buldizirdi xeydap axlatlanni surip xandakka chushirip ustidan tepaley boshladi. Yo"ldashvo"y axlatdagi suvaklardi terip sartiropka qib qoplarga jeylashminan ovora. Mamadiyor axlatti ichidan shprislanni terishka chushti. Unga shprislanni yig"ish, yig"ilgan shprislanni zanglagan yiynasini egovminan egovlap o"tkillap to"plash topshirilgan. Nmaga desangiz, Biz supatlik shpris yetkizip berish tuvrasida qo"shni do"latta ish olip boruvchi Spidga qarshi kurash tashkilotlariminan o"zaro shartnomaga qo"l qo"yganmizta. Ular pulini to"lap shprislanni aptiykalarida sotadi. Mundan tashqari bolalardi chechakka qarshi emleydog"on tashkilotam bizga shpris uchun zakaz bergan. Yo"q, biz shprislarimizdi mahallik narkamo"nlarga millaqo sotmimiz. Sabapi bu shprislardan poydalangan narkamo"n immunitet qaxatligidan osongina o"lip ketishi mumkin. Shuytip desangiz, kechkacha ishlap charchap kelinar endi qorinlaram ochti, abit qivoleyk dep qorasak Yo"ldashvo"y ko"nnimeydi. Voy ablax , axlattan oltin - poltin tovvop qochvoripti shikilik degan pilaso"pik pikr kelli miyyamizga. Kegin buytip chaqirsak izaaag"dan yo"ldashvo"ydi so"kkani eshitildi. Sinchiklap qulaq sosak, uni ovozi axlat ko"milgan xandegdan kelyapti. Bilsak, Qurumbo"y suvaglardi qopka jeylayatkan Yo"ldashvo"ydi ko"rmey qob axlatka qo"ship surip xandakka chushirip ustidan tevalap trambo"bka qib teylaganakan. Bir mahal Yo"ldashvo"y axlatlanni qo"porip xandegdi ichidan chig"di. E, yashavorey! - dep xursont bo"p hammamiz billa abit qildik. Abit qip o"tirsak Qurumlandiya sarxadlarida sho"vqum ko"tallidi. Nima bo"lyaptiykin dep buytip qorasak panshaxa , qop ko"targan tumonot odam bola chaqasiminan axlat bazamizga qorap yopillip kelyapti. Biz ulanni aldap - suldap zo"rg"a to"xtadik. Ettaga chushtan kegin kelinar yangi, svejiy axlat keladi dep uylariga qaytarvordik. Chet do"laxlik ishbilarmanlar tuvra aytkanakan, qorovul qo"ymasak bo"meydi shkilik dep Qurumbo"y aytkan valadini ishka olishimizga tuvra keldi. Gilamdovdur Duchadonuvich ettaminan ishka chig"di. Qo"lida ishxonasidan estalikka ogan, puqorolardi miyyasiga o"ro"rip shilinip ketkan dubinkasi. U tizzasi yirtilgan eski mag"ar jinsiminan ayag"ini bashmaldag"i ko"nnip yuredog"on kraso"pka kiyip yuradi. Soqol meylo"vi o"sip yuziminan o"vzi ko"nnimey ketkan. Paqat o"vqat yeganda, g"azaplanip baqirganda o"vzi ko"nniydi kavakka o"xshap. Duchadonuvich avvallari katta raxpar - bo"shliq bo"p ishlap odamlarga zulm qilovrip eldi nazaridan qog"an, xor bo"g"an. Battar bo"sin iplos... Xullas, ettasiga Chapayip kalxo"zidan, Chapayip rayo"nlaridan kegan odamlar qop - qanorini qo"ltiqlap yana Qurumlandiya sarxadlarida poyda bo"lishti. Ular Urro"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"! Dep tikanlik simlanni uzip axlat bazamizga qorap shturmminan yugirishuvdi, Gilamdovdir Duchadonuvichti qaxshatqich qarshiligiga uchradilar. Duchadonuvich qo"lidagi dubinka to"xmag"iminan axlattitar puqarolanni tuvra kegan jeytiga urip boshlarini yorip, apti - angorini qashqa qib cho"chqaxonadan quvlap chig"ordi. Puqaro qonidan o"ziyam xutti qushxonada mol so"yadigon kimsani singari qip - qizil qonga bo"yaldi. Ayniqsa u kechasi oyga qorap uluvdi qo"rqip yuragimiz yolliy dedi. Tovba qildim, o"zidan kelip o"ziga ketsin, uni aqldan ozgan ko"zlari qorang"ida yangi yil archasiga ilingan yashil chiraqqa o"xshap yonarakan. Unga o"vqat berip qo"yeyk dep chutttak chop: - Max! - Duchadonich! Max! Max! Max! - dep chaqiruvdik u cho"chqaxonani quyundek to"zitip yetip keldi qorong"ilik qa"ridan. Qo"limizdi chishlavomasin dep o"vqatti Duchadonuvichka qoratip otuvdik u o"vqatti xovoda ilvob ochko"zlikminan bir zumda yeb bitirdi. Kegin o"vzini chetlarini, lunjilarini tiliminan yalap dubinka to"qmag"ini oldi dagin yana yugirganicha qorong"ilikka kirip ko"zdan g"oyip bo"ldi. Raxparligidan peydalanip odamlarga zulim qig"an, eldi nazaridan qog"an zolimdi Xudo shuytip jazoleydikanta. Ishqilip, chet do"laxlik ishbilarmanlar vadasini ustidan chig"ip Yadenniy atxo"tlanni o"z vaxtida apkebersinta. Mayli emasa, Saytmirat aka, chet ellik ishbilarmanlarga solom ayting. Ehtiromminan "Axlatbazainterneshnl" qo"shma karxonasini dilixtiri, qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  1 inji iyul, 2009 inji yil. Soxot 2:24.
  
  Chapayip kalxo"zi, Cho"chqaxona.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirq uchinchi maktubi
  
  
  
  Saytmrat aka, kecha qoreng, musrdan topvog"an poyma - poy o"tigimdi kiyip og"ilxonamizdi tomiga chig"vop qorateminan trnopka qilyatsam, o"gay onam: - Mizxapparjon, paska chush, ulim, o"vqating so"vip qolli. O"vqatingdi voxtida ichvog"in, zaxarlardan qo"ship yaxshilap aralashtirip qo"ydim!- dedi. Men xo"p dep tomdan dvayno"y salta qib paska sakradim. O"vqatimdi ichib bo"p qovoqdan yasalgan qo"lbola invannigimizda yuvindim. Mo"ynilarimdi, yuzimdi yarimta pishiq g"ishtminan ishqap yuvdim. Kegin pilonka chachig"imga yaxshilap artinip raxmanlik ustodim Burslikdi surati chushirilgan pidbo"lkamdi kiymaqchi bo"p qorasam, o"gay onam pidbo"lkamdi yirtyapti. Iye, nimaga meni sevimlik pidbo"lkamdi buytip yirtyapsiz, o"gay volidam? - dep mrakkap sovolminan mrojayt etsam, mehribon o"gay onam sovolimga juvop bermey pidbo"lkamdi yirtip teyladi. So"ngra: - Mizxapparjon, o"gay ulim, sen indaqa surati bor kiyimlanni kiyishti urganma - dedi.
  -Iye, nimaga? Axir bu tasviriy sanoatku - dedim men xoyran bo"p.
  Men indaqa tasviriy sanoatti, rasm chizedog"on rasto"nlardi yomon ko"raman. Suratlik nersalardi paqat shuytip yirtish kerak uqtingma? - dedi o"gay volidam.
  - Unda pullardiyam yirtish keragakanta a ? - dedim men.
   - Yo"q, pullardagi suratlanni ko"zini bugizminan teship qo"ysa kipoya qiladi - dedi o"gay onam.
  Men xoyran bo"p tursam o"gay dadam: - Juda tuvra, Mizxappar. O"gay oneng haqikatti aytti! Bor uydan skochti apchig"! - dedi.Men skochti apchig"dim. O"gay dadam skotchminan o"gay onamdi o"vzini skochladi dagin, bolg"aminan mixlardi ob : - Ulim, onengdi qo"llaridan mixlap, xochka tortmasak bo"meydi - dedi.
  Nimaga? - dedim men bettar xoyran bo"p.
  Iye, qiziqsana vey, haqiqatti aytkan odamlardi hochka tortishadita rasmi. Onangdi qopka sol, pashli pabstre - dedi o"gay dadam.
  Men o"gay onamdi qopka sob arqalap o"gay dadamga ergashtim. Biz yo"l yursagam mo"l yurip o"gay dadam xom g"ishttan qurgan xashamaxlik butxonani yaniga bordik dagin, tolxodalardan kaaaatta hoch yasadik. Kegin hochka o"gay onamdi baylap uni tepalikka o"nnattik. O"gay dadam hochka shati qo"yip chig"ip cho"mchegidan 200 lik mix olli dagin uni o"gay onamdi kaptiga tuvrilap bolg"aminan qoqdi. Lekin mo"jiza yuz berip miq o"gey onamdi kaptiga qoqilmey bukilip ketti. Qorasam tepada qarg"alar galasi uchib aylanyapti. Kish! Kish! - dep baqirdim men. Qarg"alar bo"sa xurkishti o"nniga battar ko"paydi. O"gay dadam yana bitta 200 lik mixti ob o"gey onamdi kaptiga tuvrilap bolg"aminan mixlaganidi mix yana bukilip ketti. O"gey dadam cho"mchegidagi bir siqim mixti shuytip bukib tugatti. Oxiri shatida turip menga: - Mizxappar, o"gay onengdi qo"llari mehnat qilo"rip, tappi yopip, ketmon chopib, paxta tero"rip qadag"o"lip, qavarip miq o"tmedog"on darajada qatip ketkanakan! - dedi. Men ishanqiramey pastagi mixlardan bittasini olim dagin oltin tangani tepshirip ko"rgan Charlik Chaplinga o"xshap chishimminan bukip ko"rdim. Miq osongina bukildi. Bilsak, ablax tadbirkallar bizga oddiy rux simdan mix qib sotishkanakan. Biz o"gay onamdi hochdan ajratyassak kutilmaganda ko"chani changitip odamlar yugirib o"ta boshladi. Hammasini qo"lida panshaxaminan qop.
   Ha, qayaqqa?! Biron jeytka o"t kettimi?! - dep so"rasam ular: -Yo"q, Mizxappar! Cho"chqaxonaga yadenniy atxo"t apkelishipti! Tolomon bo"lyaptiykan! - diyishti chang bulutini ichida yugirishtan to"xtamey hamqishlaqlar. Bu gaplanni eshitip o"gay dadam bolg"ani baland ko"tarib Olg"a! Nega qarap turipsan, ulim! Yadenniy atxo"t tugap qomey bizam tezraq boreyk! - dedida olomondi arqasidan yugirip ketti. Menam o"gay onamdi qopka sob arqalap o"gay dadamdi arqasidan cho"chqaxonaga qorab yugirdim. Cho"chqaxonaga borsak Mamadiyorminan Yo"ldashvo"y Bilaro"s ekskavatriga mnvop Qurumbo"y buldizrdi xaydap yurganakan. Qurumbo"y buldizirminan odamlardi yo"lini to"sti. Odamlar achchuvi chig"ip: - Buldiziringminan bostir bizdi, qonxo"r zolim! Ya bo"masam bizga ish tovber! E, yeb to"ymas, ochko"z noinsop! Shuncha yadenni atxo"tti bir o"zing egallavolasami?! Muna , Maxalla kamkettiyam yetalap kellik! U kishi yadenniy atxo"t nechi tonna bo"sa xammasini kishi voshiga teng taqsimlap ro"yxat vo"yicha tarqatadi! - deb baqirishti.
  Qurumbo"y buldizirdi derazasidan mo"ynini cho"zdi dagin: - Vey, qanaqa tiluqmas odamsilar axir! Yadenniy atxo"t hali kegani yo"q! Kesa o"zimiz uni odalatminan taqsimlap kam ta"minlangan oylalarga, nogiron, yetim - yesirlarga, ulug" vatan urushta qaxnashkan vetranlardi oylalariga uyma - uy yurip tarqatamiz dep hammangizdi ko"z oldingizda qasamyot ichaman! - dedi.
   E, biz endi seni vadalaringa ishanmimiz! Qasamxo"r lo"ttivoz! - diyishti odamlar qo"llaridagi panshaxalardi xovoda asabiy siltap. Qurumbo"y bir pas jim turdi dagin, buldizrdi eshigini ochip: - Haaaa, senlar o"zi yaxshi gapti gadeysimasakansanlarta! Chayandi qisqichminan qattiq qimchip ushamasa chaqvoladi dep tuvra aytkanakan terrariumda zaxarlik ilon chaqip o"ltirgan do"stim Iosip! Qizilxammol Yo"ldashin! Qapastagi Gilamdovdir Duchadonuvichti chiqarvong! Bu tiluqmas olomondi urip astar - paxtasini ayrip teylasin! Revalyusiya nomiminan buyuraman! - dedi. Yo"ldashvo"y xo"p bo"ladi go"spadin pirzidn dep Qapasti ochyatuvdi odamlar arqa - oldiga qoramey ura qochvorishti. Qorasam o"gay dadamam peshqadamlarcha oldingi saplarda bolg"ani estapeta tayaqchasidek ushlavop chopib ketyapti. Ichkarida sabrsizlangan Duchadonuvich chishlarini irjeytirip xirillap qapasti panjarasini g"ajiyapti. Menam qoptagi o"gay onamdi arqaladim dagin olomondi ketidan yugirdim. Hozircha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli emasa, chet mamlakaxlarda pul ishlash uchun aristakratlarga qul, batrak , cho"ri bo"p bola - chaqasidan yirag"da, og"ir mexnat - mashaqqattan boshi chig"magan aziz Vatandoshlarimizga solom aytasiz. Extiromlarminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  2009 yil, 5 iyulü. Kunduz soxot 12 dan 40 minit o"tti.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirq to"rtinchi maktubi
  
  
  Bozor kuni Qurumbo"y partiyamiz ozalarini jiynab ekstrenniy saveshaniya o"tkizdi. U tarixiy yiqilish qaxnashchilariga mrojayt etip: - Do"slarim, muna shuncha yil siyosiy poxoliyatminan shug"illanip turlik - tuman qoxramanliklar ko"rsattim. Endi g"alvirdi suvdan ko"taradigon voqtam keldiyov nazarimda. Xalqim meni chidab bo"lmas darajada sevishini bilsamda, bunga yana bir bor ishonch hosil qilish uchun xalqimdi sinab ko"rmaxchiman. Ettaga meni o"ldi dep butun dunyoga e"lon qilamiz. Bu shum xabardi eshitgan dunyo xalqlari yoppasiga ko"chaga chig"ip poyizdek chinqirip poryat chekvorsa kerak. Zovut pabrikalar, kemalar gudog chop odamga o"xshap yig"laganini tomosha qilish qandey yaxshi.Ko"pchilik odamlar dunyoda Qurumbo"ysiz yashashti tasavvur qilomiman dep chushkunlikka chuship o"zini - o"zi ov miltig"iminan otib qo"ysayam kerak. Do"latlar motam e"lon qib bayraqlarini teskari ilib qo"yishlariku aniq.. Dapn morosimiga tamomi do"latlardi przdnlari kep kartejlarda mamlakatimiz bayrag"iga o"rag"lik tovutim yuklangan lagapetti arqasidan bosh egip motam musiqa sodalari ostida odimlab yig"lashadi. Ex, shundey buyuklikda tengi yo"q ûnsan olamdan o"tip ketiptiya! Qurumbo"ydi tirikligida qadriga yetmappiza! E, attang, hich yo"q bitta gramota berip qo"ymappiz! - dep o"zlarini yuziga o"zlari shappatilayatkanini ko"rip xalq revalyusya qivorsa kerak diyman.Rosa zo"r tomosha bo"latta. Silar qotor bo"p keganlarga kelinar, kelinar, xush ko"rdik, rahmat dep qo"l qovushtirib ateylaptan yig"lab turasilar. Men randalanmagan garbil taxtadan qilingan, panerka qopqog"lik tovutimdi tirqishidan buytip kuzatib turaman. Tag"in shayton vasvasa qib kulvorip o"tirmenar. Kulginar qistasa tindag"inarga qorasenar kulginar to"qteydi - dedi.
  Bu, o"lganingiz haqidagi so"viq habardi onengiz eshitsalar xapa bo"meydilarmi, jonopi oliylari? - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Yo"q, nabaro"t, o"lganimdi onam eshitsa rasa suyunadi. Biyag"idan tashvish qmenar - dedi Qurumbo"y. Biz xo"p dep cho"chqaxona tomidagi garbilü taxtalardi chig"orip ulardan Qurumbo"ydi bo"yiga va eniga moslap qo"lbola tovut yasadik.O"t - o"lanlardan gulchambarlar tayallap cho"chqaxonani tozaladik dagin yarim kechasi Qishlaqqa borib guzarda ko"ringan odamlarga shum xabardi yetkizip, ettaga Cho"chqaxonada shavkatlik qoxraman, "Buyuk yalang"ayaqlar" partyasini ming yildayam o"zgarmas partboshisi, marhum imperaturimiz Qurumbo"yminan vidolashuv kechasi bo"ladi, hammenardi bu siyosiy tadbirga lutpan taklip etamiz dedik. Ettasiga sahar cho"chqaxonaga borib shimlardi poychasini shimadalap ariqchaga o"tigimizminan chushvop kuraxta opisimizdi xavlisiga, yo"llarga ko"llatib suv sepdik dagin Qurumbo"ydi gorbilü taxtadan yasalgan tovutka yotkizib qotor bo"p qo"l qovushtirganimizcha vidolashuvga keladigan xaloyiqti kutib turdik. Tuvrasini aytsam, odamlardi Qurumbo"yminan vidolashgani kelishiga ishanmaganidim. Xota qig"anakanman. Bir mahal poda yo"lida chang - to"zon ko"tarilib izag"dan turnaqotor bo"p kelyatkan Chapayipliklar olomoni ko"nnidi. Ular yaqinlashkan mahal Qurumbo"y tovutti tirqishidan extiyatkallikminan qorap bizga: - Ana, ko"rdinami? Endi ishandinami , xalq meni toqat qib bo"lmas darajada sevishligiga?! Xozir ulardi tovutimga bosh urip sannab, odamdi yurak - bag"rini tilka - pora qivoredog"on ayanchlik gaplarminan yig"lashini o"z ko"zinarminan ko"rasilar! Eh, kampaxollik qursin, kamiyra bo"g"anda bu tarixiy kadllanni kelajak ovlat uchun mangunut lentasiga mo"xrlap qo"yarittik! Ana jangir - jungirminan mayda qadam teylap Xebbixonu Mahalla kamketam odamlardi oldida kelishyapti! Paqat shoytan vosvosa qib kulvormenar, xo"mmi? - dedi Qurumbo"y . Biz xo"p dep qo"l qovushtirganimizcha qovog"imizdi uyip miymanlarga shikasta ovozminan: - Kelinar, kelinar, qona ichkariga , marxabat - deb turdik. Xozir odamlar o"krap yig"lap, Qurumbo"ydi gorbilü taxtadan yasalgan tovutini o"ravop , tiz cho"kip osmonga qoraganlaricha : - Bizdi yetim teylap, xayr - ma"zirdiyam nasya qib, tamomi insonyatti yetim teylap qay manzillarga rovona bo"ldingiz, Qurumbo"y Oliy hazrat?! Biz endi sizsiz qaytip yasheymiz?! Suvetsiz, vadaperevodsiz, gazsiz, qoxratan qish payitlar bizga qop - qop vadalar berip qo"ynimizdi puch yang"aqqa to"ldirip dalda berarittingiz, ko"ynimizi ko"tararittingiz! - deganlaricha poryat cheksa kerak dep tursak, xaloyiq yig"lashti o"nniga osmonga qorap: - E, Xudo, o"zinga shukr! Zolim diktatordan qutilippiz! - desa bo"lama? Bittasi Qurumbo"y yotkan tovutka o"tigiminan buytip tevip: - Axir o"libsanu, eldi qonini ichkan xoram uzulik! Mangu yasheyman dep o"ylo"vmiding?! Ashnaqa, hamma narsani chegarasi bor! Yadenni atxo"tlanni bizga bermey hamtovoqlaringminan bo"lashib oluvding! Endi u yadenniy atxo"tlanni go"ringa arqalap ketasami?! Tag"in uni tovutka sob gulchambarlarga o"rap qo"yishkanichi! Bu iplosti o"ligini qayga ko"mishsayam topib mozorini ustiga xashamaxlik xojatxona quramiz! Tovutini qorenar uni! E, tupurdim seni tovutinga, marrrrrrrrrrrrrrrrrraz! Aaaaaaxxxxqqq , tfu! - deb baqirdi. U odam endi nutqini yakunlaganidi, o"rtaga yog"och ayag"ini do"qillatip Xebbixon chig"ip kelli. Maxalla kamket unga so"z berip : - Endi so"z Cho"payip kalxo"zini guli, ukaxonim, qishlag"imizdi faxri ittixori Xebbixonga ! - Dedi. Xebbixon yog"och ayag"ini qashlavop gapira boshladi: - Huuurmaaahlik qabladoshlarim! Hammalaringdi bugungi muborek ayyomminan chin yurextan tabrikleman! Muna, uying kuygur maxluq Qurum Qotilam o"lipti!Bu juvonimaaaa o"lgur boshliq kallakesarlar to"dasi qishlag"imizda istiqomat qiledog"on qancha - qancha urgatilgan, semiz - semiz, zotlik itlanni so"yip qozonga bosip , araqqa zakiska qvorishti! Muna teship chig"ipti! Bu g"ozonbo"g"ur separatis bo"lginchi Cho"chqaxonani olaxida do"lat qip o"zim pirzidn bo"laman dep xarakat qilli! Ulardan o"zimizam itlarimizam qutuldi! Qurmler kaput! Xappar kaput! Kanneychi uka, o"rguley, "Tanovar" minan "Chaman ichra" ga chong, bir o"yneyk Mukaram Turg"unboyipka o"xshap! - dedi
  
  
  - Yo"q! "Duchava" ga chosin, "Duchava" ga! - dep baqirdi pakana teppakal, qo"llari gorillani qo"llariga o"xshedog"on kimsa chiyildaq ovozminan qo"llariga tayanip yugirip.
   E, "O"lsin jinni" ga chol, "O"lsin jinni" ga ! - dedi yana birov yo"l - yo"l to"nini bir yengini chechip o"yinga chushish uchun tayallanip. Xullas, kanneylar g"at - g"ut qib, sunney nola aylap, nog"oralar zarbidan xovolar zirilladi. Chapayiplik olomon g"ayratminan raqska chuship ketti. Suv sepilgan cho"chqaxona xavlisi kach -kach bo"p batqaqqa aylanip olomondi yuziga loylar yapishtiki, ulardi aptini ko"rsangiz bular batqaq shaytonlari shkilik dep qo"rqib ketarittingiz. Bir mahal qorasak, Yo"ldashvo"yam ularga qo"shilip o"yinga chushyapti.Oxiri Qurumbo"y chidomey gorbilü taxtadan qilingan tovutti qopqog"ini tevip teylap o"nnidan turdi dagin: - Stoooop, ey diktator xalq! Nimaga tansa chushishyapsan?! Enenga to"y keldima? Voy, iblislarey, yo meni o"ldi deb o"ylashuvdingma?! Chuchvarani xom sanapsanlar! O"zbek xalq maqolalarini o"qimaganakansanlarda a, sovotsizlar?! Men o"lmiman! Chunki men yomonman! Yomonga o"lim yo"q degan ota - buvalarimiz! Senlar bo"sa buni teskarisisanlar!O"zlaringdan ko"rlaring! Kim senlardi yaxshi bo"sin depti?! Yaxshiga kun yo"q degan mashoyixlar! Znacht, nasha dyala pravoye i pobida kak govoritsya, za nami! Qorenar! Qishta sovqatkanimish bular! Endi sovqatishmesan! Nmagaki, senlarga atap ikki qavaxlik maxsus, tagi novvoyxona usti temir katakomba imoraxlanni qurip qo"yimman. Endi hammeng ashi tipavo"y binolarga ko"chib o"tasanlar! Xozir bir - ikki darradan dubinka yiyishvogin kriditka. Qizilkarvon Yo"ldashin! O"rtag" Duchadonuvichti qapastan chiqarvong! Bir bulardi dubinkaminan abrabotka qip astar - paxtasini ayrip teylasin! Revalyutisiya nomiminan buyuraman! - dep bag"irdi. - Xo"p bo"ladi, jonopi oliylari! - dedi Yo"ldashvo"y beshyulduz qadalgan qozonsimon yag"ir do"ppisini peshanasiga kiyip ches berip. Bu gaplardi eshitip olomon o"yinga chushishdan to"qtadi. Yo"ldashvo"y turmani kamendantiga o"xshap Duchadonuvich panjaralarini g"ajiyatkan qapasti ochyatuvdi olomon qo"rqip ortiga chistallidi. Qapas ochilib undan Duchadonuvich to"rt ayaqlap yugirip chiquvdi odamlar qo"rquvdan qochib ketishtiyam esidan chig"orip qo"yishdi. Duchadonuvich bo"sa qapastan chiqa solip Yo"ldashvo"ydi boshiga dubinkaminan urdi. U dubinkaminan Yo"ldashvo"ydi boshiga uro"vrdi, uro"vrdi. Oqibatda Yo"ldashvo"ydi piltasi chiqqan yag"ir do"ppisi yirtilib boshida nashvati nakdey keladog"on g"urra poyda bo"ldi. Yo"ldashvo"y qushidan ketip yiqilgach Duchadonuvich Mamadiyorga teylandi. Mamadiyor jon soqlash niyyatida o"piska qorab qochuvdi Duchadonuvich uni quvlab yetib dubinkaminan urib - urib ostonaga sulaytip qo"ydi. Qorasak vaziyat jiddiy. Duchadonuvich menminan Qurumbo"yga qorab yugiryapti. Biz oyaxlanni qo"lga ob bor kuchimizminan yugirganimizcha qishlaqqa qorab qochvordik. Yaxshi deng, Duchadonuvichti ayag"lariga tikanlik simlar o"ralashib qob paxsa duvoldi tagidagi xandakka quladi. Eshak semirsa egasini tevadi tegani shu bo"sa kerakta, Saytmirat aka. Mayli emasa, men poyma - poy o"tigimga yapishkan loylardi cho"pakminan tozalashim keragidi. Uzur a, aka. Xo"p sog" bo"ng. Ehtiromminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  8 inji iyulü, 2009 inji yil. Kech soxot 6 dan 27 mint o"tti.
  
  
  Chapayip kalxo"zi, Cho"chqaxona.Yadenniy atxo"tlar saqlanedigon axlatxona.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirq beshinchi maktubi
  
  
  Kecha ettalap qo"njisi qirg"ip teylangan valinkamdi kiyvop qorateminan trnopka qilyassam, po"chtachi dermantin parchasiga putilgan xatti teylap ketti. Xat Qurumbo"ydan kepti.
  
  
  O"ta maxpiy
  
  
  Ushpu dermantin parchasiga putilgan maktupim tez kunlar ichida yetip malm bo"lsinki, o"shal qo"njisi qirg"ip teylangan valinkasini kiyvop qorateminan trnopka qilyatkan qizil telvaxranitelü Mizxapparga dep bilgayman. Mizxappar, qalay, o"gay dadangizminan o"gay volidengiz, barchalari yaxshi yurippa ? Dumag"lar chag"ma? Mizxappar, endi qo"xmey cho"chqaxonaga kelo"vring. Duchadonuvichtan manguga qutildik. Kecha qorargoyimizdi paxsa duvolidan buytip qorasak, Duchadonuvich xandagdi ichidada o"lip yotkanakan. Yaxshi bo"pti dep ustiga turpaq tortip ko"mip dubinkasini go"riga sanchip qo"ydik. Shuytip zolim hayvon eshagimizminan qo"shmozor bo"ldi. Xizmat vazipasini suvistemol qib Xalqti ezip xo"rlagan, eldi nazaridan qog"an xaromzodani axvoli shunaqa bo"ladikanda! Siz qorateminan trnopka qilishti yig"ishtirip cho"chqaxonaga tez yetip keng. Nmaga dsangiz, shu bugun partiyamizdi navbattagi karo"lto"yini o"tkizyappiz. Siz qaxnashmasangiz kvorum bo"mey qob yiqilishti boshlomimiz.
  
  
  Xurmatminan Qurumshoxmurza Mo"riqultezak Toshko"mirqoramoygutalin Tappitutuniy.
  
  
  Indaqa bo"sa karo"lto"yga qaxnaship keleyn dep taxta pago"n qadalgan paradnik pinjagimdi kiyip ko"chaga chig"yatsam o"gay dadam tuvakdagi gullarga qaynaq suv quyyatkanakan. - Ha, ulim, to"rg"ay chiyillamey qaaga ketyapsan? - dedi u. - Partiyamizdi qrolto"yiga qaxnaship keley - dedim men. - A, qurumto"yga bo"sa mayli, qaxnaship ke oylamiz nomidan - dedi o"gay dadam.Men xo"p bo"ladi dep cho"chqaxonaga qorap jo"nadim. Borsam, qrolto"y boshlanip siyosiy kelishmovchilik tupaylik Qurumbo"y, Yo"ldashvo"y, Mamadiyor uchalasi yaqalashishyatkanakan. Ular g"arip mamlakaxlari degan mavzuda janjallasharitti. Qurumbo"y G"arip mamlakaxlari kamboxol, g"arip. U yerlarda g"ariplar yasheydi! - desa Mamadiyor qanaqasiga g"arip bo"ladi? Ularda ko"chalar pilaso"s changyutkichlarminan tozalanadiyu! Sizminan bizda oddiy pilaso"sam yo"q! - deritti. Yo"ldashvo"y bo"sa : - U mamlakaxlar g"arippas, xarip mamlakaxlar dsangiz tuvra bo"ladi! - dertti qaysarlikminan o"z so"zida turvop. - Juda tuvra! - dedi Qurumbo"y Yo"ldashvo"ydi gaplarini maqullap. Kegin: - Bizdi u mamlakaxlardan qayerimiz kam?! Yo ko"cha tozaleydog"on pilaso"sti biz yaratomizmi? Juda yaratamizta! Kibryoxon akani tala shiyponini yanidagi Zovurdi bo"yida paxta paykallarga suv tortadig"on "Andijan trinatsat" degan naso"s bekar yotipti yoqilg"i yo"g"ligidan. Ashini maktab bollar metallomga topshirvormey turib apkeb ustiga buldizirdi mato"rini o"nnatsak , shuytip pilaso"s yasasak, kegin kulüturnik bo"p ashi pilaso"sminan cho"chqaxonani iborka qisak bo"miyma? Juda bo"latta. Axir qochangacha axlatka ko"milip yotamiz? Tozalik sog"ligdi garovi degan eski mashoyixlar. Qona, olg"a! "Andijan trinatsat" nomlik naso"sti Kibryoxondi talasidan apkeleyk, vo imya revolyutisya, vek vole ne vidatü! - dedi Qurumbo"y. Pirzidndi xo"kmi xo"k. Biz impraturezidentka so"zsiz itoayt etip tala shiyponga qorap jo"nadik. Borsak , rostanam zovurdi bo"yida "Andijan trnatsat" markalik ko"xna naso"s zanglap yotkanakan bekarchilikdan. Qurumbo"y shuyetti o"zida og"zaki pormani oliy chig"orip : - Ushpu xarbiy axamiyatka ega yuk qizilxammol Yo"ldashindi mo"yniga yuklansin! - dedi. Sallat odamga buyrug" berilsa xesop. Mamadiyor ikalamiz naso"sti binasa qib ko"tarip Yo"ldashvo"ydi mo"yniga yukladik. "Andijan trnatsat" degan naso"s xiyla og"ir shklik Yo"ldashvo"y mo"ynini tomiri shiship, peshanasidan ko"k tomirlari bo"rtip yonbosh - yonbosho"lip taytangladi dagin cho"chqaxonaga qorap yurip ketti. Qurumbo"y bo"sa: - Do"stan ko"p dushman, ba"zi xotinkalach , mayda gap axli zayiplar ko"rip "Imperaturezdn" piyada yuripti deya shuniyam gapirmasin dep Yo"ldashvo"ydi yelkasidagi naso"sti ustiga chig"ip o"tirvolli. Kegin bizga qorap silaram mnvonglar dedi. Xo"p dep bizam Yo"ldashvo"ydi yelkasidagi omochka o"xshedog"on yukti ustiga chig"voldik. Xutti tuyani ustida ketyatkan qadimgi so"vdagallanni singari lo"killap tevarak atroplanni tomosha qiiib qal"ai qizilyalang"ayaq tomon yo"l ollik. Misoli bir korvan. Qurumbo"y o"tigini qo"njisidan og"an qamchiminan har zomonda bir Yo"ldashvo"ydi "Cho"x, xaramo"lgur!" dep urip qo"yadi.Qurumbo"y "Cho"x!" deganda Yo"ldashvo"y "O"x!" dep qo"yadi. Shuytip naso"sti cho"chqaxonaga apkellik dagin, unga buldizirdi mato"rini o"nnatib jaxonda o"xshashi yo"q g"ayrinusxa pilaso"s ixtro qillik. Uni katta bunkeriyam bor. Hammadanam pilaso"sti ishka chushirish tantanasi juda qizig"arlik bo"ldi. Qurumbo"y naso"sti ustiga yopilgan pilonkani tortqisidan ushlap turip: - Igray, orkestir! - dedi. Yo"ldashvo"y xo"p dep o"vzida : - DUP - POPPOP, DUP - POPPOP , TURURUUU - TURURUUUU TUURUUURURUUUUUUU, TURURURU TURURURU TURURUUUUU! - dep musqa choldi. Qurumbo"y pilaso"s moshiynani ustidogi pilonka yopqichti tortvoruvdi qarsaklarimiz shovqumidan axlat tityatkan qarg"alar xurkip osmonga ko"tallidi. Mamadiyor pilaso"s moshiynani kaminkasiga chig"ip o"tiruvdi, Qurumbo"y Mamadiyorga qorap qo"lini siltadi dagin: - Valyay! - dep baqirdi. Mamadiyor puskavo"y dvigitl moxovigiga o"ralgan chilvir arqondi bor kuchiminan tortuvdi "Andijan trnatsat" ramasiga o"nnatilgan buldizirdi mato"ri shunaqa tarilladiki, osmon yirtilip ketti dep o"yladik. Munaqa qo"rqinchilik agrigatti hali xich kim ixtro qmagan bo"sa kerak.Nimaga dsangiz, pilaso"s ishka chuship cho"chqaxonani ichi to"palang to"s bo"p quyun ko"tallidi. Qorasak cho"chqaxonadagi tomomi axlat, bir poy etikmidi, tovoni yo"q kraso"pkamidi, kardo"n karo"pka, latta - puttalar uchip yurgan qarg"alar galasiminan billa aylanip - aylanip pilaso"sti gigant xartumiga yutilaritti. Bir mahal qorasak izaag"dan burgat Kibryoxon aka bor kuchiminan baqirip : - E, o"chiiiir moshinangdiiiii! - digandak imo ishara qilli. Mamadiyor xo"p dep agrigatti o"chirmaxchi bo"luvdi u o"chmadi. Aksincha yanada katta kuchminan ishley boshladi. Kibryoxon akamdi talasidagi pilonkalar g"o"zalarminan billa sug"illip uchip kep pilso"sti quviriga rovona bo"g"ani ayniqsa qayg"ulik manzara kasim etti. Ayniqsa talada ishlayatkan kalxo"zchilardi kiyimlari chechilip pilaso"ska kirip ketkani, becharalardi yalang"ach qog"ani yomon bo"lli. Yaxshi deng, kalxo"zchilar yerga qapiship yotvolishti. Emasachi, ulardi o"zlariniyam pilaso"s yutip ketaritti. Kuzatip tursak, kalxo"zchilanni ustidan shuvillap qo"shni mamlakaxlardagi axlatlaram uchip kelyapti. Endi bu ajdarxo pilaso"sti to"qtatmasak bo"meydi shkilik dep Qurumbo"y shineli shomollarda xilpirap moydanga chig"di. Shunda pilakat ayag" ostida degan moqalani tuvraligiga yana bir bor ishandim. Chunki pilaso"s Qurumbo"ydiyam domiga tortti. Qurumbo"y pilaso"s xartumiga akulani o"vziga qisilgan odamdey qisilip qob vaxima ichida bizga : - E, inangdi palandaqasiga qorap turishipsami, suvolichlar?! Yardam berishsengo"meydimi?! - dep baqirdi. Yaxshi deng japokash xalqimizdi baxtiga pilaso"s moshinani yag"i tugap o"chip qolli. E, Xudo, o"zinga shukr - dep Qurumbo"ydi pilaso"sti shilankasidan tortip chig"ordik. Qurumbo"y harbiy apiritsani o"tkazilishida ko"rsatkan motanatimiz uchun bizga bilagadurnst elon qildi. Navat Yo"ldashvo"yga keganda qorasak , Yo"ldashvo"y yo"q. Bo"sso"ldi uniyam pilaso"s yutip ketkan bo"sa kerago"v degan pilaso"pik pikr kelli kallamizga dagin, shaship pilaso"sti bunkerini lo"m, mantro"pkalarminan qayrip ochdik. Bunkerdi ochsak, Yo"ldashvo"y bunkerdagi musrlardi ichida qushidan ketip yotkanakan. Uni sudrap tashqariga chig"ordik. Kegin o"ravop navbatminan yam soxotcha pidbo"l qib tevip o"ziga keltirdik. Qoreng, changyutkichti bekarga pilaso"s demasakanta odamlar. U pildiyam yutvorishi mumkinakanta. Shuniychun pilso"s diyisharakan.Mayli, indaqa bo"sa tmasam, Saytmrat aka, shashilishta so"rap - surishtirmey, boy mamlakaxlar qob g"ariplar yasheydog"on g"arip mamlakaxlariga qochip ketkan barcha Vatandoshlarga solom ayting. Ehtiromminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  13 inji iyul, 2009 inji yil.
  
  Kech soxo 6 dan 50 minut o"tti.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirq oltinchi maktubi
  
  
  Tomga bosilgan qoraqog"ozdi yirtip sizga xat yozo"rip tugatganim uchun o"tkan xapta yaqqan daxshatli jala tupaylik chakka o"tip og"ilxonani tomi teshilip ancha jeyti o"prillip chushti. Uyimiz vayron bo"g"aniychun biz anashi og"ilxonada istiqomat qilyatudik.Men yam kechasi momagumbiragdi ovozidan o"yg"anip ketip qorasam ko"rpa - yastig"imminan xavlida oqib yurganakanman. Chaqmag"di yorug"ida o"gay dadamminan o"gay onamdi ko"rip qollim. Ular ko"chada oqib ketishyatkanakan. Men qandey o"gay parzant bo"llimki, o"gay otenamdi qurtqarmasam dedim dagin suvda shimg"ip go mavijlangan yomg"ir to"lqinlari aro quloch otip o"gay dadamminan o"gay onam tamonga suzip kettim. Bir mahal o"gay ota inam: - Akulaaaaaa! Yardam berinaaaaaar! Odamxo"r akulaaaa!- dya baqirip qolli. Akula mengayam teylanip qomasin dep qo"rg"ip o"nnimdan tursam suv tizza vo"yi bo"p oqyapti. -E, Mizxapparjon ulim, bu senmiding! Biz seni odamxo"r akuvla dep o"ylappiz! - deyishti jo"r bo"p o"gay ota enam. Shuytip o"gay ota - inamdi ko"rpasidan sudrap, qirg"aqqa apchig"dim. Biz shu kecha moymilga o"xshap darag"di ustida tong ottirdik. Ettasiga yamg"ur tingach narsalarimizdi zambilg"altakka yuklap ko"ch - ko"rondi ustiga o"gay volidamdi o"tqazip o"gay dadam xom g"ishttan qurgan butxonaga ko"chib o"ttik.Men o"gay padari buzrukvorimminan o"gay volidamdi xoyatiga xalaqit bermay deb qo"ng"iroqxonaga jeylashtim. Qo"ng"iroqxonani derazasiz tuynuklaridan butun Chapayip kalxo"zi to ufqlargacha ko"nnip turarakan. Kechqurun ayniqsa osmon to"la son - sanaqsiz yulduzlar yirik - yirik olmos donalarini singari yaltirayatkanini ko"rsez! Izaq - izag"larda qo"ylar xuryapti.Roxatijon shabada g"ir - g"ir esip ko"rpadan chig"ip turgan ayag"imdi sovqattirdi. Cho"chqaxona tomondan to"lin oy asta ko"tallip Chapayip kalxo"zi talalarini yoritip chigitkalar tundi zirillatip tinmey chirilleydi. Hammadanam ko"rshapalaklardi uchishi qizig" bo"larakan.Katta tezlikminan bir - biriga urilip aviyaxolakatka yo"liqmeyk degan maxsatta chap berip deng, qaltis - qaltis burilip, shodi xurram, churq aytmey ovozsiz uchip yurisho"rarakan. Sheytanchiraxti atropida novvotrang qo"ng"izlar, porvana po"palaxlar, bo"zagvoshilar uchip aylanishyapti. Qoreng, shu xosharatlaram yorug"likka tashneykan. Qonatimiz kuyip qosa nimo"ladi, nagiran bo"pqosak tuman ishtimayat taminotidan bizga pinsa bersayu xo"p, bermasa bola - chaqani qoytip bag"amiz demey o"zlarini chiraqqa urisharakan. A ko"rshapalaklarga bo"sa zulmat yaqarakan. Eeeex, teskari dunyo!Mayli, omon bo"lishsin. Yaxshimi, yomonmi, ko"rshapalakmi, qo"ng"izmi ularam Vatandoshimiz. Parrandayu darranda, ilonu chayan, qurtu qumisqa, pashshayu chivin hotto kanalarminan bitlaram siqqan bu Vatanga nima uchun Saytmirat akam sig"maganiykin dep o"ylanaman deng. O"yleymanu lavlarim o"zidan o"zi qiysheyip ko"zlarim achchiq yashka to"lip ovozimdi chig"ormey g"oyipona yig"leyman. Chunki mahalla kamketminan Xebbiguldan boshqa hamma Chapayipliklar sizdi yaxshi ko"ratta.Shuytip o"ylanip yotip uxlap qoppan. Chushimda qoreng, biz cho"chqaxonademizmishu kanserva bonkani qirg"ip tunikasidan o"rdn - medollar yasayatkaniymizmish. Qurumbo"y o"rdinlardan shneliga tag"vop: - Bunandaqangi oliy nishonlardi, o"rdn - medollardi birinji men toqvomasam odalatka tuvra kemeydi. Nmaga dsenar, men qancha - qancha qoxramanliklar ko"rsattim. Bu ishlarimdi qadr - qimmati jeyiga qo"yilama yo"xma? - dedi. Tuvra ! - dedik biz. Shuytip suxpatlaship tursak , izag"dan qandeydur moshinani sharpasi ko"nnidi. Moshiyna yaqin keganda qorasak, iskarapomishakan. Iskarapomishtan o"vzi niqoplik, oq xalaxlardi teskari kiyvogan duxtillar chuship kelishti. Ulardi ichida ko"zlari bejo, duxtirdanam ko"ra ko"proq sotarashka o"xshaship ketedaqan bittasi: - Kechirasilar, Qurumbo"ykani villalari shumi? - dep so"radi. - Ha, nimeydi? - dedi Qurumbo"y. Duxtir xalatini ko"xrak cho"mchegidan udastinasini ob Qurumbo"yga ko"rsatib: - Men do"kto"r Eshmat Eshniyazo"v belaman! Mamlakatimizda eshak gripi tarqalishini ollini olish maxsatida prapilaktik chora - tadbirlar amalga oshirilyapti - dedi.
   - Eshak gripini bizga nima olaqasi bor? - dedi Qurumbo"y trubkasiga chirindi tig"ip tutushtirip chekip. - Gap shundaki Qurumbeyka, eshak yo"tali chet eldan kelyapti. Shu chun biz birinji no"vbatta chet elliklardi tepshirishimiz kerak. Maxalla kamketminan bizdi sekretniy stukachimiz Xebbixon bergan aperatip ma"lumotka ko"ra siz Yevro"piyadan uylanganakansiz. Keneyimdi bir ko"zdan kechirip qo"ymasak bo"meydi. Kattalardan gap tiyip qoladi. Bizdi tuvra chuchuning, Qrumbeyka , qonun shunaqa - dedi do"kto"r Eshmat Eshniyazo"v. Qrumbo"y o"ylanip turip: - Ha, qonun bo"sa boshqa gap. Qonun olliga shoyam gadoyam teng. Xadiiiip xuquqimizdi talap qilo"rmey birar matta burchimizdiyam bajareyk. Paqat bir minit shuyetta kutip turasilar. Men xotinimdi anchadan beri naso"slaganim yo"g"idi. Xozir naso"slavop silardi chaqiraman - dedi. Bu gaplardi eshitip do"kto"r Eshmat Eshniyazo"v Lelim buvamdi xaykaliga o"xshap qotip qolli. - Yo, piraaaay! Xich joxonda xotindiyam naso"sleydmya kuppa kunduz kuni? Men uylanganimga shuncha yil bo"g"an bo"sa hali xotinimdi bir mattayam naso"slamappan - dedi duxtir Eshmat Eshnyazov. - Iye, naso"singiz buzilip qog"anmi? - dedi Qurumbo"y hoyran bo"p. - Yo"q , menda naso"sti o"zi yo"q - dedi do"kto"r Eshmat Eshniyazo"v. Qurumbo"y do"kto"r Eshniyazo"vga achinishminan qorap turdi dagin: - Meni naso"simdan peydalanip tursangizo"meydimi? - dedi. - Yaxshi bo"larittiyu shu men uch ismin ishleyman. Ishtan kegin ulpatlarminan gay guy qip osh yep araq ichip degandey... Naso"slashka qo"lim tiymeydimikin dep qo"rg"aman, Qrumbo"yka - dedi do"kto"r Eshmat Eshniyazo"v. - Xichqisi yo"q, xijolato"meng Eshmatxon Eshnyazuvuch. Uyizi adresini bersangiz men o"zim borip har kuni uch to"r mattadan naso"slap turaman. Siz bemolol kasalxonezda ishlap, medsinskiy ispirtti suvga allashtirip ichip ko"zizi jiliti chig"ip mayshat qip yuro"ras - dedi Qurumbo"y. Do"kto"r Eshmat Eshniyazo"v: - Rahmat Qurumbo"yka, mendan qaytmasa, Charlz Darvin bovomdan qaytsin - dep, uy adresini tilpon no"mirlariminan yozip berdi. Qurumbo"y zapiskani shnelini cho"mchegiga sob ichkariga kirip ketti dagin, ichkaridan "Piyt!", "Piyt!" eytkan tovush chig"a boshladi. Anchadan kegin Qurumbo"y xarsillap napas ob tashqariga chig"di dagin - Muna bo"lli - dep duxtirlardi ichkariga boshladi. Do"kto"r Eshniyazo"vti ketidan xammamiz ichkariga kirdik. Do"kto"r Eshniyazo"v Qurumbo"ydi xotinini ko"rip: - Xo"xxo"o"o", ayalingiz shiship ketiptiyu! Buyragiminan o"ti ishtan chiqqanmi diyman?! - dedi. - E, nimalar diyapsiz?! Meni xotinim soppa - sog"!Ko"rinishi shunaqa xolos - dedi Qurumbo"y. - Yo"o"q, oyalingiz kasalga o"xshayapti. Qona davlinasini o"chkeykchi - dedi u bosim o"lchagichti Qurumbo"ydi xotinini bilagiga o"rap koptokchasini shishirip. Kegin shaship - piship bosim o"lchagichdi chechti dagin rangi oqarip: - E, Qurumbo"yka, qanaqa odamsiz, axir! Xotinim kasalmas diyssa! Keneyimdi davlinasi ikki atmasperayu! Munaqa davlinaminan odam bir minitam yashomeydi! Aka, xapo"mengu siz zolim odamakansiz!Haligi, nima diydi... ko"cha handoni uy zimdoniykansiz.Ayalingizdi shiship ketishi zulmdan, siqilishtan.U sizdi sevmeydikan.Bechara yig"lo"rip - yig"lo"rip shiship ketkan. O"z jupti xalolingizga shuytip minosabatta bo"sangiz, sizdi siyosatchiman deganingiz itti ketiga. Qona o"pkasini eshitip ko"reykchi! Do"kto"r Eshniyazo"v shuytip naushnigini qulag"iga tig"di dagin, Qurumbo"yga: - Bemordi ko"ynagini ko"taring - dedi. Qurumbo"y do"kto"r Eshmat Eshniyazo"vni aytkanini qiluvdi u naushnigdi tinglagichini Qurumbo"ydi trmush o"rtag"ini beliga qo"ydita: - Chuqur - chuqur napas ong, yanga - dedi. Kegin sakrap o"nnidan turdi dagin yanidagi sheriklariga vaximaminan lotin tilida binasalar dedi. Sheriklari chamadonlarini shasha - pisha ochip shprislardi olli dagin Qurumbo"ydi xotinini bilagiga sanchip o"kil qilishti. Qrumbo"y ulardi to"xtatishka ulgimey qolli. Natinjada rezinka keneymdi qo"li teshilip "Prishshshsh!" aytip dami chig"ip ketti. Duxtillar joxon medisina tarixida bundey chg"in kasaldi xich uchratmaganakanta. Qo"rg"ip nima qilishti bilmey qaltirap Qurumbo"yga aypdorlarcha qorap turishipti. Qurumbo"y o"tigini qo"njisidan xanjarini sug"irip do"kto"r Eshmatxon Eshniyazo"vga teylandi. U Eshniyazo"vti yerga yotkizvop ustiga mndi dagin xanjardi tig"ini tiliminan yalavop endi uni so"yyatuvdi men qo"ng"irag"lardi ovozidan o"yg"anip ketippan. Qorasam o"gay dadam xar zomonda cho"qinip arg"amchilardi buytip tortip qo"ng"iroqlardi cholyapti. Chushimdan qo"rqip meni peshanamdan so"viq ter chig"di. Suyunganimdan: - E, hayriyate, chushimakan dedim. Kegin ayag"imga paytamalardi o"rap poyma - poy o"tiglarimdi kiydim dagin troynoy salta qib qo"ng"iroq mnorasidan paska sakradim. Xozircha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli emasa, barcha Vatandi sag"inganlarga solom dng. Hurmat va extiromlarminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  
  2009 inji yil, 28 inji iyulü.
  
  Erta tong. Cherkov qo"ng"iroqxonasi.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning qirq tg"qqizinchi maktubi
  
  
  Saytmrat aka, kecha Qurumbo"ydi so"tkasidan sizga tilpon qib sira chushomadim. Tilpo"n no"miriz nechchi o"zi? Qurumbo"ydi so"tkasi yo"g"idiyu dep xoyran bo"meng. O"g"rilardi boshlig"i Qurumbo"yga o"zini so"tvo"y tilponini so"vg"a qilli. Yo"q, sira xovotir omeng. Mapiyaga qo"shilip ketkanimiz yo"q. Birvoshtan chuchuntirmasam bo"meydi shkilik. Shu desangiz, cho"chqaxonada oshxona ochkanimiz shahardagi kallakesar o"g"rilardi qulag"iga cholinip ular kutilmaganda opisimizga kirip kelishti. Niqoplarini ko"rip ulardi ninzalar dep o"ylappan. Men qorateminan shug"illanganim uchun ularga peshvoz chig"ip: - Xamkasplar, men Patriarx Qurumaro ryu ninzalar maxtapini tomomlagan , oddiy shimga taqiledog"on kamar soyipi Mizxapparsan Taxtaro bo"laman - dep ulardi ogoxlantirdim miyyamda ichki rezanans xosil qib ko"smo"stan quvvat olish uchun tantra aytip. Ular bo"sa : - Saylov! -deb baqirishti qo"llaridagi mantropkalardi buytip aylantirip. Qurumbo"ydi qayta - qayta saylo"rip qo"l ko"tarish biz uchun odatka aylanip qog"ani tupaylik ikkala qo"llarimizdi shaship yuqori ko"tardik. Qrumbo"y qo"llarini chushuryatuvdi o"g"rilardan bittasi : - Ne opustitü grabli! Oblik pogashu, vek vole ne vidatü - dedi. Qurumbo"y qo"lini yana yuqori ko"tardi. O"g"rivoshi opisimizdi ko"zdan kechirip : - Intrnat kapedi boshlig"i kim ? - dedi. - Men - dedi Qurumbo"y. O"g"riboshi mantropkaminan boshini buytip qashlap: - Nimaga shalmondi xavlisi indaqa o"nqir - cho"nqir bo"p yotipti. Aspollab qo"ysang bo"miyma, bratan? - dedi. - Musor ko"milgandan kegin o"nqir - cho"nqir bo"mey nimo"ladi? - dedi Qurumbo"y. Bu gapti eshitip o"g"rilar nimagadur bir - birlariga tikilip qolishti. - Nima, xavliga musor ko"milganmi? - dedi xoyran bo"p o"g"rivoshi. - Ha, juda ko"p musorlardi ko"mvorganmiz. - dedi Qurumbo"y. O"g"rilar qo"llarimizdi chushirishimiz mumkinligini aytip mantro"pkalarini bir ayag"i yo"q istolimizdi ustiga qo"yishti.Muni ko"rip Yo"ldashvo"y eeeeski divandi tagidan chig"di dagin: - Urrrrra, perekuyem mantirovok dlya orala !- deb baqirvordi. Biz xoyran bo"p turuvdik o"g"rivoshi niqopini chechip Qurumbo"ydi yaniga keb: - izvini, brigadir, day krabû - dedi ko"rishgani qo"l uzatip. Musorlardi ko"mip teylap yaxshi qipsilar. Silaram musorlardi yomon ko"rasilami? - dedi u yana O"zbek tilida. A kak je, kneshni - dedi Qurumbo"y.
  - Kim musordi yaxshi ko"radi? Oxirgi payitlarda hamma yo"qqa musor to"lip yo"llar to"silip ko"chada yurib bo"mey ketti - diyishyapti. Kunda - kun ora musorlardi kamazlarga yuklap apkelishadi.Qora salapanlarga sob. Biz ulardi xandakka teylap tevalap - tevalap ko"mip teyleymiz - dedi u. Bu gaptan xursan bo"p o"g"rivoshini ko"zlaridan yash chig"ip ketti. - Patsanû! Lyudi! Jiganû! Xana pupakam, pupkoram!- dep baqirdi u do"slarini quchib. Kegin ko"z yashlarini niqopiga artip bizminan ko"rishti dagin Qurumbo"yga: - Prikinü, brigadir, zonadaman. Srogimdi krutitü qilyappan. Buni ustiga kambaxolman. Kak to, raz , krûsham ko"tallip bitta vshivûy, krûlatûy krûsani zatochkaminan v bebiki vjjûk , i menya v cherdak. A menda smûchok boridi. Tselûy nochü igral na skripke i k utru vûlupilsya. Svistulüki muxi u pelümeni... Muna endi volyadaman. karifanlarimdi toptim. - dedi kulib. - E, o"shna, iltimos, do"lat tilida, O"zbekcha gapir. Seni jargo"ningdi chuchunmayappiz. Bizam zo"nama zo"na, lagirma lagir yuro"rip shuyetka kepqog"anmiz.Sen ko"rgan sistemani bizam ko"rganmiz. Lekin o"z tilimizdi unutkanimiz yo"q - dedi Qurumbo"y. - Yaxshi - dedi o"g"rivoshi. Xoxlasenar o"zaro jinoiy til biriktirip Mahalla kamketti uyiminan rayis Badalipti dala xovlisini bambit qilamiz - dedi u yana qo"shimcha qib. Qurumbo"y o"ylanip turdi dagin, trubkasiga chirindiminan somonlardi tig"ip tutashtirip chekti. Kegin: - Yo"q , biz o"z kaspimizga sodiq qob musorlardi ko"mishta dovom eto"ramiz. O"g"irilik qilish qochmas. Xo"kmatti egalleyk, undan kegin do"vlat mulkini birgalaship o"maramiz, vek vole ne vidatü - dedi qaysarlikminan Qurumbo"y. - Rahmat, brigadir. Emasa, musorlardi ko"mip teylaganing uchun shahrimiz o"g"rilari nomidan shu arzimas so"vg"ani qabul qilg"aysen - dedi o"g"rivoshi so"tvo"y tilpo"niminan bir pochka puldi uzatip. Qrumbo"y rahmat dep so"vg"ani olli.
  Shuytip gurunglaship tursak cho"chqaxonani derazasidan binnarsa gup aytip paska quladi. Yug"irip tashqariga chig"sak, Xebbixon yog"ach ayag"ini to"qillatip qochip ketyapti. Qo"lida diktapo"n. U o"g"rilarminan bo"g"an putkul suxpatlarimizdi diktapo"nga yozvopti shkilik. Biz uni quvlap rosa yugirdik. Oxiri Xebbixondi yog"ach ayag"i g"o"zalarga o"ralaship yiqilgan maxal tutvoldik dagin qo"lidan diktapo"ndi tortvollik. Xebbixon baqirib: - Hammasini chuchundim. Turmalarda, zonalarda loxmachlik qilo"rip jargo"ndi urganvog"amman, xo"ppi? Musorlardi ko"mvordik diganingdi chuchunmeydi dep o"ylashuvdingma? Musor degani arston tilida melisa dgani! Chapayip shahar ichki ishlar o"rgnida o"gay pochcham xizmat qilala. Cho"chqaxonaga melisa ko"mganlaangdi aytip inangdi Uchqo"rg"andan ko"rsataman! - dedi. U tipirchilap bizdi chishlap, yog"ach ayag"iminan tepyatuvdi o"g"rivoshi uni tizzasiga ayag"ini qo"yip turip: - Umri, kazel! - dedi dagin Qurumbo"y so"vg"a qig"an hanjarminan Xebbixondi so"yvordi. Biz tipirchilab yotkan Xebbixonga qorab o"ylanib qollik. - Obooo, bu makruxa partiyamizdi sha"niga yuvilmas dog" bo"lli. Bu ishimiz endi amaldagi xo"kmatka tayyar dastak.Endi bizdi terrarist dep e"lon qilishtanam toymeydi ular. Melisa kemey turip biyettan tuyag"imizdi shiqillateyk! - dedi Qurumbo"y . Bu taklip hammamizga maqul kep qishlaqqa qorap qochdik. Bir xaptagacha xovotirlanib yurdik ana melisa keladi mana melisa keladi dep. Bir xaptadan kegin cho"chqaxonadan xavar ob keleyk dep ketyassak guzarda Xubbixondi uchratip qollik. Ko"rip ko"zlarimizga ishanmimiz qoreng. Ablax tamag"ini so"yilgan jeytini qora ippinan tikvopti. - Tuzikmisan? - dedi Qurumbo"y Xebbixondan xol - ahvol so"rap. Xebbixon indamadi. - Kazyollik qimaganingda shu ishlar yo"g"idi - dedi yana Qurumbo"y Xebbixondi qora ippinan tikilgan tamag"iga achinishminan qorap. Xebbixon oxiri chidomey : - Bor yo"lingdan qoma, Qurumqotil! Men sal tuzalvoley, senlardi so"tka berip bir umurlik qamaq jazosiga maxkim qildiraman! Qamag"da chirittiraman!- dedi baqirip.- Dakazatulustveng yo"g"u bizdi qaytip so"tka berasan? Diktapo"ningdi toshminan urip yanchip Qradayroga tashavorganmiz! - dedi Qurumbo"y. - Bizga odam qomatish uchun dakazatilustvani keragi yo"q ! Pasmo"trim, chya vazmyo"t! - dedi Xebbixon ketini qilpillatip yog"och ayag"ini qashlab. Qorasak tomoshaga o"ch olomon guzarga to"planyapti. Bore, dep cho"chqaxonaga qorab jo"nadik. Shunaqa hangamalar, Saytmrat aka. Xorijdagi o"zbeklarga, Malkolm X Turkistoniy o"shnengizgayam solom ayting. Ehtiromminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  
  2009 inji yil. 4 inji avgust.
  
  Kunduz soxot 12 dan 49 minut o"tti.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning elliginchi maktubi
  
  
  Yaxshi ro"za keb ocharchilixtan qutildik. Qurumbo"y ayttiki, tirixchilixti aypi yo"q. Kamnus bo"sagam , cho"chqaxonada istiqomat qisagam ota - bovalarimizdi asriy an"analarini hurmat qileyk , ulardi dovom ettireyk, romozon ayteyk - dedi. Biz bir sallat odam. Przdndi xo"kmi xo"k. Xo"p beladi go"spadn dep kech kirishiminan romozon aytishti boshlavordik. Biz birinchi bo"b Shokir dorvozdi uyiga kirdik. Yo"ldashvo"yminan mamadiyor poqta teradigan etagdi to"rtta uchidan ushavop oldinda ketishyapti. Biz dorvozdi pastak derazasini yaniga borvop bor ovozminan romozon ayta boyladik:
  
  
  Romozon yo ramazon,
  
  Eshiginga bayramozon!
  
  Ramozon aytib keldim eshiginga!
  
  Xudoyim o"g"il bersin beshiginga!
  
  
  Oradan yarim soxot o"tganda ichkaridan Shokir dorvoz oqsalanib chig"di dagin , bitta putun uy noni berdi. Biz xursan bo"p ko"chaga qorap yugirdik. Ko"chaga chig"ip Shokir dorvozdi nurap ketkan paxsa duvolini tagida nondi to"rga bo"lip yeb qorindi to"yg"azdik. Shuytip Xudoga shukr dep tursak, Qurumbo"y etakdagi non uvoqlardi to"plap trubkasiga tig"ip tutashtirip chekip: - Ro"za yaxshi narsa bo"larakan -dedi osmonda charaqlap yotkan yulduzlarga qorap. Go"spadn przdn, endi kimdi uyiga kiramiz? - dedi Yo"ldashvo"y poyma - poy o"tigini qashlap. Qurumbo"y o"ylanip turip: - Qirdixalim sunnaychinikiga kiramiz. U "Chapayip" tuman matlubot jamyatida tag"arabet bo"p ishleydi. Boy. Omalekigin Romozondi sal ro"lga kirip , odamdi rahmini keltiradigon qib paski lavilanni osiltirip , munglik, hazin tovushminan yig"lap aytinar - dedi. Biz xo"p dep munglik hazin to"vishminan romozon aykanimizcha Qirdihalim sunnaychini uyiga kirdik. Qirdixalimdi xashamaxlik xojatxonaga o"xsheydog"on uyini yanida romozon ayto"rip ovozimiz buvilip xirillap qollik. Oxiri umitimizdi uzip endi qaytmaxchi bo"p turuvdik bir mahal qizil xalat kiygan Qirdixalim sunnaychi o"vzida Kubinskiy sigaraminan chig"ip qo"lidagi qog"ozga o"ralgan yumalaq narsani Mamadiyorminan Yo"ldashvo"y ushlap turgan etakka teyladi. Biz xursan bo"p yana ko"chaga chig"dik. Qurumbo"y : - Muna, ko"rdilarizmi? Men aytkan yo"ldan yursenar adashmeysilar.Meni gaplarim yer sharida yashayatkan tamomi insoniyatka zalato"y ko"mpas. Qirdixalim sunnaychi har xolda raxpar bo"p ishLaganda. Bu bo"shliqlar shunaqa xalqqa mexripon bo"ladi. Men ko"rmey turibla etagdagi narsani nimaligini aytip beroleyman. Etagdagi qog"ozga o"ralgan narsa yo tarvuz yo obi novvot qovun - dedi. Biz etagdagi Qirdixalimdi exsonini istalbani tagidagi yorug"roq jeytka qo"yip sunnaychini izaaq duvo qilik. Kegin Qurumbo"y: - Meni qo"limmas, ustodim Devit Kopperpildi qo"li! - dep turib etagdi ochuvdi hammamiz xayrattan ag"rayip qollik. Nimaga? Dsangiz, ablax Qirdixalim sunnaychi etakka qog"ozminan o"ralgan guvalani teylap qo"yganakan. Bir maaal Qurumbo"ydi achchuvi chig"ip etakdagi guvalani oldi dagin : - Meni qo"limmas, ustodim Muqbil toshotardi qo"li ! Proshay, gad Qirdixalim patxalim! Do vstrechu v adu! - dep Qirdixalim sunnaychini uyiga qoratip otti. Ichkaridan "Guuup!" aytkan ovoz eshitilip kimdur "Ix!" dedi. Dorvozani tirqishidan buytip qorasak, Qirdixalim sunnaychi o"vzida Kubinskiy sigarasiminan ayvonda qushidan ketip cho"zilip yotipti. Biz Qurumbo"ydi merganligiga yana bir bor qoyil qollik. Kegin biz romozaon aytishti dovom ettirip Xarkimbo"y araqpurushti uyiga kirdik. Qurumbo"y kalish chechadigan ayvonchada turvop qo"llariminan buytip dirijo"rlik qilyapti. Biz lavlarimizdi orangutan maymunini laviga o"xshatip paska ayanchlik osiltirip romozon aytyappiz:
  
  
  Romozon yo ramozon
  
  Eshiginga mayramozon!
  
  Ro"zamiz o"ttizakan, mehmonakan,
  
  Ro"zani tutmaganlar hayvonakan!
  
  
  Biz shuytip Xarkimbo"ydi uyini ostonasida yig"lamsirab romozon aytyassak, bolaxonada Xarkimbo"ydi uli poydo bo"p : - Araq qomadi! Portviyna bor! - dedi.
  Biz romozon aytishdan to"xtadik. Qurumbo"yam dirijo"rlikdan to"xtap bolaxonaga qoradi dagin: - Ro"zada arag" ichsa guno bo"miyma! Biz romozon aytip keldik , o"shna! - dedi . Bola ichkariga qorap: - Dada, bular tilamchilarakan! - dep baqirdi. Ichkaridan Xarkimbo"y araqpurushti :- Indaqa bo"sa itlardi zanjiridan bo"shatvor! - degan ovozi eshitillidi. Bola xo"p dep yugirip paska chushti dagin, itlardi bo"shatvordi. Eshshagdeyeek - eshshagdek ikkita apcharka poyduvoldan o"qti singari otillip chig"ip tizg"iratkanicha bizdi quvip ketti. Men qorateminan shug"illanganmanta. Muni ustiga olimpiyodada yug"irish vo"yicha joxon chempiyoni bo"g"anman. Do"slarim yarim yo"lda qopketti. Cho"chqaxonadan o"tkanda qayrilip qorasam do"slarimam bir - birlaridan o"zip, o"vziga to"lgan xovodan lunjilari xilpirap jon jaxitlariminan chovip kelishyapti. Itlaram qutilip qog"anakami, bilmiman, to"xtamey quvip kelyapti. Jon shirin bo"larakan, Saytmirat aka. Yug"irip ketyappiz deng, yug"irip ketyappiz.Men itlardi qossobi bo"samam bunaqa yirtqich, vaxshiy itlardi o"mrimda uchratmaganidim. Harkimbo"y araqpurushti itlari bizdi quvip shaharga teylap arqasiga qaytti. Biz e, xayriyat dep xarsillap tilimiz osilip bir - birimizga suyanip qollik. Biz ancha dam ob o"tirip napasimizdi rosladik dagin yana romozon aytip bitta uyga kirdik. Qurumbo"y poyafzal chechileydigon ayvonda turvop dirijo"rlik qilyapti. Biz romozon aytyappiz:
  
  
  Romozon yo ramozon
  
  Eshiginga mayramozon!
  
  Kapada bir qovun bor urug"i yo"q!
  
  Xudoyim o"g"il bersin turmug"i yo"q!
  
  
  Bir mahal ichkaridan Qurumbo"ydi birinji xotini Qoryaxon kampet, apelsin, olma, yang"aq, snikers shakalatlanni ko"tarip chig"ip qosa bo"lama? U narsalardi etakka teylap birdan Qurumbo"ydi tanip qolli. Kegin xavlini boshiga ko"tarip Qurumbo"ydi qarg"ashka tushti: - Ha, yigitkina o"lgur! Oxiri tilamchi bo"psan -a?! Hax Xudo shukr, Xudoga shukr!Xali bu holvasi! Parzantlardi ohi urip ko"zlaring oqip chushadi, yetalatasan hali! Parzantti dindag"iga zor bo"p o"liging ko"chada qomasa aslo rozimasman! - dep yyeg"ladi u.Qoryaxondi shovqumini eshitip ichkaridan egizak qizlari yugirip chig"di. Qoryaxon qizlariga qorap baqirdi: - Muna, qizlarim, ko"rvonglar! Shu ûflos silardi oteynar bo"ladi! Bevopo silardi yashliginarda teylap ketkan! Guldek parzantlardi qadriga yetmadi bu ko"nnamak! Yaxshiyam o"gay dadeng o"lip ketkan, emasa bu marrrrrrrazdi kallasini olaritti!Qoryaxon shuytip baqirip yuzlarini kurakka o"xshagan kaptlariminan bekitip yig"lay boshladi. Bir maaal kutilmaganda egizak qizlar yig"lap: - Qaylarda yuripsiz, dadajon! Biz sizdi sag"inip kettik! - deganlaricha kelip charchap darmoni qurip o"tirip qog"an Qurumbo"ydi mo"yniga osilvolishti. Qurumbo"ydi soqollari o"sip tipratikanga o"xshap qog"an yuzlariga yuzlarini bosishti. E, Igor Kuvashani "Jdu mine" degan ko"rsatuvidanam ayanchlik ko"rinish bo"ldiki biz aptimizdi bujmeytip ich - ichimizdan xo"rligimiz kep Qoryaxon yangamdanam uyatmey yash bolaga o"xshap yig"lo"rdik. Axir o"ziz tasavvur qing. Ko"z oldizda go"spadn przdndi shaxsan o"zi yyeg"lap tursa munga qaytip chidabo"ladi?!Qurumbo"y ovozsiz yyeg"lap qizlarini o"pti. Qizlarini bu xarakatidan Qoryavoni battar yig"ladi. Kegin Qurumbo"ydi tuvra kegan jeytiga tevip mushlap urip boshidagi budyonopkasini olip tevalap teyladi. - Yigit o"lgur, shu paytkacha qaylarda yurding, bevopo?! Men seni sevarittim! Seni kelamikin dep kuttim! Menga bu qasrlardi nima keragi bor?! Senminan yashagan o"sha pastakkina kulbamiz chushlarimga kiradi, eshityapsanmi?! Erim narkamanidi! Dozaga pul top dep meni Dubayga yuboraritti! Dubayda xolol mexnatminan boylardi o"vqatini pishirip uyini tozalap, kirini yuvip, oqchachlik qib pul toparittim. Yomon yo"lga kirmadim. Arap ayollardan ilim urganip toat - ibodat qiladigon bo"llim. Muna, narkamo"n Xudoni qaxriga uchrap peredoziro"pka bo"p o"lli, yer yutkur! - deb yig"laritti u. - Indaqa o"zingdi o"zing urip yig"lama, asalim. Menam seni xaliyam sevaman. Cho"chqaxonada cho"chqani oxuriga chiqvop uxlayatkanimda chushlarimga kiraritting. Buytip o"yg"ansam chushim. O"ngimdayam ko"rarmikinman dep o"ylarittim. Muna taqdir mo"jizasiminan diydoringdi ko"rdim. Parzantlarimdi toptim. Senga atap shg"irlar yozganman. Qo"y endi, shaxlo ko"zlaringdi ko"z yashka to"lg"azip yig"lap shoxer yuragimdi ezma! - dedi Qurumbo"yam yig"lap. Biz nima qilishtiyam bilmey qollik. - Go"spadn przdn, emasa biz silarga xalaqit bermey uyga, anaqa... cho"chqaxonaga anov qip qayto"reyk - dedim men. Bu gapimdi eshitip Qoryavonu ko"z yashlarini ko"ynagini yengiga artip: - Kechasida qayaqqayam borasilar, Mizxapparjon. Uyimiz keng. Balko"nda yoto"rasilar - dedi. Biz kalovlanip turganidik, Qurumbo"y: - sevgilim tuvra aytyapti. Buguncha bizdikida qolo"vrinar. Ettaga qishlaqqa birgalashib borib onamdiyam apkelamiz - dedi. Biz bir sallat odam. Przdndi xo"kmi xo"k. Xo"p dep Qurumbo"ylardikida qollik. Kechki o"vqatdan kegin Qoryavonu o"rin sobergan bolaxonaga chig"ip yotdik. Qurumbo"y Qoryavoniminan qizlarini olib ichkariga kirib ketti. Bolaxonada odam maza qilip uxlarakan. Oy chig"ip turgan kechada g"ir - g"ir shabada esadi deng. Osmonda yulduzlar shunaqa ko"pki, sanab adaship ketasan odam. - Yo"ldashvo"y , qara, xuv anavi cho"mich yulduzi. Biyaqdagisi Katta ayiq yulduzi. Anavinisi yetti qaraqchi - dedim men . Qarasam Yo"ldashvo"yam Mamadiyoram xurrak otip uxlashyapti. Menam charchap qog"anakanman, oxiri esnap esnap tarragdek qatip uxlap qoppan. Ettaminan g"ira - shirada Qurumbo"y bizdi o"yg"atti. Birgalaship saharlik qillik dagin o"mrimizda birrrinchi matta ro"za tutdik. Tong yorishkanda Qoryaxonminan xayrlashdik. Qorasak Qurumbo"y yangi angliyskiy kastim - shim kiyip oq ko"ynakka yo"l - yo"l galustiklardi taqvopti. Ayag"larida imprtiniy patinkalar. Chachlari shampunminan yuvilgan. Qoryavoni Qurumbo"yga : - Siz qaynamdi olib tez izizga qayting. Xali qizlariz o"yg"ansa dadam qani dep xanjal qiladi. Qaytip keganizdan kegin machitka borip domlaga niko o"qittiramiz - dedi. - Xo"p bo"ladi, parizotim - dedi Qurumbo"y. Biz shuytip qishlaqqa jo"nadik.Yo"lda ketyatip Qurumbo"y: - Ro"za oyi haqiqatan ham xekmatlik oyakan. Muna ro"zani sevip romozon aytuvdik ba"zilar non ba"zilar guvala berdi. Lekin Xudo menga sevgilimdi, parzantlarimdi topib berip xoyatimdi yashnatti. Men bilmey Qoryavonidan xapa bo"ppan. U nomoz o"qiydikan. Menga agar ichkiligdi tashasez, toat ibodat qisez shu shahardagi uydi, sovdo do"kanlarimdi, restaranlarimdi sizi nomizga o"tkizip lataristan tastig"latiberaman - diyapti. Silardi bilmadimu endi men machitka qaxnap nomoz o"qiyman.Do"kanda sovda qilaman. Moli dunyo uchunmas. Baxtimdi topkanim uchun ibodat qilaman - dedi. Qoreng, Saytmirat aka, bu ro"za oyi shunaqa mo"jizalik oy bo"larakan. Mayli emasa, Chet do"laxlarda yurgan barcha Vatandoshlardi ro"zaminan tabriklab qo"yasiz. Ehtiromminan ro"zador qizilaskar Mizxappar.
  
  
  25 inji og"is, 2009 inji yil.
  
  Tungi soxot 10 dan 33 minut o"tdi.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik birinji maktupi
  
  
  Kecha chushtan kegin Qurumbo"y xazraxlari : - Tezda Yo"ldashvo"ydi egarlenar, zaril ish vor - dedi. Biz xo"p bo"ladi dep Yo"ldashvo"ydi ustiga gilamcha yopib, beliga egar urib yuganidan istalbaga beyladik.Qurumbo"y bir kalava kanapminan biz terib yig"ip qo"ygan pepsiko"la, kraska bonka va kanserva bo"nkalardi magazimdi iskalatidan paxta qoplarga sop opchig"ip Yo"ldashvo"yga yuxladi dagin o"ziyam paxta qoplardi orasidagi egarga o"tirdi. U shonlik sarkardalanni singari uzangiga ayag"ini tirap yugandi tortip bizga: - Poko"niyam rebyata! - dep baqirdi. - Qayaqqa, mo"htaram domla?! - dedik biz xoyran bo"p. - Chapayip kalxo"zigaa! Sizminan biz g"aplat uyqusida yotgan mudroq xalqti o"yg"atmasak kim o"yg"atadi?! Bu buyuk ishti qishlaq - qirimdan boshlasak maxsatka minopiq bo"ladi! - dedi u. Biz xo"p dep Yo"ldashvo"ydi mnvoldik dagin yo"l yursagam mo"l yurib , tog"u daryo, cho"l yurip kech kirib qosh qorayganda Chapayip kalxo"ziga kirip kellik. Yo"ldashvo"y cho"chqaxonaga qorab ketyatuvdi Qurumbo"y yugandi qattiq tortip uni to"xtatdi dagin qamchiminan bir ikki savalap qishlaqqa burdi. Qorasak qishlag"da suvit yo"q.. - Ayni middao - dedi Qurumbo"y egardan chuship. Kegin qamchisini buklap o"tigini qo"njisiga jeylaganicha bizga : -Paxta qoplardagi bo"nkalardi kanapka uch - to"rttadan beylap judayam uzun shaqildoq yasenar dedi. Pirzdndi xo"kmi xo"k. Xo"p bo"ladi dep bo"nkalardi archani o"yinchag"lariga o"xshatip beylap, shaqildoq yasab Qurumbo"ydi pormaniminan u shaqildoqlar beylangan kanapti qishlag"di ko"chalariga tortdik..Biz shaqildoqlardi mantaj qigunimizcha yarim kecho"pketti. Qishlag"da suvit yo"q , odamlar tilvizir ko"rishmeydi. Muni ustiga kunduziminan ishlo"rip charchagan. Bizdan boshqa hamma tirrang qatip uxlayapti chushida byuk kelajagdi ko"rip. Balki uxlamayatkanlaram bordur. Lekin bu narsa bizdi sovoplik ishdan to"xtatoleydimi? Yo"q albatta.Xamma narsa tayyar bo"gach Qurumbo"y Mamadiyorga qorap: - Boshlang, Mulla Mamadiyor eshon! - dep xayqirdi. Mamadiyor : - Bosh ustiga, mo"htaram domla! - dep turip kanapti tortuvdi qishlaq osmonini "Shalanga - shalang! shalanga - shalang!" degan shovqum - suron tutip cho"chip ketkan qo"ylar akillap, tovuqlar qaqag"lap, g"ozlar g"ag"alap , sigirlar marab, otlar kishnab, eshaklar xangrab, xo"kizlar bo"kirib qiyomat - qayim bo"pketti go"yo. Bu shovqin surondan kapalagi uchkan odamlar uylaridan sarpoychan qochip chiqishti. Mamadiyor bo"sa to"xtamey kanapti tortaritti.
  Muna ko"rdilarizmi?! Xalq o"yg"andi! Munaqa jangu - jadallar payti g"azal o"qib turish kerak! Qona emasa, xazrati Mizxappar, sizam shoxertabyat odamsiz, o"qing shox bayitlardan! - dedi Qurumbo"y. Men tamag"imdi buytip qirip bor ovozimminan Boburdi baytini o"qiy boshladim:
  
   - G"aflat uyqusiydan uyg"on, gar tilar bo"lsang murod!
  
   Kim yetar maxsadg"a xar kim bo"lsa ul bedooorrroq!
  
  Xaloyuq ! Nima bo"lyapti o"zi - a?! Nima u shalaqa - shalaq qilyatkan?! - dep baqirdi kimdur qorong"ilik qa"ridan.
   - Yana O"ktabr revalusyasi bo"lyapti shkilik! Bu xoynaxoy shaxarga ko"chip ketkan Kurumbo"ylardi ishi bo"sa kerak! Obboooo! Endi shu yetmey turuvdi! Zo"rg"alattan kaptalizmga ko"nikkanimda... - dedi xapa bo"p yana kimdir. - E, Xudoga shukr, oxim Olloga yetipti! Urush boshlangani qandey yaxshiya! Ox qandey yaxshiiiii! Men qancha yillar kutdim bu urush boshlanishini!Xutti yangi yil arapasida qor yog"ishini kutkanday kutarittim ! Yolg"iz ezgu tilagim, Ato"m bo"mpasi iyaq - biyaqqa alanglamay tuvra Kalxo"z rayisi Badalippinan maxalla kamketti uyiga kep chushsin! Boyu kambaxol teng bo"lamiz! - dep suyindi yana birov. Qorasam Mamadiyor tinmey kanapti tortyapti. Qurumbo"y xavlilardiyam bir ko"zdan kechirip qo"yyeyk dep Yo"lchivo"y nisholdachini garbilü taxtadan qilingan dorvozasini ochip ichkariga qorab yurdi. Biz Yo"ldashvo"y ikalamiz Qurumbo"y domlaga ergashtik. Ichkariga kirsak Yo"lchivo"y nisholdachi xotin bola chaqasiminan qiyshiq so"rida pashshaxona tutvop uxlayatkanakan. Qurumbo"y achchuvi chig"ip so"riga sakrap chig"di dagin pashshaxonani qayrip Yo"lchivo"y nisholdachini buytip o"tigiminan tevip : - E, Yulüchibay , padyo"m! Tirvo"ga!- dedi. Yo"lchivo"y ketini kesip ketsayam bilmeydigon darajada xurrag otip uxlo"vrdi. Bola - chaqasini uyqisi Yo"lchivo"ydi nisholdachini uyqisidanam qattig"akan. Qurumbo"y attang degandey bosh chayqap: - Muna millatti axvoli! Yanida Yadenniy bo"mpa portillasayam sezmey uxlo"radi! - dedi. Uni qaxrlik qontalash ko"zlari oy nurida yaltiratip. Kegin: - Yo"ldashxo"ja, ano"vi paqirdagi suvdi apkeng biyaqqa! - dep buyirdi. Yo"ldashvo"y Qurumbo"y domlani nazaridan qopketmey dep paqirdagi suvdi apkep domillaga uzatti. Qurumbo"y: - Yotma g"opil bandalar! Bitsin endi eski turmush ul kuloxu jandalar! - dep ruboyi o"qip paqirdagi suvdi Yo"lchivo"y nisholdachini ustiga quyvordi. Nisholdachi suvdan seskanip, entikip, sakrap o"nnidan turdi dagin, Qurumbo"yga qorap : - Nisholda tugadi! - dedi entikib napas op. Qurumbo"y xoyran bo"p turuvdi Yo"lchivo"y nisholdachi qo"llarini yuziga buytip : - Obo"sh bo"lli - dedi. - E, esiz millat! - dedi Qurumbo"y Yo"lchivo"y nisholdachiga achinib. Kegin bizga qorap : - pashli dalüshe - dedi. Biz xo"p dep Qurumbo"y domillani ketidan yurip ko"chaga chig"dik. Yana bitta xonadonga kirsak xonadon egasi Boykomil etikdo"z ayvondagi setkasi osilip qog"an kalavotta maykachan bo"vop qatip uxlayatkanakan. Yo"ldashvo"y buyrug"di kutip o"tirmey sirlik paqirdagi sakkiz letrcha keladog"on suvdi apkeb Qurumbo"y domlaga tutqazdi. Qurumbo"y: - Raxmat, Yo"ldashxo"ja eshon domla pochcha - dedi dagin sirlik paqirdagi sakkiz letrcha suvdi Boykomil etikdo"zdi ustiga quyvordi. Boykomil etikdo"z sakrap o"nnidan turip Qurumbo"ydi xarragidan xippa buvip qosa kerak desak uni teskarisi bo"lli. U qilt etmey uxlo"vrdi. Qurumbo"ydi tomi ko"tallip Boykomil etikdo"zdi karavotini dast ko"tarip turip ag"darvordi. Karovot teskari bo"p Boykomil ikki matta yerga yumalab ketti. Qorasak u qor bo"ralap yag"yatkan qish kechasi issiq sandaldi ichiga kirib yotvogan pishakdey xurillap uxlayapti. Qurumbo"y Boykomil etikdo"zdi xovlida yumalatip g"ildiratsayam o"yg"anmadi. Xapa bo"p ko"chaga chig"sak Mamadiyor xaliyam kanapti tortqilap shaqildag"di cholyatkanakan. - Bas qing, mulla Mamadiyor ! - dedi Qurumbo"y. Mamadiyor xo"p dep kanapti qo"yvordi. Liniyadogi shangila shingil to"xtagach qo"ylardi akillashiyam, tovug"lardi qaqag"lashiyam , o"rdak - g"ozlardi g"ag"alashiyam, otlardi kishnashi, eshagdi xangrashiyu xo"kizlardi bo"kirishiyam tindi. Ko"chada to"plangan odamlar esnab - esnab uxlagani uylariga kirib ketishti. Ozgina vaqit o"tkach ommoviy xurrak eshitila boshladi. Shuncha urinishlarimiz zoya ketti. Bizdi millat o"zi o"yg"anmeydigon millatakanta, Saytmirat aka. Xo"p mayli emasa. Chet ellardagi Vatanidashtlarga solom aytip qo"yasiz. Hurmat belan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  24 inji sentyabir, 2009 inji yil.
  
  Tungi soxot 11 dan 20 milit o"tti.
  
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik ikkinchi maktubi
  
  
  
  Salom, Saytmirat aka! Anchadan baqa sizga maktup yozomaganimdi sabapi qurilishminan urinip qollik. Qurumbo"y turmsh o"rtag"i Qorya xonimdi do"kanlaridan chushkan pullardi to"plap Chapayip kalxo"zini ovot qileyk degan maxsatminan Qishlag"di markaziga karusel charxipalak quramiz dedi. Przidnga tutun qaytarip bo"lama? Xo"p dep rayo"nshumul loyixani moliyalashtrip qurilishti boshlavordik. Xamqishlag"lardi o"vzi qulag"ida. Ayniqsa bolalar poqta talasidan qaytip kep yarim kechagacha lunaparktan ketmeydita, qoreng. Xo"y bollar, qoooch, boshinga temir chuship ketadi ! - deganimizgayam qulax someydi, gazandalar. Bir hapta deganda yag"achtan yasalgan karisel chaxpalak putti. Chapayip kalxo"z royisi Badalip suyunchilap Chapayip rayon xokimiga qorap chopti. Juda laganbardorta, xaramidan bo"g"an. Borip xokimchaga Chapayip qishlag"iga charxpalak karsel qurdirdim. Shuni o"zingiz borip ochbermasangiz bo"meydi - depti. Xokimchayam boshlig"iga paxta qo"ymasa yashomeydi. Chapayip viloyat hokimi Yepto"ymas Tappatalaruvichga tilpon qib: Hurmanlik Yepto"ymas Tappatalaruvich jonoplari men shu kunlarda Cho"payip kalxo"zi markaziga bir ajeyp Karmsel Charpalak qurdirdim, shuni o"zingiz kelip ochiberip ketmasangiz biz tarixti, kelajak avlotlardi napratiga uchrashimiz xich gappas - depti.Epto"ymas Tappatalaruvicham patxalimta, darro"v kattaga mobilünik tilponida zuvonayt etipti dagin Badalippinan xokimchani aytkanini aytipti. Katta: - azgina mazam bo"mey turipti, o"zinar ochippeyaqalinar, shungayam meni ovora qmey depti. Xullas deng, chaxpalakdi ochilish morasmi bo"ldi. Ishansez, lunaparkka odam sig"mey ketti. Orkestr Duppoppop - Duppoppop! - dep valis muzikasini chob turipti.Oliy miyman tashipi minusabatiminan qishlaq uch sidra qurshap olingan. Lenta topomey ramziy to"sig"di taxtadan qiluvdik. Yepto"ymas Tappatalaruvich taqtani qo"larraminan buytip arralab ochti. Kegin dsangiz, okkom Yepto"ymas Tappatalaruvich, tillaxranitillar, tuman xakimi birinchi kaminkaga chig"ip o"tirishti. Men, Qurumbo"y, Qoryaxon kenneyim, Mamadiyor bo"p Badalippinan bitta kaminkaga chig"dik. Kastm brukminan boshiga do"ppi kiyvog"an melsalar hamda jo"nnalslar kamra mikrapo"nlardi ko"tarip yana bitta kaminkaga jeylashishti. Yo"ldashvo"y endi charxpallagdi yeylantiraman deganidi yag"ach ayag"ini do"qillatip Xebbixon yugirip kelli dagin: - Menam chaxpalakka chig"aman - dep janjal boshladi. - Xebbixon, o"shna, bizdi tuvra chuchuning, chaxpalakda kattalar bor. Sizdi ko"rip nastinasi buzilsa bizga gap tiyip qoladi - dedi qizilbatrak Yo"ldashvo"y. - Nimaga kattalardi nastinasi buzilarakan? Buzilmeydi! Axir man uchinji gurux nagraniman. Xizmat vazipamdi oda etyatkan payitta shuytip bir poy ayag"imdan judo bo"g"anman! Turmalarda nechi yil loxmachlik qig"anman! Kattalarminan bir karselda uchish meni orzuyim va men orzu qlishtan charchamiman! Qo"yvor, qo"lingdi tort, uying kuygur shilqim! - dedi Xebbixon Yo"ldashvo"ydi turtip. - Mayli, bechara mexnat nagranikan, chig"sin - dedi kimdur. Shundan kegin Qurumbo"y Yo"ldashvo"yga qorap : - Valyay! - dedi. Yo"ldashvo"y Meni qo"limmas, Lelin bovamdi qo"li depturip rubilünikti tortuvdi Chaxpallak xunuk lapanglap g"ijir - g"ijir qip aylanishka boshladi. Chaxpallak yuqariga ko"talligani sari maqto"vlaram avjiga chig"di. Teppadan yash bollar poqta teryatkan Chapayip kalxo"z talalari yaqqol ko"rinaritti. Akko"m kaminkaga o"nnatilgan dilbindan qorap izaaaag" izag"lardi tomosha qip rayko"mga: - Iye xo"v anavi oqarip yotkan jeytlar nima? Poqtalar shkilik! Ehhe xali talalarimizda xosil mo"lakan! - dedi. - Yo"q, xazrati oliylari, u oqargan Xorazm voxasiminan Qoraqalpag"iston. Orol dengizi qurip sho"rlap oqarip ko"nniyapti. Izaaag"dagi xashamaxlik imoraxlanni ko"ryapsimi? U oliy imoratlar allaqanday axoli turar joylarimas, tipavo"y qamaqxonalarimiz! - dedi rayko"m do"nqayip dilbinga qoraganicha moqtanip. - Qaraya! Qandey ajeyp! Xuv anavi qaysi shaxarlar bo"lli? Biz o"zimiz bilmagan xolatta shunaqa chireyliq shaxarlardi qurip qo"yganakanmizta a? E, otamizga rahmaaaaat, e, yashshshavoreyk! - dedi kaypiyati chog" bo"p Chapayip vilot hokimi Yepto"ymas Tappatalaruvich. - Yo"q, jonopi oliylari. U yerlar Yevropiya, Amerikiya degan chet do"laxlar. Anavi izaaag"larda tellap piship ishlayatkan O"zbek muxajûrlari. Pilakat ko"tarip piket qilyatkanlar Xolqimizdi dushmonlari, Vatangadolar! - dep Yepto"ymas Tappatalaruvichka chuchuntirdi Chapayip tuman hokimi. -Aytkandak, bu chaxpallak deganini pilaso"pik ma"nosiniyam bilasami, galvas? - dedi Yepto"ymas Tappatalaruvich. - Yo"o"o"q, xazrati oliylari, o"limdan xabarim bor lekim mundan xabarim yo"q - dedi Chapayip tuman hokimi qizarip tatarip. - E, o"lganing yaxshiye, galvas. Xo"kizlaram xokim bo"pqolo"rarakanta - a? Xa, bu chaxpallak degani bevopo dunyo diganiyu, shuniyam bilmisami, yag"ir eshshak! "Aylanur charxipalakning davridek mangu zomon" dep g"azal yozganu, anu, Erkin Voxidip, o"qimaganmisan, so"tak! Sen umuman o"qish yozishshi bilasanmi o"zi? Sovotsiz... Maxnaqasiga qo"yvoreymi tumshug"inga! Bilmasang, bilvol. Charxpallak aylaneyeeyep yuqoriga chig"adi. Kegin paska chushadi. Odamam chaxpallakka o"xshap amalga ko"tallip turip kegin paska chushadi, chuchundingma?! Yo"q, sen chuchundingma ya yo"xma? - dedi Yepto"ymas Tappatalaruvich achchuvi chig"p. - Xa, xa, chuchundim, xo"jeyn - dedi Chapayip tuman hokimi ayanchlik bukchayip. - Chuchungan bo"sang, seni charxpallaging yerga chushti. Ishtan olinding! - dedi Yepto"ymas Tappatalaruvich Chapayip tuman hokimini ketiga tevip. Kegin uni dot diyishigayam qorame chaxpalakdan paska teylavordi. Laganbardor hokimcha shuytip yerga gupillap chuship til tortmey o"ldi.
   Xozircha bor gap shu, Saytmirat aka. So"raganlarga solom deng. Duolarminan ukangiz Mizxappar eshon.
  
  
  20 o"ktabir, 2009 inji yil.
  
  Kunduz soxot 4 dan 47 milit o"tti.
  
  Chapayip kalxo"z lunaparki.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik uchinchi maktubi
  
  
  
  Solom, Saitmirod aka! Gapti cho"zmey birato"la yangilixlardan boshlo"rey.Ishansez bizda demakraxiya shu darajada ruvojlanip kettiki, yaqinda mulla Mamadiyor Chapayip saylo"v o"kirigidan muxalifat partyasi vakili bo"p pallament deptotligiga o"z nomzotini qo"ydi. Shundan kegin Mamadiyordi saylovchilarminan ijodiy uchrashuvi bo"lli. Biz deptotti ishonchlik vakili bo"b bordik. Uchrashuvda bir - ikkita g"alamis e"vogarlaram qaxnaship jinni - ketti sovolllarminan xujumga o"tishti. - Ko"chalarimiz xandak bo"p yotipti! Yomg"ir yag"sa tizza vo"yi loyda bolalarimizminan poqta tereyk dep yog"och oyaxminan yurip talaga boramiz! Suvit yo"q! Gaz yo"q! Azgina pinsamizminan bollardi pulini voxtida olomimiz! Po"shtachilar kegan pinsani, bollardi pulini qossoplarga beradi. Qossoplar u pullarga xayvon sotvop, so"yip sotip pul qip bir - ikki oy aynaltirvop poydani po"shtachilarminan bo"laship og"andan kegin berishadi! O"shandayam pinsaminan bollardi pulini olish uchun o"chirtka yozilamiz dagin po"shtachini intzorlixminan kutamiz, deptot uka! Trmzga choylardi damlavop shomdan to saxargacha kastir uying kuygurdi yo"lini poyleymiz ko"zlarimiz nogiron bo"p! Voy, nimaga kulyapsiz?! Xa, sizga kulgilikta a?! Sizdi tevaragingiz taq, kamboxolminan nima ishingiz bor. Mazaq qilasizta odamdi. Axir shuytip poylamasak kastir navbatimizdi picha uzataman deganga bervorip kegin pul jo"q, obo"sh bo"lli desa nima qlamiz?! Biyaxta to"y - tumalax bor. Muna, meni qzim nayabirda qirqqa kiradi, Xudo xolasa! Ulim ellikka! Ulardi uylash kerak , uzatish kerak! Qaytip uzatamiz?! Istro"y matryol qimmat! Xom g"ishtan uy qiluvdik. Qorasam qulayapti! Qooooch, uliiiim! dep baqiruvdim ichkarida avraz kavlayatkan ulim Surobidin o"xtey otillip chig"di, emasa tomdi tayida qop ellikkayam kirmey bu poniy dunyoni tark etaritti! Pindomitiga semuvsiz biton quyip ustunsiz uy qursa shuytip ag"anap chusharakanta! Semuv, ustunga pul qayaxta? Mexnat - mashaqqatlarminan yetishtirgan pillamizdi ovop pulini besh yildan baqa cho"zib yurishipti! Ishansangiz, erim raxmanlik shu pillani deb qurman bo"g"an. Tutti bakini tolaship oilamiz manpatlarini xmoya qilyatkan paytta bitta uying kuygur erimdi o"tkir boltaminan chopib teylagan. - Dadasi, buytip yurmeng, boshingizdi yorilgan jeytidan miyyangiz yong"oqti mag"ziga o"xshap ko"nnib turipti, duxtirga boring - dedim qulax somey boshini yolligan jeytidan oqyatkan qonga qozondi qorakuyasini bosip qizil shiordan yirtilgan lattaminan baylavop yuro"rdi. Oradan xichqancha o"tmey magazimga oq yog" keganakan, o"shetta o"chirt tolaship olomondi ayag"lari ostida qob o"mri qisqekan, o"ldi, keyeeyetti! Endi, tag"dir nasipakan muna xozirgi erimam yomonmas. Ichkilik ichvosa pichag"di ovop o"ltiraman dep bizdi ko"chada quvlap yurishini xesopka omasa, binoyidek odam.Bir matta deng, yigit o"lgur araq ichvop menga nedurki sen samalyotta uchip ketyatkan lo"pchikka qorading , dep qish chillasi tizza vo"yi qorda ko"chaga quvladi. Ellikka kirgan ulim, qirqqa kirgan qizimminan to dadasi uxlaguncha ko"chada qochib, bekinib yurdik...
  - Yaxshi, kenneyi. Men xamma sovollarizi qog"oz qop parchasiga yozvollim. Yomg"urda loy, xandak bo"p ketadigan ko"chani tuzatamiz! Maxalladan to poqta talasigacha istalbaga tross tortip u trosga paqirchalar o"nnatamiz. Bola chaqalarinarminan o"sha paqirchalarga chushvop xar qandek yog"imgarchilikdayam poqtazorga mundey chg"n xovo yo"li arqalik qaxno"rasilar! Bu bir! Ikkinjidan suvit masalasiniyam uzil - kesil xal qilamiz! Ilixtrdi umuman o"chmeydog"on qilamiz. Suvitti o"chirselaram o"chmeydog"on bo"ladi! Ilixtrasep xodimlari keb ming urinsayam o"chiromeydi. Simlardi qirg"ip teylasayam chirag"lar yonip turo"radi! Gazdiyam shu darajada xaydeymizki, quvirlar yorilip, piltalar portillap, vintillar otip shunaqa kushlik alanga yonadiki uni oddiy so"zminan tasvirlap bo"meydi! Pinsalardi muddatidan ikki oy ovvol dollerminan olasilar. Bollardi pulini Yevrominan tarqattiramiz! Pochtachilarminan kastirlar trmizlarga choydi damlavop kechasiyu kundizi silardi yo"linardi poyledog"on bo"ladi, ko"zlari nogiron bo"p! Navbattagi sovolingizga kesak, keneyi, biz albattaki, xar bir tutqotorga tish - tindag"igacha qurollangan melisa vzvodlarini, duxtirlardi birkitip pillakorlar bark tolaship bir birlarini boltaminan chopib qo"yishlarini oldini olamiz deya shu qutlug" minbardan turip qasamyod ichaman! Qizlardi qiriq besh yashta kuyovga uzatish, o"g"illardi ellik besh yashta uylash tuvrasida qonun ishlap chig"ip muxokamaga qo"yaman! Kegin, axolini rezinkadan qilingan shishirma uy - joylarminan to"la ta"minleymiz! Qo"shningizminan uriship qosangiz uyingizdi damini chig"orib boshqa jeytka ko"chip keto"rasiz! Xam orzon, xam qulay, ham xavipsiz! Yer qimillasa Qoooch uliiim! dep baqirib yurmeysilar. Ustundiyam bitondiyam, shiypirdiyam keragi yo"q!.. Mamadiyordi bu gaplarini eshitip saylovchilar dod devordi.- Vox, manabuni deptot desa bo"ladi! Bu deptatti bizga Xudoni o"zi yuboripti! Hammamiz shu Mamadiyor Zulmatuvichka ovoz bereyk! - dep xayqirishti. Shuytip Mamadiyor pallamentti quyi palatkasiga deptot bo"p saylandi. Mamadyordi sizdi nomizdan tabriklap qo"yyeymi? Ho"p bo"ladi, Saytmirod aka. Biz taraplargayam muxolipatti ob bir aynalip kelinar, pirsato"g"anda. Buytip g"arib bo"p chet do"latdalrda somtirab yuro"rmastan. Hurmatminan Mizxappar eshon.
  
  
  2009 inji yil, 24 o"xtabr, Soxot 1 dan 11 minit o"tti.
  Chapayip shahri, "Qurum Qorya" savdo markazini qorovulxonasi.
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik to"rtinchi maktubi
  
  Assalomaleykim, Saytmirat aka. Qo"limga kuyitka chig"ip sizga anchadan beri xat yozomey qollim. Rahmat aka, ancha yaxshiman. Kuyitka chiqqan barmag"imdi qaynaq suvga tiquvdim, xozir ancha tuzuk. Barmag"im qaynaq suvda pishib qolli. Endi tindag"im ko"chip ketadi shklik. Mayli, yangi chiqadi. Yaqinda qoreng, Saytmirat aka, Qoryavoni keneym Qurumbo"yga: - dadasi, mano"vi Dubaydan apkegan tilla uzuglarimdi ustamato"likka oborip tilla chish qo"ydirvong. Pirzdn bo"ladigon odam buytip yurmeng, xarp bo"p, ayp bo"ladi depti. Qurumbo"y xo"p bo"ladi yorim - dep tillalardi ob, ustamato"likka oborip maxsatini chuchuntiripti. Ustamato"lik xo"p dep Qurumbo"ydi yerga yotkizvop sog"lam chishlarini qo"larraminan yaxshilap arralab oralarini ochip bir changal loydi opti dagin Qurumbo"ydi uvziga tig"ip qalip op ettaga ettaminan soxot sakkizda keng depti. Qurumbo"y xo"p dep uyiga ketip ettaminan kesa ustamato"lik sariq metoldi bolg"aminan buytip urip chish yasayatkanakan. Ha, Qurumbo"yka keldingizmi, muna chishingizam tayyaro"p qoldi depti ustamato"lik. Kegin "A" deng depti. Qurumbo"y "Aaaaaaaaaaaa!" dep uvzini ochkanda ustamato"lik uni chishlarini bolg"aminan urib urib mulkiga o"nnatipti dagin, endi uvzizi yuming depti. Qurumbo"y uvzini yumsa yumilmapti. Shuvvalo yumsayam chishlari bir - biriga tuvra kemey uvzi jovondi yopilmey qog"an g"aladoniga o"xshap qopti.
  - Mayli, zarari yo"q, sekin - sekin ko"nikib ketasiz. Paqat bitta shartminanki, bir ikki xapta suv ichmey turasiz depti ustamato"lik tayinlab. Qurumbo"y xo"p bo"ladi usta - dep uyiga kepti. Kechki payit Qurumbo"y chanqap ustamato"likdi gapi estan chig"ip bir istikon suv ichvoripti. Suvdi ichishiminan Qurumbo"ydi uvzidan pishshsh! aytip bug" chig"ip, chishlari o"ksidlanib, karro"ziyaga uchrap, ko"karip ketipti.Duxtirdi gapiga kirmasa shunaqa bo"larakanta. Qoryavoni keneym Qurumbo"yga: - Shunaqayam sodda bo"lasizma? Ustamato"lik sizdi allap tillalardi ob o"nniga mistan chish qo"yip qo"yipti! - dep baqirip sho"vqim ko"taripti. Shuytip Qurumbo"yminan Qoryavoni keneymdi o"rtalarida janjal chig"ip Qurumbo"y: - Minnatlik oshdan ko"ra tosh yegan apzal depti dagin kastim - bruklarini, italyanskiy patikalarni chechip Qoryaxon keneym apcharka itti iniga to"shap qo"ygan shineliminan budyono"pkasini topipti dagin Qoryavoni keneyim nevalardi qushlardan qo"rip tursin dep qo"riqchiga kiydirip qo"ygan tovoni yo"q kirza o"tigini ob xakkalap yurip kiyipdi. Bizam kastim - bruklardi chechip eski - tuski kiyimlarimizdi kiydik. Qurumbo"y Qoryavoni keneymga qorap: - Prashayte, xonim apandim! Menga minnatlik koshonadan ko"ra vaxshiy kalamishlar yasheydog"on qorang"i yerto"la apzal!Pako"niyam, tavayishi kyasnaymeytsi! - deb baqirganicha epchillikminan Yo"ldashvo"ydi mo"yniga mindi dagin mexribon volidalarini mingashtirip qamchiminan savalap Yo"ldashvo"ydi biqiniga o"tigiminan niqtadi. "Chux, xorom o"lgur!" dedi. Yo"ldashvo"y "Po"lat qaytib tovlandi?" kitopini yozgan Pavel Ko"richagindi otiga o"xshap kishnap o"vzida "Digidik - digidik, digidik - digidik!" deganicha Qurumbo"yminan onasini ko"tarip shudgarga qorap chopti. Mamadiyor ikalamiz unga yetamiz dep yugirorip o"pkamiz shiship ketti. Qurumbo"y onasini uylariga teylap Yo"ldashvo"ydi cho"chqaxonaga burdi. Cho"chqaxonani sog"inip ketkanakanmiz. Borsak, biz yo"g"imizda cho"chqaxonadagi o"pisimizdi duvollariga otenasi tarbiya bemagan xaramidan bo"g"an bollar mixminan o"yip uyat so"zlardi yozip teylapti. Qurumbo"y cho"chqani oxurida yotkan o"g"il chaqalog"lardi sumagini tovvop suyinip ketti. Kegin: - Muna, yo"qalgan trubkamga to"lanbo"y bo"lli dep sumakka xas - xashaklardi tig"ip tutashtirip chekti dagin bizdi impralizm botqag"idan qutilip yana qizilyalang"ayaq bo"g"animizminan qizg"in tabrikladi. - Bizdi eng katta xotamiz, partiya pilatpo"rmasida ityalo"giya yaratmappiz! Xotamizdi shu bugunoq tuvraleyk! - dedi u.
  - Go"spadn, qaytip ityalo"gya yaratamiz? - dedi Mamadiyor.
  - Misolchun Vasiliy Ivanovuch Chapaypti xalqimiz ancha xurmat qiladi. Brinji shu insondi xaykalini yasap cho"chqaxonani olliga o"nnatsak dgan o"rtag"lar qo"l ko"tarip tastig"lap qo"yishinardi so"reyman - dedi Qurumbo"y sumak trubkasini so"rip. Go"spadndi xo"kmi xo"k. Biz qo"llarimizdi ko"tardik. - Qarshilar, betaraplar yo"q, qonun bir ovozdan qobil qilindi, xirmaxlik deptatlar - dedi Qurumbo"y. Shuytip Chapayip shahrida istqomat qileydog"on bir xaykaltaroshminan shartnamo tuzip Vasiliy Ivanovuch Chapayipti xaykalini yaseydog"on bo"llik. Ettasiga xaykaltarosh ketmoniminan kep Cho"chqaxonani arqasidan turpag"di ag"darip xandak qilli. Biz ikkita plagdi Yo"ldashvo"yga ortip suv taship turdik. Xaykaltarosh sho"r turpaqqa somon qo"ship loy tayalladi. Loy tayaar bo"g"anda xaykaltarosh bizga : - Ijotka xalaqit bermenar, biro"v qorap tursa men xayajonlanip xaykaldi noto"g"ri yasap qo"yishim mumkin - dedi. Biz xo"p dep uyga jo"nadik. Ettasiga borsak xaykaltarosh xaykaldi tayyar qib ustiga sholcha yopib qo"yipti. Qona emasa bir ko"reykchi xaykaldi - desak xaykaltarosh sholchani ochirmadi. - Xaykaldi rasmi mahalla kamket, oxsoqollar, xokimbachchalarminan, juda bo"masa Yepto"ymas Tappatalaruvich ishtrokida mundey lenta - penta qirqib tantanalik ravishta ochiladi, qishlaqilar - dedi. - Kallangizga qoyl haykaltorash aka- dedik biz. Kegin qog"oz qop parchasiga lotin alipposida sharkavo"y ruchkaminan yozp katta - kichik raxparlardi Vasiliy Ivanovuch Chapayipti haykalini ochib bermasenar bo"meydi -degan mazmunda taklpnoma tarqattik. Odamlar kimdan eshitkan bilmiman, Cho"chqaxonaga xaykal o"nnatishiptiykan, borip ko"rip keleyk emasa - dep tumonot olomon jiynaldi.Bola - chaqa, kampirlaram bor. Chushka yaqin Maxalla kamketminan Chapayip viloyat hokimi Yepto"ymas Tappatalaruvich, kalxo"z raysi Badalip, uch - to"tta oxsoqollarminan yetip kelishti. Mahalla kamket tantanani ochdita, Yepto"ymas Tappatalaruvichka so"z berdi. Yepto"ymas Tappatalaruvich Vasiliy Ivanuvich Chapayip, uni shagiti Petka va pilamo"tchi Anka haqida ikki soxot gapirdi. Kegin oxsoqollardan biriga xaykaldi ochib berish uchun buyruq berip: - Sholchani torting, otaxon! - dedi. Oxsoqol sholchani bir tortuvdi xaykal ochilib odamlar turgan jeytida daxshattan qotip qolli. So"ngra: - Shayton! Shayton! - deganlaricha yugirip qochip keta boshladilar. Xaykaltaroshti o"ziyam qo"rqip ketdi dagin yugirganicha olomonga o"zini urdi. Xaykaldi ko"rib tuvrasi meniyam yuragim chuship qolay dedi. Qochip ketyatip sholcha Qurumbo"ydi ayag"iga ilaship qog"anakan silkinishdan xaykaldi kallasi uzilib odamlardi ortidan dumaladi. Qoch - qochda odamlar Mahalla kamketminan xaykaltaroshti tepalap ketishti. Haykaltarosh bechara o"z san"atini qurboni bo"lli, ya"ni o"lli. Mahalla kamketti iskarapo"mishta baniysaga apketishti. Shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Qimmaxlik voxtizi og"anim uchun uzur. Butun dunyo xalqlariga chuqur hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  Yettinji pebrol, 210 yil.
  Cho"chqaxona.
  
  Mizxapparning ellik beshinji maktubi
  
  
   Izrasuyte, Saytmiro"d aka! So"zlardi qiynap tikanga sudramey O"zbekcha yozo"reymi? Xo"p bo"ladi aka. Xaykal voqyasidan kegin cho"chqaxonani duvollarini axakminan oqlab remunt qip biyil Yo"lbarus yili bo"g"aniychun kiyixti yiyish maxsatida qoyadan teylanmaxchi bo"p turgan yo"lbarusti rasmini chizdik. Kechki payit iliktrasep simlardi qirg"ip teylagani sabaplik yana sessiyani sheytanchiraxti yorig"ida o"tkizishimizga tuvra kep sessyada dolizarip mavzu kun tartipiga chig"di.
  - Xrmaxlik deptatlar, muna nechchi yillarki ilixtrasep bizdi opisimizga suvit bermey qiynayapti. Axir bu xo"rlikka qochongacha chidash mumkin?! Bizam o"zimiz mustaqil GES qurvosak bo"miyma?! - dedi Qurumbo"y.
  - Tuvra! - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Qishlik - qiro"vlik kunda suvitti o"chirmasa azbez trubaga spiralüdi o"rap qo"lbola abagrivatellardi yaqip partyamiz plenumlarini, sezdlardi bemolol o"tkizarittik! Mahalla kamket muxolipatti ateylap shuytip qiynap gazdiyam suvittiyam o"chirvoldi! Muna endi so"vixda gildirap o"tirippiz! Gap bitta, GES quramiz! - dep baqirdi Mamadiyor.
  Ettasiga qurilish matriyollardi Yo"ldashvo"yga yuklap tepalikdagi Katta Parg"ona kanoliga to"g"on bosishti boshlavordik. Uzun - uzun yog"och qozixlardi kuvoldaminan urip qog"ip, xarsang toshlardi teylap, xashak - xushaklardi bostik. To"g"on pitip suv to"plana boylaganda Mahalla kamket besh - oltita oxsoqollarminan kep gromkagavritelüda yuqoriga qorap gapirishka chushti: - O"ttaq muxalipat ozalari, bu nima qig"aninar?! To"g"on sinib buzilib ketsa nima bo"ladi?! Chapayip kalxo"z ozalari, poqtakallar, mexnatkashlar oqip ketsa tabyat injixliqlarini yengip dalalarda kim mordanavar jovlon uradi?! Bu og"ir mag"sulyatti kim mo"yniga oladi?! Porosat bomi silarda?! Qishlik - qiro"vlik kun bo"sa! Yoz bo"sayam suzishti biladog"onlar binasa qip jon qutqizadi! Tezda GES qurilishti to"xtatinar! Emasa, uchaskabo"y Shgabuddinipti chog"iraman dagin, u silardi "Mauzer" rusumlik pistaletiminan ittey otip teyleydi! - dedi Maxalla kamket so"tavo"y tilponini cho"mchegidan ob .
  - Chaqiro"r Shgabuddinipini. Po"rmasini chechip yakkama - yakka chiqsa bir urip nakaut qilaman!Manabetta telbaxranitlim Mizxappar turipti. O"qqayam chap beradi! - dedi Qurumbo"y qo"llarini buytip bo"kis qip sakrap - sakrap.
  - Boboy, o"zingiz bularga azgina nasaxat qing! - dedi Mahalla kamket osoqolga qorap.
  - Osoqol gro"mkagavaritelüdi olli dagin, bizdi insopka chog"irip: - Uvllarim, kuni kecha silardi gapinarga kirgan sho"rpeshana xoykaltorash Vasiliy Ivanovuch Cho"paypti xaykalini yasadiyu o"z asaridan o"zi qo"rg"ip qochip olomondi ayag"ini ostida qop qoxromanlarcha xolok bo"lli. Endi buytip to"g"on qurip Cho"payipliklar uchun xaviplik inshoat bunyot etyapsilar! To"g"andi suv urip ketsa nima qilamiz?! Bizda kema bo"masa! Prtavagazlaram yo"q.Traxtirlardi kamirini uvzimizminan ishirib jon qutqizeyk desak kalxo"zimizdi tamomi traktirlarini balonlarii teshilip yotipti. Xalqta nima guno? Odamlarga rahminar kesin! Esinardi yig"inar, uvllarim! - dedi.
  - Osoqol siz allashmeng, bu ishka! Birinjidan, hoykaltorash o"z sanoatiga qurman bo"lli! Uni kelajak ovloxlar to abat unitmayajak! Biz do"lat tepasiga kesak oliy savet przidumi pormaniminan bujjettan mablag" ajratip xoykaltorashka qo"ydi qiyidan yadgallik o"rnattiramiz! Ikkinjidan siz bizdi suverintitmizdi hurmat qing. Sizga sodda qip chuchuntirey, misolchun, siz qo"shnizi agaratiga suv yetkizadigon arig"di to"sip suv o"tkizmasangiz qo"shniz nima qiladi? Ha, yashang! Qo"shniz oyla ozalariminan maslaxat qip lopotka, cho"qmorlardi op uyidan chuquuuur qib quduq qaziydi. Kegin quduqdan suv op agaratka quyadi, o"zi ichadi, yuvinadi, invannigda chishlarini yuvadi zignoy pastaminan. Endi siz duvoldan buytip qorap qo"shningizga: - Ey, hamsaya, nmaga bettan quduq qaziyapsan?!Kim senga ruxsaterdi?! Qona, ko"m qudug"ingdi! - dsangiz nima bo"ladi? Pchaq suvakka yetmiyma? Qo"shniz bu gapizi eshitip ketmonsopini ob sizga xujum qimasligiga, ikii qo"shni o"rtasida urush chig"masligiga kim kopalat beradi? Boring ana, sizam Mizxapparga o"xshap qorateminan shug"illangan bo"sangiz, ketmonsopiga chap berib qo"shnizi udushayushiy priyomminan buvip o"ltirdingiz diylik. Kegin izaq middatka qomaldingiz. Shuminan tomom dep o"yleysizma? Yo"o"o"o"q, osoqol, chuchvarani hom sanabsiz! Marxum qo"shningizdi uvllari bor! Ular: "Edingku ablah! Al qashoshu minal xaq! Iiii -xa - xa - xa - xax!" dep uyingizga o"t tortvormaydi dep o"ylasangiz xota qilasiz. Bundeyin urush olovini kastimingizminan urip o"chiromesiz! Kastimminan urgan saringiz olov battar yonadi! Pajennik kamanda moshiynasini drzini bo"masa ko"ring tomoshani! O"tti o"chirgani suv kerak! Urush olovini ariqchadagi suvminan o"chirip bo"lama! Bundey olov qarshisida Mizxappardi pajennik kamandada ishleydaqan o"gay pochchasiyam ojiz bo"sa kerek! Hullas, ovora bo"p tarix poyizini g"idiragiga cho"pek tiqmenar! GES qurilishini to"qtatmimiz! To"g"ondan xotirjam bo"nglar! U juda mustakkam zomonaviy pilonminan qurilgan! - deb baqirdi Qurumbo"y. Qorasam pasta o"gay dadamminan o"gay onam turipti. O"gay dadamdi bir ayag"ida valinka bir ayag"ida madikar tapichka. Qo"lida Zenit pataparitimiz. To"g"ondi qayta - qayta suvratka olyapti.
  - Mizxappar, bo"sh kema, o"gay uliiim! - dedi u menga buytip qo"l siltap. Chapayip xalqi qaydan eshitkan bilmiman, olomon dengizdi singari chayqalip turipti. Shu mahal deng tirs - tirs, qaaaaaars! aytip yog"och to"siq sinip to"g"ondi suv urip ketsa bo"lama. Biz shiddaxlik oqimminan billa paska qorap quladik. Suvdan mo"ynimdi chig"orip oqip ketyatip buytip qorasam olomonga qo"shilip o"gay onamminan o"gay dadamam astoydil oqib ketishyapti. O"gay dadam o"shi ahvoldayam to"g"ondi pataparatimizminan suratka olishminan ovora. Mahalla kamket bo"sa gromkagavaritelüminan: - Yardam berinaaaaa! Kim boooo! EMChES ka tilpon qinglaaaar!- dep baqirganicha girdopka chuship aynalip - aynalip g"arq bo"p ko"zdan g"oyip bo"lli. Men odalat va motanatminan quloch otip borip o"gay dadamminan o"gay onamdi buytip sudrap qirg"aqqa apchig"dim. Partiyadasht do"slarim dom - daraksiz yo"qolli. Murosa qimasa shunaqa bo"larakanta, Saytmirat aka. Haaaa, MUROSA qilish keragakan, endi chuchundim. Mayli emasa, men partyadashtlarimdi axtarip topey. Hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  10 ji pebrol, 210 yil.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik oltinchi maktubi
  
  
  Ushbu laycha itti terisiga lotin alibposida yozyatkan maxtupim yo"lda po"stindo"zlardi qo"liga chushmey, sox - solomat yetip, to"lin oy kabi yarqirap malim va ravshan bo"lsinki o"shal olimtuyada o"tkizilyatkan g"arip mamlakaxlarda vatangoda bo"p yurgan Saytmrod akamga dep bilodurman. Solom Saytmirod aka! Muna chilla kirgandan baqa qishlag"imizda gaz yo"q. Har kuni suvit o"chadi. Shunaqa bo"sayam har bir xonadon bittadan xonani tappi - tezak yaqip istib kun ko"rmag"da. Kecha o"gay dadamdi sandalda ko"mir eltip qob o"lipqolayazdi. Yaxshi bir ayag"ida qo"njisi qirg"ip teylangan valinka, bir ayag"ida madkar tapichkasiminan gandraklap ochiq xovoga chig"ip banyati shpo dep bir ikki kurak qor yevordi. Emasa o"lip qolaritti.
  - Isus Xristo"stan aynaney, Mizxappar, ulim. Baxtimga o"lmey qollim. Yer muzlap zarang bo"p yotkan pilla o"lip qosam meni ko"maman dep sutxo"rlardan qarzga botip ketaritting. Xozir oddiy garbil taxtadan qilingan gro"bam palan so"m bo"sa. Muni ustiga uyda pechkaga yaqqani o"tin yo"q.Ko"mirdi maydasiyam odag"o"ldi. Gro"pimdi chiynaga sudrap, dadammolap xassa tiyanip borip mozorimga yag"achdan kres o"nnatseng odamlar xanna bir qalam o"tinakan dep kresimdiyam o"g"illap ketaritti. Po"plar sovuxta erinip liturgiyamga kemasligiyam mumkinidi. Eng yomoni paminkamga samago"nminan sala topomey teppa araq qo"yseng arvoxim chigitkadey chirillaritti - dedi u.
  Odam g"animatakan, o"gay dadamminan suratka chuship qo"yyeyk emasa dep pataparatimizdi apchiqish uchun katta uyimizga kirsam ota - buvalarimiz surgun qilingan Sibirdagi tomomi so"viqlar keb ashi xonaga kirvopti. Uyimizi poli loydanta. So"viq ayag"imdi chaqvolli. Pataparatti olomey qaytip chig"dim. Shimoliy muz akyaniyam uyimizdan issig"roq. Uydan ko"ra ko"cha issiq, izg"irinda picha isinib keley dep tovoni yo"q poyma poy kirza o"tigimminan yurip cho"chqaxonaga bordim. Borsam do"slarim taxtadan qilingan ikki qavaxlik kartej aptamabilimizdi kapitanlik remunt qilishyatkanakan. Qurumbo"y meni ko"rip moshinani ayvonidan narvondi teyladi. Men shatidan yurip ayvonga chig"dim.
  - Kedingizmi, gvardyachi qizilqossob Mizxappar? - dedi Qurumbo"y.
  - Ha, go"spadn - dedim men. Qurumbo"y Yo"ldashvo"yminan Mamadiyordiyam chaqirdi. Hamma to"plangach aptamabilimizdi restaranidan o"tip taxta zina arqalik birinji qavatdagi lenko"mnataga kirdik dagin yig"ilishdi boshladik.
  - Xrmaxlik sezdimiz delegaxlari, miymanlar! Men bugun shundey bir pilaso"pik qorarga kellimki, moripti rivojlantirmey turip jamyatta tub islovatlar qilish mumkummasligini anglap yettim. Biz Cho"chqaxonani remunt qip uni kallejga aylantrishimiz kerak! U muxtasham kallejda yash avlotti impralistik ruxta tarbyalamasak Cho"payip kalxo"zini kelajagi o"tmishga, o"tmishi kelajakka aylanadi! O"zinar insoppinan o"ylenar, yash avlotka bozor yo aptabuslarda qaytip karmon kesishti, rahparlarga qaytip pora berishti, qaytip pora olishti, soxta bulitinlarminan qo"lbola saylo"vlar o"tkazishti, begunox odamlardi yolg"on ayplovlarminan qomap logirlarda chiritib teylashti, permerlardi yerlarini tortvop ulardi yerinimas, o"zlarini sho"rini quritishti, o"zlari rohat porag"atta yashap xalqti talalarda eshshakdek ishlatishti, Davlat va xalq mulkini tolan - toraj qilishti, zolimlardi maxtap, parishta qib, paxta qo"yip, ityalaqxo"rlik qilishti, kazzoplikti, aprisligdi nozik sir - asrorlarini urgatmasak ular xo"kmat idoralarida qaytip ishleydi?! Tuvrami, qizilyo"ldashin? - dedi u.
  - Tuvra, go"spadn - dedi Yo"ldashvo"y. Qurumbo"y yana gapida dovom etti:
  - Bugundan boshlap nomlarimizdiyam tubdan o"zgartrishimizga tuvra keladi. Misolchun, kallejdi dlixtri Mizxappardi O"rtaq Shaytonip dep chaqireyk. Men zamdlixtr bo"g"anim uchun meni o"ttaq Karmonkesarip desenar maxsatka munofiq bo"ladi. Yo"ldashindi o"ttaq Nonobqocharip, Mamadiyarenko"ni tavarish Vatansotarip dep chaqireyk dgan delegaxlar qo"l ko"tarip tastig"lap qo"yishinardi intmos qlaman. Yaxshi, masala bir ovozdan maqullandi...
  Shuytip mansaplardi taqsimlap tursak cho"chqaxonani derazasidan qandeydur sharpa lip aytip o"tkandek bo"ldi. Qorasak, qo"ltiqtayag"minan ikkita yog"och ayaqda to"r ayaqlap Xebbixon kirip kelyapti.
  - Xa, qizil gazandalar! Hamma gaplaringdi eshitip diktapo"nga yozvoldim. Mangayam yigirma o"ttiz soxot dars berishmaseng ovozlaring yozilgan disketti mahallakamket pochchamga oborib beraman. Uchaskabo"y Shgabuddinpka aytip aristavayt etip sen Qurumqotildi shu qo"liqtayaqminan urip boshingdi yoraman. Jumaymak o"tin topomey mani eng so"ngi yog"och ayag"imdiyam arralap teylading... - dedi u.
  - Xa, xo"p, shunga shunchalixmi, bo"pti, sengayam yarim istapka dars beramiz. Boshlang"ich sinp o"quvchilariga sek. so"t likdan dars o"tasan - dedi Qurumbo"y.
  - Yo"q, bu oz! Man mehnat nagraniman. Manga yuqori sinplardanam bir stapka dars ajratishasan. Man ularga qo"shmachilikdi urgataman - dedi Xebbixon.
  - Bo"pti, ettaga Mizxappardi, e, nimaydi, ating qurg"ur dlixtrimiz O"rtaq Shaytonipti nomiga ariza yozip ke. Ariza itti terisiga yoziladi - dedi Qurumbo"y. Xebbixon xo"p dep uyiga ketti. Ettasiga Mahalla kamketti idorasiga borip moripti rivojlantrish tuvrasidagi maxsatimizdi chuchntirdik. - Jiyaningiz Xebbixongayam seksotlik va qo"shmachilik panlaridan bir yam stapka dars ajratamiz - dedik. Kamket iyag" - biyaqqa tilpon qib kattalaridan so"ro"vdi ular: - Yo"q, bizda indaqa mitaxassisliklarga extiyojimiz yo"q. Apris, kazzop, qo"li qing"ir, poraxo"r, tamagir qo"shmachi kadrlarimiz tiqilib yotipti dep otkazayt etipti. Shundey bo"sayam maxalla kamket tanishlari arqalik qaysidur bir karxonadan teppa lisenziya oberdi. Kegin :- Mengayam "Laganbardorshunoslik" degan pandan picha dars ajratmasenar bo"meydi dedi. Daristan bo"sh vaxtlar "Xushomadgo"ylikda yuvindixo"rlikning ro"li va uning ilmiy klaspikasiyasi " mavzusi vo"yicha disirtasya yozaman - dedi. Biz xo"p dedik dagin lisenziyani ob xursaaaan bo"p cho"chqaxonaga qayttik. Yo"lda kelyatip Mamadiyor Qurumbo"yga: - O"ttaq Karmonkesarip, kallej oshxonasini sheppovurliginiyam yotka chig"ormey o"zimga berip qo"yag"ang. Yash avloxlardi yuqori kalo"riyalik itti go"shidan mazalik toomlar tayyallap o"quvchlardi bag"ip milliy genapo"ntimizdi sog"omlashtirarittim - dedi.
  Qurumbo"y rozi bo"lli.
  - Endi kallejdi kirish imtxonlaridan chushkan pulga cho"chqaxonani to"rt qavaxlik qvop Mizxappar qossobga it so"yadigon xashamaxlik qushxonayam qurib beramiz. Itlardi qo"lda so"yo"rip qiylanip ketti bechara - dedi u. Qurumbo"ydi gaplaridan ilhomlangan Yo"ldashvo"y garbil taxtadan yasalgan taxtamobilimizdi kaminkasini kiyvop shunaqa tez yugirdiki, ikki qavaxlik kartej moshinamizminan kapa - kapa bo"b osmonga uchip ketey dedik. Bir mahal aptamabilimiz binarsaga Qaaars ! aytip urilip kimdur Voyey! - dedi dagin taxtamobilimiz ag"anap ketti. Moshinadan chig"ip buytip qorasak, ikkita qo"ltiqtayaq ikki yag"da, Xebbixondi o"zi bir yag"da cho"zilib yotipti. Biz bemorga tez tibbiy yardam ko"rsateyk, gangrena boshlanmey turip uni qo"llariminan tilini amputatsiya qileyk emasa dep aptamabildi bardacho"gidagi arra, bolta, iskana, mantro"pka singari zomonaviy medisina asvoplardi ob yugiryatuvdik qayag"dandur palakat ichaskabo"y Shgabuddinip poyda bo"lli. Uchaskabo"y Shgabuddinip Mataseklini kapo"tiga tala so"mkasini qo"yip pratako"l yozyatuvdi Qurumbo"y uni yaniga borip: - Kamandur, shu kunlarda pullik kallejimiz ishka tushyapti. Sizam bir - ikkita jiyan abtrentlardan bo"sa jeylavong - dedi.
  - E, shunaqa dmeysizmi oldinroq, domilla Qurumbeyka? Albatta , albatta, abturent jiyanlarimdi xolavachchalarimdi son sanag"i yo"q. Jeyleymiz, Qurumbeyka, albatta jeyleymiz. Jeylamasek amma - xolalarimminan, pochchalarimminan qiyomatdiydor bo"pketamiz - dedi dagin prtako"ldi yirtip bashqa bilankaga "Xebbixon o"zi spirtlik ichimlik ichvop geyparatta qaxnashkani ketyatip taxtamabilüga o"zini urvopti . Baxitsiz xodisaga tupaylik og"ir tan jaroxati olli. Uni qotillarga xich qandey dovoyi dostoni yo"q" dgan mazmunda yangi prtako"l yozdi. Kegin matasekilini uchirip haydaganicha shaharga qorap ketti. Bizam baladan hazar dep qo"shqavaxlik moshinamizdi tiklap cho"chqaxonaga qorab jo"nadik. Buguncha bor gap shu. Mayli emasa Saytmirat aka, Xalqimizdi og"ir kunlarga teylap Yevro"piya, Amrkiyyalarda qochib yurgan Vatandoshlarga duvo deng. Hurmatminan xalq moripi a"lochisi, malim ukangiz O"rtaq Shaytonip. ( Qizilaskar Mizxappar Taxta Abdulpaxta).
  25 inji pebrol, 2010 ji yil. Kech soxot 9 dan 0 minit o"tti.
  Cho"chqaxona. Vasiliy Ivanuvich Chapayip nomidagi kasp - xunar kalleji.
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik yettinchi maktubi
  
  Kecha marhum ustodim Bruslikminan g"oyipona suxpatlaship tomda qorateminan trnopka qilyassam Qurumbo"y chag"irip qolli.
  - O"rtaq Shaytonip, kallejimizga aptrenlar kelishmag"da! - dedi u. Qorasam ikkita aka- uka bir balachani olliga sob kelishyapti saldaxlarga o"xshap qadam teylap.Qo"lida dyalasiyam bor.
  - Uka, Chapayip nomlik kasm - xunar kalleji shumi? - dedi cho"chqaxonaga ishora qib yumalaq yuzlik kambar yelkalik kimsa.
  - Ha, shu. Men kallejdi dlixtri o"rtaq Shaytonip bo"laman, qush kepsilar, qona marhabat, kabnetka kreyk - dedim tomdan dvaynaya salta qib sakrap chuship. - Miymanlardi yumalaq yuzligi atropti ko"ziminan buytip kuzatti dagin: - Domla, bita yampa xoykaltorashka zakas qib xich yo"q kallejdi kiro"rishiga Vasiliy Ivanuvichti papaxa kiyip qilich o"ynatip turgan xaykalini o"nnatip qo"ymapsilarta - dedi
  - Ha, qaniydiya. Apsuski, bir xoykaltarash o"shnamiz yaqinda o"zi ishlagan "Kamennaya karikatura" nomlik asaridan o"zi qo"rg"ip ketip qochaman dep o"ralaship daxshat ichra chopib boryatkan olomondi ayag"ini teyida qop qoxramanlarcha xolak bo"lli - dedim men.
  - Eeee, shunaqami, obbo, Xudo rahmat qisin - dedi mo"yniminan yelkasi birikip ketkan sharbosh odam yumalaq yuzlariga pataxa tortip. Unga qorap turip vaziyat qayg"ulik bo"sayam kulgim qistadi. Nmagaaa dsangiz, mo"yni yelkasiga brikip ketkan u kimsa asalari uyasiga sharminan uchip ko"tallip asalarilardi allap : - Ya tuchka, tuchka, tuchka, ya vovse ne medüved! diydig"on mitpilim qohramani Vinnipuxka o"xsheydikan.Billa kegan ukasi bo"sa Vinnipuxti asalarilar tolap qomasin degan maxsatminan tashvishlanip zo"ntik tutvop: - Kajitsa dojdü sabraytsa, Kajtsa dojdü sabraytsa! - dep pasta izillab yug"irip yurgan Pitachokdi xutti o"ziykan. Men kulgimdi tiyip cho"nchegimdan kishi bilmas bitta 500 talik qizil puldi yerga teyladim dagin apturentti dyalasini qabul qivoldim. Kegin dyalani buytip bugizminan tiktimta, sinamaqqa kardo"rga chig"dim. Qaytip kirsam apturent balacha o"nnidan turip xurmatminan: domla, puliz chuship qolli deganicha 500 talikdi ob menga uzatti. Men apturentka qorap turdimta, dyalani mo"yniminan yelkasi birikip ketkan kimsaga uzattim. - Kechirasilar, biz bu balani kallejga qabil qilomimiz - dedim apsus nodamatminan. - Nimaga? - diyishti tengdaniga Vinnipuxminan Pitacho"kka o"xsheydag"an aka - uka. - Bizga munaqa tuvraso"z, xolol ballardi keragi yo"q. Bizga haligi, nima dsamikin, dorga endi osamiz dep turganda sirtmag"di uzip qochkan, qo"li qing"ir, yolg"onchi - kazzop, enasini emchagini keskan, valadizino, xaramidan bo"g"an ballar kerak. Kallejimiz shunga ixtisoslashkan.Aptrent ukamiz men kardo"rga chiqqan pilla 500 talikdi ob kistasiga sob, go"layib o"tiro"vrganda bashqa gapidi. Munaqa xolol, tuvraso"z ballar xo"kmat idoralarida qaytip ishleydi?Tezda 20 - 30 yilga qomalip ketadi. Xullas, bu bala kirish imtxonlariga qaxnashish xuquqidan maxrim qilindi. Konkursdan yiqilli - dedim men. Aka - uka dyalani ob xapa bo"p kabnettan chig"di dagin apturentti ketiga no"vbatminan tevip - tevip qishlaqqa qorap ketishti. Tuvraso"z apturentti endi kuzatip tursam izaaag"dan uch - to"tta odamdi qorasi ko"nnidi. Ulardan birini qo"lida dyala. Xursaaaant.Bir baqbaqalik payvastaqosh, bir ko"zi nishtak ayal doyrada usul berip, yana bir qorato"ri juvon Mukaram Turg"unboyipka o"xshap shox teylap tanovarga o"ynab kelyapti.
  
  Marg"londa o"t yoqsam, Andijondaaa tutuuuuuuniii,
  Bu dunyodaaaa booormikinaaaa yurak bag"riy butuniy,
  E, qadamingda gullaaaaar ochiiiiiilsin!..
  
  Qorasam Mamadiyorminan Yo"ldashvo"yam o"yinga chushyapti. Ayniqsa Yo"ldashvo"y qo"llarini buytip bir - biriga chirmashtirib, ikita ilondey biltanglatip muqom qib eshillip Qurumbo"yga qorap qoshlarini uchiryapti. Mamadiyor tektonik raqska chushti. To"y bo"p ketti, to"y. Badiiy qisim tugagach ichkariga kirdik. Miymanlar kabnetka kirip o"tirishkandan kegin men dyalani ob apturent balani sinash uchun cho"nchegimdan kishi bilmas 500 talik qizil so"mdi omaxchi bo"ldim dagin kistamga qo"limdi sollim. Qorasam 500 talik yo"q. Cho"mchegim varrak - varrak bo"p yirtilip yotipti. Ablax, kimdur piskaminan cho"nchegimdi qirg"ip 500 so"mlik pulimdi uvllap qo"yipti. Apturentka qorasam u xich narsa bo"magandey shipka alanglayapti. Hoynaxoy shu xaramidan bo"g"an valadizino og"an bo"sa kerak degan pilaso"pik pikr kelli miyyamga.
  - Tuvrasini ayt, cho"nchegimdi piskaminan sen kestingma? 500 so"m pulim boridi, qona u? - dedim men apturentti mo"ynidan xippa buvip. - E, nimalar diyapsiz, domilla?! Cho"nchegizi men keskanim yo"q! Qanaqa 500 so"m?! Men og"anim yo"q pulizi! Aldasam manashi yanimda turgan otamminan mehribon onajonimdi qolovrsa manaviu ammalarimdi o"ligini ustida o"tirey! Tuxmat qimeng, domla!.. - dedi xirillap apturent.
  - Qona emasa, o"nningdan turchi, xozir obis qilaman seni. Men pulimga Lotin alipposida: "Ushbu puldi egasi Kamnuzmdi mevasi. Kim olsa so"rab olsun, Mizxapparjondur egasi" dep yozib qo"yg"anman dedim. Shuytip deng, apturentti mo"ynidan buvvop cho"ncheklarini obis qiluvdim uni kistasidan 500 so"m pul chig"di. Puldi ob buytip qorasam "Ushbu puldi egasi Kamnuzmdi mevasi. Kim olsa so"rab olsun, Mizxapparjondur egasi" dgan yozuv turipti. Xursan bo"p apturentti otenasini, ammalarini tabrikladim. - Bala kallejimizga intiqomsiz qobil qilindi! Shundey qo"li egri, talanxlik, yolg"onchi, parazit, iplos it xorami parzantti tarbiya qg"aninar uchun silarga kallejimiz ijodiy jomasi nomidan mnnatdorchlik bildirishka ijozat bergaysizlar! - dedim.
  Kegin apturentti yelkasiga urip: - Isming nima, ulim? - dedim.
  -Jupkal - deb juvop berdi apturent.
  - Meni atim o"rtaq Shaytonip, tanishkanimdan xursanman - dedim men apturentti qo"lini qisip.
  Menam - dedi Jupkal. Shuytip ishlar yurishkandan yuriship apturentlar ko"payip o"qish boshlandi. Qishlag"da suvit yo"q darslarldi temirchilar qibergan qo"lbola qo"ng"iraqminan boshleymiz dep tursak Yo"ldashvo"y cho"ncheglarini kavlap qolli. Ha, tinchlixma? - desak Yo"ldashvo"y: - taxtamobilüdi kaliti yo"q - dedi rangi oqarip atropka buytip alanglap.Kimdur uni cho"nchegini lezvada qirg"ip moshinamizdi yog"och kalitini o"g"illip ketipti. Garaj tomonda shovqum ko"talluvdi qorasak Jupkal yaqinda uch qavaxlik qip to"rinchi qavati pitmagan kapalik kartej moshinamizdi ugnayt etip xaydap qochti.
  - Iyi, e, ushaaaaa! - dep bag"irip Men, Qurumbo"y, Mamadiyor, Yo"ldashvo"y to"ro"vimiz ko"p qavaxlik kartej moshinani ketidan choptik. Jupkal bo"sa bizga yetkizib bermay shunaqa katta tezlikda choptiki, quvlap chopo"rip o"pkamiz shiship ketti. Yaxshi baxtimizga Jupkal yo"lda odam urvordi. Kimdur voyey! - dep kartej moshiyna xunuk qiyshayganicha xandakka ag"anadi. Yug"irip borip qorasak moshiyna Xebbixondi tamag"idan bosip ketipti. Biz gangrena boshlanmey turip xalakatka uchragan bemordi tamag"ini amputasiya qileyk emasa degan ezgu maxsatminan xandakka chushdik dagin ko"p qavaxlik kartej moshinani bardacho"gidan instrumenxlanni ob yuqoriga chig"sak Xebbixon qo"ltiqtayag"da to"r ayaqlab qochip ketyapti. Biz: - nachora, gangrena boshlansa o"zinga qiyin bo"ladi! - dep qushidan ketkan Jupkaldi sudraganimizcha kallejga qayttik. Xozircha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Mayli emasa, barcha Yutdoshlarga solom ayting. Hurmatminan xalq morip alochisi, maydaniyat xodimi, davlat va siyosat orbabi, o"rtaq Sheytanip.( Qovusti ichida Mizxappar Taxtaboy uli, maqtov kammentlardi va ichkilixti quli).
  
  27 inji pebrol, 2010 yil. Kech soxot 9 dan 32 mint o"tti.
  Kallej.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik sakkizinchi maktubi
  
  Saytmrat aka, Buzinnes degani qorateminan trnopka qib qop tevish yo kindik keskan o"tmas pichaxminan it so"yishmasakan. Muni judaaaa kisti - kasasi ko"p bo"larakan.Siz endi g"arip do"laxlarda yasheysiz, Kankrensa degan narsani eshitmagan bo"sangiz kerak. Kankrensa dgani kaptalistik misobaqa dgani. G"irram poraxo"r, karimpsanerlar nedurki nonimizdi yarimta qilishyapsan dep, moxarip soxasida biz qg"an islovatlardi ko"romey, xo"kmatka chaqip lisenziyamizdi bekar qildirip kalejimizdi yoptirip teylashti. Muna endi Plaso"pya panlar do"kto"ri, prapessr Qurumbo"y domla(O"rtaq Karmonkesarip), Pilalo"giya panlari nomzoti, dekan Yo"ldashin( O"ttaq Nonopqocharip), qizildodsen Mamadiyarenko"( O"rtaq Vatansotarip) va kamina Mizxappar Taxta (O"ttaq Shaytonip) lar ishsiz qob ko"chalarda qo"llarimizdi poqtalik shimlarimizdi cho"mchegiga tig"ip, chuttak chop, kanserva bo"nka tevip yurishimizga tuvra keldi. Yaxshi deng yarim kechasi Titankalla raxparimiz Qurumbo"y xazraxlarini miyyasiga yana bir pikr kep uni lovullap yonyatkan aql mashalasidan opisimiz yop - yorig"o"pketti.
  - Menga ko"smo"sdan inaplanetyan jo"ralarim har - xil signollar, Esemeskalar jo"natiship: Qurumbo"y, ixsodiyotti demkraytlashtirmey turup siyosatti ruvojlantiromesan. Esingo"sa, do"slaringminan maslaxatlashgin dagin, aloxida pul ishlap chig"or.Pul qiymatsizlanmasligi uchun Fondovo"y birjalarminan bo"nkalardi ishka chushir " - diyishyapti dedi Qurumbo"y. Shuytip Qurumbo"ydi gapiminan qog"oz qop parchalariga sharikavo"y ruchkaminan lotin alipposida yozip pul ishlap chig"ordik. Qurumbo"y pulga eng buyuk Vatandoshimizdi rasmimdi solinar deganidi biz xo"p dep pulga uni rasimini chizdik. Tunikalardan tanga, kardo"n qog"ozlardan chaqalar ishlap chig"ordik. Ettasiga ettaminan endi ixtsodyatti ruvojlantiramiz dep tursak bo"nkada pul ozayip ketipti. Iye, dep po"ndavo"y birjaga kirib qorovdik valyutamizdi qiymati tushib yotkanakan. Bo"nkadagi puldi xesoplasak xosildi cho"g"i kam. Bir mahal Mamadyor esimizga chuship ketti. Buytip atropka alanglasak Mamadyor yo"q. Xa, yasna, dedik dagin tashqariga chig"dik. Yo"ldashvo"y loydagi izlarga qorap Mamadyor ketkan tamondi ko"rsatti. Biz g"aznaga ko"z olaytirgan qo"li qing"ir, xiyonatkar sapdoshimizdi iziga chushdik. Borsak u shahardagi registronda uch - to"tta g"ar xotinlarminan kayp qib o"tirganakan. Istolga yalpayib o"tirip, peshanasiga besh yulduz qadalgan qozonsimon do"ppisini booostirip kiyvopti. Kanyak - arag"lardi ichip qisqichbaqalardi zakska qip uvziminan porr - por kekiradi. Bitta keti kaaatta poxshani tizzasiga o"tkizvog"an. Qo"liga chachiq osvog"an kapalaknusxa galustuglik opisant Mamadyordi yelkasi osha rumkalarga kanyak arag"lardan quyip turipti. - Gaspadin Mamadyor aka, "Napalyon" kanyakdan quyaymi yo "Belûy aist" tuzukmi? - deb qo"yadi apsant xushomat qip.
  -Mamadyor dma mani, yalang"ayaq! Isqirt qorayalaq! Man kimman, bilasanmi?! Man Mamadyarenko"man! Qo"ling qaltiramey kanyakdan fujerlarga to"ldirib - to"ldirib quyseng bo"miyma, qurumsoq! Gruzinlardi Tsinandali viynasidan yo"g"mi?!.. Qo"rqma, pulini to"leyman! Menda pul ko"p! Sendaqalardi restaraningminan billa qo"ship sotip olishka qudratim yetadi! Aukso"nda sotsa restaraning nechpulga bolg"adan ketadi o"zi?! Aukso"ningdi makleriga qo"ship sotvolaman! Shivilisü, kazyo"l! Adolip Gixler yaxshi ko"rgan nemischa tango"ni qo"y! Haligi, qanaqeydi... Es xalten zi tango"!.. Davay bstre! Qo"shig" aytadog"on yashig"ingdi qo"y, men mano"vi jalap xotinlarminan o"yinga chushaman!Kegin ulardi aloxida xonaga apkirvop... - dedi Mamadyor xunuk injeyganicha. Apsant xo"p dep ta"zim qib nari ketyatkanidi biz registronga yoprilip kirdik. Mamadyor bizdi ko"rip qo"qqanidan rangi oqarishti o"nniga pinagini buzmey g"ar xotinlarga bizdi ko"rsatip : - Ha, muna xizmatkallarimam kepqolishti. Keldinami, gastarbayterlar?! Qaley endi iyag" - biyag"lar? Yuz g"iromdan ketadimi? - dedi kanyakka ishora qib.
  Yo"ldashvo"y "Napalyon kanyax bo"sa yuz g"rom quying" dep istol tomonga ketyatuvdi Qurumbo"y uni jilovidan buytip tortip qolli.
  -Grajdanin Mamadyarenko, siz davlat mulkini tolon toroj qilish aypiminan palasatiy revolusya nomidan qamoqqa olindingiz! - dedi Qurumbo"y.
  - Meni advakatsiz qamoqqa olishka xaqqinar yo"q!- dedi Mamadyor. Qurumbo"ydi imosiminan biz Mamadyordi qo"lini qayrip sudrayatuvdik g"ar xotinlar qiy - chuv ko"tarishti. Bitta poxsha (Qo"zqorin terip yuradigon terimchilardi boshlig"i bo"sa kerak) Mamadyorga osildi dagin: - Qayaqqa?! Oldin pulimizdi to"lap qo"ysin!Bizdi bir minitimiz o"zi palan pul turadi!Rassenka osasida to"lasin. Emasa bu churbandi so"tka berip qonuniy yo"lminan undirvolamiz! - dep bag"irdi. To"palangdi eshitip apsantminan oshxonaga o"xsheydaqan regstron ma"muriyati gurraytip yugirip kelishti. Uyeda besh - oltita menga o"xshagan telbaxranitellaram borakan. Mo"ynilarini iyaq - biyaqa bukip qo"llarini suvaklarini qirsillatip jangga xozirlanishyatkanidan sezip qollim. Povurlaram qo"lida go"sht qiymaleydog"on chopqilar, oshpichaqlarminan qurollangan. Siyosiy vaziyat tobora taranglaship boraritti.
  
  
  Bir mahal : - Mijozimizdi qayaqqa apketyapsilar? Biyettagi harajatlardi katta xolasi to"leyma?!- dedi registron xodimlaridan bittasi. Biz qizil dimkratya tarapdorimizta. Qonundi xurmat qilamiz. Mayli emasa. To"lasin, kegin zimdonga teyleyk dep Mamadyordi voxtincha ozod qillik. Mamadyor cho"mchegidan qog"oz qop parchasiga qadaqlangan valyutalarimizdi oldi dagin: - Ma, teship chig"sin! - deya poxshalarminan yemakxona boshlig"ini yuziga otti. Registron xodimlari "Terimchi" xotinlarminan billa pullarga teylanishti. Kegin to"xtap: - Pullari soxteykan! Bular apris palshivamanetchiglarakan! Ur, pribgarlardi! - dep baqirishti. O"rtada beomon janglar boshlanip qurollangan yog"iylarminan ko"ynagdi yengi qog"uncha tevalashtik. Yuz - ko"zlarimiz qashqa bo"p, boshlarimiz targ"uzdey yollib yemakxonadan zo"rg"a qochib qutuldik. Pul yomon narsa bo"larakan, Saytmrat aka. Tilingan shilingan jeytlarga boskani lo"tminan zelo"nka keragidi aptekaga borsam aptekachi dori bemadi. Do"ller tepshiradog"on aparatka sob: - Bu pul qog"oz qop parchasiga zarip qilinganakan, o"tmeydi dedi. Noiloj boshimdi yolligan jeytiga qozondi qorakuyasidan bosib paytamaminan beylavollim. Mayli emasa, aka. Men duxtirga perevyazkaga borishim keragidi. Xorijda yurgan Vatandoshlarga solom ayting. Hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  
  2 mard, 200010 yil.
  Kech soxot 5 dan 16 ment o"tti.
  Chapayip shahri.
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning ellik to"qqizinchi maxtupi
  
  Ushpu irogliplariminan yozyatkan maxtupimdi o"qip xoyran bo"meng, Saytmirat aka. Bu bir maskiro"pka, kanspiratsya. Yo"lda poshtalardi ochip maxtuplardi o"qiydag"anlar chuchunmasin dep shuyttim. Sabapi biz "Buyuk yalang"ayaqlar" nomlik partyamizdi po"latpirmasini tupdan o"zgartrip teyladik. Qurumbo"y cho"chqaxonani tomiga chig"vop pirqamizdi yangi dasturini bizga chuchuntirdi:
  - Shuncha yildan baqa oborgan siyosiy poxoliyatimiz chirigan g"ozondi singari shomolga sovrildi. Men bugun bidyono"pkamdi boshimdan chechip qo"yip asteydl o"yladim. Nma uchun olomon bizga irgashmayapti, nimaga - a, nimagaaaaaaa? - dep o"zimga o"zim sovol berdim. O"ylaaap ko"rsam biz olomon manpaxatlaridan besh - olti ming nur yiliga izag"laship ketippiz! Karmmarks buvamminan Lelimbuvamgayam, Kirpiska inamgayam tam bermadim. Ularam xota qig"anakan. Vey kallavaram, odamlarga yengillik apkeseng kegin senga irgashadita! Misolchun odamlarga puldi, uy - jaydi, moshinani, benzndi, gazdi, ilixtrdi, vadaperevotti nima keragi bor?! Uy quraman, to"y qlaman dep urinip eshshakdek ishlap qarzo"lip o"zlarini o"zlari qiyneydi. Umuman davlatti, chegarani, tekintamaq raxparlardi xojati yo"q. Men hammasidan voz kechip zudlikminan Ibtidoxiy Jomoa Tuzimini borpa qmasak bo"meydi degan pikrga kellim. O"ttaq deptatlar. Iptdoxiy jomoa tuzimida yashasa odamlarga tomorqaniyam, uydiyam, davlattiyam, chegaraniyam, raxparlardiyam, ato"m bo"mpaniyam keragi yo"q! Boyam kambog"alam bo"meydi. Eng muximi urush xavpidan bir umrga qutulamiz. Xotirjam yasheymiz. Uy - joy, kvaltura masalasiyam birdan xal bo"ladi qo"yadi.G"orda yashaganimizdan kegin kuvaltura, xavli jey dgan nersalar keraksiz narsaga eynalmiyma? Vooot. Kvaltura uy bo"masa gazdi iliktrdi kim yaqadi? Raygazdogi Ilixtraseptagi tamagur, yepto"ymas, xoromxo"r taptishlar kep odamlardi diqqat qib yaqmagan ilixtrminan gazga pul to"la dep qishlik qro"vlik kunda turbalardiyam, ilixtr simlardiyam qirg"ip ketmeydi. Atom bo"mpaga chegaraga saldaxlarga ketadaqan xarajatlar tejalliydi! Pul bo"mag"andan kegin odamlar ishlap, rasyaga qaxnap nima qiladi? Chollarminan kampirlaram ettadan kechkacha poshtachini poylap pinsa oleyk dep ko"chalarda o"tirmeydi sarg"ayip. Bo"nkalar, pullar, har xil miltiqlar bo"masa o"g"rilaram bonkalardi urmeydi, bozarlarda karmon kesmeydi. Ko"chalarda bemololroq yuramiz. Tuvrami? Muna it qayga ko"milgan, xirmaxlik deptatlar... It dganimga esimga chuship ketti: - Bugundan ixtiboran dunyo suvilzasyasidan yuz o"girip qozonga bosilgan itlardi po"stagidan kiyim qip kiyip ovval o"zimiz xalqqa ibrat bo"leyk. Odamlar bizdi ko"rip : - Muna, shu xoyat yengilakan, bizam iptidoxiy jomoaga oza bo"leyk - diydi dagin arqamizdan irgashadi.Shuytip xo"kmatti egalleymiz. Ha bu oshqovoxti sal ishlatish keraxta, endida, iyida, bunida - dedi Qurumbo"y.
  Go"spadndi xo"kmi xo"kta, biz xo"p dep cho"chqaxonani omboridagi tuzlap quritilgan itlardi sho"raki terilarini apchig"ip o"zimizga lungi qip kiyvollik. Yag"achdan omoch qip uni Yo"ladshvo"ydi mo"ynidagi mo"yinturuqqa ulap cho"chqaxona xavlisini xaydap mola bosip, barana qip juvari yekdik. Abittan kegin tayaqlarga daraxt po"stiminan qirralik tosh makkamlangan qurollarimizdi ob ovga jo"nadik. Qishlaqqa kirip borganimizda Qurumbo"y: - iptidoxiy joma ozalari! Xuv anavi o"ngirda o"tlayatkan mamuntti ko"ryapsilarmi?! - dedi zovurdi qirida o"tlayatkan eshagdi ko"rsatip. - Ha, go"spadn! - dedik biz.
  - Yaxshi, yovvoyi odamlar! Qadrlik niandertal, kramanyo"n, pitikantro"plar! Xoyat - momatimiz o"shi Mamuntka bag"liq! Olg"a! - dedi Qurumbo"y. Biz kalladey, qovundey keladaqan toshlardi ob Ululululululululuuuuuu! - deganimizcha qiyqirip zovur tomonga yugirdik. Kutilmaganda toshminan urip qoluvdik eshak bechara qo"rqqanidan xangrap zovurdi chida balchig"lardi shatratip kechkanicha iyag"dan biyaqqa yugiro"vrdi. Zovurdi ichida xangrap iyag"dan biyaqqa chopib becharani hamma yo"g"i balchiq bo"pketti. Oxiri o"ldi. Bizdi xursan bo"g"animizdi ko"rsangizidi, Saytmrat aka! Bir mahal zovurdi naryag"idagi qora toldi novdalaridan sevat to"qiyatkan akamiz: - E, akamello, byyerga nema belopte o"ze?! Nemaga maney eshagemde uyropsez?! Axer, Xedodan qyo"rqmaysezlarme?! - dep baqirip quvirdi ustidan o"tip biz tomonga yug"irdi. Eshagdi egasi zovurdi yaniga yug"irip kegan pilla Qurumbo"y: - Qabladashlar! O"zga qabilalik bizdi o"ljamizdi tortvomaxchi! Urinar uni toshminan! - dep baqirdi. Biz xo"p dep eshagdi egasini toshvarang qillik. Bitta tosh eshagdi egasini peshanasiga tiyip: -Ix! Yedingku, akamello! - dep yiqilip qushidan ketti. Biz eshagdi sudrap zovurdan chig"orip ayag"laridan beylap tayaqqa osip cho"chqaxonaga qayttik. Yo"lda kelyatip Qurumbo"y: - Muna endi ikki xapta qozon qayneydog"on bo"lli - dedi g"ururminan. Bu Ibtidoxiy jomoa tuzimi degani juda qiziqarlik bo"larakan. Qishlaxdan chiqey dganimizda buytip qorasam odamlar arqamizdan irgaship kelishyatkanakan. Kichkina ballaram bor. Ulardi toshminan urip xaydasagam kelisho"vrdi. Partyamizdi qorargoyi bo"lmush Cho"chqaxonagacha irgaship borishti. - Muna ko"rdilarizmi? Qalay, endi meni pilaso"pik repo"rmato"rligimga, titankallaligimga ishandinami? Men silarga nima dedim. Odamlarga yengillik yaratsenar inney ular silarga irgashadi dmappidim? - dedi yana Qurumbo"y moqtanip. Odamlar Ibtidoxiy xoyatka qizig"ip to eshagdi tutka ilib terisini shilgunimizcha qorap turishdi. Qurumbo"y eshagdi uyat jeytini kesip "Bu silardi ulishinar, onglar! " dep odamlar turgan tomonga otvoruvdi xaligi nersa Xebbixondi basharasiga tiydi. Odamlar kulip qatipg"olishti. Xozircha shunaqa gaplar, Saytmrat aka. Maxtupimdi qisqaraq yozganim uchun xuzur. Xurmatminan neandertal Mizxappar.
  
  10 inji mard, 20010 ji yil.
  Tungi soxot 10 dan 56 mnit o"tti.
  
  "Iptidoxiy " partyasini opisi.
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning olmishinji maxtupi
  
  Tunovgun duvollariga shoxlari uzun - uzun yovvoyi sigirlardi, mamuntlardi rasmi chizilgan g"ordan yovvoyi kaptarlardi tutip, parlarini yulip xomicha yiyyatsak, Qurumbo"y: - Qadrlik neandertollar! - dep gapira boyladi.Uni ovozi g"orga akis soda berdi. - Malimki, iptidoxiy odamlar kulmey qovog"ini sob, jiddiy bo"p, bukchayip yuradi. Endi indaqa xo"mraymey kulib yuro"nnar. G"or duvollariga qirralik toshminan o"yip yozilgan ilmiy moqalamdagi taraqqiyotti beshta bosqichi nomlik xekmaxlarga amal qisak revalusya xavpidan u dunyoyu bu dunyo qutilamiz. Charlz Darvin bovom aytmaxchi evalusyaminan byuk taraqyatka erishamiz! Xurmatlik va qimmaxlik neandertollar, biz bitta kessakminan ikkita qarg"ani urdik. Birdaniga iptidoxiy jamyat qurip yo"l - yo"lakay hammani kuldirib moymillik bosqichiniyam bosip o"ttik! Bugundan ixtiboran qovog"inardi osiltirmey, bukchaymey yurinar. Nmaga dsenar biz endi no"battagi bosqichka, Piadalizmga o"tamiz! Men bosh piadal bo"sam agar, silar krepasnoylik xuquqini qo"lga kiritasilar! - deb baqiryatkan Qurumbo"ydi gapini Mamadyor bo"lib qo"ydi:- Kechras, yovvoyi go"spadn! Bu, kirpesnoylik dgani nma? Shuni chuchuntirip o"tsangiz - dedi u g"ajilgan yovvoyi kaptardi suvagini shimib. - Yaxshi savol berdingiz, yovvoyi Mamadyor - dedi Qurumbo"y. Kegin dovom etti: - Krpasno"ylik dgani krepo"st, ya"ni qal"a so"zidan olingan. Krepo"st bu bizdi iptidoxiyat idoramiz bo"lmish Cho"chqaxona dgani bo"ladi. Silar krepasno"y ya"ni o"sha qal"amiz atropidagi yerlardan peydalanish xuquga ega bo"lasilar!O"lpon to"lamesilar! Chuchuntroladimmi? Vvoot.Qog"an odamlar, ya"ni Chapayip kalxo"zida istiqomat qiledog"on tomomi xalq bizga qul bo"p xesoplanadi! Ular biz aslzodalar uchun ettayu kech eshshagdek ishlap o"lpon to"leydi! - dedi Qurumbo"y.
  Bir mahal qorasak g"ordi yaniga butun Chapayip kalxo"zini poqtakallari jiynalip kep Qurumbo"ydi gaplariga qulaq sob turganakan. Qrumbo"ydi ovozi g"orga exo berip ulardi bezovta qipti shklikta. Ulardan bittasi Qrumbo"yga: - Kechirasiz, katta, Piyadalizmga bizam oza bo"sak bo"lama?! Bola - chaqalarimizminan Rasyaga, Qazag"istonga qaxnap qullik qg"uncha muna sizga o"xshagan o"zimizdi mahalliy piyadallarga qulbo"p qo"yag"asakmikan dyappiz! Qullikdi xususyatlarini, peydalik tomonlarini chuchuntrip bersangiz bizga. Jovop uchun oldindan rahmat - dedi. - Yaxshi - dedi Qurumbo"y qushlardi tezaklaridan sumak trubkasiga tig"ip tutashtrip chekip. - Silarga qandey chuchuntrsamakan... Qullikdi yaxshi tomoni birinji Xalq degan so"z Mulk so"ziga aylanadi. Bu juda yaxshi. Nmaga dsenar xozirgi zomonda Xalq xich kimga kerago"mey qog"an. Mulk aksincha kerak! Shu sabaptan Mulk qo"riqlanadi, ixtyat qilinadi.Xalq mulkka, ya"ani Kattalardi muyumiga aynaladi. Chuchuntraladimmi? Muna, misolchun meni sumak trubkamdi oleyk. Men uni doyim extyat qilaman. Sumak trubkamdi xich qanaqa xuquqiyam yo"q. Xoxlasam cho"mchegimga tig"aman, xoxlasam xojatxonaga teylavoraman, tuvrami! Bu trubkam uchun yaxshi. Nmaga dganda u ovora bo"p, pilakat ko"tarip, so"vixlarda gldirap kapa tikip, xuquqlarini talap qib, kaltak yeb, o"qqa uchip yurmeydi! Unga ozodlikdiyam keragi yo"q! Ozotlik uchun kuraship, oshlik e"lon qip, qushidan ketip, hammaga kulgi bo"meydi Vashingito"nda! Mazza! Novoda silardi bita yampasi urip o"ltirip qo"ysa menga tovon to"leydi. Ya"ni, silar notovon bo"mesilar! Rasyada silardi skinxetlar o"ltirsa tovon to"leyma? Yo"q, bir tiginam to"lameydi. Pashyo"lü ti na tiri bukvi - diydi! E, shunaqami, xo"p bo"ladi aka , biz bilmappiz dep keto"ras.Shuni uchun tanenarga o"ylap ko"rinar! Biz silarga poyda bo"sin diymiz. Silardi jorga itarmiymiz! Chuchuntroladimmi?! - dedi Qurumbo"y munnini kataxlaridan tutun chig"orip trubka chekip. Odamlar bu gaplardi eshitip bir - birini surip : - Katta, ro"yxatka birinji mani yozing! Yo"q, mani yozinar! Man Avg"on urushi qaxnashchisiman! Yo"q, mani pamilamdi brinji yozing! Mani pamilam Turdiqulip! dep baqira boshlashdi. Yo"ldashvo"y endi g"ordi duvoliga qirralik toshminan Turdiqulip dep yozyatuvdi odamlar o"rtasidan yangi yil kechasi bizdi aypimizminan maktapdan xaydalgan Ro"zi kachigar chig"ip qo"lida kuragiminan teskari tashviqot yurgizishka chushti: - Xaloyiq! Bu ablax yurtbuzuqilardi gapiga kirmenar! Mulk bo"menar! Xalq bo"nglar! - dep bag"irdi. Qurumbo"y bizga qorap: - Ushenar bu ablax alximikdi! Uni piyadalizm qonunlariga binoan inkivizitsya qilamiz! - dedi. Qabila boshlig"ini xo"kmi xo"kta. Biz bir oddiy yovvoyi odamlar. Bizga buyrug" bo"sa bo"ldi. Men, Mamadyor, Yo"ldashvo"y uchalamiz xo"p dedik dagin Ro"zi kachigardi urip yerga yiqitip qo"lidogi sovuq quroldi ob qo"llarini qayridik. Kegin uni arg"amchilarminan daraqqa chirmap bayladik. Qurumbo"y darag"di yaniga kep Ro"zi kachigarga: - Alximik Ro"zivo"y sizdi mulkaro qonunlarga osasan osiy dep e"lon qilaman!Kechrim so"rasangiz avp etilasiz! - dedi.Ro"zi kachigar qaysarakan: - Yo"q, xich qochan sanlardan kechrim so"ramiman! Chapayiplik poqtakallar! Mani unutmalaring!Man revalusya uchun o"loppan! Yashasin, demakratiyya! Yashasun, Ozolliq!- dedi motanatminan. Qurumbo"y xoyran bo"p bizga qoradi.Kegin Yo"ldashvo"yga: - Bo"qoq, ur domlani! - dedi. Yovvoyi Yo"ldashin: - Alüqashooooshu minal haq!- dep turip Ro"zi kachigardi kallasiga bolg"aga o"xshash tosh quroliminan bir uruvdi Ro"zi kachigar: - Ix, yedingku, ablax - dganicha qushidan ketip qolli. Buni ko"rip poqtakallar qo"rqqanidan qishlaq tomonga qorap urra qochishti. Buguncha shunaqa gaplar, Saytmirat aka. Xurmatminan ukangiz yovvoyi Mizxappar.
  
  
  14/03/2010
  Cho"chqaxona shimoliga jeylashkan G"ori Neandertoliy.
  
  
  
  
  Mizxapparning olmish birinji maxtupi
  
  
  Men Pomeshchik Mizxappar bo"p cho"chqaxonada kekkayip yurgan paytim Mamadyorminan Yo"ldashvo"y ro"xlardi chaqireydog"on ritual o"tkizamiz degan maxsatta eshagdi suvaklarini terip qopka solyatuvdi. Bir mahal deng, Qurumbo"y oshxonadan it so"yadigon pichag"imizdi apchig"ip bor kuchiminan o"zini soniga urdi dagin, uvriqqa chidomey aptini bujmeytirganicha ingrap yerga yiqilli. Biz pichag"di zo"rg"a sug"irvollik.
  - Gaspadn neandertalboshi, nimaga o"zingizga o"zingiz buytip pichag" urdingiz? Xarakiri qisangiz pichaxti tamag"ingizga tortsangizo"meydimi? - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Gap shundaki, yovvoyi hammol Yltoshvo"y, men o"zimdi o"zim xarakiri qig"anim yo"q, "Ovvol pichaxti vo"zinga ur, uvrimasa birovga ur" degan maqoldi tuvrami yo notuvraligini tepshirmaxchiydim xolos. Ota - buvalarimiz tuvra aytkanakan. Pichag"di o"ziga urib bo"masakan - dedi Qurumbo"y azopdan tiriship. Yo"ldashvo"y Qurumbo"ydi joraxatiga sho"r turpag"dan bosip qondi to"xtatip turuvdi izag"dan bir gala odamlardi qorasi ko"nnidi. G"ori Neandertoliyda Ro"zi kachgardi qatl qig"animizdan kegin Cho"payiplik poqtakallar hoyatda yaqinimizga yo"lamasa kerak dep o"ylaganiydik. Indaqamasakan. Kishanlarini, zanjurlarini shaldiratip o"yinga chuship, ashilla oytip kelishyapti.
  Sani man saningman, sani bo"may kimningmaaaaaaan?!
  Qashqar bozoriiiidan jonimma sotivag"an QULINGMAAAAAN!
  Shuytip dsangiz, cho"chqaxona qul bozoriga aylanip ketti. Yaxshi qullar bizga qiyin bo"masligi uchun uylaridan yemag" - ichmag"iniyam apkeganakan. Qonnimiz ochip turuvdi qullar apkegan o"vqaxlarminan qorindi to"yg"azvoldik. Quldorlik tuzumi iptidoxiy tuzumga qoraganda ancha yaxsho"larakan. Durmeyl e"vogarminan To"lan go"rkov Rasyadan, Qazag"istondan quldorlardi taklip etip qo"yganakan ularam izaq kuttirmey yetip kelishti. Quldor ballar kegandan kegin ularminan uchrashkanimiz shoropiga yuz g"rammdan ichdik. Mexmonlardan bittasi Petruxa shirakayp bo"p chishini buytip ko"vlap kekirdi dagin Cho"payiplik poqtakallarga mrojayt etip: - Salaaaamaleykum aziiiz urtaklar. Men Chapayp xalkiniy juuuda xuuuurmat kiilaman.Yakshû quramaan. Sizlarniy ij bilan tamnlaymiyz. Stro"ykalarda ij bar. Ne skroyu, chto zarplata u nas poka yeshyo ne ochenü bolüshaya. Uzbikcha aysam, o"ylik o"z. O"z - o"z busayam pul biramiz, chuchuntraladimmi?..- dedi.
  Quldordi bu gaplarini eshitip poqtakallar junbushka kep g"ovur - g"uvir qip, kishanlarini, zanjirlarini shaldiratip sho"vqim ko"tarishti.
  - Indaqa bo"sa biz Rasyagayam Qazag"istongayam bormimiz! - dep bag"irdi Durmeyl e"vogar.
  - Tuvra! - dep Durmeyl e"vogardi gapini tastig"ladi To"lan go"rko"v. Biz - Obbo"o"o", Rasyalik, Qazag"istonlik xardorlardi oldida bir zambar loy bo"ldigu dep o"ylanip qollik.
  - Ha, endi qul bo"g"aninardan ketin qanaxat qilasilarda endida, axirda, iyeda, bunida. Oz - ko"p demey ishlo"vrsenar, mehnat qilo"vrsenar eksplatatrlardi rahmi kep sekin - sekin pulinardiyam ko"peytirishsa ajo"vmas, tuvrami Petruxa? - dedi Qurumbo"y Petruxaga qorap.
  - Nu knyyeyeeyeshni - dedi Petruxa rangi oqarip.
  - Yo"q, biz pul to"leydaqan bo"sa Rasyagayam, Qazag"stongayam bormimiz! Ishlagan ishimizga xaq osak unda bizdi qulligimiz qayda qoladi?! - dedi yana kimdur.
  Bu gapti eshitkan Qazag"istonlik, Rasyalik quldorlar xoyran bo"p uvzlari ochillip, burunlari shanqaydi. Anchadan kegin o"zlariga keb ranglariga qon yugirdi.
  - E, shunaqa dmeysilarmi. Men ish xaqi ozligidan shkoyat qilyapsilarmi deppan - dedi Qurumbo"y yengil napas ob.
  - Iye, qiziqsiza, katta. Bizdi kim dep o"ylavossiz? Qul bo"lish uchun biz kerak bo"sa quldorlarga pul beramiz, xo"mmi?! - dedi Durmeyl e"vogar.
  Durmeyl e"vogardi bu gapi Petruxaga maqul kep : - Raxmat, bratan. Sizlarni Rassiyaga tavarnûy poyezdga yuklab olûb ketijga pul kirak buladû, knyyeshni. Pul bulza biz Serik bilan borib poyezdga tuda abratna bilet olb kilamiz - dedi.
  -Bazara net. Xozir shes sekuntta yig"amiz - dedi Durmeyl e"vogar. Kegin To"lan go"rko"v ikkalasi poqtakallardan poyizdi belatiga yarim qopcha qadrsizlangan puldi yig"ip Petruxaminan Serikka topshirishti. Petruxaminan Serik qayta - qayta rahmat oytip pul solingan qopti arqalaganlaricha shaharga jo"nashdi. Biz kechkacha kutdik. Ommo quldorlardan ha deganda darag bo"lo"vrmadi. Oxiri Qurumbo"y xovotirlanip To"lan go"rko"vdi magilniy tilponini oldi dagin, Petruxaga zuvaneyt etti. -Allo", Petrushka, eta ti? Aha, eta ya, tvo"y druk Qurumbo"y iz kalxo"za Chapayip! Da, da! Kak dyala?! Belati kupilü?.. Nichevo sebe, kak eta ne pomnish menya? E, chto" ti gavarishü... Allo"! Fuf! Puf! Allo", Petruxa!.. - dedi Qurumbo"y.
  - Ha, nima diyishyapti? - dep sovol berdi xoyran bo"p Durmeyl e"vogar.
  - Indaqa bepul ishlashgayam rozi bo"leydog"on, o"zini qadriga yetmeydog"on qullar bizga kerakmas. O"zini qadriga yetmagan qul boshqalardi qadriga yetama? Do"svidanya - diyapti - dedi Qurumbo"y xomush bo"p.
  Durmeyl e"vogar bir pas o"ylanip turdi dagin: - E, xapa bo"mang, katta. Pul topiladi oma, odam topilmeydi. Pul qo"ldi kiri! G"animat dunyoda o"ynap - kulish kerak! Qona, duchavaga chol! Bir o"yinga chusheyk! No"bat badiiy qismga! - dep baqirdi u. Shuytip zanglagan kishanlar shaldirap, zanjurlar jangillap, qayraq toshlar shaqirlap poqtakallar qiyo - qiyo qip shox teylap o"yinga chuship ketishti.
  Mashnaqa gaplar, Saytmirat aka. Shuminan olmish birinji maxtupimgayam yakun yaseyman. Sog" bo"ng deb pomeshchik Mizxappar.
  18/03/2010
  Cho"chqaxonaga jeylashkan "Qurumqahramon" nomidagi
  markaziy qul bozor.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning olmish ikkinji maxtupi
  
  Endi pameshchiglig urf - adatimizdi teylap Burjaziyaga o"tip bosqichma bosqich taraqqiyat cho"qqilarini zabt etmaxchi bo"p turuvdik, e yo"q , be yo"q, birdaaaaan Mahalla kamket bizdi qulaqlar deb e"lon qvorsa bo"lama. Kamket hamma ko"rsin degan maxsatminan qamish tomlik tala shiypondi yanida pakrishkalari chirib yotkan T-28 traktirini kapo"tiga chig"vop dakalat o"qidi.Yig"ilishti pramo"y translyasiya qip kalxo"z radyo" uzelidan hovo mavijlariga uzatip turishti. Tuman madanyat sorayidan kegan havasko"rlik to"garagi sozandalar ansambli po"n bo"sin dep doyrada usul teylap, balalaykaminan " V sadu yagodka malin ka malin kamoya " kuyini chob turipti. Tarxiy dakalatdan iqtibos: - O"rtaq poqtakallar! Yirtboshimiz hamda xo"kmatimiz porman va qorallarini og"ishmey amalga oshirp, xo"jalix yilida tabyat injixliqlarini mordanavar yengip do"latimiz poqta xirmaniga mo"l xosl arg"umon etkan, metin irodalik, mardi maydon Chapayipliklar! Xalqaro impralizm o"chag"i bo"lmish Cho"chqaxonaga in qurvog"an bir xovuch burjuazya malaylari, bandixlar kalxo"zlashtirishka tish - tindag"iminan qarshi! Ular ulug" o"xtabir sostalistik revalyusyasi g"alapasidan kegin yer - suvidan judo bo"g"an alamzada qulaqlardi, eshonlardi ovlatlari! Muna yaqinda ular, xalqlar do"sligiga raxna sob toldi xivichlaridan sevat to"qiydigon xunarmant kamnust o"rtaq Mozandoron akamelloni ayovsiz kaltaklab, eshagini vaxshiylarcha o"ltirip misli ko"rilmagan darajada ham moddiy, ham ma"naviy tolapat yetkizishti! Tuvrami, aka mello? - dedi kamket to"plangan poqtakallar tomonga qorap.
  
  -Tyo"g"re! Xedoyo tovüa qillem! E, Xedoyo tavba qillem! Nega mani eshagimne uropsez, aka mello"? deyishimne bilaman, vaxshiylar byo"shimga tyo"sh belan urdilar! Byo"shim yo"lleb tyirqishidan miyam kyo"rinip qolle! Xay, mane urdeng, no"insop, eshagimga nma ayp?! Endi bachalarem belan aravane o"zem sudrap yurishemga tyo"g"re kelopte! Becho"ra eshagem! Mane kechir, eshageyeeyem! Dnyo"ga keleb kechasiyu kunduzi ishlap, rohat tepmago"n, rahmat o"yirniga tepki yego"n, mehnat - mashaqatdan byo"shi chig"magon, oxire vaxshiy qashqerlarga yem bo"lügon, xo"tiglarine ham zo"limlar mineb belangi qiylügon yag"er eshagem! - dedi xo"ng - xo"ng yig"lap Mozandoron aka mello.
  - Muna ko"rdilarizmi?! Bu yovuz burjuylar yovvoyi kaptalizmga qoytip, katta yer egasi zodogon bo"p, jamyatti sinpiylashtirip praletariatti yana ekispilatatsya qimaxchi! Shuning uchun jeylarda xushyorlixti oshirishimiz kerak! Ulardi g"aplatta qoldirip, ko"zlarini shamg"alat qip Navro"z mayramini bir xapta burun Kalxo"z chorvachilik sut topar permasida uyishqog"likminan o"tkizvorishimiz kerak! Ayniqsa mahalla posbonlari, mahalliy ayg"aqchilarimiz qulaqlarini dinkeytirip, tevarakdi nozaratka ob kim kelyapti, kim ketyapti, hammasini xesop - kitop qib lotin alipposida yozip, uchaskabo"y Shgabuddinipka xar besh minitta xisobat berip tursin! Guzarga odamlar to"planmasin! Burjua revolusyasi boshlanip ketishi mumkin! Chuchuntraladimmi?! Xo"p bo"masa, hammaga omad, qizlarga qomat! Qona, talaga qorap marsh! Dalarimizda hali xosil mo"l! - dedi Mahalla kamket qog"ozga yozilgan dakalatiminan ko"zaynagini cho"mchegiga sob. Biz darag"di arqasiga bekinvop hamma gaplardi eshitip turuvdik. Cho"chqaxonaga qaytip kep qorasak itti go"shidan qilingan kechagi shovurmadan picha borakan. Eshagdi terisini ustiga o"tirvop abit qillik. Qorin to"ygach Qurumbo"y itti terisidan qilingan chachiqqa buytip o"vzilarini, mo"ynilarini artip: - Go"spada, omborda oshlangan itti terilaridan bor. O"sha terilardan niqop tayallap kiyip bo"sayam "Navro"z" mayramiga qaxnaship kemasak bo"meydi. Shunga silar nima diysilar? - dedi. - Biz bir kamtarin sallat odamlarmiz. Go"spadndi ho"kmi ho"k - dedi Yo"ldashvo"y chishlarini cho"pakminan ko"vlap chiyildaq ovozda. Shuytip niqoplardi kiyvop Navro"z kuni kalxo"z chorvachilik sut topar permasiga bordik. Qavirg"asini qirq klametrdan turip sanasa bo"ledog"on ozg"in sigir - buzaqlar quvvatsizligidan marasa ovozi nimagadur arqasidan chig"yapti. Mayram hali boshlanmaganakan. Qurumbo"y pichan g"aramdan panshaxaminan traxtirdi prasepiga xashak yuxlayatkan sag"uvchi ayallardi yaniga borip " Soxipjomol parizot jononalarga, xuriliqo, opatijon, mo"rchamiyon, sarvu sumanbarlarga solomlar bo"lsin! Xormeyno"o"o"r" dedi.
  
  - Bor bo"ng! - dedi kulip bitta mo"yni uzun, ko"kko"z, malla chachlik, axlas ko"ynak kiygan tarashadey ozg"in qatma qoracha juvon.
  
  - Bu diyman, mayram kuniyam damomey ishlo"rarakansilarta a? Chushinar paska, picha gurung qleyk iyax - biyaxtan. Yo yardamlashvoreyxma? - dedi yana Qurumbo"y yuzidagi niqopka yapishtirilgan soxta meylo"vini xurillayatkan mushugdi silagandey silap.
  
  -Mayli, banno yigit - dedi mo"yni uzun, ko"kko"z, malla chachlik, axlas ko"ynak kiygan tarashadey ozg"in qatma qoracha juvon.
  
  -Iye, ana emasa, odamdi omati kesa shuda, olg"a! - dedi Qurumbo"y bizga qorap. Kamandurdi xo"kmi xo"k. Biz sallat odamlar. Xo"p dep alpinislardi singari tirmaship somon g"aramdi ustiga chig"dik. Tepalikka chig"sam meni azaldan ruhim yayrap yuragim qo"shiq aytadi. Xamma yo"g"da o"riglar gullagan, yo"llardi qirg"ag"larida, kanoldi bo"ylarida lolaqizg"aldaqlar, momaqaymaqlar ochilip yotipti! Bepoyon ko"m - ko"k osmonda oppoq, momiq, do"ndiq bulutlar! Izaaag"da yash bollar tomga chig"vop xovozalardi buytip silkitip, chuttak chob kaptarlardi uchirishyapti! Jiblajibonlar , to"rg"aylar sayrap talalarda qaldirg"ochlar yer bag"irlap uchip yurishipti! Talalar etagida ko"ringan tyanshon tog"lariga qorap yuragi zaviqqa to"lip ovozini boricha baqirgisi keladi odamdi. Kambaxol bo"sangam qanchalar go"zalsan, meni serquyosh Vatanim! Ilonizi yo"llar, shovullagan terakzorlar! Paxsa duvollik uylar, chetanminan o"ralgan bog"lar! Kapalaklar pildirab uchip yurguvchi o"tloqlaru zarg"aldag"lar tojik tilida "Biyo! Biyo!" deya chorlaguvchi uvotlarda popishaklar, daryo sohillarida kakkular xasratlik sayraguvchi, ko"klam kechalari izaq - izaqlarda baqalar qurillaguvchi, kuzda onarlari yollip - yollip ketguvchi, tumanlarda odamlar g"ira - shira ko"nnip g"o"zapaya to"plaguvchi diyor! Bag"rida parrandayu darranda, ilonu chayan, qurtu qumisqa, mikro"plaru infuzoriyalargacha yayragan, lekin Saytmirat akam sig"magan Yurtim! - deganidim, xo"rligim kep, dmag"im achiship, ko"zlarimdan yash chig"ip ketti.Ko"z yashlarimdi yuvilo"vrip piltasi chig"ip ketkan to"ppimga artyassam, Qurumbo"y mo"yni uzun, ko"kko"z, malla chachlik, axlas ko"ynak kiygan tarashadey ozg"in qatma qoracha juvonga: - G"aramdi ustiga chiqish meni eng sevimli mashg"ulotim - dedi dagin uni belidan quchdi. Mo"yni uzun, ko"kko"z, malla chachlik, axlas ko"ynak kiygan tarashadey ozg"in qatma qoracha juvon ippatlik, bokira ayalakami bilmiyman, qo"lidagi panshaxani Qurumbo"ydi ko"zlariga tuvralap: - Polegche! Ruki ne raspuskay, chuvak!Ne to, glaza vûkolyu! - desa bo"ladimi?
  -Ha, xo"o"o"p, shunga shunchalixmi? Xazillashibam bo"miymi? Uzur unda, mo"yni uzun, ko"kko"z, malla chachlik, axlas ko"ynak kiygan tarashadey ozg"in qatma qoracha juvon - dedi Qurumbo"y. Kegin shnelini cho"mchegidan sumak trupkasini ob unga somonlardan tig"di dagin, bir dona gugurt cho"pini poqtalik sho"rtigiga chizip o"t yaqip sumak trubkasini tutashtirmaxchi bo"lli. U gugurt cho"pini poqtalik sho"rtigiga chizip - chizib: Bugun ro"hlar nimagadur olov bermayapti. Mintaqada energetik bo"xron - dedi. Bir mahal deng gugurt cho"pi vozzzzz aytip yonip , yonyatkan bo"lagi sinip somon g"aramga chushti dagin, g"aram yona boyladi. Qurumbo"y olovdi o"chirmaxchi bo"p shaship - piship olovdi tepalo"vdi alanga bettar kuchayip somon g"aramga o"t ketti. Mo"yni uzun, ko"kko"z, malla chachlik, axlas ko"ynak kiygan tarashadey ozg"in, qatma, qoracha juvon boshliq sut topar perma xodimlari Voy dooood! deganlaricha o"zlarini paska otti. Qorasak somonlar guvillap, asteydil yonyapti. Vazyat jiddiy. Pajennik kamandaminan uchaskabo"y Shgabuddinip kemey turip tutunda tuyag"imizdi shqillateyk dep bizam yerga sakradik dagin yugirganimizcha paxsa duvoldan oship bir zumda ko"zdan g"oyip bo"llik.
  Shunaqa hangamalar, Saytmrat aka. Mayli emasa, men tezraq yugirip uyga yetvop niqopimdi o"chaqqa teylap yaqvorey. Baladan hazar. Chapayip nomlik jinko"chada hakillap napas oganicha yugirip boryatkan burjuy ukangiz Mizxappar.
  
  
  19 mart, 2010 inji yil.
  Kunduz soxot 2dan 15 minit o"tti.
  Yigirma yildan baqa ishlameydigon,
  ustiga laylaklar uya qurvogan suvminorasini yani.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning olmish uchinji maktubi
  
  Bohor keganiychun yutamin bo"ladi dep optovshuvag"da o"rmalap yurgan chimalilardi tutib yiyyassam poqsa duvolimizdi buytip taqillatip birov chog"irdi. Qorasam Yo"ldashvo"y.
  - Mizxappar, tezraq o"tigingdi kiyip chiq, o"shna! Cho"chqaxonaga Saytmrat akeng kelli! - dedi u.
  - E, qo"ysangche! - dedim men ishanmey chimalilardi kappa otip.
  - Ros aytyappan! O"z qo"limminan ko"rishtim! Saytmrat akeng o"ziminan billa butun Muxolipatti yetalap kepti! Ayag"ini tagiga qo"y so"ydik! Mamadiyor qo"ydi panjalariminan kallasini kuydirip qozonga teylap laxim go"shtidan miymanlarga atap shashlik qilyapti. Tezraq bo"l! Muxolipat axli seni jda yaxshi ko"rarakan, bizga xat yozip tureydog"on Mizxapparjon qani, topib kenglar biz shu bolaminan yuz g"romdan arag" ichkani keganmiz diyishyapti! - dedi Yo"ldashvo"y meni battar xoyran qoldirib.Men qozonsimon do"ppimdi, paradnik pufaykamminan poqtalik sho"rtigimdi, poyma - poy o"tigimdi kiyyatuvdim o"gay dadamminan o"gay onam chig"ip sovolga tutishti. - Ha ulim, yana qayga ketyapsan, do"ppingdi kiyip? Birov qazo qiptimi? - dedi o"gay dadam.
  - Yo"q, o"gay dada, tezda kiyininar, cho"chqaxonaga Saytmirat akam kepti. Muxolipatam billa kep meni kutip arag"di ochmey o"tirishiptiykan! Bo"lag"anglar tezroq. Silardiyam ularga tanishtirip qo"yaman! - dedim men suyunip.
  - Ana, o"gay onasi, ko"rdingma, men Qurumbo"ydi idarasini obixoyatminan okropit etkanimdan kegin Chapayip kalxo"zida demkryatiya boshlanip muxolipat kepti! Men g"irreytip borip sirlik paqirimizda zovurdan yana obxoyat op keley , miymanlarga ichiraman - dedi o"gay dadam. U chelagimizdi daranglatip zovur tomonga yugirip ketyatuvdi o"gay onam: - Men bomiman! - dedi.
  - Nimaga? - dedim men xoyran bo"p.
  - E, o"tkan saparam Chapayip kalxo"z qulipiga Karimp kepti devding yug"irip ovora bo"p borsak kemaganakan. Uni o"nniga go"ring nurga to"lgur qiziqchi Ergash Karimp keganakan. Men endi raxparlarga ishanmiman. Raxparlardan ko"ra qiziqchilar yaxshiykan - dedi o"gay onam. Men katta uyga kirip pataparitimizdi apchiqqunimcha o"gay dadamam zovurdan obxoyat ob yetip kelli. Bir ayag"ida madikar tapichka, bir ayag"ida qo"njisi qirg"ip teylangan xrom o"tik. Maykasini ustidan qizil kastimini teskari kiyvopti. Mayli, endi, o"gay padar buzrukvorimdi tanqid qib nazaridan qopketmey ddm dagin darag" oqleydog"on cho"ltaq shupurgimizdi ob ko"chaga chig"dim. Yugirip ketyatuvdik guzarda Durmeyl evogarminan To"lan go"rko"v ikalasi do"zaq, o"lim, kalla suvak, kapan, mozor to"rasida suxpatlaship turganakan.
  - Ha, paqirda suv ko"tarip qaga ketyapsilar, ja asteydil? Bita yampasini uyiga o"t ketiptimi?! - dedi To"lan go"rko"v .
  - Yo"q , cho"chqaxonaga amrkiyyadan Mizxappardi Saytmrat akasi kelli! Muxolipatchilaram hammasi asheyda! dedi Yo"ldashvo"y.
  - Muxolipat kepti?! Amirkiyyadana?! Ana xoloooos! Men nechi yillardan baqa shuni kutip yuruvdim! Ayni middaxo! Amrkiyyalarda mozor qimmat! Bir santimetr yer bir yuzu yigirma ming do"lleru qanchayam sent dep eshituvdim!Muxolipat kegan bo"sa ulardi ichida urush tarapdorlariyam bordur! Xo"kmat pravakasya qip Revalyusani urushka eynaltirbersa odamlar bir - birini aptakranlardi strelalariga osip, bir - birini otip qirilip o"liklar g"aram - g"aram bo"p mozordi narxi osmonga chig"aritti! Ularda do"ller ko"p, haaaa! Bizi ishimizda sezon boshlanipti! Men tezraq borip ularminan dagovor tuzip qo"l qo"ydirip latarisdan tasdig"latvomasam bo"meydi! - dedi To"lan go"rko"v. Kegin kirza o"tigini topillatip go"riston ko"chaga qorab yugurdi.
  
  - Shu gaplar rosmi?! Rostanam Amrkiyyadan muxalipat kellimi, Mizxappar?! - dedi Durmeyl e"vogar.
  - Ros, ros, Durmeyl e"vogar aka! - dedi Yo"ldashvo"y.
  - Haaaa, indaqa bo"sa maxsatimga yetippan. Hamma yozgan yumalaq xatlarimdi, klyauz, poskvillarimdi ularga sotaman! Ularda do"ller ko"p bo"ladi! Do"leyeeyeeyeeyexer! O"o"o"o", do"llleyeeyeeyer! Men hozir uyga kirip yozgan hamma tuxmatlarimdi, ig"vo, g"iybatlarimdi qopka sob opchig"aman dagin qo"shnimiz, nemis tili o"qtuvchisi Maxsudip Advoxopti galustugini arendaga ob mo"ynimga taqvop yug"irip silarga yetvolaman!Borip ularminan suratka chushvolaman dagin u suratlarminan xokimlardi, rayislardi qo"qitip: - Ko"zingdi och, zolim karipsaner, poraxo"rlar! Meni do"slarim xo"kmatti osa, hammengdi ishdan xaydatip chatag"ingdi chig"oraman dep soqqasini olaman! Paqat ko"kidan olamanda o"ziyam! - dedi Durmeyl e"vogar.
  Biz xo"p dep yugirip ketyassak, Mahalla kamketti yanida Xebbixon turganakan to"r ayag"lap xassalarga tiyanip. Yo"ldashvo"y ungayam yangilixti aytuvdi uyam bizga irgashti.
  - Muna endi san qizil yalangayaqlardi inangdi uchqo"rg"ondan ko"rsataman! U Amrkiyyadan kegan burjuylar kamnuslardi yomon ko"radi! Lelimbuvam dganingdiyam, krpiska inam dganlaringdiyam hammasini sotaman! Man shu kamnuslarminan kuraship xizmat vazpamdi bajaryatkan payitta shuytip nagran bo"pqollim. Manga do"llerminan to"lanedog"on pinsa tayinlamasenar bo"meydi diyman! - dedi Xubbixon.
  Qorasak, Mahalla kamketam yug"irganicha bizdan o"zib ketyapti. - Iye, taxsir, siz qayaqqa ketyapsiz? - dedim men.
  - E, Mizxapparboy, Amirkadan kegan mixaylipat loyxalardiyam molyalashtiramikigin? Sh u dsangiz, kam ta"minlangan oylalarga uch - to"rttadan tovuq berib axolini tovuqboqar qmaxchiydik, shu loyixani moliyalashtirishka yardam berishamikigin? Agar molyalashtirsa u invistitsyani yuz do"llerini yuz xonadonga bir do"llerdan bo"lib berip qog"an ellix ming do"llerdi ichkari qip kistama urmaxchiydim - dedi Maxalla kamket. Bir mahal shovqimda Maxallakamketti ovozi eshitilmey ketti. Qorasam, butun Chapayip kalxo"zida istiqomat qiledog"on poqtakallar bola - chaqasiminan bizga irgaship kelyatkanakan. Shuytip cho"chqaxonaga borsak, Qurumbo"yminan Mamadyordan bashqa xich kim yo"q.
  - Qona Saytmrat akam? Muxolipatam ko"nnimayapti nimagadur - dedim men Qurumbo"yga.
  - Bugun birinji aprelü! - dedi tirjeyip Qurumbo"y. Mamadyorminan Yo"ldashvo"yam tirjeyip turishipti.
  - Qanaqasiga?! Axir, bugun 25 inji maritku?! - dedi Durmeyl e"vogar tuxmat, ig"volari jeylangan qopini yerga qo"yip.
  - Silardi xesopinar vo"yicha marit bo"sa bordur, ommo bizdi xisopta 1 inji aprelü. Muna ishanmasenar qorenar. Bu eshagdi terisidan qilingan yangi kalendar. Qurumbo"y kalendari. Bu kalendarda chirsillalar ateylaptan o"zgartirilgan. Misolchun qora kuchlar navro"z mayramini ommaviy qo"zg"alanga aynaltiramiz dep 21 mart kuni kesa ko"chada hich kim yo"q. Chunki Navro"z mayramini bir xapta burun o"tkazip bo"g"an bo"lamiz. Xutti shundek odamlar bugun 25 marit, hali 1 inji aprelga ancha bor dep turgan mahal xalqti boplap alleymiz. Muna silardi laqillatkandi singari bizda dmkryatya boshlandi muxolipatminan xich kimdi ishi yo"q dep butun dunyoni aldeymiz. Aldaganimiz bilinip qosa, bu birinji aprel hazili, muna bizdi kalendar vo"yicha 1 aprel bugun diymiz. Kegin ularam Qurumbo"y kalendariga o"tishadi. Butun yer kurrasida Qurumbo"y degan yangi era boshlanadi. Chuchuntraladimmi? - dedi Qurumbo"y. To"lan go"rkov ishanmey eshagdi terisidan qilingan Qurumbo"y kalendarini qo"liga ob varag"lap o"qip chig"di. Kegin Qurumbo"yga: - Kallangizga qoyil, Qurumbeyka! - dedi maxtap. Durmeyl e"vogar poylap turip kalendarga teylandi dagin To"lan go"rko"vdi qo"lidan tortvolli. - Biyaqqa ber kalendardi! Qurumbo"ykam bu kalendarga dastxat yozip menga so"vg"a qilalla - dedi Durmeyl e"vogar.Kegin u kalendardi raxpallarga ko"rsatip: "Ishtan xaydalip ketmey dsalaring uzatinar ko"kidan" diyman - dedi u.
  Bir mahal Lo"li mahallalik Mozandoron aka kalendarga osildi: - Xay, akamello", bu qalenderde manga bering! Bu mane eshagimne tyyerisidan yasalgon!Mane becho"ra eshagem! Umir bo"yi mehnat mashaqqattan bo"shi chig"magon, oxer vaxshiylarga yem bo"lügon, vaxshiylar terisini shileb qalender qilgon, Eshak bo"leb dam oleb shahargayam bormagon, Chapayyep kalxo"zidan bo"shqa yerne ko"rmagon, itoatkor yag"er eshageyeem!Voy eshageyeeyeem, voy eshageyeem! - deb yig"ley boshladi.
  - E, akamello , nimaga eri urgan xotinga o"xshap yig"layapsan betta?! Bor, o"shaqqa borib yig"la!Cho"chqaxonani boshinga ko"tarip muttaxamchilik qilasana! Xozir bir urip peshanengdan portichka ochip qo"yaman! Kalendardi ber biyaqqa, Budulay! - dedi Durmeyl e"vogar Mozandoron akamelloni turtip. Shu payit o"gay dadam Durmeyl e"vogarga kiyixti yemaxchi bo"p turgan yo"lbarusti singari teylanip, mo"ynidan xippa buvip yerga yiqitida, menga : - Mizxappar, Durmeyldi qo"lidan ko"jinniy kalendardi ol! - dep bag"irdi. Men xo"p dep endi Durmeyl evogardi qo"lini qayrip o"tindi sindirgandey sindiryatuvdim qayag"dandur uchaskabo"y Shgabuddinip poyda bo"lli.
  - Nima to"palang, a?! Nima to"palang! Nimaga ruxsat etilmagan jamoat jeylarida miting o"tkizishyapsan?! Qona, tezda uy - uylaringa tarqallaringche! Jiva! Yo o"lgilaring keldima?! Xammangdi itdey otip teyleymi hozir! - dedi u pstaletini zaryadit etip.
  -Xaloyuq! Uchaskabo"y Shgabuddinip hazillashyaptilar! Pistaletida o"q yo"q! Bizdi allayapti! Unga ishanmeynar! Qurumbo"y kalendari vo"yicha bugun birinji aprel! - dedi To"lan go"rko"v yaxtagini cholvoriga zaprapka qib.
  - Nima?!Qanaqa kalendar? Senlar hali meni jallotligimga shubhaminan qoreydigon bo"pqolishtingmi?! - dedi uchaskabo"y Shgabuddinip achchuvidan ko"zlarini astar poqtasi chig"ip. Kegin: - Shunaqami hali, endi o"zingdan ko"r! - dedi dagin, pistaletiminan bang"! aytkizip To"lan go"rko"vdi peshanasidan otip qo"ydi. Shunaqa gaplar, Saytmrat aka. Uzr, endi. Qorang"iga qomey To"lan go"rko"vdi jayiga qo"yeyk . Muxolipatka solom ayting. Hurmatminan ukangiz qizilburjuy Mizxappar.
  25/03/2010.
  Chapayip kalxo"zi.
  
  
  
  Mizxapparning oltmish to"rtinchi maktubi
  
  
  
  Tunovkun o"rda maxtapta Ro"zi kachigar hotirasiga bag"ishlangan uchrashuv bo"lli. Uchrashuvga Qurumbo"ydiyam taklip etip: -Jonop Qurmbo"yka, havaringiz bor, yaqinda Ro"zi kachigardi vaxshiylarcha qatl qilishti. Shu beguno insondi xotira kechasida qaxnaship "Buyuk layang"ayaqlar" pirqasini siyosiy poxolyati tuvrasida ibratlik pikrlaringizdi kelajak avloxlarga, o"quvchilarga so"zlab bersangiz dep yozishipti. Xo"p deb maxtapka bordik.
   - Oldin yarim kasadan moshxo"rda ichip dadillikka yuztadan otvosak sal gap - gapga qovusharittimi, Qurmbo"yka, siz nima diysiz? - dedi Dilixtr Qushkallayip qulga o"xshap qo"l qovushtirip.
   - Ixtiyori bashumo - dedi Qurumbo"y. Mayli emasa dep piyanellar xonasiga kirdik dagin, moshxo"rdani qaxlama - somsalarga, ichak shavla, non qo"g"irma, ko"k chuchvaralarga qo"shib yeb besh - oltita shishani bo"shattik. Yo"ldashvo"y mos bo"bqolli shklik, eshigi yo"q shkoptagi gorndi ob "Tutdug"u - du! Tutdug"u - du!" dep cholyatuvdi zamdilixtr intimos, Yo"ldashveyka, xozir tixiy chas, odamlardi o"yg"atvormeng - dep yurip undan gorndi tortib olli. Yo"ldashvo"y bo"sa qoplama terisi yorilgan barabandi ob chola boyladi. Biz uni to"xtatip zo"rg"a tinchlantirdik.
   Derazadan o"quvchilar bizga qorap kulishyatuvdi Qurumbo"y ularga: - Ha, O"mar Hayyomga kulishyapsanmi?! Ochip qo"yiptimi - a?!Beadap, xaramidan bo"g"anlar! - dep turip choy damlangan cho"yan chaynaxti otvoruvdi bita bolani boshi yollip dod dep qolli. Yaxshi, aynak sinmadi. Nmaga dsangiz derazani aynaxlari yo"g"akanta.
   Hayriyat dep Yo"ldashvo"ydi allap - suldap tinchlantrip spo"rit zolga kirip hotira kechasini boshlavordik. Zolga kirsak, burchagda Ro"zi kachigar raxmanligdi kurak ushlap turgan partretini osib qo"yishkanakan. Qurumbo"y itti terisidan qilingan ro"molchasini ob Ro"zi kachigardi partretiga qorap xo"ngirak otib yig"ley boyladi: - Mehribonim, akammoooo! Akammo! Ko"mirdi maydasiminan o"t yaqip qor yag"yatkan kechalarda uyigayam bormey, xilvat ajinazorlarda yong"iz o"zi katelnigda go"laqilik qib ishdan nohaq xaydalip ketgan akammo! Trigligingizda qadringizga yetmappiz, qadrdonim akammo!Endi qadringiz o"tyapti akammoooooooooooooooo, akammo!
  Bir mahal Yo"ldashvo"yam mo"ynini cho"zip, ko"zlarini yumvop : - Chiiiiii Ooooooo! Chi o! Chi o! I- Oooooo! dep xangrap yig"lavoruvdi maxtap bollar kulo"rip qatip qolishti.
  - Bular qiziqchi artislarakan! Tiyatr qo"yishyapti! Yaxshiyam belat og"animiz! Belat qimmato"sayam kanset qizig"akan! - dep baqirdi malmlar sho"vqim sob qarsak chop. Maxtapti dlixtri Qushkallayip Qurumbo"yga yaqin kep : Katta, tashqarida 25 daraja, ichkarida 35 daraja issiq bo"lyapti. Muni ustiga minnat qilyapti demangu ikki butilka arag" ichvoldingiz. Shinelingizminan budyono"pkangizdi chechip qo"ysangiz bo"miyma? - dedi qo"rqa pisa.
  - Shundey qlexma? Mayli, ixtiyori bashumo - dedi Qurumbo"y shneliminan budyo"no"pkasini chechip. Qurumbo"y shinelini chechuvdi hammamiz xayron qollik. U pidbo"lkasiz, maykasini ustidanla shnelini kiyvolo"vrganakan. Mayka jonvor ilma - teshik, g"alviro"pketipti. Muni ko"rip zoldagi tomoshabinlar kulo"vrip charchap, irjeyip, mo"yinlarini tomiri bitta bo"p tiriship qolishti.Yaxshyam shu qiziqchilardi kansetiga belat og"animiz - dep quvonishti.Dilixtr ulardi tartipka chaqirip nikrapo"nsiz gapirishka boshladi: - Jim! Xotira kechasidayam kuladimi odam degan? Kulmenar!.. Ro"zi kachigardi ro"hi chirilleydi! Xurmatlik malimlar, o"quvchilar! Xo"o"o"o"o"o"sh, diyishingizdan bilsak sortakansiz. Bugun marxim do"stimiz Ro"zi kachigardi xotirlap hamda, silardi siyosiy biliminardi oshirish uchun maxtapimizga ko"zga ko"ringan muxolipat nomoyandasi, taniqlik siyosat hamda davlat orbabi shoxer va adip, moxer bastakor va raqqosa Qurubo"ykam bir - ikita malaylariminan tashrip buyurganlar! - dedi. O"qtuvchilarminan o"quvchilar qarsak cholvorishti. Dlixtr Qushkallayip gapida dovom etti: - Xurmanlik do"slar, buyuk miymanimiz, ko"zga ko"ringan namoyanda, talanxlik shoxer, moxer bastakor, atoqlik adip, taniqlik siyosatchi, diplamat, davlat orbabi Qurumbo"ykamga tabrik uchun so"z no"batini berishdan ovvol Maxtapimiz baadiy xavasko"rlik to"garagini raxpari O"rtaq Yo"lchiboyip Sotvoldi malimdi saxnaga taklip qisak, marxabat!
  Yana qarsaklar yangradi. Saxnaga do"mbrasini ko"tarip Yo"lchiboyip Sotvoldi malim chig"di dagin Qurumbo"yga qoyta - qoyta ta"zim bajo ayladi. Kegin: - Qurumbo"nka, ovvolo katta boshizi kichik qib, xotra kechasiga keganingiz uchun sizga to"garagimiz nomidan abadiy mnnatdorchilik bildirip qolishka ijozat bergaysiz.Qurumbo"nka, maxtapimizga qush kepsiz. Endi o"zim yoqinda kuy bag"ishlagan terma oshillamdi, "Yutvoshim" degan dostonimdi oytipparaman. Yo"lchiboyip Sotvoldi domla shuytip qo"shiq ayta boshladi:
  
  
  Xay yorayyyyyyyy,
  Yuvindixo"ringmaneyyyyyy yutvoshim!...
  
  diyatkaniydi Qurumbo"y Yo"lchiboyip Sotvoldi domlani to"xtatip: - Baxshi, bas qing indaqa shaxisga sig"inishti targ"ip qiledog"on laganbardor qo"shig"ingizdi! Men raqs janriga qiziqaman! O"yinbop ashillangizdan yo"g"mi, repetuaringizda?! - dedi.
  Yo"lchiboyip Sotvoldi malim xijolattan qiiiyp qizarip ketti dagin, do"mbirasini buytip sozlap: - Endi Qurmbo"nkamdi talaplariga binoan ustozimding bir oshlasini oytipparaman - dedi. So"ng ashlasini boshladi:
  Hay yorayyyyyyyyyy, aha!
  G"aplatta qoppizaaaaaaaaaaay, yutvoshimayyyy!
  E, bizdi tashvishimizdan chachlaringiz ag"aripketiptiyaayyyyyyyyyyyyyy, yutvoshim!...
  
  Bu qo"shig"am Qurumbo"yga yoqmadi. - Ey, qanaqa chuchunmedog"on boxshisiz axir?! Shaxska sig"inmeng diyappan sizga! Men sizga ayttimku, raqska chushishti yaxshi ko"raman dep! Ayniqsa mayramlarda.Men xaryagrapya bilim yurtini sirttan butirgamman. Shu chun to"lüka raqsdi yaxshi ko"raman. Agar men qo"shig"di yaxshi ko"rganimda el sevgan buyuk xofizlardi shuytip xor qilarmidim?! Qona, haligi, nimeydi, Kshtaka kshtak rotanlaga chong! - dedi Qurumbo"y raqska chushishka xozirlanip. Yo"lchiboyip Sotvoldi domla do"mbirasini sozlap Xo"p bo"ladi, Qurumbo"nka dedi. Kegin tamag"ini qirvop "Kshtak! Kshtak! Kshtaka kshtak rotanla!" dep muziyka chovoruvdi Qurumbo"y o"nnidan turip g"ayratminan o"yinga chuship ketti. Qoshlarini ilondi singari biltanglatip, mo"ynini likillatip yelkalarini uchirdi. O"qtuvchilar qarsak chop dlixtr Qushkallayip: - Yashang, katta! - dep turipti. Qurumbo"y eshillip, tizzalarini bukip, osmonga qoravop lunjilarini shishirip, o"zini o"vziga o"zi kaptiminan shappatilap Taygadagi shamanlardi singari o"ynayatuvdi bir mahal deng maxtapti chirip ketkan taxta poli "G"aaaaaars!" aytip sinib Qurumbo"y singan taxtalarga allaship poldi tagiga kirip ketti. Men Qurumbo"ydi telvaxranitelimanta. Spasayt etey dep yug"irip borsam Qurumbo"y poldi tagidayam podpolniy raqska chushyatkanakan. Biz Qurumbo"ydi xutti muzdi tagidan tortip chig"organdek sudrap chig"ordik. Hamma yo"g"i o"rgamchik uya bo"p ketipti. Poldi tagida arag"di shiyshalari, sigaretti bicho"glari, eski paypaq, pol artadigon latta diysizmi, qo"njilik patinka, o"tik, rabochig prchatka, kuya yegan telpak, madikar tapichka, ayollardi plapkaliyam borakan. Iyaxta malimlarminan o"quvchilar kulip ichaklari uzilip yotipti. Yaqinda qatl qilingan begunox Ro"zi kachigardi arvoyi Qurumbo"ydi urdi shklik. Azada o"yinga chushsa shunaqa yomon bo"larakanta, Saytmrat aka. Mayli emasa, aka. Chet ellarda izg"ib yurgan Vatandoshlarga solom ayting. Hamma yaxshi odamlarga hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  03/04/2010 yil.
  Chapayip nomidagi 13 inji O"RDA maqtap.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning olmish beshinchi maktubi
  
  Kecha etametan tunnikka tortilip sportminan trno"pka qip yuzimdi, mo"ynimdi, qo"ltig"imdi qovoqdan yasalgan qo"lbola invannigimizda kirsovunminan yuvyatsam birov chaqirdi. Ko"chaga chig"sam zaxarlik merkaptapo"sti bonkasini tunikalaridan suvorkalap qurilgan dorvozamizdi yanida selsavetti qorovuli Isreyl po"stakpurush turganakan.
  - Ha? - desam u: - Mizxappar, tezda selsavetka borasanakan. Senga pochchang tilpon qib kutip turipti, zaril ishi bor shikilik - dedi. Men yuvinip artinip selsavetka bordim dagin tilpon trubkasini qulag"imga tuttim. - Allo, Assalomoaleykim, pochcha! Ha, kallayi saharlap tilpon cholyapsiz, tinshlixmi ishqib? Opam orip netip qollimi?! Yashirmey ayto"ring pochcha! Nima qilamiz endi, Xudoni irodasiykanda... - dedim men.
  - E, qaniydi shundey bo"sa, Mizxapparjon! Apsuski indaqamas! Ishxonamizdagi pajennik kamandani idorasi yonyapti! O"shnalaringizminan paqirlardi ob zudlikminan yetip kemasenar bo"maydi! Axir o"zingiz o"yleng, Mizxapparjon, meni bu olamda sizdan bo"lak jiyanim bomi?! Sizdi jiyanim deganman! Opezi og"anmana! Endi buytip boshimga ish chushkanda... - dedi pochcham yig"lap.
  - Iye, chatag"o"ptiyu! E, yig"lameng pochcha! Biz xozir yetip boramiz! O"zi nima bo"lli?! Qaytip ishxonenarga o"t chushti?! - dedim men sabirsizlikminan qizig"ip.
  - Palakat, g"ishka spiral o"rap qo"lbola nagrivatil pechka qurganidik deng. Boshlig"di kambinatidagi istoldi tagida turaritti. Boshliq uxlap qop qo"lbola nagrivatildi tevip ag"darvoriptida, qoreng. Istoldi tagidagi po"stakminan sholcha yonip pardaga o"t ilashkan. Kegin "Xalq so"zi", "Qishlaq haqqati", "Darakchi" , "Solomaxlik" degan gazita jnnollarminan przdntimizdi kitoplari, duvoldagi pilakatlaram bitta qomey yonip ketipti! Yaxshi deng, boshliq yonmedog"on kiyimlardi kiyip, prtavagaz taqvop uxlayatkanakan. O"yg"ansa kambinat yonyatkan bo"g"an. Boshliq pajennik kamandani no"mirini shaship - pishship terip so"tavoy tilponda zuvanayt etsa, o"zimizdi qorovlxonaga chushipti. Qorovul chol kechasi uyiga ketvorganakan. Yaqinda uylanganman axir, menda insop bomi o"zi, chillasi chixmagan yosh nersa yolg"iz qosa, kechasi o"zi yong"iz qo"xmasin. Qolovursa o"rtada sheytan bor dep o"ylagan bo"sa keraxta endi... Iye, ana emasa... Boshliq poryad chekip yardamga chag"iryapti!.. Mizxapparjon, tezraq kenglar!.. Tuvt... tuvt... tuvt... - dep suxpat uzilip qolli.
  Men poyma - poy o"tigimminan cho"chqaxonaga qorap yugirdim. Borip do"slarimminan G"urratosh Nshannani iborshisasidan qog"an paqirlardi ollik dagin Yo"ldashvo"ydi mo"yniga mnip shaharga qorap choptik. Qurumbo"y Yo"ldashvo"ydi biqiniga o"tigiminan niqtap qamchiminan boshiga to"xtovsiz savalap boryapti . Yo"ldashvo"y shunaqa tez choptiki, hash - pash deguncha voqya jeytiga yetip bordik. Borsak pajennik kamandani idorasi qasra - qusir yonyapti. Tomidagi shiypirlar pang"illap portillap uchyatkanini ko"rsangiz, axoli yashedog"on jeytta bironta o"q - dori ombori yonyapti shklik dep qo"rqip ketarittingiz. Ichkarida yardam so"rap baqiryatkan boshlig"di poryadiga odamdi rahmi keladi.
  - Keldilangmi, Mizxapparjon?! - dedi pochcham. Keldik, pochcha, keldik - dedim men. Buytip qorasam tumonat odam hutti muzeydagi kartinasini o"g"rilar qirg"ip ketkan romkaga tikilgan odamlardey yonyatkan idorani tomosha qib turishipti. - Ey, qanaqa odamsizlar axir?! Uyinardan paqirlardi apchig"ip suv taship bo"sayam olovdi o"chirishka yardamlashmesilami?! - dedi Qurumbo"y trubkasini yonyatkan olovdan sug"irilgan tayag"da tutashtirip chekip.
  - Suv bo"masa nimada o"chiramiz, katta? Magazimdagi baklashkalik minyanniy suvminan o"chiramizmi? Arag"di quyvorsak olov bettar kuchaysa! Qaytip o"chiramiz? Ayting xong? Vodaperevod bo"masa. Xo"kmat mato"r kuydi deb vodaperevotti remunt qimagandan kegin odamlar quvirlardi ketmanlarminan qazivop temirpurushlarga sotvorgan bo"sa. Muna endi, noyloj hamma o"zini uyiga aloyda - aloyda quduq qazivog"an, hich bo"masa suv mustaqillig"iga erisheyk dep. Qudug"dagi suvdi pajarga sarip qip o"zimiz nimani ichamiz - a? Nimani? Ayting xong? Undan tashqari kunda kun ora yuvinishka tuvra keladi. Bizga Amidaryominan Sirdaryo izaq og"ayni? .. - dedi tomoshabinlardan bittasi.
  - Pulini to"lasakchi?! - dedi pochcham aholiga umidvor qorap.
  - Aaaa, puli to"lansa boshqa gap. Naqqami? - dedi yana bittasi.
  - Yo"q, nasyaga - dedi pochcham.
  - Nasyaga bo"sa jichcha qimmatraq bo"latta - dedi tag"in bittasi.
  - E, mayli! Pul qo"ldi kiri! Yong"indi o"chirsak do"lat bizga katta miqdorda pul nukopot beradi! Davayte Mizxapparjon, Qurumbo"yka, Mamadyor, Yo"ldashvo"y, shu akamizdi qudug"idan suv apkep olovga chacho"rinar! Suvdi letiriga qorap kegin hesop - kitop qilo"ramiz! - dedi pochcham. Biz xo"p dep suvpurush akamizdi uyiga duvoldan oship o"tip qo"lma - qo"l qib qudug"idagi suvdan paqirlarda toshiy boshladik. Mamadyorminan Yo"ldashvo"ydi paqiri teshigakan, yonyatkan idoraga yetmey paqirlaridagi suv tugab qolovirdi. Men : E, lapashanglar, kim shuytip suv toshiydi?! - deb putun paqirlardi ko"targanimcha yug"irip keyatuvdim deng, suvdan siyg"anchiq bo"g"an yerga siyg"anib shunaqa yiqillimki, paqirlar xovoda aylanip - aylanip uchib o"zim xandekka quladim.
  Ichkarida pajennik kamandani boshlig"i: - Yardam berinaaaaaaaaaaaaaaaaaar! Kim booooor?! - dep poryat chekip yotipti. Shuytip qiylanip turuvdik izag"dan Durmeyl e"vogarminan o"gay dadam yug"irip kelishyatkaniga ko"zimiz chushti. Durmeyl e"vogardi qo"lida agaratka chimchiq, misilcha singari yovuz yirtqich qushlardi qo"rqitish ichun o"nnatiladigon qo"riqchi.
  - Obbo, endi bu yana nima jinnilik bo"ldi? - dep xoyran bo"p turuvdik Durmeyl e"vogar qo"lidagi qo"riqchini qurchaq tiyatr qo"yyatkanga o"xshap silkitip: - Sus xotin, Suzma xotin! - dep ashla ayta boshladi. O"gay dadam bo"sa bir ayag"ida madkar tapichka, bir ayag"ida po"stak massiminan buytip qo"shiq ohangiga mos go u yaniga go bu yaniga teylap o"yinga chusharitti. Qurumbo"ydi achchuvi chig"ip Durmeyl e"vogarga: - Inangdi palandaqasi xotin! - dedi.
  - E, Durmeyl aka, biyag"da pajennik kamandani idorasi yonyaptiyu siz bo"sangiz lapar aytip, Mizxappardi o"gay dadasi Gijdanlaga o"yinga chushyapti! Badiiy xavaskallikdi voxtimi shu topta?! Bu nima qiliq? Kap - katta odamlar uyatmesilami?! - dedi Mamadyor.
  - Men yamg"ir chaqiryappan! Shoyatki bu olovdi yomg"ir o"chirsa! O"t o"chirish qo"linardan kemagandan kegin xalaqit bermey ketinardi g"irt qisip turinar! Bu silarga taxta poyizda Adig"anistonga borishmas! Men otaxonlarimdi ishka sob hozir osmondan shunaqa yomg"ir yag"diraman, shunaqa yamg"ir yag"diraman! Ko"rip butun dunyodagi pajennik kamandalar damini olo"radi!.. - dedi Durmeyl e"vogar. Kegin yana qo"shig"ini dovom ettirdi: - Sus xotin! Suzma xotin!.. Shuytip Durmeyl e"vogardi qo"shig"ini tinglap tursak, yalt - yult! aytip chaxmaq chop shunaqa qattiq momogumbirak gumbirladiki, yer yollip, osmon yirtilip - netip kettimi dep o"yladik. Kegin yamg"ur yag"vordi. Yamg"ur tezlap selga aylangan mahal chaxmag"lardi yorug"ida Durmeyl e"vogar shamanlarga o"xshap qo"riqchini silkitip sakrar, o"gay dadam bo"sa daxshatlik chaxmag"lardan yuzlari yoriship xamon o"yinga chusharitti. Bu orada sel yanada kuchayip yong"in o"chti. Muni ko"rip odamlardi Durmeyl e"vogarga ixlosi kuchayip ketti.
  Durmeyl e"vogar yaqin kunlarda yomg"ir chaqirip Orol dengiziniyam suvminan to"lg"azmaqchi. Saytmirat aka, novoda chet mamlakaxlarda o"t ketsa pajennik kamandaga xabar qimey tuvra Durmeyl e"vogarga tilpo"n qilo"rinar.
  Mayli emasa, doyim solomat bo"ng. Hurmatminan qizilaskar Mizxappar.
  
  9 inji may, 2010 inji yil.
  Kech soxot 11 dan 03 milit o"tti.
  Chapayp shahri.
  
  
  
  
  
  Mizxapparning olmish oltinchi maktubi
  
  
  Shishanbi kuni Qurumbo"y kazarmamizga jeylashkan xarbiy dala gospitalda Yo"ldashvo"ydi cho"chqani oxuriga yotqizvop qamchilar zarbidan yorilgan jeytini zanglagan buguzminan tikip boshiga itti terisidan yamaq solyatuvdi. Mamadyor bo"sa yamta arag"minan zakskaga samsaq piyoz tovip keley dep samavo"lkaga chig"ip ketkan. Men soxchilar mnorasida turganimcha osmonda uchip yurgan calapandi tomosha qib turippan.
   Uni parvozini kuzatip : - Vox, qandey baxitlik salapan! Maza qib shomollarda uchip yuripti. Hoxlagan tomoniga uchadi! Charchasa bita - yamta darag"di shaqiga ilinadi dagin shomollarda shaffop bayrag"di singari xilpiraydi. Beg"am - betashvish hoyat! - dep xoyal surip tursam bir to"da odamlar yelkalarida ketmonlariminan Lattaqishlaq tomondagi zovurdi taxta ko"prigidan o"tip kela boshladi. Xotin - xalaj, yash bollaram bor. Ulardi norozilik nomoyishka chig"ipti dep o"ylappanda qoreng. Bizdi endi manaqa tinch namoyshga chiqqanlardi otip qirip teyleydig"on adatimiz borta. Men endi ragatkamdi optik pritseliminan talaga ketyatkan mehnatkashlardi orasidagi bitta navcha, qatma qorachadan kegan, qo"llari kalta, mo"yni uzun, echkipeshana, uvzi katta, ko"kko"z, egarburun kalxo"zchini nishonga ob pritselivayt etyassam Qurumlandiya sarhadlarida Mamadyor poyda bo"lli. Qo"ynida araq. Xursan bo"g"animdan posttiyam unitip soxchilar mnorasidan o"zimdi yerga teyladim. Go"spitalga kirsak Qurumbo"y tibbiy aparastani yakunlab quruvchilar prchatkasini chechyatkanakan. Uni aytishicha Yo"ldashvo"y aparastadan yomon chig"ip bandachilik qilishiga jichcha qopti. Nmaga dsangiz Qurumbo"y Yo"ldashvo"ydi boshiga yamaq solyatip o"zini shnelini yenginiyam qo"ship tikvorganakan. Tikilgan jeytti boshqattan so"kip yana tikishka tuvra kepti.
   - Muna endi bemor ancha tuzik - dedi u.
  Kegin Mamadyorga qorap: - Arag" apkeldingizma tash starshina? -dedi.
  - Xutti shundek, taash kamindo"n! Paqat zakskaga samsaq piyoz topomey dorilangan chigittan bir siqim apkelo"rdim - dedi Mamadyor cho"nchegini kavlap.
   - Bizga parqitmiydi, oraxtan quying xong - dedi qo"llarini eshagdi terisidan qilingan chachiqqa artip Qurumbo"y. Mamadyor xo"p dep arag"di qo"llari qaltirap, ehtyatkallikminan kanserva bo"nkalarga quydi. Biz indamay ichyatuvdik
  Qurumbo"y : - Kelinar, shu qadaxti bizdi tug"ip, yuvip - tarap, beshigimiz ustida tunlari alla aytip, o"zi yemey yedirip, kiymey kiydirip, kasal bo"sak duxtillarga yalinip dori darmon izlagan, yuz jabru japolarminan avaylap o"stirgan mehripon onalarimizdi sog"ligi uchun icheyk! - dedi o"nnidan turganicha kanserva bo"nkani baland ko"tarip. Biz tik turganimizcha kanserva bo"nkalardi urishtirib arag"di oq urip dorilangan chigitminan zakska qip turuvdik, go"spitalga biro"v mo"ralagandey bo"lli. Qorasak, uchaskabo"y Shgabuddinip duvoldi o"pillip chushkan jeytidagi tuynukdan buytip qorap turipti.
   - Oraxti yashir! - dedi Qurumbo"y shaship. Mamadyor arag"di yashirdi.
   - Cho" tbe nada, ment? Araq tugadi - dedi Qurumbo"y uchaskabo"y Shgabuddinipka. - Grajdanin Qurumbo"y, men araq ichmey qo"yganman. Jigarim kasal. Buni ustiga gemaro"yimam bor. Ichsam gemaro"yim yollip ketishi mumkin. Duxtillar ichma, ichting o"lasan. Tag"in o"zing bilasan, bizga baribir degan. Tak chto", men boshqa ishminan keganman. Qona, menga aytingchi, grajdanin Qurumbo"y, siz odammisiz yo hayvonmisiz? Onangizdan xavar op qo"ysangizo"meydimi? Mehribon voliydangizdi ayag"i o"rtacha istalbadey bo"p iship ketipti. Kechasiminan poryat chekip Chapayip kalxo"zida istiqomat qileydog"on mahalliy oxalini uxlatmayapti "Intimos, Qurum yer yutkurdi chaqirip kenglar!" dep. Voliydangiz shuytip poryat chekip oxali tinchligini, mintaqadagi aseyshtaliqti buzo"vrsa uni lo"tkalik matasekilimga sob qaryalar uyiga opporip teyleyman! - dedi Shgabuddinip shapkasini ayvonini pistaletti istivo"liminan ko"tarip. Kegin chishlarini orasidan chirtillatip tupurip istrayevoy shagminan yurip qishlaq tomonga qorap ketti.
   Biz nima qilishti bilmey o"ylanip qollik. Anchadan kegin : - Ablax ment, shundey shirin o"tirishti zaxarga eynaltirdiya! - dedi Qurumbo"y Shgabuddiniptan xapa bo"p trubkasiga dorilangan chigittan tig"ip tutashtirip chekip. Biz qog"an qutkan arag"diyam ichip dorilangan chigitminan zakska qillik dagin bo"shagan shishani fashislardi tankisiga otilgan granatani singari tuynikdan ulaxtirip tashqariga chig"dik. Shunda Qurumbo"y izag"lardagi Lattaqishlaq tomonga hasratminan qorap turdi dagin bizga: - Tezda Yo"ldashindi apchig"ip egarlenar, otliq eskadron bo"p borip meni tug"ip katta qig"an voliday meribonimdi yo"qlap kemasak uchaskabo"y Shgabuddinip u becharani qaryalar uyiga oborip teylamasin. Onam qaryalar uyiga ketsa raysabis pinsasini to"xtatip qo"yadi. Onamdi pinsasi muna nechchi oylardan baqa ichkiligimizdi xarajatlarini ko"tarip turipti. Shnelimga tunikadan yasalgan jangovor medallarimdi taqvog"anman. Bechora mushtipar voliydam o"rdin medollarimdi ko"rsa mendek buyuk polkovodetsti tuqqanini bilip rosa quvonadi!Ona quvonchidan olam yorishar! Ona bu quyosh! Ahir bejiz aytishmagan Ona vatan dep! Vatan esa ona! Qona, batalyo"n, pa ko"niyam! - dedi.
  Biz go"spitalga kirip cho"chqani oxurida yotkan Yo"ldashvo"ydi sudrap apchig"dik dagin mo"yniga egar urip yugan - jabdug"ini beyladik. Qurumbo"y qon tomgan qamchisini o"tigini qo"njisidan ob uni sopini uvziga chishlavop epchillikminan sakrap Yo"ldashvo"ydi mo"yniga mndi. Bizam mndik. Shuytip shatra - shutir qip chopib Lattaqishlaqqa yo"l ollik. Lattaqishlaqqa yetey dganda Yo"ldashvo"y xoldan toyip yiqilip qog"anidi, iyag"iga peshko"m ketishka tuvra kelli. Borsak haqqattanam Qurumbo"ydi onasini ayag"i fildi ayag"idek bo"p iship ketkanakan. Qurumbo"y xutti bayrag"di o"pip qasamyod ichyatkan saldatti singari onasini yaniga tiz cho"kdi dagin: -
  
   Mamashkam, mexribonim, qiylanip tuqqan balang kelli!
  Qo"li Zulqarnaynning ilkidek bo"m - bo"sh, yalang kelli!
  Balam dep yig"lamishsan o"t - o"lanlar qoplagan yo"lda,
  Shamol uvlab tumanlar qoplagan qorli dalang kelli!
  
  Yuvinmay cho"chqagoxlarda, tunu kun qashlanip yurgan,
  G"arib, mansabparast, dovdir, aqlsiz dabdalang kelli!
  
  Chiroqsiz kulbada yolg"iz yo"limga ko"z tikarmishsan,
  Qurum zulmat aro sheytanchirog"ing - mash"alang kelli!
  
   - Deya bayt aytti.
  
  Qurumbo"ydi mamashkasi bo"sa yyeg"lap: - Qaylarda yuripsan, Qurumsher, shoxer bolaginam?! Ko"zimdi nuri! Nechchi yillardan baqa ko"rganiyam kemesan. Davlatti ishi dep o"zingdi urintirip ranging bir axvol bo"p ketiptiyu, qo"zichog"im! Shu siyosat o"lgurga aralashmey jo"o"o"o"n yurseng bo"miyma?! Ke peshanengdan bitta o"pay, seni sag"inip kettim bo"talog"im - dedi.
  Bu gaplardi eshitib, onani sog"inch ko"z yashlarini ko"rip xo"rligimiz kep o"krab yig"lavordik. Qurumbo"y boshidan budyono"pkasini chechip ko"zlaridan duvv - duv yosh to"kip mehribon voliydasiga peshanasini tutti. Bir mahal deng, kutilmaganda kampir bambukka o"xshagan barmaqlariminan Qurumbo"ydi kekirdagiga chang sop xippa buvip qosa bo"lama?
   Qrumbo"y napas olomey xirillap ko"zlarini olaytirdi. Mamashkasi bo"sa: - Ha, uying kuygur Itqurumsayaq ! Qo"lg"a chushtingma vatangado muxojir?! Seni shu maxsatta baqip katta qiluvmidim?! Pinsamdi ob o"zimdan habar omeysana, yer yutkur, qalandar darbadar devona darvish! O"shnalaringam o"zinga o"xshagan jinni! Seni tuvilg"aningdayaq duxtillardi ko"zini shamg"alat qipturip utinga o"tirvop dimlap o"ltirip qo"yo"rganimda bo"larakan! Ashunda sendan butun dunyo qutilaritti! Basharyat mendan o"mirvot minadoro"laritti! Haliyam kechmas! Hayrlik ishti etta kechi yo"q diydi mashoyiixlar!.. Umriiiii skatinaaaa... - deritti chiranip.
  Men Qurumbo"ydi telvaxranitelimanta. Aykudo priyo"mdi qo"llap kampirdi qo"llarini qayrip yurip Qurumbo"ydi burgutti panjasidey baquvvat barmaqlar iskanjasidan bir amallap ozot qillim. Qurumbo"y suvagdi putunicha yutip tiqilip qog"an chiyabo"rini singari tamag"ini ushap izaq yo"taldi. Kegin o"ziga keb duvolga syanganicha damob napas rosladi. Anchadan kegin o"nnidan turip shnelini cho"nchegidan latta metr olli dagin, mamashkasini shiship ketkan ayag"ini diyametrini o"chkadi. Kegin bizga: - Bemordi aparastaga tayallenar. Meni qiynalip tug"ip ming mashaqqatlarminan voya yetkizgan mehripon mamashkamdi ayag"ini amputasya qimasak gangrena boshlanishi mumkim - dedi.
  
  
  Biz sallat odamlarmiz deganmanu. Bizga prikaz bo"sa bo"lli. Bu hali Qurumbo"ydi onasiykan, yuqoridan buyruq berilsa o"z onamizdiyam ayaq - qo"llarini buytip baylap soppa sog" ayag"iniyam arralap teylo"ramiz. Ulardi aypi bormi yo"xmi, bu bizdi qiziqtirmeydi. Shuytip bemordi aparastaga tayallap tursak Qurumbo"y omborxonadan ikki kishi tortadag"on arra apchig"di. Indan kegin mamashkasini ayag"ini melminan buytip belgilap: -Ha, qona emasa, Tortinar arrani! - dedi. Bunaqa aparastalarda ishtirok eto"rip bizdi diydamiz qatip tosho"pketkanta. Muolajani boshladik. Arra zanglap o"tmaso"pketkanakan, kampirdi ayag"ini sira arralomeydita qoreng. Arrani tig"i qaytip ketkanidan bildikki Qurumbo"ydi qarovsiz qog"an onasini ayag"i metindey qatip ketkanakan. Noiloj aparastani kechiktirishka majbur bo"p kazarmaga qaytip kellik.
  Ettasiga ettaminan bitta o"tinchini benzinminan yuredog"on mato"rlik arrasini ob Lattaqishlaqqa borsak uchaskabo"y Shgabuddinip Qurumbo"ydi onasini lo"tkalik matasekiliga sob qaryalar uyiga apketip qopti. Qaryalar uyi izaq bo"g"animinan texnikaga yo"l hich narsamasta. Bir zumda yetip bordik. Borsak Qurumbo"ydi onasini qaryalar uyini taklipiminan kegan xalq tabibi Durmeyl e"vogar otaxonlarini ishka sob dovolayatkanakan. Durmeyl e"vogar kiyimlariga bo"lit - gaykalardi, pepsi ko"lyani idishlarini osvop doyra chob o"yinga chuship lapar aytar, meni o"gay dadam lapar ohangiga mos shox teylap raqska chusharitti. E"vogardi qo"shig"i agar adashmasam quyidagicheydi:
  
  
  Dur - dur, Durmeyl!
  Xalq mustaqil hurmeyl!
  Yaxshilarning yuragiga,
  Tuxmat tig"in ur meyl!
  Dur - dur, Durmeyl!
  Davru davron sur meyl!
  Soxta diyqon fermer bo"vop!
  Ayvon, qasr qur meyl!
  Dur - dur, Durmeyl!
  Yozgin cheres churmeyl!
  Qo"shning impark bo"lib o"lsa,
  Xursan bo"lib yur meyl!
  
  
  Bu sexrlik qo"shiqdi eshitkanki odam o"zi bilmagan holatta o"yinga chusho"rarakan. Qariyalar uyida yasheydog"on tomomi cholu kampirlar, raxparlar, qorovullar, hatto oshpazlaram skavaro"tka, cho"mich, kapkullardi bir - biriga urip, qoshiq o"yin qib raqska chuship ketti. Qorasam meni do"slarimam arra - boltalardi qo"ltig"lavop o"yinga chushyapti. Menam poyma - poy o"tiglarimminan o"yinga chushvordim. Bir mahal qorasak, Qurumbo"ydi onasiyam o"nnidan turip o"yinga chushyapti! Ayag"i tuzalip ketipti. Xursanchilik shunaqa yaxshi narsa bo"larakan. Xullas, Qurumbo"ydi onasi qaryalar uyiga borib baxtli bo"lli. Buguncha shunaqa gaplar, Saytmirat aka.Olmish yettinji maktupta uchrashkuncha xayr. Hamisha sog" bo"ng dep desantchi saldat ukangiz, qizilaskar Mizxappar.
  
  
  17 ji may, 2010 ji yil.
  Kech soxot 8 dan 5 daqiqa o"tti.
  Chapayp shahridogi qaryalar uyi.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Mizxapparning olmish yettinji maktubi
  Biz Yo"ldashvo"ydi mo"yniga mnvop xarbiy ucheniya o"tkazish uchun Chapayip kalxo"zi dalalariga ketyassak, guzarda to"plangan odamlardi ko"rip qollik. Ular janjaldi tomosha qilishyatkanakan. Ikkita notanish odam bir - birini yaqasidan buvvop xakkeychilardi singari jiqqamush tevalashyapti.
   - Qishlaq -qirimga bekinvosam topomeydi dep o"ylovdingma - a, xaramidan bo"g"an valadi zino! Tuvrasini ayt bizdi uydagi shkopti ichida nma qilyatuvding?! Otvechay, svoluch... - deritti g"ilay kimsa.
  - Ha, nma qilishim keragidi?! Ustivoshim bo"masa! Kiyinishka ulgimadim. Men qattan biley silardi yangi shkop sotvoganinardi?! Oldingi shkopinardir dep o"ylappanta! Oldingi shkopinardi orqasida kaaatta teshik boridi. Anaqa proyo"m. Endi ayp mendami?! Xotinizam menga bevopolik qip: - "Kelsinbo"yka, erim kepqolli, tezda shkopka kirvong!" dedi.
   Agar xotinizda menga nisbatan zarracha vopo bo"g"anda shkopinardi arqasidan tuynuk ochip qulay shart - sharoyitlardi yaratip qo"ygan bo"laritti! It vopo xotin jopo dep shuni aytarakanta eskilar! E, bevopo dunyo! - dedi ikkinchisi xapa bo"p.
   -Nma! Nma ddng! U, ûflos!.. zareju nax... - dedi g"lay. Kegin cho"nchegidan pichaq chig"orip shkopka bekinganga teylandi. Shkopka bekinganam hiylacha borakan, udarlarga chap berip buytip blok qip o"zini zashishayt etti. U o"zini zashishayt etishminan birga gapirishta dovom etti: - Endi xotinizga ikki dunyoda ishanmiman.O"sha kuni u Kelsinbo"yka men sizdi Layli Majnundi qaytip sevgan bo"sa shundey sevaman! Siz uchun jonimdi berishkayam tayyarman!Erim impatent, muni ustiga dayus.Xaripligini aytmessimi xaripligini! U so"tak ettaga bir yaqqa ketyapti. Shomdan kegin kelo"ring, axshomdi birga o"tkizamiz sevgilim! Bizga hich kim halal bemedi - dep allaganakan. Endi kirip chechinuvdim lop aytip siz kamandropkadan kep qolliz. Endi ayp mendami? - dedi shkopka bekingan xapa bo"p. U shuytip ortiga chistalliyatuvdi ayag"i toshka qoqilip yerga yiqilli. G"ilay shkopka bekingandi tagiga bosvop qonniga pichag" urdi. - Na, poluchay! Na, yeshyo! - dedi navcha g"lay shkopka bekingandi qonniga ketma - ket pichaq sanchip. Shkopka bekingan bechara qizil qonga bulanip sulayip qolli. G"lay uni chavag"lap teyladi. Qorasak g"lay qotil tevarakka alanglap qochishka tayallanyapti. Men qorateminan trnopka qg"anmanta. Olomondi orasini ato"m muzyorar kemasini singari yorip o"tip salta qip sakradim dagin g"layga sherdey teylandim. Uni bosvop qo"lidan sovuq quroldi tortvollim dagin, pichag"di sopiminan g"ilaydi arqa miyyasiga smertenni zarba berdim. G"ilay nedurki sen allashyapsan dep meni samba qip otvormaxchi bo"lli. Ommo men uni uvzi bunni aralash bitta kalla qo"yuvdim, uni apti qonga bulandi.-Ûflos qotil! Bir ûnsandi umriga zomin bo"ldinga!Balki u bechara kaypta adaship seni uyinga kirip chechinip kiyimlarini shkopka ilmaxchi bo"gandur. Balki arqasida katta proyomi bor shkopingdi remunt qig"ani kegan duradgordir u. Shuytip shapqassizlarcha chavag"lap tashlesami odamdi, qonxo"r?! - dedim men g"ilaydi buvip.
   Shu payit kimdur "Stoooop, snyato!" dep baqirdi. Buytip qorasam, qo"liga voranka ushlagan rejiso"r voqyani kinoga olyatkanakan.Pichag"am haqiqiymas, butaporiya, qonlar pamadorini tamatidan qilinganakan. Hamma kulip qatvordi. Uyatip kettim.Lekin rejiso"r meni maxtadi. Maladess! Yashang. Hammadanam final zo"r chig"di. Kassavo"y pilm bo"lli. Omalekin, aka, aktyo"rlikka talantingiz borakan. Xoxlasez sizminan kantrak tuzip keyingi kamedya pilmlarimdi bosh ro"llarini sizga beraman. O"skar nkopotini osak , pulini arra qilamiz - dedi u.
  Shunaqa hangamalar, Saytmrat aka. Men suratka chushkan pilm ekranga chig"sa ko"rarsiz. Endi mashhur aktyo"r bo"llim. Gallivutka borsamam bo"ladi? Arno"lüd Shvarsenegger, Jan Klod Vandamm, Silvestr Staloni, Mel Gipson, Stiven Sigallarminan kinoda suratka chuship mashhur bo"p Las Vegasta yashasammi dep pilon tuzyappan. Mayli emasa, Vatandoshlarga solom ayting. Hurmatminan mashhur kinoaktyor Mizxappar.
  
  
  23 inji moy, 2010 yil,
  Chapayip kalxo"z guzari.
  
  
  
  
   Mizxapparning olmish sakkizinchi maktubi
  
  
  Salom Saytmrat aka! Yaxshi yuripsizma? Aka, yaqinda xarbiy xizmatimdi tugatib jonajon yurtimga qayttim. Rahmat, aka, rahmat. Ha, armyalargayam borip kellim. O"gay volidam meni tanimey melisa dep o"ylap yuragi yomon bo"p qolli. Bechara o"ziga kep "Bolaginam, armyada o"zgarip ketipsan. Ancha ozip qopsan - dedi. -Daticho" mamanü, kanakasga o"zaman? Semzmanku - desam o"gay voliydam: - Ancha ozip qopsan, bolam, aqldan - dedi.
  - E, mamashka, biz ko"rgan go"rtlardi sen jizne kurmagan!Druzya iskazalü mene Misha - degandim o"gay volidam bechara battar qo"rqip ketti. - Ulim tilingam g"alati bo"pqopti. Bizdi buytip qo"qitma, jon bolam - dedi u yig"lap. O"gay dadam xursan bo"p o"z qo"liminan ayag"imdi tagiga qo"y so"ydi.Chapayip kalxo"zlik hamqishlag"larim menminan ko"rishkani kep sho"rva ichip ketishti. Sho"rva jonvordagi shalg"amlaram ezilip piship yetmish hil dardka dori bo"pketiptida o"ziyam. Kechkacha odamlardi ayag"i uzulmadi. Yarim kechada el ayag"i tiyilgach havlidagi kalavotka cho"zildim. Ettalapkacha burga tolap teyladi. Qashlano"rip azoi badanimdi shudgar qivordim. Ettaminan g"ira - shirada "Ro"tta, padyo"m!" dep o"nnimdan turdim dagin, qo"njisi garmo"shka qilingan poyma - poy kazo"n o"tigimdi kiyp maykachan bo"vop ko"chada yugirdim. Tong yorishkanda zovurdi qirg"ag"iga engaship chishlarimdi zgno"y pastaminan yuvdim dagin tomga chig"ip ayag"larimdi buytip - buytip kiyikbo"kisminan shug"illanyassam mahallamizda yashedog"on sotarash usta Komil Kanney kepqolli. Biz ko"rishtik. O"gay dadamam ko"rishti. So"riga o"tirip duo qiluvdik o"gay volidam nonminan bir pyala asal apkelli.
  - Qona, Komil Kanney dostoxonga qoreng. Oling nonlardan manavu asalga qo"ship. Hozir choyam qaynap qoladi. Yangangiz tezak yaqip qumg"onda choy qanatish uchun ikki soxottan baqa kul pufdaydi. Gaz yo"g" bo"g"andan ketin shunaqa bo"larakanta. To"kta qaynateyk desak har kuni ikki mahaldan suv isito"rganimiz uchun kipitinnik jonvoram kuyip qog"an. Buni ustiga ikki oydan baqa svit yo"q. Sal shomol bo"luvdi simlar bir - biriga tiyip suvorkani singari porrrrrr - por qip karo"tki zamkayna bo"p transparmatir portlap ketti. - dedi o"gay dadam xijolat chakip. - Hichqisi yo"q, hamsaya. Choy qaynaguncha men nonminan asal yep turaman - dedi Komil Kanney non bo"lagiminan asaldan ilib ob yeganicha.
  - Umx - umx, toja ashalakan bu - dedi u rohattan ko"zlarini yumip kavshanganicha. Shuytip hash - pash deguncha asaldi yep tugatip qogan - qutkan nonlardiyam, qatlamalardiyam yep kasadagi qaymag"di ichvolli. Kegin kekirip gapira boshladi: Asal ming dartka dovo. Asalari becharalar yoziminan tinmey ishlap asal yig"ip qo"ysa asalarichi asaldi yig"ishtirvop asaldi o"nniga oqqantti shirasini surtap qo"yarakan dagin asalarilar yana miqitmey ishlap yoziminan asal to"plo"rarakan. Yaxshyam asalarilar go"l sodda. Emasa biz asal yemagan bo"larittik. E cho"rt snimi. Eng muximi Mizxapparjon sax - solomat armyadan qaytip kepti. Endi sallat bola bekar yurmey mendan xunar urgansin. Xunarlik kishi xoro"mas deganakan eski mashoyig"lar. O"gay dadam xursan bo"p Komil kashsheyga rahmat aytti.
  Biz bir sohotcha gaplaship o"tirdik. Komil Kanney ketyatuvdi o"gay dadam: - Usta, tag"in bir pas gaplaship o"tirsak choyam qaynap qolaritti - dedi. - Rahmat aka, boshqa sapar. Pirsat bo"g"anda bapirja. Hozir bomasam do"kandi yanida mijozlar kutip qoladi - dedi Komil Kanney nos chakip. Kegin ketip qolli. Shuytip Chapayip kalxo"z guzaridagi arig"di ustiga qurilgan do"kanda ishleydog"on Komil Kanneyga shagit chushtim. Men qorateminan shug"illanganmanta. Shuchun chach - soqol olyatkan ustamdi harakatlarini buytip ko"zimdi qiriminan kuzatip xunarini o"g"irlovrdim. Ustam Komil Kanney ichkilikminan pidbo"lga ishqivoz. Kegin yengiltak ayallargayam o"ch. Bitta o"pshiy tetrat qo"shmachilardi tilpo"n raqamlariminan to"lgan. Jay yo"g"ligidan muqovalarigayam yozip do"kandi duvollariga yarim yalang"ach xotinlardi rasimlari yapishtrip teylagan. Muni ustiga ustam Johon chempionatini ko"ramiz dep do"kanga Semurug" degan cho"nna beliy tilvizo"riniyam apkirvog"an. Argentinaminan Gresya o"ynayatuvdi bahay, Komil Kanney sassiq adikalo"ndan pyalaga to"lg"azip quyip guptp urvoldi dagin pamadorini ustaraminan kesip yep zakska qilli. Kegin menga ustarani berip kreslo"da o"tirgan Durmeyl e"vogardi soqolini ong - dedi. Men xo"p dep ustarani shimimdi kamariga qayrap zgno"y cho"tkaminan Durmeyl e"vogardi yuziga kir sovundi ko"pigini surttim. Kegin uni soqolini qira boyladim. Do"kan to"la odam. Do"kanga sig"maganlar derazani aynagidan qorap pidbo"l tomosha qilyapti. Bir mahal Argentinaliklar go"l uruvdi hammamiz xursan bo"p "Go"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"o"l!" dep baqirvordik. Ayniqsa ustam balant qoyani ustida turgan yovvoyi odamdi singari baqirip o"zini o"zi urip teyladi.Bir payit qorasam Durmeyl e"vogardi qulag"i qonayapti.
  - Iyye, Durmeyl e"vogar aka, qulag"iz qonayapti - dedim men. Durmeyl e"vogar ishanmadi.
  - E, qanaqasiga qulag"im qoneydi, qulag"im yo"g"o"sa - dedi u. Qorasak, rostanam Durmeyl e"vogardi bitta qulag"i yo"q, oma qulag"ini o"nnidan qon oqyapti sharsharaga o"xshap. Xamma yo"q qushxonani singari qondan qizarip ketti. Yaxshi aptechkada tuyulgan qorakuya borakan binasa qip qondi to"xtattik. Malim bo"lishicha men go"o"o"o"o"l! dep baqirip qo"limdi ko"targanimda qonsirap qog"an ustara Durmeyl e"vogardi qulag"ini chilpib ketkanakanta.Shundan kegin Durmeyl e"vogar qulag"ini istab kreslo"di taglarini qoradi. Lekin topomadi. Jovonlardi tagidayam yo"q.
  - Durmeyl aka, ixtiyatsizlik qip qulag"ingizdi kesip qo"ydim, uzur - desam Durmeyl e"vogar : - Hichqisi yo"q. Yashligimda onamdi gapiga kirmasam onam qulag"ing uzulgur dep qarg"aritti. Muna voxti soxoti bugunakan, mexribon voliydamdi qirg"ishi tiydi. Lekin qon to"kilgani yomon bo"llida - dedi Durmeyl e"vogar apsuslanip. Men shasha - pisha shvabrani ob poldagi qonlardi artyassam ustam to"xtatti.
  - Misha, artma poldi. O"zi anchadan baqa poldi qizilga bo"yamaxchi bo"p yuruvdim. Muna voxti soxoti bugunakan. Bepul kraska kep polavo"y kraskani puli yanga qolli - dedi. Bir mahal kimdur: - E, jim! Shovqin somenar! Bizga xalaqit beryapsilar! Bemolol pidbo"l ko"rgani qo"yasilami yo"xma?! - dedi. Qoreng, Saytmrat aka, biyaxta odamdi qoni to"kilip tursayu odamlar pidbo"l ko"rishminan ovora. Bular butun Chapayp kalxo"z aholisi qirilip ketsayam pidbo"l ko"rip o"tiro"radi. Eng yomoni ustodim pidbo"l tugap odamlar uyiga tarqalishkach cho"nchegidan Durmeyl e"vogardi qulag"ini ob menga maxtandi.
  - Mishka, Durmeyl e"vogardi qulag"ini qara. Uni teship ip o"tkizip nevaramga zuvildaq qiberaman - dedi. Ablax, qonxo"r jallot! Shundan kegin e, do"kaningayam, xunaringayam Umar Hayyom dep uyga jo"navordim. Hozircha shunaqa gaplar Saytmrat aka. Mayli emasa, navbattagi maktubda uchrashkuncha hayr. Hurmatminan istepodagi oddiy sallat Mizxappar.
  
  
  
  24 inji iyunü, 2010 inji yil.
  Kunduz soxot 1 dan 50 minit o"tti.
  Selo Chapayip.
  
  
  
  
  Mizxapparning olmish to"qqizinchi maktubi
  
  
  Ustodim Komil Kashsheyminan otayo"li aptabo"zga chiqvop orzonroq britva, kirsovun apkeleyk degan maxsatta shaharga boruvdik. Omat keltirsin dep oq xalatlarimizdi teskari kiyvog"anmiz. Hamma bizga qoreydi. Ayniqsa yash bollar otenalarini arqasiga bekinadi. O"kil qipqo"yadi dep qo"xyatkan bo"sa keraxta becharalar. Arqa o"rindiqda jay bo"shaganiydi uyyetka ustodim o"tirvolli.
   Bir mahal ustodim teskari kiyvog"an xalatini ichki cho"nchegidan ustarani ob yanidagi semiz xotinga: - Hozir shu aptabo"zdi pardasini kesip teylomimami? - dedi. Semiz oyal juvop berishkayam ulgimey ustodim "Manaaaa", "Manaaaa" deya aptabo"zdi pardasini iks shaklida kesip teyladi. Yana bir pas yurip bu yanidagi pakana, kallasi nosqovog"dek keladog"on oyalga: - Hozir shu aptabo"zdi sidinasini qirg"ip teylomimami? - dedi. Oyal juvop berishkayam ulgimey ustodim :- Manaaa, manaaaa! - dep aptabo"zdi sidinasiniyam ustaraminan varrak - varrak qip yirtip teyladi. Yana jichcha yurgach, ustodim narigi o"rindig"da o"tirgan qorindor, yasama chishlik kulbet odamga qorap: - Hozir shu ustaraminan soniyni tilip teylomimami ? - deganidi aptabo"zda panika bo"p odamlar eshag arini uyasidey to"zip ketti.
   Men qorateminan shug"illanganmanta, shuchun : - Ustod, melisa kemey turip tezraq biyettan tuyag"imizdi shiqillateyk! - dep bag"irdim.
   - Pravinna, Misha! - dedi ustodim. Shuytip yurip ketyatkan aptabo"zdi derazasidan o"zimizdi teylap yo"lda chuship qollik dagin bozor tomondagi olomondi ichiga o"zimizdi urip ko"zdan g"oyip bo"llik. Bozordi eski tuski nersalar sotileydaqan tomoniga aynalip yuruvdik ustodim bir poy kalishini chechti dagin, bitta so"vdagarga: - Aka, manabu kalishti og"iz tomoni chikka. Teskarisi pukka. Chikkasimi yo pukkasi? Tanleng - dedi. So"vdagar: - Pukka - dedi. Ustodim Komil Kashshey xo"p dep kalishti osmonga otti. Kalish xovoda aynalip - aynalip toptp yerga chushkaniydi, qorasak pukka chushipti. Ustodim shashilishta teskari kiyvog"an xalatini ichki cho"nchegidan pul olli dagin so"vdagarga berip - Qoyil! Yutdingiz, axsaqal ong yutug"ingizdi! - dedi. So"vdagar suyinip ketti. Ustodim yana so"vdagarga: - Chikkami, pukka? - dedi. - Pukka - dedi oqsoqol. Ustod muborak kalishlarini xovoga otuvdi u toptp pukka chushti. So"vdagar yana yutti. Bu serdaromat o"yinga qizig"ip bir zumda odamlar to"plandi. Ustodim omatligakan, endi padryat yuta boyladi. Men pullardi yig"ip turippan. Hamma cho"ncheglarim pulga to"lip oxiri poyma - poy o"tiglarimdi qo"njilariga tiqishimga tuvra kelli. Shu payit deng qayag"dandur uchaskabo"y Shgabuddinip poyda bo"p biznesti beliga tevdi.
   -Grajdanin sotarash, nima qilyapsiz betta - a? Jomat jeyda qimar o"ynagan odam jinoy jobgarlikka tortiladi! - dedi u.
   - Tadbirkallikminan shug"illanyappizda, grajdanin nachaynik. Xa, mumkinmasmi? Ishbilarmanlixti ruvojlanturish tuvrasida mahalla kamketti qorali chiqqan - dedi ustodim o"jarlikminan.
   - Tadbirkallikminan shug"illanish uchun avvolo dasmaya katta bo"lishi kerak. Kegin sarmoya bo"ladi. Sizdi dasmoyangiz bormi? Bo"sa ko"rsatingchi xong! - dedi uchaskabo"y Shgabuddinip.
   - Menda dasmoya katta.Lekin uni sizga ko"rsatmiman. Chunki qonunda dasmoya daxlsiz. Sarmoyadan nalik to"lashim mumkin. Dasmoyamdi qanchaligini xotinim biladi xolos. Chunki u har kecha kirim chiqimdi xesoplab turadi. Qolovrsa bu igorniy biznes. Qimormas. Qorta o"ynaganimiz, oshiq otkanimiz yo"q grajdanin nachaynik. Yana sovollar bomi? - dedi ustodim.
  - Xapo"mengu, grajdanin sotarash, jidda bir zako"nchi iplos odamakansiz. Oshig" otassimi, kalish otassimi nima parqi bor? Qimorta buyam. Karo"tche, do"latka cho"tal berishizga tuvra keladi. Aks xolda jarimaga tortilas - dedi xapa bo"p uchaskabo"y Shgabuddinip.
  - Ha bu boshqa gap, grajdanin nachaynik. Cho"tal beramiz. Oldin picha pul ishlavoleyk. Siz xapsizlikdi ta"minlap turing - dedi ustodim. Uchaskabo"y xo"p dedi. Shuytip qimar yana dom etti. Bir mahal uchaskabo"y Shgabuddinipam qimarga qizig"ip mandilga kirdi. Ustodim xash - pash deguncha uchaskabo"ydi ogan oylik moshiminan pistaletini, kiyim boshlarini yutvolli. Oxiri tursikchan qog"an uchaskabo"y ural matasekilini kalitiniyam qimarga tikti. Ustodim matasekldiyam yutvolli. Kegin uchaskabo"y Shgabuddinipti kiyimlarini kiydi dagin menga: - Mixaylo, po konyam! - dedi. Men pullardi ustani xalatiga chugib matasekldi lulkasiga chiqvollim.
   Ustodim matasekldi yurgizip odamlarga: - Xaloyiq, muna, meni qo"limda qurol - aslaxa omborini kaliti bor! Kettig, qurollardi ob revalyustiya qib xo"kmatti egalleymiz!Qishki saraydi shturm qig"an G"ladimr Ilich Lelimbuvamdi ro"xi bizga madatkar bo"lsin! - dedi. Buni eshitib odamlardi bir neshtasi mataseklga chiqvoldi dagin qog"anlari ortimizdan yugirip Urrro"o"o"o"o"o"o"o"o"! - deganicha melisaxonaga qorap chopti. Melisaxonaga kirsak uyetta qurol degan nersa yo"q. Besh - o"nmingta plassmassa kishanlar borakan xolos. Bo"pti endi boriga shukr dep kishanlardi qopladik dagin mataseklga yuxlap Chapayip kalxo"ziga apkellik. Kegin kishanlardi kam ta"minlangan oylalarga hayri - exson tariqasida tarqattik. Odamlar yaxshi taqinchag"akan dep kishanlardi qo"llariga ayag"lariga taqvolishti. Lekin bizdan katta xatolik o"tipti. Kishanlardi kalitini omaganakanmiz. Shuytip xalqimizdi kishanlanishiga o"zimiz sababchi bo"llik. Xalqimiz bechara buni bilmeydi. Endi nima qilishkayam xayronmiz, Saytmrat aka.
  Mayli emasa, chet ellarda bola - chaqasini extiyat qib o"zi bir burchakka bekinvop boshqalardi urushka chorlayatkan, shuncha to"kilgan qonlar ozday yana daryo - daryo qon to"kilip begunox odamlardi, bolalardi qirilishini xoxlayatkan qog"oz urishi qoxramanlariga, arzon shuxrat topish yo"lida eldi kulpatidan peydalanuvchi maqtovdi quli, tulkisipat populist, mayda - chuyda kimsalarga solom aytmeng.
  Hurmatminan, sotarash Mizxappar.
  
  
  
  
  01 inji iyulü, 2001 inji yil.
  Kunduz soxat 10 dan 52 milit o"tti.
  Chapayip kalxo"z markazidagi sotarashxona.
  
  
  
  
  Mizxapparning yetmishinji maktubi
  
  
  Assalomaleykim, Saytmrat aka! Men sizga banisadan xat yozyapan. Men diktavayt etyappan mentsestra kasallik varaqasiga yozyapti.Shuytip desangiz hammamiz bir xaptadan baqa shettamiz. Palatkada yotippiz da"volanip. Qurumbo"yam, Yo"ldashvo"yam, o"gay dadamam, Durmeyl e"vogaram , Mamadyoram, uchaskabo"y Shgabudinnipam shiyetta. Tanamiz bintlarminan o"rap teylangan. Ko"rsangiz, bular Misr exromlaridan topilgan Ramzes 2, Tutanxomonlardi jasati shaklik db qo"rqip ketarittingiz. Qulag"imizam bitip qog"an. Ashinga bir Saytmrat akamdan hol - axvol so"rap qo"yey degan niyyatminan ushpu maxtupimdi yozyappan. Yaqinda uchaskabo"y Shgabuddinip Durmeyl e"vogardi povuskaminan kabnetiga chaqripti.Povuskani mundarijasi quyidagicha.
  
  
  Shashinilich pitopka
  Ushbu prtaqo"l yozadog"on bilankaga putyatkan povuskam tez kunlar ichinda yetip mag"alim bo"lsinkim, o"shal Chapayip kalxo"zining shishadek tiniq xovosidan to"yip - to"yip napas ob yurgan fuqoro Durmeyl E"vogarga dep bilgayman. Assalomi aleykim xurmaklik Durmeyl E"vogar aka. Qalay, dimag"lar chag"ma? Yangam, nevaralar xammalari yurippi? Endi mendan so"rasez menam yurippan stukach shagitim Ûrrapminan ishlap degandey do"lat topshrig"larini bajarip timrskalanip. Yaqinda deng, bittasini uyidan qurol tovvoldik. Guvolaram bor. Uyidan qurol chiqqan mitaxam odamakan: - Ketmonsopiyam qurol bo"lama? - diydita qoreng. Ketmonsopini qurolmas db kimaytti senga?! Xozir bu quroldi sinab ko"ramiz dep turip mitaxamdi kallasiga ashi ketmonsopiminan bir soluvdim boshidagi do"ppisi yirtilip o"zi axagi ko"p nos chekvog"an odamdey duvolga suyanip qolli, teraris iplos. Ettasiga Chapayipliklar hammasi ko"ngillik ravishta ketmonsopilarini topshirishti. Indaqa uyinarda qural saxlameynar dedim. Ular ketkach stukach shagitim Ûrrap axolidan yig"ilgan ketmonsoplardi matasekldi lo"tkasiga sob bozordagi yigchilarga sotip kelli. Puliga arag"apkep rasa ichtik. Endi, meni otam raxmanlik (Iloyo go"ring nurga to"lgur): - Ulim boshinga qilich kesayam tuvrasini aytkin dep urgatkan. Tuvrasi araqqa pul qomadi. Durmeyl aka, hamma narsaniyam cheki chegarasi vor. Muna shunchadan baqa ilixtrasiyanslik qib do"latka br tiynam nalik to"lamadiz. Men sizdi xmoya qib yursamu naxotakam, yarimta araq quymasez. Sizda bet vomi aka? Yo sizdi betizam ketizam birmi? Xa uzatmessimi endi o"zizi bilip. Unaqamasta, axirda, iyida, bunida. Bo"lishib yemasang bo"kib o"lasan degan gaplar vor biyag"da. Odam degan har zomonda exson qip turish kerak. Xullas birar yashig" arag"minan tezda uchaskaga yetip keng. Akis xolda sizdi uyingizdanam qurol chig"ip qoladi.
  Strashniy letlan uchaskabo"y Shgabuddinip
  - dep yozip qo"yilinipti. Durmeyl e"vogar bizdiyam exsonga aytti. Bordik. O"gay dadamam bor. Uchaskabo"ydi xonasida o"tirippiz gay - guy qip. Chpro"t degan tamatlik kanservaminan zakska qip. Bir mahal Mamadyor arag"dan ko"p tortip qo"yip moso"pqob istoldi cholip ashla aytip qolli.
  Uchaskabo"y o"yinga usteykan : - Raxpar digan ellig gramm ichkandan kegin "Kshtaka kshtak rotanla"ga o"ynamasa raxparmi? - dedi dagin, po"rmasini chechip qo"yip maykachan xolatta quyindi singari chirpirap o"yinga chuship ketti. Har zomon har zomonda pistaletidan shipka qoratip o"q uzip qo"yadi. Unga shagiti Ûrrap stukacham qo"shilip yelkalarini uchirip, muqom qib mo"ynini likillatip, qoshlarini ilondi singari biltanglatib rosa o"ynadi. Uchaskabo"y Shgabuddinip o"gay dadamdiyam o"yinga tortuvdi o"gay dadam bir ayag"ida massi bir ayag"ida madkar tapichkaminan, kastimini bir yengini chechvop bir dona g"ishti ustidan chushmey yelkasida tamatlik chprot kanserva quyilgan lagandi aynaltirip lazginkaga teylap qo"ydita o"ziyam. Araq tugap qoluvdi Dumeyl e"vogar uchaskabo"ydi xizmat matasekilini mndi dagin, Ûrrap seksotminan borip guzardan yana bir yashig" ichkilik ko"tarip kelli. Yana ichildi. Bir mahal raqska
  chushilino"vrganidan duvoldagi portret qiyshayip qopti. Muni ko"rip uchaskabo"ydi rangi kamqon ayallardi yuzidek oqarip ketti. - Iye, kattani partreti qiyshayip qoptiyu. Ûrrap, tezda mixti qoqqani bolg"ami, boltami biron nersa tovip ke! Tosh bo"sayam bo"lo"radi! Tezrag" bo"! - dedi. Ûrrap stukach epchilakan bir zumda ustodini aytkanini boja keltirdi dagin usta shagit narvonga chig"di. Durmeyl e"vogarminan yo"ldashvo"y narvondi ayag"idan ushlap turishti. Mamadyor haliyam "Oqchogalim" di aytyapti. Uchaskabo"y Shgabuddinip kattani suratiminan mixti ushap turdi dagin Ûrrap stukachka qorap: - Qoq! - dep pirkazivayt etti . Ûrrap "Es kamandur!" dep mixti urganiydi bir daxshatlik nersa Baaaaaang"! aytip portillap xamma yo"q qop - qorong"i bo"p kambinatti patalo"gi uzilip chushti. Biz banisada o"zimizga kellik. Kegin bilsak stukach Ûrrap mixti mosligda granetaminan qoqqanakan. Graneyta portillap Ûrrapti qo"lini uchirip ketipti. Uchaskabo"ydi axvoli og"ir. O"z shagiti arjumandi Ûrrapti tanimey Dûrrap diyapti. Hozircha shunaqa gaplar, aka. Mayli emasa, chet ellarda yurgan barcha o"zbeklarga va boshqa millaxlarga solom ayting. Hurmatminan kalxo"zchi Mizxappar.
  
  
  
  4 inji og"iz, 2 ming 10 inji yil.
  Chapayip kalxo"z vaxtiminan kech soxot 5 dan 53 milit o"tti.
  Impeksyonniy baniysani patologiya - travmatologiya bo"limi..
  
  
  
  
  
  Mizxapparning yetmish birinchi maktubi
  
  
  Saytmirat aka! Pajennik kamandada ishleydaqan pochchamdanam ayrilib qollik! Qanaqa pochcham boriydiya! Jiyanlarimam bir kunini ko"rar, lekin opam bechara beva qolli! Yomon bo"lli... Rahmat, aka, rahmat. Haaaaa, enni qanaqilamiz, dunyo shunaqeykan. Bu karmonsaroyga keganki odam bir kuni ketarakan, yong"iz o"zi qaro yerdi tagiga kirip yotarakan.Ha, pochchama, pochchamaa! G"aplatta qollik! Vasiyatini eshitsangiz poryat chekvorarittingiz. Men cho"chqaxonaga kakraz pochcham so"vg"a qig"an o"tigimdi yamap gutalinminan bo"yap cho"tkalayatuvdim. Qorasam cho"chqaxonamiz xatqutisiga po"chtalyo"n xat teylap ketti. Xatti ochip o"qimasamam bo"larakan. Nmaga dsangiz shum habar keganakanta.Pochcham isminda reydka chig"ip voqya jeytiga borsa o"zini uyi yonyatkanakan. Jiyanlarimminan opam uxlayatkanakan. Ulardi ogoxlantrip shkapti tashqariga apchiqaman dep kuyip ketipti, bechara.Jyanlarimminan opamga psixologlar ruhiy yardam ko"rsatyaptiyakan. Pochcham bechara meni yuragiga yaqin op kasalxonada yotip meni chag"irtiripti.
  Pochcham yiqqan - tergani qaydaligini imo ishoraminan bo"sayam aytar - degan niyyatta bayker ro"llik malspetimdi mnp kasalxonaga qorap jo"nadim. Kasalxonaga yetip borip malspetimdi istalbaga bayladim dagin, poyma - poy o"tigimminan yug"irip pochcham yotkan palatkaga kirdim. Pochcham meni ko"rip: - Keldingizmi, Mizxapparjon - dedi.
  - Ha, kellim pochcha. Sizga nimabo"lli, bu nima ko"rgilik? - dedim men yig"lap.
  -Yig"lameng, uka, meni kulgimdi qistatip. Menga kulish mumkimmasakan, duxtillar aytti - dedi pochcham o"ntap.
  - Xo"p bo"ladi pochcha - dedim men zo"raki injeyip. Pochcham quriqshagan lavlarini buytip yalap gapida dovom etti.
  - Uka, muna elim deb yurtim dep kuyip yonib o"zimdi qurvon qib opeziyam jyanlaangizminan billa ko"chada qo"ydim. Endi bu zarardi qoplash uchun men sizga bir sirdi aytaman. Bu haqda Qurumbo"y, Mamadyor, Yo"ldashvo"y degan do"slaringizdan bashqa hich kimga aytmiman dep qasamyot iching - dedi u. Men qasamyod ichtim. Pochcham yana gapira boyladi.
  - Emasa, gap mundey, Mizxapparjon. Meni dapn morasimim o"tkach, kechasi do"slaringizminan mozorimga kenglar. Tovutxonada belkuraklar bor. Go"rimdan jasatimdi qazvop cho"chqaxonaga apketinglar. Intimos silardan. Ettasiga katta yo"ldi yaqasiga bekinvop kiyim kiydirilgan o"ligimdi kelyatkan moshinalardi g"ildiragini tagiga teylenar dagin, shopir to"xtagach tasodipan ko"rip qogan odamlardey uni qo"rqitinar. Sherigimizdi bostirvording dep. Melisa chaqireykmi yo uzatasami yaxshilikminan desenar uzatadi. To jasatim xidlanip irip ketkuncha moshinalardi tagiga teylap besh - to"r so"m pul ishlavolasilar. Qalay? - dedi pochcham. Kegin ko"zlarini qorachig"i yo"qolib tipirchilap - tipirchilab tinchip qolli. Shuytip pochchamdan ayrilib qollik.
  Dapn marosimlari o"tkan kun kechasi Qurumbo"y, Men, Yo"ldashvo"y, Mamadyor to"ralamiz pochchamdi vasyatini bajareyk dep qabristonga bordik. Oydin kecha. Boyo"g"lilar xuv! Xuv! dep sayrap ko"rshapalaklar uchip yuripti. Biz kaptimizga tuplap belkuraklarminan pochchamdi mozorini kavlap jasatini lahattan sudrap chig"ordik. Kegin jasatti qopka sob cho"chqaxonaga obordik. Ettasi kuni pochchamdi eyniga ustivosh boshiga do"ppi kiydirip, mo"yniga galustuk (Lattaxoch) taqib katta yo"ldi yaqasiga oborip xutti GAI xodimlarini singari darag"di arqasiga o"tvop moshinalardi kelishini paylap turdik. Yo"ldashvo"y o"ligdi tikkalap yo"ldi chekasida buyrug"di kutyapti. Nixoyat bitta qizil "Matiz" katta tezlikminan kelyatkanidi, Qurumbo"y: - Valyay! - dep bag"irdi. Yo"ldashvo"y: - Xo"p bo"ladi go"spadn kamindo"n! dedi dagin o"ligdi moshinani tagiga ittarvordi. Moshina g"iiiiiiyyyq! aytip to"rmiz berip Duk! tp o"ligdi bosib ketti. Biz xuddi to"riga pashsha ilingan o"rgimchaklardi singari suyunib avariya bo"g"an jayga qorap chopdik. Borsak, shopir rangi oqarip neso"p turipti. Qurumbo"y shinelini ichki cho"nchegidan jinni degan qizil idastinasini ob shopirga ko"rsatti dagin: - Ne dvigatsa! Siz qamoqqa olindingiz!Obl GAI dan istarshi inisipektr Gadoyev! Dokumenti, pajalsta! - dedi.
  Mamadyor: "Ey ablax qotil! Qonxo"r jallot! Mehribon piri badavlat otajonimdi, padari buzrukvorimdi bostirvordingu?! O"ldiraman! Alü qashoshu minal xaq! " deya shopirdi urish maxsatida teylanuvdi Yo"ldashvo"y uni to"sip: - Iiii A! Admo"min aka, o"zingizdi bosing. Samasutga yo"l qo"ymimiz. Jinoyatchi qonun yo"liminan qatl qilinadi. Patpalko"vnik Mizxappar, melisaga tilpon qing! - dedi. Buni eshitip shopirdi rangi bettar oqardi. - Jon okalar, rahim qilinar! Man mosligda bilmay yaqin odaminardi bostirvorippan. Tuvrasi, Juvongulü opamdi tig"ilgan kunida shampanskiy o"lgurdan ko"proq tortip qo"yippiz. Rahim qilinar, o"rgilip keteylar. Nima xizmat bo"sa bajarey. Man sunneychiman. Ko"kim bor. Nechi do"llerligini aytsenar bo"lli , berishka tayyarman. Melisa qirilgurlardi chaqirmey shu ishti o"zaro hal qsenar bo"miyma? - dedi u.
  Biz puldi ob shopirdi ketiga tevip - tevip xaydavordik. Shuytip ishimiz yuriship qolli. Yaxshini o"ligiyam eldi baqarakan. Muna ikki kundan baqa pochchamdi o"ligini moshinalardi, traxtirlardi, aspol tepaleydog"on moshinalardi tagiga teylap yam qopcha pul ishladik. Saytmrat aka, chet ellarda yurgan Vatandoshlar ichida kam ta"minlangan oylalar bo"sa, ro"yxatini jo"natsangiz biz ularga molyaviy yardam qilamiz. Nechpul kerago"sa tortinmey ayto"ring, Vestrn Yunyo"n arqalik yuboramiz. Hurmatminan milyarder Mizxappar.
  
  
  
  
  2 sentabr, 2010 yil.
  Kunduz soat 18 dan 10 minit o"tti.
  Chapayip kalxo"zidan o"tadigon katta yo"ldi bo"yi.
  
  
  
  
  
   Mizxapparning yetmish ikkinchi maktubi
  
  
  
  
  Ushbu arzmas solomim tez kunlar ichida yetib malim bo"lsinki, o"zicha bizdi bilmeydi dep odamlardi ko"chaga uloqtirvorgan divonlarini, kampiryutarlarini, tlvzrlarini uyiga apkirvop boy bo"p moqtanip yurgan takobir vatangado hurmatlik Saytmrat akamga deb bilgayman. Aka, anchadan baqa xat yozomaganimdi savapi Yo"ldashvo"ydi bunkeri to"lmadi. Kechasiyu kunduzi tinmey poqta terip muna shu bugun bunkerdi to"ldirdik.Nmaga dsangiz talada quruq g"o"zapayani o"zi qog"an. Unda munda yiltillagan poqtalardi terip tashlovrsa har qandek katta bunkeram bir kun to"larakan.Tuvra, maxtap bollaram, bolalar baxchasi tarbyalanuvchilariyam yardam berishti. Bechara u norasta bollardi ichida bittayam kamboxol kalxo"zchini bolasi yo"q. Hammasi xokimlardi, rayislardi, prkrol - tergo"vchi, tamomi raxparlardi parzantlari.Ko"plari boshqa millat vakillarini bolalari. Shunaqayam odalatsizlik bo"lama? Yo"ldashvo"ydi bunkeri to"lishka to"ldiyu oma Mamadyordi bunkerga qisilib qog"ani yomon bo"lli. Luk ochilmey qolli. Lo"m, kerki, har xil asvoplarminan urinip ko"rdigu ochishti sra ûlaji bo"madi. Suvarkaminan yo aptagenminan qirqip ochip do"simizdi qutqareyk emasa desak rayis Badalip poqtaga o"t ketip qoladi dep unamadi. Shuytip o"ylanip turuvdik yillik poqta pilondi to"lganiga kanset qo"yeyk dep shahardan artslar kelli. O"yin - kulki boshlanip hamma raqska chuship ketti. Yo"ldashvo"yam yelkasida bunkeriminan qoshlarini biltanglatip, ketini qilpillatip nozi karashmalarminan o"yinga chusha boyladi. Bunkerdi ichidan Mamadyordi nima dep so"kinganini biyeda yozib bo"meydi. Qurumbo"y trubkasiga chigitlardan tig"ip tutashtirip chekip bunkerdi ustida o"tiripti. Kansettan kegin pilondi bajarmagan bir diyqon permerminan normani bajarmagan student bollardi osish marosimi bo"lli. Qatl qilingich permerga so"ngi so"z beriluvdi diyqon permer mag"rur turip: - Hurmatlik yurtdoshlar! Yaxshi yomon gap o"tkan bo"sa mendan rozi bo"nglar! Men o"lganimdan kegin yeg"lamenar! Nmaga dsalaring, men shayid bo"lyappan! Shu mo""tabar minbardan turip ovvolo poqta degan o"simlikti o"ylap chig"organ odamga, qolovrsa mo"htaram przntimizga va xo"kmatimizga rahmatlar aytishka ijozat berinar, qadrlik qishlag"doshlar! Shular meni osmasa qaytip shayid bo"larittim, prikinüte sami, chuvixi i chuvaki! Meni shuytip shayit bo"lishimga yaqindan yardam bergan ichki ishlar xodmlarigayam va meni dorga tortmaxchi bo"pturgan manabu hurmatlik jallot akamizgayam va bu muborak tadbirda ishtirok etyatkan siz azizlarga ham o"z minnatdorchiligimdi izxor etaman! Yaxshiyam diyqon permer xo"jaligi ochkanim! Endi u dunyodayam permer bo"p poqta ekaman! Hayr emasa, sox - solomat u dunyoda ko"risheyk! Alvido! - dep bag"irdi. Uni otashin nutqidan tasirlanip hamma qorsak chovordi. Boshiga qop kiyvogan jollot qop teshigidan kanneychilarga qorap: - Chong kanneydi! - dedi diyqon permerdi mo"ynidagi sirtmaxti sovunlap. Shuytip Nog"oralar zirillap kanney sunneyminan permerdi shiypang yanidagi majnuntolga ostik. Normani bajarmagan student bollardi pilaso"piyadan zacho"t qarzim bor! Ishanmasenar shalvarimdi cho"mchegidan zacho"tkamdi op tepshirishinar mumkin! - diyishigayam qoramey tutlarga osip teyladik. Hamma xursant. Osmonda qarg"alar poyda bo"p shiypondi tomi ustida aylana boyladi. Hamma kuzagandan ketin bizam cho"chqaxonaga boreyk emasa dep yo"lga chig"dik. Chapayip dayrosiga yetkanimizda Qurumbo"y bizga to"xtenar degandey imo ishora qilli. Biz Qurumbo"y ko"rsatkich barmag"iminan ko"rsatkan yilg"inzor tomonga qoradik. Kuzgi sohillarda o"sip yotkan yilg"inlar sirlik qimillap ayal kishini va bir erkak kishini kulgani eshitildi. Biz iljayganimzcha ulardi suhbatini tingley boshladik.
  - Yaxshiyam bizdi poqta tergani umumxalq xashariga op chiqishkani. Emasa, sizdek banno yigitminan qayag"danam tanisharittim - dedi ayal kishi.
  - Ha, nimasini aytasiz, sevgilim. Baxtim borakan muna sizdey suv ichsa tamag"idan savzi yesa biqinidan ko"nniydigon parizotti visoliga yettim. Endi sizdan xich qachon ayrilmiyman. Bugndan boshlap men sizdi qulizman, menga ozoxlik, mustaqillikdi keragi yo"q, do"ndiqqinam. Xich kim sizdi yetmishka kirgan demeydi. Agar axtachi duxtillar axtaleyman desa sra ko"nmeng. O"laman sattor, tug"aman! dep turvong. Nmaga dganda siz menga o"g"il tug"berishingiz kerak. Men sizdi sevaman - dedi yigit.
  - Ishqilip aldamayapsimi, sevgingiz chinmi, banno yigit? Bir xaptadan keyin teylap ketarsiz? - dedi ayal qiljinglab kulib.
  Bu gaplardi eshitip Qurumbo"y yelkalarini silkitip ovzsiz kuldi. Bizam kulip qatip qollik. Qurumbo"y ko"rsatkich barmag"ini laviga vertikal qo"yip "Jim" degandek ishora qilli dagin biz yana suhpatti eshita boyladik. Yigit gapirishda dovom etti:
  - Rost, asalim, rost! Nima uchun meni sevgimga ishanmayapsiz? Men sizdi hich qochon teylap ketmiman. Xavli jaylarizi meni nomimga qo"xmey latarisdan o"tkizip xatlatishiz mumkin. Suvsizlikdan qaqrap yotkan agaratizi shunaqa chopamanki, shunaqa chopaman! O"zizam mexnatkashligimga tan berass - dedi erkak kishi.
  - Shunqayu, lokin, meni yoshim yetmishta bo"sa. Siz endi o"n sakkizga kiripsiz... - dedi kampir.
  Bu gaptan Qurumbo"ydi lunji shiship kulgidan o"zini zo"rg"a tiyip qolli. Zo"riqishtan mo"ynigacha qizarip ketti.Oshiqlardi intim suxbati yana dovom etti:
  - Sevgilim, sevgi - mahappat yosh tanlameydi! O"limam bu yashaakan, bu qariykan dep sartro"pka qip yurmeydi. Yoshiz yetmishta bo"g"animinan siz o"n besh yashar qizlarga o"xsheysiz. Menga shapqat qing... Men endi sizsiz qaytip yasheyman? Agar sevgimdi rad etsez... aytippeye, ateylap no"rmani bajarmiman dagin ... Iyag"ini o"ziz bilasiz. Nima, siz meniyam osishlarini xoxleysizma? - dedi yigit.
  - Yo"q, sevgilim, men sizdi sevgizga ishanaman. Lokin meni yashi qirqqa yaqinlaship qog"an ulim bor. Katta amaldor raxbar odam. Bizdi tirmish qurganimizdi eshitsa ulim do"slarini oldida uyatip qolamikin diyman xolos.Qirqqa kirgan ulim qaytip sizdi dada diydi, shunga o"ylanyappan. Shu ulimdi oldidan bir o"tip qo"ysangizmikin dyappan, asalim - dedi kampir.
  Qurumbo"y bizga monalik qorap ovozsiz kulip qatip yotipti.Oshiq yigit yana gapira boyladi:
  -Nichuvo, tili qatip bir - ikki oy dada diyomey yuradi. Kegin ko"nikip ketadi, asalim, mana menaytti diysiz. Men o"zim unga yaxshilap nasaxat qilaman. O"zi ulizdi ati nima? To"ys... ulimizdi? - dedi yigit.
  Bir maxal deng kampirsho chushmagur: - Ulimdi, ati Qurumbo"y - desa bo"ladimi?
  Bu gapti eshitip Qurumbo"ydi yuragi yomon bo"p Yo"ldashvo"ydi bunkerini ustidan pooop! ptp yerga quladi dagin ko"zlarini qorachig"i yo"qalip, tipirchilap qolli. Biz hayrattan torashadek qattik. Bechara, go"spadn kamindo"ndi yuragi impark bo"lli. Hozir yuqimlik kasalliklar bo"limida yotipti. Buguncha shunaqa gaplar, Saytmrat aka. Mayli emasa, chet ellik do"slarga solom ayting. Ehtiromlarminan kalxo"znik Mizxappar.
  
  
  
  
  
  
  Birinji o"xtabr, Ikkiming o"ninji yil.
  Kech soxot sakkizdan no"l ikki minit o"tti.
  Tuman yoqimli kasalliklar bo"limi.
  
  
  
  Mizxapparning yetmish uchinchi maktubi
  
  
  Salom, Saytmrat aka. To"yga taklifnamo yozib jo"natsam qaytip kepti. Nmaga dsangiz uy adresingizdi bilmarittim. Uzr. O"tkan xapta raxmanlik pochchamdi xotini, opam bizdikiga kep: - Mizxappar, uka, pochchangdi olamdan o"tkanidan xavaring bor. Bizdi ko"chada qo"yip o"ldi ketti uying kuygur jumaymak. Yettinji sinipta o"qiydigon jiyaning otasiga ichikip ichkilikka berilip ketti. Kecha maktapti arqasiga o"tvop maktapti diriktiri qushkallayipminan qimar o"ynayatkanakan. Uchaskabo"y Shgabuddinip mataseklda kep diliktrmnan jiyaningdi melisaxonaga apketipti. Shgabuddinip shagiti Ûrrapti jo"natkanakan.
  -Yanga, yarimta araq quysangiz ulingizdi qamag"dan amuniska osasan ozot qilamiz, ustodim aytti - dedi.
  -Aynaney, Ûrrapjon uka , biz yaqinda akangizdi turpaqqa qo"ydik. Raxmanligdi kapaniyam kiro"gani yo"q hali. Bor buddimizdi yetti yigirma qirqiga sarip qip poyizdan chushkandek bo"p o"tirippiz. Pajennik kamanda idorasidan biro"v yardam berish iyaxta tursin, pata o"qiganiyam kemadi. Yaxshi raxmanlikti og"an bir ikkita medollari borakan o"shilardi ustamato"likka sottik ranglik metol sipatida. Uyimiz yonip ketti. Muna ko"rip turipsiz, talaga kapa tikvop yashayappiz.Sug"urta idorasidan odamlar kep: Battar bo"llaring, ashnaqaaa! Uyingdi sug"urta qildirmasang shunaqa bo"ladi! - dep majbur kapamizdi sug"urta qip ketishti. Xozir araqqa bizdi pulimiz yo"q, Ûrrapjon uka.Ulimdi iloji bo"sa, uzag"roq muddatka qomavoro"rinar. Xar kuni ichip kep jonimdan to"ydirdi. Uni qomamasenar yana ichip kep bir kunmas - bir kun jiydakapamizga o"t qo"yvoradi, uying kuygur alkash. Qishlik - qiro"vlik kunda ko"chada qomeyk - dedim.
  Bu gaplardi eshitip jopokash Opamga raxmim kepketti.
  - E, opa, bir qorindan talashib chushkanmiz. Kapangiz yonip ketsa cho"chqaxonaga borip yasho"rasiz. O"zi buyuk odamlardi uyi bo"magan. Dyagen degan pilaso"p bu o"tkinchi dunyoda uy sob nimaqaman db, bir umr bo"chkani ichida yashaganakan. Msolchun rahmanlik Lelimbuvamam chaylada yashaganlar. - dedim men yig"lap.
  - E, o"gay qizim, seni kapeng yonip ketsa biz qorap turamizmi, qiziqsana. Cho"chqaxonada maqasan yashap? Muna meni cherko"vimda yasho"rasan o"gay nevaralarimminan. Baribir meni cherko"vimga ibodat qigani o"zimdan bashqa hich kim kemayapti. Sira tashvish qma - dedi o"gay dadam bir poy madkar tapichkasini gutalinminan qoraga bo"yap, ikkinji ayag"iga qo"njisi qirg"ip teylangan valinkasini kiyip.
  - Menga uy keragmas, o"gay adajon. Xudoga shukr kapam bor. Ashu kapamga sandal qurvop yasho"vraman. Iloyim bandasini nomartlarga mo"xtoj qimasin - dedi opam bechara yum - yum yyeg"lap.
  - Yyeg"lama asal qizim. Xudo xolasa o"gay dadeng Durmeyl e"vogar degan do"sini ishka sob, yumalaq xat yozip raxparlardi qo"qitip kapenga boradog"on yo"ldi aspol qib, istalba ko"mip sim tortip svit chushirip, quvir torttiradi dagin, gaz - zangori olov etiberadi. Gazdi icho"chigini tepshiradog"onlar, svitchilar iyaqqa borgani qo"qadi bolam, bo"ri - mo"ri yeb ketmasin dep - dedi o"gay onam.
  - Men silardan boshqa nersani so"rap kellim - dedi opam.
  - Aytking"ona, nimeykan u? - dedi o"gay dadam valinkasini qashlap.
  - Mano"vi kichik ulimam poqta zadaynik tugap maxtaplar ochilsa dekabirdan maxtapka qaxnedi. Shu bolani qo"lini xolollap qo"yyeyk. Shunga yardam bermasenar bo"meydi. Bularu g"irt o"gay. Sen tug"ishkan ukamsan, Mizxapparjon. Ano"vi Qurumbo"y o"shneng qo"li yengil jarroximish. Shunga jiyaningdi kestirsak bo"miyma? - dedi opam.
  - E, bu tomondan tashvish qimeng, opa. Go"spadn kamindo"n bir og"iz gapimdi atkaz qimeydi- dedim men.
  - O"gay qizim, sra tashvish tortma. Men ekstraseans do"sim Durmeyl e"vogardan picha qarz ko"tarip ulinga to"y qib tevaragdagi tomomi ulaqchilardi chaqirip ko"pkari qiberaman - dedi o"gay dadam. Bu gaplardi eshitip opam xursan bo"g"anidan rasa yyeg"ladi. Shuytip to"ydi boshlavordik.
  Qurumbo"yga opamdi iltimosini aytuvdim, u: - Gap bo"lishi mumkimmas, krasnagvardeys Misxappar. "Buyuk yalang"ayaqlar partyasi" Kambag"al beva bechoralardi qo"llap - quvvatleydi! Xo"kmatti tepasiga kevop boyip ketkach, kambag"allardi esidan chiqoradi. (Shutka) - dedi sunnat qiladigon pichag"ini cho"chqani oxuriga qayrap.
  Ettasiga xanna, to"yana dep Yo"ldashvo"y qumtalaq qo"yvorgan Juvongul opani do"kanidan jiyanimga bitta popop do"ppiminan o"tik sotvollik. Innakin bitta qo"ydi dikonglatip yetaladik dagin, Yo"ldashvo"ydi bunkeriga chiqvop to"yga jo"nadik. Qurumbo"y kaminkada zangori kema shturvalini boshqarip ketyapti.Keng kuzgi talalar. Raxparlar bola - chaqasiminan qo"llari qaqshap enkeyvop poqta teryapti. Maktap bollar ulardi qamchilarminan ayovsiz urip nazorat qib yuripti. Bitta o"qituvchi tuman xokimini mo"yniga mnvop urip momatalag"ini chig"orip teylapti. Qorasam, izag"da opamdi chaylasi ko"nnip turipti. Qo"ni qo"shniyam yo"q yerda dashtdek bo"p o"tirgan opamga rahmim kelli. Bir maxal tutzordan binasa uchip kep Qurumbo"ydi kallasiga "To"p!"pitip tiydi. Qorasak, olmeykan. Kim bo"lliykin bu olma otkan dep turuvdik tutzordan Xebbixon chig"ip qolli. Qurumbo"ydi achchuvi chig"ip: - Ey, Xebbixon! Nima uchun menga olma otasan?! Qona, byaqqa kechi! Biyaqqa ke dvomman suqa! - dedi achchuvidan ko"zlarini poqtasi chig"ip.
  Xebbixon bo"sa: - Ovora bo"p yalinma, yalinganingminan yaninga bomiman! Xa, olma otsam nma qipti?! O"zimizdi qadimiy bog"imizdi olmasi. Hamma toshlardi yaxshi odamlarga otip tugattim. Nma shundanam xavaring yo"g"mi, Qurum jinni?! Hayottan arqada qopsan! Xozir erkaglarga olma otish rasm bo"g"an! - dedi mo"ynidagi xarir sharfini lablariga bosip nozi karashmalarminan Xebbixon.
  - E, sendaqa xezalak, xebbim, maydaqadam Xebbixonlarminan gaplashishiti o"zi grex, vek vole ne vidatü - dedi Qurumbo"y.
  - Tuvra! - dedi Mamadyor.
  Shuytip biz yana yo"lga ravona bo"llik. Opam yashayatkan yalanglikka borsak kapani yanida qandash - urug"lar qotor bo"p turishkanakan. Biz bunkerdan qo"ydi yetalap chuship uni kapani yanida o"skan bir tup jiydaga beylap mezmonlarminan ko"rishtik.Kapani kiro"rishiga pochcham raxmanligdi partretini ilip qo"yishipti. Xutti tirikdey qo"lida shlangka ushlap turipti, bechara. O"gay dadamminan o"gay onamam "Kelinar, miymanlar, kelinar, qona kapaga marxabat " dep qo"l qovushtirip turishipti. Narirag"da mahalla kamket somovorga tappi qalap choy qaynatyapti. Biz ichkariga kirip parvarda, turshak, jiydalardi nonga qo"ship yep choy ichdik. Kegin xizmato"sa qip tureyk emasa dep tashqariga chig"dik. Qurumbo"y o"tigini qo"njisidan pichag"ini op qo"ydi ayag"iniyam baylamey tikka turgan turgan yerida so"yvordi. Shuytip so"ymasa qo"y uni chishlavolishi mumkinidita. Qutulip qog"an bo"lishiyam mumkin. Kegin kindigdan o"kil olib banisada yotishga kimdi toqati bor.Shuytip o"ylanip turuvdik eshshek, xo"kiz, xachirlarini gijinglatip ulaqchilaram yetip kelli. Kanney - sunney cholinip ko"pkari boshlandi. Qurumbo"yam Yo"ldashvo"ydi mo"ynidagi kaminkaga mnvop ko"pkarida ishtirok etti.Bizam bunkerga chiqvollik. Chang - to"zon bo"p odamlar ko"nnimey ketti. Ulaq tugagandan kegin qorasak opamdi kapasi yo"q. Tevalap yerminan yakson qip teylappiz. Mayli endi, xichqisi yo"q, to"y to"ydek bo"sin pichag"vozlik bo"masin, qolovrsa poqta zadaynik, xamma ishka shashilip turipti dep osasiy tadbirdi boshladik.
  - Qona, emasa, bemordi aparastaga tayallenarchi! - dedi qurumbo"y pichag"ini Yo"ldashvo"ydi bunkeriga qayrap. Biz sallat odam. Kamindo"ndi gapi muxokama qilinmeydi. Xo"p dep jiyanimdi yerga yotqizip ayaq - qo"lini simlarminan makkam qip beyladik. Jiyanim qo"qanidan baqirip yyeg"layapti. Qurumbo"y shinelini yengilarini shimadalap menga: - Qizilaskar Mizxappar, jiyaningizdi uvziga Yo"ldashvo"ydi tipratikan terisidan tikilgan to"ppisini tig"ip qo"ying - dedi. Men "Slushayu tash kamindo"n!" dep Yo"ldashvo"ydi do"ppisini op jiyanimdi uvziga tig"dim. Jiyanimdi uni o"chti. Qurumbo"y jiyanimdi bulbulchasini ortiqcha jeytini ombirminan buytip qimchip yarim metrcha cho"zdi dagin: "Kulalo"o"o"o"!" dep pichaq tortvordi. Qon demagan panto"ndi singari otillip Qurumbo"ydi qo"li qo"ltig"igacha qonga botti. - Tash kamindo"n! Joraxatka uvadani kuydirip boseykma?! - dedi Mamadyor.
  - Xojati yo"q tash Mamadyarenko"! O"zi tanada qon tugasa hammasi jeyiga chushadi! Qon o"zi to"xteydi! Qolovrsa, po"lat irodalik O"zbek bolasini joni qattig"o"ladi!Ancha mincha qon yo"qotganga o"lip qolo"vrmeydi! Qoni yo"g"o"sayam yasho"vradi! Biz shundey buyuk millatmiz! - dedi Qurumbo"y. - Ha, indaqa bo"sa yaxshiykan - dedi Mamadyor. Shuytip to"ydi kuzatip cho"chqaxonaga qaytyatuvdik yo"lda men Qurumbo"yga: - Tash kamindo"n, qo"lingizdi qonlarini yuvvosangiz bo"miyma? Odamlar ko"rsa... - dedim.
  -Hichqisi yo"q, qizilaskar Mizxappar. Nmaga dsangiz men xukmdorman. Qo"li qonga bulanmagan hukmdoram hukmdormi. Qo"limdi yuvganimminan Xudo tepada ko"rip turiptiyu.Yoshligimda Xudoga ishanmasiydim. Endi bo"sa... Tuvrasini aytsam, qarigan sarim Xudoni o"yleydigon bo"b qollim. Yo qonxo"rligimdi to"xtatip tavba qisam, Xudo kechiramikin - a, Mizxappar? - dedi trubkasiga mo"xo"rka tig"ip tutashtirip chekip Qurumbo"y.
  -Bilmadim, tash kamindo"n. Xudo mehrivon diyishadiyu. Zolimligdi teylab tovba qisak, arag" ichmasak, itti go"shini yemasak, ibodat qib qogan umrimizdi xalqqa yaxshilik qilishminan o"tkizsak balki kechirar - dedim men.
  Tuvra - dedi Qurumbo"y trubkasini chekkanicha, cho"chqaxona ortidagi kuzgi talalarga o"ychan termilip. Uni ko"zlariga yosh qalqib chig"di.
  Hozircha shunaqa gaplar Saytmrat aka. Mayli indaqa bo"sa tmasam, yanagi maktupta ko"rishkuncha xayr. Hurmatminan ukangiz Mizxappar.
  
  O"n beshinji o"xtabir, ikkiming o"ninji yil.
  Kunduz soxot 10 dan 57 minut o"tti.
  
  
  
  
  
  
  
  Birinchi kitob tamom, davomi bor.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
   Muxlislar munosabati:
  
  
  
  Re: Mizxapparning maktubi
  Bu qaysi sheva? Bilganlar yozib yuborsin
  
  Quote:
  Keyin bilishsa so"vdo"gar xaramidan bo"g"an Qurumbo"ydi aldab, yog" o"rniga uch letrlik shisha bo"nkadagi sovuq choydi bervorganakan, svo"luch
  
  Shetga kulurib ichagim uzuldi, Keyin o'ylab qolib kulishi ham yig'lashi ham bilmay qoldim ... ehh
  
  
   Reply With QuoteMizxapparning o"ttiz uchinchi maktubiga munosibat
  huquqbon Says:
  March 6th, 2009 at 11:12 am
  
  "Mizxapparning maktublari"ga bir muxlisaning munosabati
  
   1. Kulgichxonim Says:
   March 7th, 2008 at 8:13 pm
  
  
   1.
  
   Mizxappar aka! Sizning xatlaringizni ukib, rosa mazza kildik. Bolalarim xam ochilib-ochilib kulishdi. Rossiyada ishlaymiz, mexnat kilyapmiz. Kulishga va xursandchilikka bu yerda urin yuk! Lekin, sizning xatlaringizni ukib, bir oz bulsada, xorginchilik chikaramiz. Sog buling, va uzingizni asrang! Tez-tez shunday maktublar yozib turing.
  
  
  Mizxapparning o"n birinchi maktubiga izox
  
   1.
  
  
   2. shoira Says:
   May 23rd, 2008 at 10:20 pm
  
   Holdar aka ijodingizga baraka. By asaringizni davom ettirasiz degan umiddamiz. Hatlaringizning tili qaysi shevaga hos , bazi joylari bizning shevaga juda yaqin.Albatta kitob bolib zhiqishi kerak . Izhak uzar hatlaringizni kutib muhlisangiz.
  7 Responses to "Mizxapparning yettinchi maktubi"
  
   1. oyqiz Says:
   March 7th, 2008 at 8:07 pm
  
   Assalomu alaykum aka. Maqolangizni o"qib rosa kuldik. davomi qachon tayyor bo"ladi. moskovdagi mehnatkashlar nomidan sizga alangalik salom. javobini kutaman. Qurumboyga ham salom.
  
  
  
  
   Re: Mizxapparning maktubi
  
  shevadan ziyoda menga bu maktuplardagi judayam TONKIY lekin UZUP OLGUVCHI namyoklar yoqti, Saitmirat aka
  
  Saitmirat aka, davomi borma?!
  __________________
  
  
  Qoyil,juda zo"r yozolgan.O"ta jiddiy muammolarni shunaqangi usulda yozsa ham bo"larkan.Original.
  
  
  
  
  
  
 Âàøà îöåíêà:

Ñâÿçàòüñÿ ñ ïðîãðàììèñòîì ñàéòà.

Íîâûå êíèãè àâòîðîâ ÑÈ, âûøåäøèå èç ïå÷àòè:
Î.Áîëäûðåâà "Êðàäóø. ×óæèå äóøè" Ì.Íèêîëàåâ "Âòîðæåíèå íà Çåìëþ"

Êàê ïîïàñòü â ýòoò ñïèñîê

Êîæåâåííîå ìàñòåðñòâî | Ñàéò "Õóäîæíèêè" | Äîñêà îá'ÿâëåíèé "Êíèãè"